Προσβολή πνευματικής ιδιοκτησίας στο Διαδίκτυο

Στο νομοσχέδιο που κατατέθηκε στην Βουλή σχετικά με τους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας κ.τ.λ. υπάρχει μια πολύ σημαντική νέα διάταξη. Ένας νέος διαδικαστικός μηχανισμός για την επίλυση διαφορών πνευματικής ιδιοκτησίας στο Διαδίκτυο, χωρίς να χρειάζεται η δικαστική προσφυγή.

Σύμφωνα με το προτεινόμενο νέο άρθρο 66Ε που αν ψηφιστεί το νομοσχέδιο θα προστεθεί στον νόμο 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας, αν προσβάλλεται στο Διαδίκτυο δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας (δηλ. δικαίωμα του δημιουργού) ή συγγενικό δικαίωμα (δηλ. δικαίωμα ερμηνευτή-εκτελεστή-καλλιτέχνη-διανομέα-παραγωγού-εκδότη κ.τ.λ.) τότε, αντί να υποβληθεί μήνυση μπορεί να ακολουθηθεί η εξής διαδικασία:

- Ο δικαιούχος ζητάει από τον πάροχο να αφαιρέσει το έργο που χρησιμοποιεί παράνομα.

- Εάν δεν τελεσφορήσει αυτό το αίτημα, ο δικαιούχος συμπληρώνει μια αίτηση που είναι αναρτημένο στο σάιτ του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (Ο.Π.Ι.) και την στέλνει προς την "Επιτροπή Για την Γνωστοποίηση Διαδικτυακής Προσβολής Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Συγγενικών Δικαιωμάτων".  Η Επιτροπή αυτή ιδρύεται με το νομοσχέδιο και αποτελείται από 3 μέλη: τον πρόεδρο του Ο.Π.Ι., έναν εκπρόσωπο της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (Ε.Ε.Τ.Τ.) που εκτελεί χρέη γραμματέα και έναν εκπρόσωπο της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (Α.Π.Δ.Π.Χ.).

- Η Επιτροπή αν κρίνει ότι η αίτηση είναι παραδεκτή (π.χ. δεν εκκρεμεί και δικαστικό σκέλος), τότε εξετάζει την ουσία. Σε αυτή την περίπτωση, εντός δέκα (10) ημερών η Επιτροπή ενημερώνει:

(α) τους παρόχους πρόσβασης στο διαδίκτυο (δηλ. cosmote, wind, forthnet, cyta, όλους). 

(β) όπου είναι εφικτό, τον πάροχο φιλοξενίας (δηλ. τον φορέα υπηρεσίας κοινωνίας της πληροφορίας που υποστηρίζει τεχνικά τον διαδικτυακό τόπο που γίνεται η φερόμενη παραβίαση) και 

(γ) τους διαχειριστές/ιδιοκτήτες της ιστοσελίδας. 

Το περιεχόμενο της ενημέρωσης αφορά την παραβίαση των δικαιωμάτων που ισχυρίζεται ο δικαιούχος ότι συντρέχει, καθώς και αναφορά δυνατότητας εκούσιας συμμόρφωσης των εμπλεκόμενων. 

- Ο αποδέκτης της ενημέρωσης μπορεί εντός 10 ημερών είτε να συμμορφωθεί εκούσια ή να λάβει άδεια από τον δικαιούχο των δικαιωμάτων ή εντός 5 ημερών να προβάλει αντιρρήσεις, εξηγώντας για ποιον λόγο δεν παραβιάζει πνευματικά δικαιώματα. Με απόφαση της Επιτροπής αυτές οι προθεσμίες μπροούν να παραταθούν στο διπλάσιο. 

- Εάν υπάρξει εκούσια συμμόρφωση, η Επιτροπή εκδίδει απόφαση που την αναφέρει. Εάν ληφθεί άδεια από τον δικαιούχο για νόμιμη χρήση των πνευματικών έργων, η υπόθεση τίθεται στο αρχείο. 

- Στην περίπτωση υποβολής αντιρρήσεων, δίνονται άλλες 5 ημέρες για προσκόμιση νέων στοιχείων (προφανώς για αντίκρουση). 

- Εάν η Επιτροπή διαπιστώσει ότι δεν παραβιάζονται δικαιώματα, εντός 40 ημερών από την αίτηση, εκδίδει απόφαση που την κοινοποιεί στους ενδιαφερόμενους.

- Εάν η Επιτροπή διαπιστώσει παράβαση, εκδίδει απόφαση με την οποία καλεί εντός 3 ημερών τον αποδέκτη να συμμορφωθεί με τον νόμο. Εάν το παράνομο περιεχόμενο βρίσκεται σε διακομιστή που βρίσκεται εντός της ελληνικής επικράτειας, η Επιτροπή καλεί τον διακομιστή να αφαιρέσει αυτό το περιεχόμενο. Εάν το παράνομο περιεχόμενο βρίσκεται σε διακομιστή που βρίσκεται εκτός της ελληνικής επικράτειας, η Επιτροπή καλεί τους παρόχους να απαγορεύσουν την πρόσβαση σε αυτό το περιεχόμενο. 

- Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης προς το διατακτικό, η Επιτροπή επιβάλλει πρόστιμο από 500 έως 1.000 ευρώ για κάθε μέρα μη συμμόρφωσης. 

Η διαδικασία αυτή δεν είναι υποχρεωτική: μπορούν οι θιγόμενοι να προσφύγουν στα δικαστήρια. Εάν όμως το έχουν ήδη κάνει, δεν μπορούν να προσφύγουν στην Επιτροπή. Αν προσφύγουν ΚΑΙ στην Επιτροπή, αυτή θέτει την υπόθεση στο αρχείο. 

Πρόκειται για την εισαγωγή του συστήματος notice and take down, "ειδοποίησης και απόσυρσης", το οποίο στην ουσία έχει εισαχθεί (χωρίς βεβαια την Επιτροπή) στο ελληνικό δίκαιο με το π.δ.131/2003 που ενσωμάτωσε την οδηγία 2000/31/ΕΚ. Από την αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου προκύπτει ότι οι διατάξεις της προτεινόμενης διαδικασίας ακολουθούν αυτή την οδηγία και λογική. Είναι μια πολύ ορθολογική διαδικασία που μπορεί να διευκολύνει τους δικαιούχους πνευματικών δικαιωμάτων να επιλύσουν τις διαφορές τους εξωδικαστικά. Αν είχε θεσμοθετηθεί αυτή η διαδικασία θα είχε αποφευχθεί το κυνήγι μαγισσών που έχουν εξαπολύσει εδώ και χρόνια διάφοροι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης, εις βάρος δικαίων και αδίκων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το νομοσχέδιο εξαιρεί από την διαδικασία αυτή το download και τα peer-to-peer δίκτυα ανταλλαγής αρχείων από τους "τελικούς χρήστες". Αναγνωρίζει έτσι το νομσχέδιο ότι ο τελικός χρήστης δεν μπορεί φυσικά να γνωρίζει αν το περιεχόμενο που κατεβάζει είναι παράνομο ή όχι, αφού αυτός είναι απλός αποδέκτης του κι όχι αυτός που το θέτει σε κυκλοφορία στο Διαδίκτυο. 

Με την ευκαιρία της θεσμοθέτησης της διαδικασίας όμως, θα πρέπει να διορθωθεί νομοθετικά και ο αναριθμητισμός στο π.δ. 131/2003 που έχει αναγράψει εσφαλμένα τους αριθμούς των άρθρων επί των οποίων εξαιρείται η υποχρέωση προληπτικού ελέγχου, με αποτέλεσμα να έχει προκαλέσει διάφορους τραγέλαφους από δικαστές που αρνούνται να διαβάσουν την Οδηγία 2000/31/ΕΚ και να την εφαρμόσουν ορθά. Μια τέτοια υπόθεση ήδη έχει συζητηθεί στον Άρειο Πάγο από τον Νοέμβριο και δεν έχει εκδοθεί ακόμη η απόφαση. 

Κενή καταχώριση φύλου για non binary άτομα

Κατατέθηκε σήμερα, για λογαριασμό του Jason-Antigone Dane, ακτιβιστή για τα ανθρώπινα και ζωικά δικαιώματα, δικαστικό αίτημα για  απάλειψη του στοιχείου του φύλου στην ληξιαρχική πράξη γέννησης του. Το αίτημα για κενή καταχώριση φύλου αποτελεί μια πάγια διεκδίκηση ανθρώπινου δικαιώματος των non-binary (μη δυαδικών ως προς το φύλο) και intersex ατόμων και για πρώτη φορά υποβάλλεται ενώπιον της Ελληνικής Δικαισύνης.

Το αίτημα κατατίθεται μετά από εκτεταμένη νομικη έρευνα στις σχετικές δικαστικές εξελίξεις σε άλλες χώρες. Στο Όρεγκον και την Καλιφόρνια καταγράφηκαν το 2016 οι δυο πρώτες δικαστικές αποφάσεις στις ΗΠΑ με τις οποίες καταχωρήθηκε ως φύλο ο όρος non binary. Σε πολλές χώρες του κόσμου υπάρχουν δικαστικές αποφάσεις αλλά και νομοθεσίες που προβλέπουν την κενή καταχώριση φύλου.

Από το 2015 το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει καλέσει τα κράτη μέλη να εξετάσουν την δυνατότητα για κενή ή τρίτη ένδειξη φύλου για όσα άτομα που το επιθυμούν. Στον ευρωπαϊκό χώρο, η πρώτη χώρα που το δέχθηκε ήταν η Γερμανία. Στα μη δυαδικά άτομα, αντί για Mr. ή Mrs. χρησιμοποιείται η ένδειξη Mx. 

Tο αίτημα στην ελληνική δικαιοσύνη έχει υποβληθεί στη βάση του άρθρου 5 του Συντάγματος σε συνδυασμό με τα άρθρα 8 και 14 της ΕΣΔΑ, τα οποία αποτέλεσαν και τη νομική βάση για την αναγνώριση της νομικής ταυτότητας φύλου από ελληνικά δικαστήρια πέρσι χωρίς προϋπάρχουσες ιατρικές επεμβάσεις. 

Χρήση φωτογραφίας παιδιού σε ενημερωτικό φυλλάδιο

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δημοσιεύει σήμερα την υπόθεση μιας μητέρας που προσέφυγε στην δικαιοσύνη επειδή το κράτος τύπωσε ένα ενημερωτικό φυλλάδιο για τον θεσμό της τεκνοθεσίας ορφανών παιδιών με φωτογραφία του παιδιού της στο εξώφυλλο. Τα εθνικά δικαστήρια απέρριψαν την αγωγή της (αναζητώντας κατά πόσον ήταν υπεύθυνο το κράτος ή η ιδιωτική εταιρία που είχε αναλάβει το φυλλάδιο και αν ο φωτογράφος που έβγαζε ΤΥΧΑΙΑ φωτογραφίες τουριστών σε ταξίδι είχε ή όχι την συγκατάθεση της μητέρας) και τελικά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι παραβιάστηκε το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής & οικογενειακής ζωής κι επιδίκασε αποζημίωση 7.500 που πρέπει να καταβάλει η Ρωσία στην δικαιούχο.

Απόφαση Bogomolova κατά Ρωσίας. 

H Σαρία στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο

Μια υπόθεση κληρονομικού δικαίου από την Θράκη, στην οποία τα Ελληνικά δικαστήρια έκριναν -τελικά- ότι πρέπει να εφαρμοστεί ο νόμος της Σαρίας κατά τις συνθήκες των Σεβρών και της Λωζάνης θα δικαστεί στο Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. 

Ο θανών είχε κάνει διαθήκη σε συμβολαιογράφο αφήνοντας όλη την περιουσία στη σύζυγό του. Όμως, οι αδελφές του θανόντος προσέβαλαν την διαθήκη στα Ελληνικά δικαστήρια ισχυριζόμενες ότι αφού ο θανών ήταν μέλος της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης έπρεπε να εφαρμοστεί το κληρονομικό δίκαιο της Σαρίας και να πάει στον μουφτή κι όχι σε συμβολαιογράφο (οπότε θα κληρονομούσαν και οι αδελφές). Το πρωτοδικείο και το εφετείο απέρριψε την προσφυγή των αδερφών κι έκρινε ότι ήταν δικαίωμα του θανόντος, όπως οι άλλοι Έλληνες πολίτες, να αφήσει με δημόσια διαθήκη την περιουσία του στην γυναίκα του. Ο Άρειος Πάγος όμως έκρινε ότι τα δικαστήρια της ουσίας δεν έλαβαν υπόψη τους την Σαρία, ανέτρεψε την απόφαση του εφετείου και έστειλαν την υπόθεση πίσω για νέα απόφαση που έκρινε ότι όντως έπρεπε να εφαρμοστεί η Σαρία. Τώρα, η χήρα του θανόντος έχει προσφύγει στο ΕΔΔΑ κατά της Ελλάδας, επικαλούμενη παραβίαση των άρθρων 6 και 14 της ΕΣΔΑ, δηλαδή αθέμιτη διάκριση εις βάρος της λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων που την υπάγουν αυτομάτως στην Σαρία και όχι στις διατάξεις του Αστικού Κώδικα όπως τους υπόλοιπους Έλληνες πολίτες. Και φυσικά, επικαλείται παράβαση του άρθρου 1 του 1ου πρωτοκόλου ΕΣΔΑ, δηλαδή του δικαιώματος στην ιδιοκτησία, γιατί λόγω Σαρίας χάνει τα 3/4 της περιουσίας της ενώ με τον Αστικό Κώδικα θα κληρονομούσε όλη την περιουσία του συζύγου όπως λέει η διαθήκη του!

Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει πολλές φορές καταδικάσει το καθεστώς της Σαρίας ως αντίθετο στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, κυρίως για τα ζητήματα των γάμων ανηλίκων, την θέση της γυναίκας, κ.τ.λ. Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε τι θα κρίνει το ανώτατο δικαστικό όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης, δηλαδή το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ως προς την ισχύ της Σαρίας σε σχέση με την Συνθήκη της Λωζάνης.

Φίλτρο στην πρόσβαση στο Pirate Bay με απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ

Στην απόφαση Strichting Brein που εκδόθηκε χτες από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αφορούσε το Pirate Bay, οι δικαστές κρίθηκαν να κρίνουν κατά πόσον το ευρετήριο και η πλατφόρμα ανταλλαγής αρχείων ταινιών συνιστά απαγορευμένη "παρουσίαση στο κοινό" των έργων που ανταλλάσσουν οι χρήστες.

Το Δικαστήριο εξέτασε την υπόθεση υπό τα γνωστά ήδη κριτήρια της νομολογίας του, όπου το κρίσιμο σημείο είναι εάν η η παρουσίαση αφορά ένα "νέο" κοινό, δηλαδή εάν αφορά ένα κοινό διαφορετικό από αυτό στο οποίο είχαν αποφασίσει οι δημιουργοί των έργων να το παρουσιάσουν και, κυρίως, το εάν το Pirate Bay γνώριζε κατά πόσον οι δημιουργοί είχαν ή δεν είχαν αδειοδοτήσει αυτή την συγκεκριμένη παρουσίαση στο κοινό.

Το κρίσιμο σημείο αυτής της απόφασης είναι η σκέψη 45, ότι δηλαδή οι διαχειριστές της πλατφόρμας του Pirate Bay είχαν δηλώσει με κάθε τρόπο ότι σκοπός τους ήταν αυτή η διάδοση των προστατευμένων έργων, παρά την έλλειψη άδειας των δημιουργών! Δηλαδή το Pirate Bay κρίθηκε παράνομο επειδή δήλωνε ότι είναι παράνομο και το υποστήριζε ως ιδεολογική θέση. 

Εάν αντιθέτως το Pirate Bay δήλωνε ότι σέβεται τους κανόνες της πνευματικής ιδιοκτησίας και ότι διαθέτει διαδικασία για την αφαίρεση έργων που κυκλοφορούν στην πλατφόρμα του χωρίς την άδεια των δημιουργών, τότε θα εφαρμοζόταν σε αυτό μια διαφορετική νομική οπτική που ήδη έχει ακολουθήσει το Δικαστηρίο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα, στην υπόθεση Scarlet, το 2011, το Δικαστήριο Ε.Ε. είχει κρίνει ότι δεν είναι εφικτός ο προληπτικός έλεγχος της νομιμότητας ή μη των πληροφοριών που διακινούνται μέσω ενός δικτύου peer-to-peer και γι' αυτό δεν νοείται η τοποθέτηση φίλτρου, αλλά πρέπει οι υποθέσεις παράνομων αρχείων να κρίνονται κατά περίπτωση αρχείου. Όμως, στην περίπτωση του Pirate Bay μια τέτοια κατά περίπτωση κρίση δεν θα είχε νόημα αφού οι ίδιοι οι διαχειριστές του είχαν εμφατικά εξαγγείλει ότι ο διαδικτυακός τόπος τους είναι παράνομος και εξυπηρετεί τον σκοπό της αντιγραφής και διανομής προστατευόμενων έργων.

Ψήφισμα 2048 (2015) Διακρίσεις κατά διεμφυλικών στην Ευρώπη

Το 2015, η Κοινοβουλευτική Διάσκεψη του Συμβουλίου της Ευρώπης εξέδωσε ένα ψήφισμα με τίτλο "Διακρίσεις εις βάρος των διεμφυλικών στην Ευρώπη". Το κείμενο απ' όσο έψαξα δεν έχει κυκλοφορήσει στα Ελληνικά, οπότε εδώ ακολουθεί μια μετάφρασή του.

1. Η Κοινοβουλευτική Διάσκεψη διαπιστώνει με οδύνη ότι τα διεμφυλικά πρόσωπα αντιμετωπίζουν εκτεταμένες διακρίσεις στην Ευρώπη. Αυτή λαμβάνει μια ποικιλία εκφάνσεων, συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών στην πρόσβαση στην εργασία, την στέγαση και τις υπηρεσίες υγείας και τα διεμφυλικά άτομα στοχοποιούνται συχνά από την ρητορική μίσους, το έγκλημα μίσους, την κακοποίηση και την σωματική και ψυχολογική βία. Το γεγονός ότι η διεμφυλική κατάσταση θεωρείται ασθένια από διεθνή διαγνωστικά εγχειρίδια προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπει και αποτελεί ένα επιπρόσθετο εμπόδιο στην κοινωνική συμπερίληψη τους.

2. Η ενημέρωση για την κατάσταση των διεμφυλικών ανθρώπων είναι ελλειπέστατη στο γενικό κοινό και οι ακριβείς πληροφορίες, χωρίς προκαταλήψεις είναι σπάνιες στα μέσα ενημέρωσης. Αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερα επίπεδα προκατάληψης και εχθρότητας, τα οποία μπορούν να αποφευχθούν. 

3.Η Συνέλευση ανησυχεί για τις παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ιδίως για το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή και την σωματική ακεραιότητα που αντιμετωπίζουν οι διεμφυλικοί άνθρωποι όταν υποβάλουν αίτημα για νομική αναγνώριση φύλου. Οι σχετικές διαδικασίες συχνά επιβάλλουν την στείρωση, το διαζύγιο, την διάγνωση της διανοητικής ασθένειας, χειρουργικές επεμβάσεις και άλλες ιατρικές πράξεις, ως προϋποθέσεις. Επιπρόσθετα, τα διοικητικά βάρη και οι πρόσθετες προϋποθέσεις όπως μια χρονική περίοδος "εμπειρίας ζωής" στο επιθυμητό φύλο καθιστούν την διαδικασία αναγνώρισης γενικά δυσκίνητη. Περαιτέρω, ένας μεγάλος αριθμός ευρωπαϊκών κρατών δεν έχουν διατάξεις για την αναγνώριση φύλου, καθιστώντας αδύνατο για τα διεμφυλικά άτομα να μεταβάλουν το όνομα και το φύλο τους στα επίσημα έγγραφα ταυτοποίησής τους και στα δημόσια αρχεία. 

4.Ένας αριθμός κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης έχουν πρόσφατα αναθεωρήσει τις νομοθεσίες τους για την νομική αναγνώριση φύλου ή βρίσκονται στη διαδικασία αναθεώρησης. Ορισμένοι κανόνες βασίζονται στην αρχή του αυτοπροσδιορισμού και δεν απαιτούν μακρές και πολύπλοκες διαδικασίες ή την εμπλοκή ιατρών ή ψυχιάτρων.

5.Η Συνέλευση υποδέχεται θετικά, σε αυτό το πλαίσιο, την ανάδειξη ενός δικαιώματος στην ταυτότητα φύλου που πρώτα κατοχυρώθηκε στην νομοθεσία της Μάλτας, δίνοντας σε κάθε άτομο το δικαίωμα στην αναγνώριση της ταυτότητας φύλου του και το δικαίωμα να το αντιμετωπίζουν και να το αναγνωρίζουν σύμφωνα με αυτήν την ταυτότητα.

6.Υπό το φως αυτών των σκέψεων, η Συνέλευση καλεί τα κράτη μέλη:

6.1.όσον αφορά την νομοθεσία και τις πολιτικές κατά των διακρίσεων

6.1.1.

να απαγορεύσουν ρητά την διάκριση που βασίζεται στην ταυτότητα φύλου με την εθνική νομοθεσία κατά των διακρίσεων και να συμπεριλάβουν τα ανθρώπινα δικαιώματα των διεμφυλικών ατόμων στις αρμοδιότητες των εθνικών οργάνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, με ρητή αναφορά στην ταυτότητα φύλου

6.1.2.

να εφαρμόσουν τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ως προς αυτόν τον τομέα, χωρίς διακρίσεις λόγω ταυτότητας φύλου

6.1.3.

να συλλέγουν και να αναλύουν πληροφορίες και δεδομένα ως προς την τήρηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων των διεμφυλικών ατόμων, συμπεριλαμβανομένων των διακρίσεων λόγω ταυτότητας φύλου και πολλαπλών διακρίσεων, όπως και ως προς την τρανσφοβική δυσανεξία και τα εγκλήματα μίσους - αυτά τα δεδομένα είναι αναγκαία για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της νομοθεσίας και των πολιτικών κατά των διακρίσεων καθώς και για την παρακολούθηση του αντικτύπου τους

6.1.4.

να θέσουν σε ισχύ νομοθεσία κατά του εγκλήματος μίσους που παρέχει ειδική προστασία για τα διεμφυλικά άτομα από τα τρανσφοβικά εγκλήματα και περιστατικά - να παρέχουν ειδική εκπαίδευση για την ευαισθητοποίηση των υπαλλήλων των διωκτικών αρχών και των στελεχών της Δικαιοσύνης

6.1.5.

να παρέχουν αποτελεσματική προστασία από τις διακρίσεις λόγω ταυτότητας φύλου ως προς την πρόσβαση στην εργασία στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα και την πρόσβαση στην στέγαση, στην δικαιοσύνη και στην φροντίδα υγείας 

6.1.6.

να συμπεριλάβουν και να συμβουλεύονται διεμφυλικά άτομα και τις οργανώσεις τους κατά την σύνταξη και την εφαρμογή νομικών μέτρων και πολιτικών που τα αφορούν

6.2. όσον αφορά την νομική αναγνώριση φύλου:

6.2.1.

να αναπτύξουν ταχείες, διαφανείς και προσβάσιμες διαδικασίες, βασιζόμενες στον αυτοπροσδιορισμό, ως προς την αλλαγή των ονομάτων και του καταχωρισμένου φύλου των διεμφυλικών ατόμων στα πιστοποιητικά γέννησης, τα δελτία ταυτότητας, τα διαβατήρια, τους τίτλους εκπαίδευσης και άλλα παρόμοια έγγραφα - να καταστήσουν αυτές τις διαδικασίες διαθέσιμες για όλα τα άτομα που επιθυμούν να τις χρησιμοποιήσουν, ανεξάρτητα από την ηλικία, την κατάσταση υγείας, την οικονομική κατάσταση, ή το αστυνομικό ιστορικό. 

6.2.2.

να καταργήσουν την στείρωση και άλλες υποχρεωτικές ιατρικές πράξεις, όπως και την διάγνωση ψυχικής υγείας ως αναγκαίες νομικές προϋποθέσεις για την αναγνώριση της ταυτότητας φύλου ενός ατόμου στην διαδικασία για την μεταβολή του ονόματος και του καταχωρισμένου φύλου

6.2.3.

να καταργήσουν κάθε περιορισμό στο δικαίωμα των διεμφυλικών ατόμων να παραμένουν σε έγγαμη κατάσταση μετά την αναγνώριση του φύλου τους - να διασφαλίζουν ότι οι σύζυγοι ή τα παιδιά τους δεν χάνουν δικαιώματα

6.2.4.

να εξετάσουν την συμπερίληψη τρίτης επιλογής καταχώρισης φύλου στα έγγραφα ταυτοποίησης, για όσα άτομα το επιθυμούν

6.2.5.

να διασφαλίσουν ότι τα βέλτιστα συμφέροντα των παιδιών είναι το πρωταρχικό κριτήριο σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν παιδιά

6.3.

όσον αφορά τις θεραπείες επαναπροσδιορισμού φύλου και την φροντίδα υγείας:

6.3.1.

να καταστήσουν προσβάσιμες για τα διεμφυλικά άτομα τις διαδικασίες επαναπροσδιορισμού φύλου, όπως είναι η ορμονική θερπαεία, η χειρουργική επέμβαση και η ψυχολογική υποστήριξη και να διασφαλίσουν ότι χρηματοδοτούνται από δημόσια προγράμματα ασφάλισης υγείας - οι περιορισμοί στην κάλυψη κόστους πρέπει να προβλέπονται από τον νόμο, να είναι αντικειμενικοί και σύμφωνοι με την αρχή της αναλογικότητας 

6.3.2.

να συμπεριλάβουν τα διεμφυλικά άτομα ρητώς στις έρευνες, τα σχέδια και τα μέτρα για την αποτροπή των αυτοκτονιών - να ερευνήσουν εναλλακτικά μοντέλα υγείας διεμφυλικών, βασισμένα στην ενημερωμένη συγκατάθεση

6.3.3.

να τροποποιήσουν τις κατηγοριοποιήσεις νοσημάτων που χρησιμοποιούνται σε εθνικό επίπεδο και να υποστηρίξουν την μεταβολή των διεθνών κατηγοριοποιήσεων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα διεμφυλικά άτομα, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, δεν κατηγοριοποιούνται ως διανοητικώς ασθενή, εξασφαλίζοντας και την πρόσβαση στις απαραίτητες ιατρικές θεραπείες χωρίς στιγματισμό

6.4.

όσον αφορά την πληροφορηση, την πρόκληση ευαισθητοποίησης και την εκπαίδευση:

6.4.1.

να συμπεριλάβουν τα ανθρώπινα δικαιώματα των διεμφυλικών ατόμων και τις διακρίσεις που βασίζονται στην ταυτότητα φύλου στην εκπαίδευση περί ανθρώπινων δικαιωμάτων και τα επαιδευτικά προγράμματα, όπως επίσης και σε ενημερωτικές εκστρατείες ευαισθητοποίησης που απευθύνονται στο γενικό κοινό

6.4.2.

να παρέχουν πληροφόρηση και ενημέρωση σε επαγγελματίες της εκπαίδευσης, υπαλλήλους των διωκτικών υπηρεσιών και επαγγελματίες των υπηρεσιών υγείας, ψυχιάτρους και γενικούς ιατρούς όσον αφορά τα δικαιώματα και τις ειδικότερες ανάγκες των διεμφυλικών ατόμων, με ιδιαίτερη εστίαση στην επιταγή για σεβασμό της ιδιωτικής ζωής και της αξιοπρέπειάς τους.

Ιστορία της κατοχύρωσης της ταυτότητας φύλου στην ελληνική νομοθεσία

Η πρώτη φορά που ο όρος "ταυτότητα φύλου" εισήχθη στην ελληνική νομοθεσία ήταν το 2013. Υπουργός Δικαιοσύνης ήταν ο κ. Αντώνης Ρουπακιώτης, ο οποίος ήταν εισηγητής μιας επικαιροποίησης του νόμου περί ναρκωτικών που έφερε αλλαγές και στους βασικούς κώδικες νομοθεσίας. Με αφορμή την βελτίωση της διατύπωσης του "ρατσιστικού κινήτρου" τότε στον Ποινικό Κώδικα (το οποίο είχε προστεθεί το 2008 με τον νόμο για το σύμφωνο συμβίωσης ύστερα από πολύ πίεση απο το Συμβούλιο της Ευρώπης και, ενώ το αρχικό νομοσχέδιο μιλούσε για ρατσιστικό κίνητρο λόγο εθνικότητας και θρησκεύματος, κατόπιν πρότασης του κ. Φ.Κουβέλη ο τότε υπουργός κ. Χατζηγάκης δέχτηκε να προστεθεί και ο "γενετήσιος προσανατολισμός", όχι όμως και να επεκταθεί το σύμφωνο στα ομόφυλα ζευγάρια), ο κ. Ρουπακιώτης βελτίωσε τον όρο σε "σεξουαλικό προσανατολισμό" και, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, κατά την φάση των "νομοτεχνικών βελτιώσεων", προσέθεσε ως ρατσιστικό κίνητρο και την περίπτωση που ο δράστης τέλεσε την πράξη από μίσος λόγω της "ταυτότητας φύλου" (άρθρο 66 ν.4139/2013, πρώην άρθρο 79 παρ. 3 εδ. δ' του Ποινικού Κώδικα)! Είχε προηγηθεί βέβαια δημόσιο σχετικό αίτημα από το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, το οποίο με αυτή την νομοτεχνική βελτίωση κατέγραψε την πρώτη του θετική παρέμβαση στην νομοθέτηση της ταυτότητας φύλου.  Έτσι, η ταυτότητα φύλου μπήκε για πρώτη φορά στον Ποινικό Κώδικα!

Η επόμενη φάση ήταν με τον Ν.4249/2014 με τον οποίο αναδιοργανώθηκαν υπηρεσίες της Αστυνομίας, ανάμεσα στις οποίες και το τότε Γραφείο Αντιμετώπισης Περιστατικών Αυθαιρεσίας: με το άρθρο 10 προστέθηκε και η ταυτότητα φύλου στα ρατσιστικά κίνητρα που διερευνούσε το τότε Γραφείο. 

Μετά έρχεται η μεγάλη αναθεώρηση του αντιρατσιστικού Ν.927/1979, οπότε με τον Ν.4285/2014 η ταυτότητα φύλου είναι ανάμεσα στους λόγους για τους οποίους τιμωρείται όποιος υποκινεί δημόσια βία ή μίσος για την ταυτότητα φύλου (μεταξύ άλλων) των στόχων του, αλλά και όποιος επιδοκιμάζει τις κατηγορίες εγκλημάτων που αναφέρει ο νόμος αυτός και η συμπεριφορά αυτή στρέφεται εναντίον ατόμου ή ομάδας ατόμων, μεταξύ άλλων και λόγω της ταυτότητας φύλου. Με τον ίδιο νόμο καταργήθηκε το παλιό άρθρο 79 παρ. 3 για το ρατσιστικό κίνητρο και εισάγεται στον Ποινικό Κώδικα το άρθρο 81Α που τυποποιεί ως "ρατσιστικό έγκλημα" τις πράξεις που τελούνται από μίσος μεταξύ άλλων λόγω της ταυτότητας φύλου του θύματος. 

Ο νέος νόμος για το σύμφωνο συμβίωσης που αφορά και τα ομόφυλα ζευγάρια (Ν.4356/2015) έφερε ορισμένες αλλαγές και ως προς την προστασία της ταυτότητας φύλου. Συγκεκριμένα, το νέο Συμβούλιο κατά του Ρατσισμού κ.τ.λ. που λειτουργεί στο Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει ως αποστολή τον σχεδιασμο πολιτικών κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας όσον αφορά, μεταξύ άλλων, και την ταυτότητα φύλου (άρθρο 17). Επίσης, ο νόμος αναδιατυπώνει το άρθρο 81Α του Ποινικού Κώδικα (ρατσιστικό έγκλημα) προβλέποντας αυστηρότερα πλαίσια ποινής όταν το έγκλημα διενεργείται μεταξύ άλλων λόγω επιλογής του θύματος από τον δράστη με κριτήριο την ταυτότητα φύλου του (άρθρο 21). Επίσης, στον Ποινικό Κώδικα προστίθεται το άρθρο 361Β, κατά το οποίο, για να ποινικοποιηθούν τα "συσσίτια μόνο για Έλληνες", προβλέπει τα εξής: 

"Όποιος προμηθεύει αγαθά ή προσφέρει υπηρεσίες ή αναγγέλλει με δημόσια πρόσκληση την παροχή ή προμήθεια αυτών αποκλείοντας από καταφρόνηση πρόσωπα λόγω την χαρακτηριστικών φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκείας, αναπηρίας, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών και με χρηματική ποινή τουλάχιστον χιλίων πεντακοσίων (1.500) ευρώ."

Ο νόμος για την υπηρεσία Ασύλου (Ν.4375/2016) περιέχει ακροθιγώς μια αναφορά στην ταυτότητα φύλου. Στο άρθρο 40 παρ. 10 ("Αιτιολόγηση και επίδοση αποφάσεων και άλλων διαδικαστικών εγγράφων") αναφέρεται ότι όταν έχει υποβληθεί αίτηση εξ ονόματος μελών της οικογένειας του αιτούντος άσυλο, που επικαλούνται τους ίδιους λόγους, η αρμόδια Αρχή Απόφασης μπορεί να εκδίδει μια απόφαση που θα αφορά όλα τα μέλη της οικογένειας εκτός εάν αυτό θα οδηγούσε σε γνωστοποίηση της ιδιαίτερης κατάστασης αιτούντος που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τα συμφέροντά του, ιδίως σε περιπτώσεις διώξεων με βάση το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου και/ ή την ηλικία. Στην περίπτωση αυτή εκδίδεται χωριστή απόφαση για το συγκεκριμένο πρόσωπο. 

Τέλος, με τον νόμο για την καταπολέμηση των διακρίσεων στον χώρο της εργασίας, της απασχόλησης και της επαγγελματικής εκπαίδευσης (Ν.4443/2016) ένας από τους απαγορευμένους λόγους διακρίσεων είναι και η ταυτότητα φύλου. 

Πολύ πριν από τις νομοθεσίες που χρησιμοποιούν τον όρο "ταυτοτητα φύλου", υπάρχουν φυσικά νόμοι που αναφέρονται στον πεπαλαιωμένο όρο "αλλαγή φύλου". Διατάξεις που αναφέρουν την "αλλαγή φύλου" και είναι ακόμη σε ισχύ βρίσκονται στον νόμο για τα ληξιαρχεία (άρθρο 14 Ν.344/1976) με το οποίο γίνεται η μεταβολή των εγγράφων των διεμφυλικών ατόμων, καθώς και ο νόμος για την ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών (Ν.3896/2010), κατά τον οποίο ως διάκριση λόγω φύλου νοείται και οποιαδήποτε λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση λόγω "αλλαγής φύλου".