Δευτέρα, Απριλίου 30, 2012

Η άδεια της Αρχής ως προϋπόθεση δημοσιοποίησης δεδομένων υγείας

Σχετικά με τη γνωστή υπόθεση της ανακοίνωσης φωτογραφιών και ονόματος εκδιδόμενου προσώπου σε συνδυασμό με την δημοσιοποίηση της άσκησης ποινικής δίωξης, αλλά και του μεταδιδόμενου νοσήματος κι εθνικής καταγωγής, έχω κάποιες πρόσθετες σκέψεις για τη νομική βάση. 

Σύμφωνα με το άρθρο 2 (β) Ν.2472/1997 ο εισαγγελέας έχει την αρμοδιότητα, με διάταξή του, να επιτρέπει την δημοσιοποίηση στοιχείων που αφορούν "ειδικά" την ποινική δίωξη ή καταδίκη του ατόμου. Η δημοσιοποίηση αυτή, όπως λέει ο νόμος, αποσκοπεί στην προστασία του κοινωνικού συνόλου και στην ευχερέστερη αξίωση της Πολιτείας για τον κολασμό των αδικημάτων για τα οποία διώκεται το πρόσωπο. Αυτή η διάταξη αφορά όμως μόνο τα δεδομένα που αφορούν την ποινική δίωξη. Το λέει ρητώς ο νόμος ("ειδικά για τα σχετικά με ποινικές διώξεις ή καταδίκες δύναται να επιτραπεί η δημιοσιοποίηση..."). 

Τα δεδομένα που αφορούν την υγεία του ατόμου, δηλαδή το αν πάσχει ή όχι από κάποιο νόσημα και, αν ναι, από ποιο, είναι μια άλλη κατηγορία ευαίσθητων δεδομένων, διακριτή από την κατηγορία "ποινικές διώξεις ή καταδίκες". Για αυτή την κατηγορία ευαίσθητων δεδομένων, ισχύει ο γενικός κανόνας του άρθρο 7 του Ν.2472/1997: "απαγορεύεται η συλλογή κι επεξεργασία ευαίσθητων δεδομένων". Στην "επεξεργασία" εμπίπτει και η "διάδοση προσωπικών δεδομένων", κατά το άρθρο 2(δ). Οι εξαιρέσεις που προβλέπονται από αυτή την απαγόρευση είναι όσες αναφέρονται στην δεύτερη παράγραφο του άρθρου 7. Εκεί αναφέρεται ότι, κατ' εξαίρεση, επιτρέπεται η συλλογή κι επεξεργασία ευαίσθητων δεδομένων, ύστερα από άδεια της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, "εφόσον η επεξεργασία αυτή είναι απαραίτητη για την ιατρική πρόληψη, διάγνωση, περίθαλψη ή τη διαχείριση υπηρεσιών υγείας". Επομένως, το αρμόδιο κρατικό όργανο για την ανακοίνωση δεδομένων υγείας, είναι η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, η οποία θα δώσει την άδειά της μόνον εφόσον κρίνει ότι όντως αυτή η δημοσιοποίηση είναι "απαραίτητη" ενόψει των παραπάνω σκοπών. 

Επίσης τα δεδομένα που αφορούν την εθνική καταγωγή του ατόμου αποτελούν χωριστή κατηγορία ευαίσθητων δεδομένων. Η δημοσιοποίησή τους και σε αυτή την περίπτωση είναι απαγορευμένη, εκτός εάν υπάρχει άδεια της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, για κάποιον από τους λόγους που επιτρέπεται η επεξεργασία αυτών των στοιχείων κατά το άρθρο 7 παρ. 2 Ν.2472/1997

Στην ανακοίνωση της Ελληνικής Αστυνομίας βλέπουμε αναφορά μόνο σε ύπαρξη εισαγγελικής διάταξης, ενώ η εισαγγελική διάταξη αφορά μόνο τα στοιχεία της ποινικής δίωξης. Για τα δεδομένα υγείας και εθνικής καταγωγής της συλληφθείσας θα έπρεπε να έχει τοποθετηθεί η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, κρίνοντας το κατά πόσον θα ήταν σκόπιμη η δημοσιοποίηση κι αυτών των πρόσθετων στοιχείων, ενόψει του σκοπού που είναι η προστασία του κοινωνικού συνόλου. 

Η τυχόν παράκαμψη της ανεξάρτητης αρχής δημιουργεί ερωτηματικά για την νομιμότητα και συνταγματικότητα αυτής της δημοσιοποίησης, καθώς η Αρχή είναι το μόνο ανεξάρτητο όργανο που είναι αρμόδιο σύμφωνα με τη νομοθεσία και το άρθρο 9Α του Συντάγματος για την διασφάλιση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, χωρίς να μπορεί να υποκατασταθεί σε αυτές τις αρμοδιότητές της από την εισαγγελική αρχή, τουλάχιστον για τα προσωπικά δεδομένα που δεν αφορούν ποινικές διώξεις ή καταδίκες. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν ανακοίνωση της Αστυνομίας, είχε εκδοθεί ανακοίνωση του ΚΕΕΛΠΝΟ που γνωστοποιούσε μόνο την διεύθυνση του οίκου ανοχής, χωρίς να προχωρήσει σε δημοσιοποίηση φωτογραφιών, ονομάτων, εθνικότητας και όλων αυτών των στοιχείων. Αυτή η ήπια μορφή ανακοίνωσης εκ μέρους του  ΚΕΕΛΠΝΟ διασφάλιζε τη νόμιμη ισορροπία μεταξύ αφενός της προστασίας της δημόσιας υγείας κι αφετέρου των δικαιωμάτων σεβασμού των προσωπικών δεδομένων του προσώπου. Αυτή ακριβώς η ανακοίνωση είναι η απόδειξη ότι υπήρχε ηπιότερος τρόπος να εξυπηρετηθεί το δημόσιο συμφέρον, ενόψει και της αρχής της αναλογικότητας που επιβάλλει να επιλέγεται κάθε φορά το ηπιότερο μέτρο, εφόσον υπάρχει δυνατότητα επιλογής. Η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων έχει αποδείξει πολλές φορές στην πλούσια νομολογία της ότι σέβεται κι εφαρμόζει την αρχή της αναλογικότητας, η οποία κατοχυρώνεται και στο Σύνταγμα. Θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο και διδακτικό για αυτή την υπόθεση, να παρέμβει έστω και τώρα, υπενθυμίζοντας τον θεσμικό της ρόλο απέναντι στην κεντρική διοίκηση, αλλά και στην εισαγγελία.





15 σχόλια:

Peter είπε...

Ο συγκεκριμένος συνάνθρωπος μας έχει πιθανώς την ανάγκη δικηγόρου με απόψεις όπως εσείς, προκειμένου να τα βγάλει πέρα.

Πολύ καλές οι αναλύσεις σας και χρήσιμες, αλλά προτίθεστε να την βοηθήσετε και πρακτικά, γιατί, ιερόδουλη, οροθετική και αλλοδαπή είναι νομίζω ότι χειρότερο μπορούσε να της συμβεί στην Ελλάδα του 2012.

Κάποια στιγμή η ΕΛ.ΑΣ θα πρέπει να σταματήσει να είναι über alles και η γνώμη μου είναι ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν ανοιχτόμυαλοι επιστήμονες όπως εσείς αναλάβουν νομική δράση.

Δεν έχετε φτάσει στο σημείο να νοιώθετε "Αρκετά πια με δαύτους!";

e-Lawyer είπε...

Δεν είναι πια θέμα δικηγόρου, αλλά της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων για να παρέμβει.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Δεν ξέρω, ρε φίλε, αν είναι θέμα νόμου ή ανθρωπιάς πια... Δηλαδή, κάποτε πρέπει να σκέφτονται και τον Άνθρωπο.

e-Lawyer είπε...

Και η Αστυνομία τον Άνθρωπο σκέφτηκε και δημοσιοποίησε τα στοιχεία, για να πάνε οι Άνθρωποι και να εξεταστούν. Αν αρχίζεις και κάνεις τόσο αόριστα τα κριτήρια, δεν βγαίνει λύση. Ο νόμος είναι ο μόνος γενικός κανόνας που επικρατεία σε μια οργανωμένη κοινωνία.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Το έγραψα και στο προηγούμενο άρθρο. Μπορούσαν να δημοσιοποιήσουν (για τον πολίτη) τη διεύθυνση του οίκου και να τον περιγράψουν με κάποιο τρόπο. Δεν ήταν αναγκαία η απάνθρωπη τούτη διαπόμπευση. Σημειώνω δε πως κάποιος ενδέχεται να θελήσει να τη δολοφονήσει κιόλας επειδή έγινε φορέας κλπ.

Έχεις δίκιο εν μέρει για το νόμο, αλλά παραβλέπεται στο σχόλιό σου μία βασική αρχή της Φιλοσοφίας του Δικαίου: οι ανθρωπιστικές αξίες κι ο σεβασμός. Η προστασία του πολίτη δεν πρέπει να έρθει σε βάρος του σεβασμού της κατηγορουμένης (που όταν δημοσιοποιήθηκαν οι κατηγορίες, νομίζω δεν ήταν καν κατηγορούμενη, αλλά μόνο συλληφθείσα).

e-Lawyer είπε...

Μένω έκπληκτος με αυτά που λες. Όλη η τοποθέτησή μου διέπεται από τις αρχές του σεβασμού της ανθρώπινης αξίας.

Vagianos είπε...

«Αυτή ακριβώς η ανακοίνωση είναι η απόδειξη ότι υπήρχε ηπιότερος τρόπος να εξυπηρετηθεί το δημόσιο συμφέρον, ενόψει και της αρχής της αναλογικότητας που επιβάλλει να επιλέγεται κάθε φορά το ηπιότερο μέτρο, εφόσον υπάρχει δυνατότητα επιλογής.»
Μα η προηγούμενη ανακοίνωση αποδεικνύει το ακριβώς αντίθετο: Ότι οι αρχές έκριναν ότι για την προστασία του κοιν. συνόλου αρκούσε η δημοσίευση της διεύθυνσης του οίκου ανοχής, αλλά ενόψει των νέων στοιχείων ότι δηλαδή εκδιδόταν και εκτός του οίκου ανοχής, ο μόνος τρόπος προστασίας του κοιν. συνόλου ήταν η δημοσίευση του προσώπου της. Ασφαλώς η καταγωγή της δεν έπρεπε να δημοσιευθεί.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Συγνώμη παρερμηνεία και κακή διατύπωση. Αναφερόμουν στο σχόλιο και το έθεσα ως συμπλήρωμα, παραβλέποντας τη λογική του κειμένου.

e-Lawyer είπε...

@Vagianos ούτε το όνομα και η ηλικία χρειαζόταν λοιπόν. Και σε κάθε περίπτωση είμαι αντίθετος με αυτές τις απίστευτες μεθόδους γνωστοποίησης του κινδύνου.

Vagianos είπε...

Συμφωνώ. Αλλά οι φωτογραφίες ήταν απαραίτητες.

e-Lawyer είπε...

Όχι, αρκούσε μία ανακοίνωση ότι έχει συληφθεί εκδιδόμενη φορέας και επ´ αφορμή αυτού υπενθύμιση ότι ο σεξουαλικώς ενεργά πληθυσμός μπορεί να κάνει δωρεάν το τεστ.

Vagianos είπε...

Βεβαίως, αν ξεκινάς από το δεδομένο ότι θα πρέπει να απαγορεύεται απόλυτα η δημοσίευση φωτογραφίας ενός υποδίκου ασθενούς. Αλλά κάτι τέτοιο δεν ισχύει.

Α.Α.Τ. είπε...

"... αλλά ενόψει των νέων στοιχείων ότι δηλαδή εκδιδόταν και εκτός του οίκου ανοχής, ο μόνος τρόπος προστασίας του κοιν. συνόλου ήταν η δημοσίευση του προσώπου της."

Αν πρόσφερε υπηρεσίες και εκτός "οίκου", αυτό περιπλέκει λίγο το θέμα αλλά σε κάθε περίπτωση, η συνταγή είναι μία: "Λαμβάνετε τα μέτρα προστασίας για σας και τους υπολοίπους. Αν δεν τα λάβατε, σπεύστε να τα λάβετε".
Προφανώς, θα υπάρχουν και άλλα δεδομένα που δεν γνωρίζουμε. Για να μπορούμε δε, να κρίνουμε καλύτερα το γεγονός της δημοσιοποίησης, θα πρέπει να ξέρουμε και το σκεπτικό.
---------
Μερικές σκέψεις και ερωτηματικά
Τα γνωστά (σε μένα τουλάχιστον) είναι:
1. Η παραπάνω ανακοίνωση του ΚΕΕΛΠΝΟ
2. Η ανακοίνωση της Αστυνομίας στις 27-4-2012, που δεν έχει στοιχεία και φωτογραφίες της γυναίκας (δεν βρήκα καμία που να τα περιέχει)
3. Αρκετά δημοσιεύματα στο internet, που εμφανίζουν τη φωτογραφία και τα λοιπά στοιχεία της συγκεκριμένης

Επιπλέον έχουμε:
1. Μία δημόσια Αρχή (ΚΕΕΛΠΝΟ) που τηρεί τα απόρρητα ιατρικά δεδομένα της ανωτέρω
2. Μία δημόσια Αρχή (Αστυνομία) που τηρεί άλλα προσωπικά δεδομένα της ανωτέρω (μεταξύ των οποίων και τις φωτογραφίες)
3. Μία δημόσια Αρχή (ΑΠΔΠΧ) που ρυθμίζει τους κανόνες φύλαξης και ροής των ανωτέρω δεδομένων
4. Τα ΜΜΕ που αποδέχονται και προωθούν τα ανωτέρω δεδομένα

Η συνεργασία και ροή πληροφοριών μεταξύ των Αρχών 1. και 2. είναι αυτονόητη μάλλον(;), χωρίς να απαιτείται η άδεια της Αρχής 3. (δηλ. της ΑΠΔΠΧ).
Από εκεί και πέρα όμως, τίθεται το ερώτημα: ποιός είναι ο αρμόδιος να αποφασίσει για να φτάσουν τα δεδομένα στα ΜΜΕ και υπό ποιές προϋποθέσεις. Με άλλα λόγια, υπάρχουν/προβλέπονται συγκεκριμένες/ενδεδειγμένες διαδικασίες για περιπτώσεις σαν αυτή και, αν ναι, ακολουθήθηκαν όπως προβλεπόταν;
Με το σκεπτικό, ότι η ΑΠΔΠΧ δεν είναι εύκολο να γνωμοδοτεί για κάθε μεμονωμένη περίπτωση (χιλιάδες υποθέσεις θα μπορούσαν να ανακύψουν), ποιός θα έπρεπε να είναι ο ρόλος της σε τέτοιες περιπτώσεις;

Ανώνυμος είπε...

Λυπούμαι που προσεβήθητε από τον χαρακτηρισμό του προηγούμενου άρθρου ως αφελούς - δεν είναι προσβολή, άλλωστε εγώ γράφω αφελέστερα πράγματα. Ωστόσο, ότι υποπτεύομαι πως κατά βάθος αντιληφθήκατε πως είχα δίκιο, εξ και το παρόν άρθρο, το οποίο προσεγγίζει καλύτερα τα κρίσιμα ζητήματα που -επιμένω- δεν κάλυπτε το πρώτο.

e-Lawyer είπε...

@ΑΑΤ μπορεί η ΑΠΔΠΧ να εκδώσει κατευθυντήριες γενικές οδηγίες.

To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...