ΕΔΔΑ για ομοφοβικά Αμβρόσιου

 

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου απέρριψε σήμερα την προσφυγή του π. Μητροπολίτη Αμβρόσιου - Αθανάσιου Λενή εναντίον της Ελλάδας για την καταδίκη του σχετικά με την δημόσια υποκίνηση βίας κατά ΛΟΑΤΚΙ προσώπων με ανάρτησή του το 2015.

Η απόφαση είναι αναρτημένη εδώ: https://hudoc.echr.coe.int/?i=001-226442

 

Ειδικότερα, κρίθηκε ότι η καταδίκη του από το δευτεροβάθμιο δικαστήριο και τον Άρειο Πάγο για την γνωστή ανάρτησή του που έγινε με αφορμή την ψήφιση του νομοσχεδίου για το σύμφωνο συμβίωσης και στην οποία περιλαμβάνονταν προτροπές τύπου "φτύστε τους" και μύδροι τύπου "δεν είναι άνθρωποι είναι τέρατα της φύσεως", δεν παραβίασε την ελευθερία της έκφρασής του.

 

To κύριο επιχείρημα του Αμβρόσιου ήταν ότι το κείμενο δεν αφορούσε τα ΛΟΑΤΚΙ πρόσωπα αλλά τους "πολιτικούς" που ψήφιζαν το σύμφωνο συμβίωσης. Αυτή ήταν η υπερασπιστική γραμμή του και στα εθνικά δικαστήρια, τα οποία την απέρριψαν.

 

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναφέρει στην απόφασή του ότι συμφωνεί με τα συμπεράσματα των ελληνικών δικαστηρίων ότι η ανάρτηση του προσφεύγοντος αναφέρεται σαφώς σε όσους βιώνουν ή υποστηρίζουν την ομοφυλοφιλία και ότι η πλειοψηφία των σχολίων του Αμβρόσιου περιλάμβαναν κλασικές ομοφοβικές εκφράσιες όπως "είναι δικαίωμά τους φυσικά να ζουν ιδιωτικά και κρυφά με τον τρόπο που θέλουν". Δηλαδή, το Ε.Δ.Δ.Α. κατηγοριοποιεί πλέον ως τυπική ομοφοβική ρητορική την γνωστή φράση "δεν μας νοιάζει τι κάνουν στο κρεβάτι τους".

Περαιτέρω , εκφράσεις όπως "μαυρίστε τους" που αφορούν τους πολιτικούς, από τον παλαιό τρόπο ψηφοφορίας με λευκά και μαύρα σφαιρίδια, στην πραγματικότητα στοχοποιούν τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, ακόμη κι αν αφορούν τους πολιτικούς που ψήφισαν το σύμφωνο συμβίωσης.

 

Το πιο σημαντικό σε αυτή την απόφαση είναι ότι έκρινε πως εδώ χρησιμοποιήθηκε η ελευθερία της έκφρασης για άλλον σκοπό από αυτόν για τον οποίο έχει θεσπιστεί και σε αντίθεση με τις αρχές της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, καθώς η επίδικη ανάρτηση περιέχει προτροπή σε επιβολή διακρίσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού. Αυτή η χρήση της ελευθερίας έκφρασης για σκοπό άλλον συνιστά καταχρηστική ενάσκηση δικαιώματος κατά το άρθρο 17 της ΕΣΔΑ και για τον λόγο αυτόν, το Ε.Δ.Δ.Α. απέρριψε την προσφυγή Αμβρόσιου ως απαράδεκτη.

 

Πρόκειται για μια πολύ σημαντική απόφαση για τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα σε σχέση με τον μισαλλόδοξο λόγο εναντίον τους για όλη την Ευρώπη, επικυρώνοντας την απόφαση 858/2020 του Αρείου Πάγου, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι ο ελληνικός νόμος 927/1979 δεν πρέπει να αλλάξει έτσι ώστε να περιλαμβάνει κάθε αντιΛΟΑΤΚΙ κήρυγμα μίσους κι όχι μόνο όσα προτρέπουν σε βία, μίσος ή διακρίσεις.

H τέχνη του εξωδίκου

Υπάρχει η εσφαλμένη αντίληψη ότι η κοινοποίηση μιας εξώδικης δήλωσης είναι μια νομικώς ανούσια πράξη, καθώς κυκλοφορεί το δημοφιλές φληνάφημα ότι εάν ο θιγόμενος πράγματι είχε έννομα δικαιώματα θα είχε προχωρήσει απ' ευθείας στην δικαστική προσφυγή.

Αυτό ενδεχομένως να είχε μια βάση προ του Ν.4356/2015, αλλά με αυτόν τον νόμο και συγκεκριμένα με το άρθρο 37, ο ίδιος ο νομοθέτης όρισε ως υποχρεωτική προδικασία την επίδοση εξώδικης δήλωσης, πριν την ενάσκηση της αγωγής. Δηλαδή, με ποινή απαραδέκτου: εάν ο ενάγων δεν έχει αποστείλει πρώτα το εξώδικο, εάν δεν έχουν παρέλθει άπρακτες εκ μέρους του δράστη 10 ημέρες μη αποκατάστασης του θιγόμενου, ή εάν έχουν παρέλθει 6 μήνες, τότε το δικαστήριο δεν εξετάζει την ουσία της αγωγής, αλλά την απορρίπτει ως απαράδεκτη.

Πρόκειται βέβαια για μια συγκεκριμένη κατηγορία αγωγών που αφορούν τις λεγόμενες υποθέσεις προσβολής προσωπικότητας δια του τύπου ή δια των μ.μ.μ.ε ή δια του Διαδικτύου (με τον νέο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, επίσης του 2015). Εδώ έχουμε από το έτος 2020 πλέον και την πάγια νομολογία ότι η διάταξη αυτή της υποχρεωτικής προδικασίας καταλαμβάνει και τις προσβολές προσωπικότητας που τελούνται μέσα από πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook και το Twitter. Περιστασιακή περί του αντιθέτου νομολογία περί μη αναλογικής εφαρμογής έχει πλέον υποχωρήσει.

Έτσι, η εξώδικη δήλωση δεν είναι πλέον μια απλή ισχυρή όχληση, δεν είναι ένα ανούσιο έγγραφο που το πετάμε στα σκουπίδια, καθώς αποκτά στοιχεία προδικασίας, δηλαδή έναρξης της τυπικής διαδικασίας που υποχρεωτικά πρέπει να τηρηθεί για να ασκηθεί στην συνέχεια νομότυπα η αγωγή. (Άλλο στοιχείο προδικασίας είναι η υποχρεωτική έγγραφη ενημέρωση του ενάγοντος σχετικά με την δυνατότητα επίλυσης της διαφοράς με την προσφυγή στην διαδικασία της διαμεσολάβησης, η μη τήρηση της οποίας τιμωρείται επίσης με την ποινή της ακυρότητας.)

Ωστόσο, ο νομοθέτης δεν αρκείται στην επίδοση μιας εξώδικης δήλωσης οιουδήποτε περιεχομένου, αλλά καθορίζει και ένα ελάχιστο μέρος που οφείλει ο υποψήφιος ενάγων να έχει εκθέσει με σαφήνεια και πληρότητα. Ιδίως οφείλει να έχει υποδείξει ένα συγκεκριμένο κείμενο αποκατάστασης, η δημοσιοποίηση του οποίου εκ μέρους του δράστη, εντός 10 ημερών από την επίδοση, εξαλείφει την αστική απαίτηση για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, καθώς και άλλες αστικής φύσεως απαιτήσεις. Δεν εξαλείφει ωστόσο, την αξίωση της Πολιτείας για ποινική δίωξη του δράστη, στην περίπτωση που ο θιγόμενος έχει υποβάλει και έγκληση για την προστασία της τιμής και της υπόληψης του: αυτό το δικαίωμα διατηρείται και μπορεί να ασκηθεί εντός τριμήνου από την περιέλευση σε γνώση των περιστατικών που συνιστούν την προσβολή της τιμής.

Υπάρχουν περιπτώσεις δηλαδή που τα εξώδικα δεν περιείχαν το ελάχιστο περιεχόμενο που ορίζει η ειδική νομοθεσία και τελικά αυτό οδήγησε και σε απόρριψη των αγωγών ως απαραδέκτων. Πρόκειται για μια ένσταση την οποία ασκούμε πλέον αρκετά συχνά όταν ως πληρεξούσιοι εκπροσωπούμε εναγόμενους που δεν τους έχουν κοινοποιηθεί εξώδικα με το ελάχιστο κατά νόμο περιεχόμενο.

Με αυτά τα χαρακτηριστικά, η νομοθεσία, καθώς και η νομολογία των τελευταίων 8 ετών έχει προσδώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στην σύνταξη και την επίδοση της εξώδικης δήλωσης του θιγόμενου από δημοσίευμα ή ανάρτηση, καθιστώντας τα μέρος της προδικασίας και υποχρεωτική δίοδο πριν την προσφυγή στην Δικαιοσύνη. Παράλληλα, οι αποφάσεις των δικαστηρίων έχουν επιβεβαιώσει ότι οι κανόνες για το ελάχιστο περιεχόμενο και την ορθή σύνταξη ενός εξωδίκου είναι πολύ αυστηροί και μπορεί να στοιχίσουν το παραδεκτό μιας μελλοντικής αγωγής.

Όμως, υπάρχουν και οι άγραφοι κανόνες της τέχνης της δικηγορίας που επιβάλλουν στα εξώδικα να είναι όσο το δυνατόν πιο υπαινικτικά και συνοπτικά, κατά το μέτρο του δυνατού, ώστε να αποφεύγονται οι τυχόν ομολογίες γεγονότων και οι ισχυρισμοί που μπορεί να αποκαλύψουν περισσότερα από όσα χρειάζονται για να επιτελέσουν τον σκοπό τους. Αυτός είναι ένας αντίρροπος άτυπος κανόνας που βρίσκεται σε σχέση έντασης με την διάταξη για το ελάχιστο περιεχόμενο που ορίζεται στο άρθρο 37 του Ν.4356/2015. Εκεί έγκειται βέβαια και η lege artis επιτέλεση των καθηκόντων της/του συντάκτη του εξωδίκου.

Λιγότερο γνωστό επίσης είναι ότι η νομική χρησιμότητα του εξωδίκου απορρέει από την έκθεση επίδοσης που συντάσσει ο δικαστικός επιμελητής. Έχοντας την ευθύνη του εντοπισμού του δράστη, ο δικαστικός επιμελητής ασκεί δημόσια εξουσία σε σχέση με την βεβαίωση της πράξης της επίδοσης σε μια διεύθυνση που πράγματι αποτελεί κατά τον νόμο την κατάλληλη γεωγραφική συντεταγμένη για τις έννομες συνέπειες. Η πρόσθετη αξία της ίδιας της έκθεσης επίδοσης, την οποία συνήθως δεν λαμβάνει ο δράστης, αλλά μόνο αντίγραφο σε περίπτωση θυροκόλλησης, είναι η δημόσια επιβεβαίωση της πραγματικής διεύθυνσης του, με δυνατότητα και για μελλοντικές επιδόσεις.

Πετυχημένο εξώδικο δεν είναι μόνο αυτό που πείθει για τις ζητούμενες ενέργειες, αλλά κι εκείνο που, αν χρειαστεί να κριθεί από την δικαιοσύνη, αποδεικνύεται ότι είναι σε θέση να αναμετρηθεί με τις λεπτομερείς απαιτήσεις της νομοθετικής ρύθμισης περί το παραδεκτό.

Αθώωση Ρένας Δούρου από το Πειθαρχικό και Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής

 

Η αθώωση της Ρένας Δούρου από το Πειθαρχικό Συμβούλιο για τους Αιρετούς (άρθρο 234 Ν.3852/2010) με την γνωμοδότηση 4/2023 και από τον Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής με την απόφαση 7/2023, όσον αφορά τις κατηγορίες για φερόμενες παραλείψεις της ως Περιφερειάρχη Αττικής στην  πολύνεκρη πυρκαγιά στο Μάτι το 2018 αποτελεί σημαντικό γεγονός για την νομική εξέλιξη της υπόθεσης αυτής. Το ΣΤ΄ Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών έχει ξεκινήσει από τον Οκτώβριο του 2022 την εκδίκαση της υπόθεσης, με 21 κατηγορούμενους, εκατοντάδες μάρτυρες, έναν πραγματογνώμονα κι έναν τεχνικό σύμβουλο και έχει ήδη πραγματοποιήσει πάνω από 70 συνεδριάσεις. Το Δικαστήριο,  από την Δευτέρα 24 Ιουλίου 2023 συνεχίζει τις συνεδριάσεις του, μετά την παραίτηση της Δούρου από την βουλευτική ασυλία και την άδεια της Βουλής, έχοντας ήδη προγραμματίσει 14 συνεδριάσεις για τον Σεπτέμβριο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το πειθαρχικό αθώωσε την Δούρου για τις ίδιες φερόμενες παραλείψεις για τις οποίες δικάζεται από το ποινικό δικαστήριο. Σε αυτή την ποινική δίκη προστίθεται τώρα ένα νέο σημαντικό στοιχείο: η αθωωτική απόφαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής, βάσει της σχετικής γνωμοδότησης του πειθαρχικού συμβουλίου.

Έχουμε συνηθίσει, σχεδόν ενστικτωδώς να υποτιμάμε την βαρύτητα και το κύρος των πειθαρχικών διαδικασιών, ιδίως των Ε.Δ.Ε. που κατά καιρούς εξαγγέλλονται και που καταλήγουν σε απαλλακτικές κρίσεις ή, κοινώς “θάψιμο”. Είναι κοινός τόπος εξάλλου ότι τα πειθαρχικά όργανα συντεχνιών λειτουργούν, λίγο έως πολύ, με την λογική της συναδελφικότητας ή των προσχημάτων, στην καλύτερη περίπτωση. Σε εξόφθαλμες περιπτώσεις συγκάλυψης ο θυμόσοφος λαός θυμάται την παροιμία “κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει”.

Δεν ισχύει όμως το ίδιο για το πειθαρχικό συμβούλιο που κρίνει τους αιρετούς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η νομοθεσία προβλέπει ένα σώμα με την ύψιστη δυνατή εγγύηση προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας, το οποίο απαρτίζεται από έναν πρόεδρο εφετών, δύο εφέτες, έναν εκπρόσωπο της αυτοδιοίκησης κι έναν εκπρόσωπο του κράτους. Η πλειοψηφία δηλαδή της σύνθεσης αυτής είναι ανώτατος και ανώτεροι δικαστικοί λειτουργοί, με όλη την εμπειρία και το αυξημένο κύρος που αυτό συνεπάγεται. Με αυτά τα χαρακτηριστικά, το πειθαρχικό που έκρινε την πρώην Περιφερειάρχη Αττικής δεν ήταν η “συντεχνία” ή ο “συνδικαλισμός” του χώρου της. Είναι ένα όργανο κατ’ ουσίαν κρίσης με σοβαρές εγγυήσεις αμεροληψίας, επιστημονικής επάρκειας και θεσμικής βαρύτητας.

Επί της ουσίας, κρίθηκε ότι η Περιφέρεια Αττικής την επίδικη περίοδο είχε εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της σε προληπτικό επίπεδο, σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο και τις εγκύκλιες οδηγίες του Πυροσβεστικού Σώματος και της Γ.Γ. Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών (αποψίλωση και απομάκρυνση βλάστησης από τις νησίδες και τα πρανή του οδικού δικτύου της Λ. Μαραθώνος, ενημέρωση του κοινού για τον κίνδυνο πυρκαγιάς κ.α.). Μετά την εκδήλωση της πυρκαγιάς, η Περιφέρεια ανταποκρίθηκε σε όλα τα αιτήματα του Πυροσβεστικού Σώματος για την συνδρομή σε μηχανήματα, υδροφόρες και μέσα. Ως προς την απόφαση για την οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών, αποδείχθηκε ότι δεν περιήλθε στα όργανα της Περιφέρειας ή στην τότε Περιφερειάρχη η απαιτούμενη εισήγηση από τον επικεφαλής αξιωματικό του Πυροσβεστικού Σώματος για την εφαρμογή αυτού του μέτρου. Συνολικά, η πειθαρχική διαδικασία και η απόφαση εξέτασαν μία προς μία τις κατηγορίες για φερόμενες παραλείψεις της Ρένας Δούρου, σύμφωνα με το βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών και τις υπέβαλαν σε έλεγχο από πειθαρχική σκοπιά.

Η ουσιαστική κρίση του Πειθαρχικού Συμβουλίου περιλαμβάνεται στην αθωωτική γνωμοδότησή του 4/2023, με την οποία αποφασίστηκε κατά πλειοψηφία (με μεμονωμένη μειοψηφία μη δικαστικού μέλους, που απλώς αναπαρήγαγε το κατηγορητήριο) ότι δεν στοιχειοθετείται το πειθαρχικό αδίκημα της βαριάς παράλειψης καθήκοντος. Με βάση αυτή την γνωμοδότηση, ο Γραμματέας Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής αποφάσισε την μη επιβολή πειθαρχικής ποινής στην κ. Δούρου.

Τυπικά, το ποινικό δικαστήριο δεν δεσμεύεται από την κρίση του πειθαρχικού οργάνου που έκρινε την ίδια ακριβώς πράξη και αθώωσε το ελεγχόμενο πρόσωπο. Υπάρχουν, πάντως, μερικά απώτατα όρια που έχει προσδιορίσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων μέχρι τα οποία επιτρέπεται η απόκλιση της ποινικής δικαιοσύνης από την πειθαρχική διαδικασία. Είναι γνωστό, για να αναφέρουμε ένα αντεστραμμένο παράδειγμα, ότι η επιβολή και πειθαρχικής κύρωσης και δικαστικής ποινής ελέγχεται από τον κανόνα ne bis in idem, δηλαδή της μη επιβολής διπλής κύρωσης για την ίδια παράβαση, με εξαιρέσεις βέβαια, σύμφωνα με τα “κριτήρια Engel”. Τίποτε από αυτά δεν προεξοφλεί φυσικά την απόφαση του ποινικού δικαστηρίου για την μεγάλη καταστροφή σε Ν.Βουτζά – Μάτι – Κόκκινο λιμανάκι. Αλλά και τίποτε δεν συνηγορεί, από την μέχρι τώρα δικαστική διαδικασία, ότι το Δικαστήριο θα διαφοροποιηθεί από την κρίση του πειθαρχικού.

Δυσφυλισμός (misgendering)

 Επικρατεί σοβαρή σύγχυση ανάμεσα στην έννοια της "ταυτότητας φύλου" και στην διαδικασία της νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου (Ν.Α.Τ.Φ.).

Ορισμένοι δηλαδή λένε, αγνοώντας την νομοθεσία, ότι το θύμα δεν ήταν γυναίκα, επειδή δεν είχε προχωρήσει στη διαδικασία της νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου, δηλ. δεν είχε αστυνομική ταυτότητα με τα γυναικεία στοιχεία της.

Ωστόσο, ο σεβασμός στην ταυτότητα φύλου, δηλαδή το να αντιμετωπίζεται μια τρανς γυναίκα ως γυναίκα, ακόμη και χωρίς να έχει ολοκληρώσει την διαδικασία Ν.Α.Τ.Φ. είναι ατομικό δικαίωμα που προβλέπεται από τον νόμο.

Το άρθρο 1 του Ν.4491/2017 ορίζει τα εξής:

"Άρθρο 1

Δικαιώματα του προσώπου με βάση την ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά φύλου

1. Το πρόσωπο έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της ταυτότητας φύλου του ως στοιχείου της προσωπικότητάς του.

2. Το πρόσωπο έχει δικαίωμα στο σεβασμό της προσωπικότητάς του με βάση τα χαρακτηριστικά φύλου του."

Αυτό σημαίνει ότι το δικαίωμα στην αναγνώριση της ταυτότητας φύλου υπάρχει εξ ορισμού, ανεξάρτητα από το εάν το πρόσωπο έχει προχωρήσει σε Ν.Α.Τ.Φ., διότι άλλο η ληξιαρχική εγγραφή του φύλου κι άλλο η αναγνώριση της ταυτότητας φύλου.

Ταυτότητα φύλου, κατά το άρθρο 2, είναι "ο εσωτερικός και προσωπικός τρόπος με τον οποίο το ίδιο το πρόσωπο βιώνει το φύλο του, ανεξάρτητα από το φύλο που καταχωρίστηκε κατά τη γέννησή του με βάση τα βιολογικά του χαρακτηριστικά", δεν είναι η δικαστική απόφαση με την οποία αναγνωρίζεται νομικά.

Η ταυτότητα φύλου του ατόμου είναι λοιπόν το δικαίωμα του να αναγνωρίζεται και να είναι σεβαστή και χωρίς δικαστική απόφαση.

Αυτό αποτυπώθηκε εξάλλου και στην Απόφαση 146734/2021 του Διοικητή του ΟΑΕΔ για την ενίσχυση εργοδοτών πρόσληψης διεμφυλικών ατόμων. Σε αυτή την Απόφαση ορίζεται ότι τα διεμφυλικά άτομα που έχουν ολοκληρώσει Ν.Α.Τ.Φ. προσκομίζουν την ληξιαρχική πράξη γέννησης τους και την μεταβολή των στοιχείων τους στην Δ.Ο.Υ., ενώ για τα διεμφυλικα άτομα που δεν έχουν Ν.Α.Τ.Φ. γίνεται δεκτή ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ στην οποία δηλώνεται ότι ο ατομικός και εσωτερικός τρόπος αυτοπροσδιορισμού του φύλου τους δεν αντιστοιχεί στο καταχωρισμένο φύλο κατά τη γέννηση.

Το ίδιο επίσης ορίστηκε και στην Υπουργική Απόφαση Δ1α//2022 για τον COVID-19, όπου αναφέρεται ότι εφόσον τα έγγραφα ταυτοποίησης του προσώπου φέρουν το φύλο και το όνομα που του αποδόθηκαν κατά τη γέννηση και όχι τα στοιχεία που αποδίδουν την ταυτότητα φύλου βάσει της παρ. 1 του άρθρου 2 του Ν.4491/2017, "οι αρμόδιες αρχές και τα όργανα ελέγχου οφείλουν να αποδεχθούν πλήρως την προφορική επιβεβαίωση του ατόμου ότι πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο που ταυτοποιείται με το έγγραφο, ανεξαρτήτως του εάν το ελεγχόμενο πρόσωπο έχει υποβληθεί στην διαδικασία της Ν.Α.Τ.Φ. σύμφωνα με το άρθρο 4.

Στον Κώδικα Ηθικής και Επαγγελματικής Συμπεριφοράς Υπαλλήλων του Δημόσιου Τομέα (Ιούλιος 2022) ορίζεται ότι οι υπάλληλοι αναγνωρίζουν την αξία κάθε ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου ανεξάρτητα από (...) ταυτότητα φύλου, αποφεύγουν κάθε αδικαιολόγητη διάκριση ή δυσμενή μεταχείριση λόγων (...) ταυτότητας φύλου και οφείλουν να μην προβαίνουν σε διάδοση κακόβουλων σχολίων ή προσβολή κάποιου λόγω (...) ταυτότητας φύλου.

Στον Οδηγό Διαφορετικότητας για Δημόσιους Υπαλλήλους με σκοπό την καταπολέμηση των διακρίσεων (Συνήγορος του Πολίτη, 2018) με σαφήνεια ορίζεται ότι: "Η ταυτότητα φύλου θα πρέπει να γίνεται σεβαστή ως έκφραση αυτοαντίληψης και αυτοπροσδιορισμού, ανεξαρτήτως των επιλογών που θα κάνει το άτομο για την πορεία του επαναπροσδιορισμού του φύλου του." Επίσης, ο Οδηγός αναφέρει ότι: "Πρέπει να γίνει κατανοητή η έννοια της ταυτότητας φύλου και να γίνει σεβαστή η αυτοαντίληψη του καθενός για το φύλο του, ασχέτως των στοιχείων της αστυνομικής του ταυτότητας ή των λοιπών εγγράφων ταυτοποίησης. Όταν γίνεται αντιληπτή μια τέτοια διαφορά δεν θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη σημασία σε αυτήν, και να τηρούνται οι ίδιες διαδικασίες με όλους τους υπόλοιπους πολίτες."

Στο έγγραφο της Ελληνικής Αστυνομίας με τίτλο "Οδηγός Αντιμετώπισης και Διαχείρισης περιστατικών βίας σε βάρος ΛΟΑΤΚΙ+ πολιτών" (19.7.2022), υπάρχει επίσης ορισμός της ταυτότητας φύλου, δηλαδή ως "ο εσωτερικός και προσωπικός τρόπος με τον οποίο το ίδιο το πρόσωπο βιώνει το φύλο του, ανεξάρτητα από το φύλο που καταχωρίστηκε κατα τη γέννηση του με βάση τα βιολογικά / ανατομικά του χαρακτηριστικά".

Μια πιο πρόσφατη έννοια, η οποία περιλαμβάνεται στην ταυτότητα φύλου αλλά και αυτονομείται από αυτήν είναι η "έκφραση φύλου", την οποία συναντάμε πλέον στην Ελληνική νομοθεσία και έχουμε ειδικό ορισμό αυτής στον νόμο για την απαγόρευση των πρακτικών μεταστροφής.

Ως "έκφραση φύλου" νοείται "Το σύνολο των χαρακτηριστικών που αφορούν στη συμπεριφορά, τρόπους, αναπαραστάσεις, που σχετίζονται με τον τρόπο που τοποθετείται και εκφράζει ένα πρόσωπο το φύλο του και γίνεται αυτό αντιληπτό από τον περίγυρό του."

Η έννοια της "έκφρασης φύλου" περιλαμβάνεται και στην πρόσφατη νομοθεσία για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού (Ν.5029/2023) και σύμφωνα με τις συστάσεις της ILGA - Europe προς την Ελλάδα, η "έκφραση φύλου" πρέπει να προστεθεί ως ειδική κατηγορία προστατευόμενης ιδιότητας σε όλα τα ΛΟΑΤΚΙ+ νομοθετήματα.

Είναι σαφές λοιπόν ότι κανείς δεν πρέπει να έχει αξίωση να απευθυνθεί σε ένα διεμφυλικό άτομο σύμφωνα με την ταυτότητα και την έκφραση φύλου του αφού πρώτα δει τα έγγραφα ταυτοποίησης του, όπως είναι το διαβατήριο ή η ταυτότητα.

Η ελληνική νομοθεσία προβλέπει επίσης την ΝΑΤΦ μόνο για άτομα που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα και μόνο ως διαδικασία διόρθωσης της ληξιαρχικής πράξης γέννησης. Άλλο αν τα δικαστήρια έχουν εφαρμόσει αναλογικά την ΝΑΤΦ και σε πράξης αναγνώρισης της ιδιότητας πρόσφυγα, επειδή ακριβώς την αναγνωρίζουν ως ατομικό δικαίωμα. Δεν μπορούμε λοιπόν να αξιώνουμε από ένα διεμφυλικό πρόσωπο που βρέθηκε στην Ελλάδα να έχει προχωρήσει σε ΝΑΤΦ για να το αναφέρουμε σύμφωνα με την ταυτότητα και έκφραση φύλου.

Δεν επιτρέπεται να λες "άνδρα" μια διεμφυλική γυναίκα, είτε έχει ολοκληρώσει ΝΑΤΦ, είτε όχι.

Το κυβερνητικό πρόγραμμα και η Εθνική Στρατηγική Ισότητας ΛΟΑΤΚΙ+

 Στους μπλε φακέλους που μοιράστηκαν σήμερα στα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου υπάρχουν, σύμφωνα με το ρεπορτάζ οι 4 άξονες: 1) το πρόγραμμα της ΝΔ 2023-2027, 2) προτεραιότητες 2023 και εκκρεμότητες Αυγούστου, 3) χρονοδιάγραμμα βασικών υποχρεώσεων και 4) κυβερνητικό έργο 2019 - 2023 με τα κείμενα αναφοράς όσων έχουν ήδη γίνει, σε ψηφιακό αρχείο.

Σύμφωνα με το Πρόγραμμα της ΝΔ, στο κεφάλαιο "Δίκαιη Ελλάδα" και υποκεφάλαιο "Κοινωνική Συνοχή" υπάρχει η εξής αναφορά: "Υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+".

Αυτό σημαίνει ότι και μέσα στους μπλε φακέλους υπάρχουν τα κεφάλαια της Εθνικής Στρατηγικής που αφορούν κάθε υπουργείο, τόσο στον άξονα (1) ως Πρόγραμμα της ΝΔ για το 2023 - 2027, όσο και ως (4) κυβερνητικό έργο 2019 - 2023, καθώς η Εθνική Στρατηγική είναι το πόρισμα της επιτροπής που συνέστησε ο πρωθυπουργός το 2021 και του παραδόθηκε ως έγγραφο που αναρτήθηκε στην επίσημη ιστοσελίδα του πρωθυπουργού τον Ιούνιο του 2021.

Επομένως, αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι η ένταξη της Εθνικής Στρατηγικής στο (2) προτεραιότητες 2023 και στο (3) χρονοδιάγραμμα βασικών υποχρεώσεων.

Ας δούμε τί έχει υλοποιηθεί και τι όχι από την Εθνική Στρατηγική Ισότητας ΛΟΑΤΚΙ+ μέχρι σήμερα:

Αρχικά η ίδια η Εθνική Στρατηγική αναφέρει στην σελίδα 7:

"Δεδομένου του εύρους των υπό εξέταση δράσεων και πολιτικών, η Επιτροπή θεωρεί ότι μέχρι το 2023 θα πρέπει να έχουν τεθεί οι βάσεις για την υλοποίηση των βασικών προτάσεων της παρούσας έκθεσης."

Άρα, το τρέχον έτος 2023 έχει επισημανθεί από την Εθνική Στρατηγική ως χρόνος για την υλοποίηση των βασικών προτάσεων της. Συνεπώς, υπάρχει ήδη μέσα στην Εθνική Στρατηγική η προτεραιοποίηση που θα πρέπει να αναφέρεται στο (2) για τις εκκρεμότητες του 2023 προς όλους τους υπουργούς.

- "Κυβερνητική δομή για τα δικαιώματα των ΛΟΑΚΤΙ+": η Εθνική Σρτατηγική επισημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει ένας κεντρικός δημόσιος φορέας, όπως ένα Υπουργείο που να διαδραματίζει τον αναγκαίο συντονιστικό ρόλο και να προωθεί τις σχετικές νομοθετικές μεταρρυθμίσεις. Αυτό η Κυβέρνηση δεν το έχει κάνει ακόμη με ρητό τρόπο. Σημειώνω βέβαια ότι το νέο Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας παίρνει την Γενική Γραμματεία Ανθρώπινων Δικαιωμάτων από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, αλλά η Εθνική Στρατηγική λέει άλλα πράγματα:

"Συγκεκριμένα, προτείνεται να συσταθεί, με ειδική νομοθετική διάταξη και συντονιστική λειτουργία, «Εθνικός Μηχανισμός για Ίσα Δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+» (ΕΜΙΔ ΛΟΑΤΚΙ+). Ο ΕΜΙΔ ΛΟΑΤΚΙ+ επικοινωνεί με τα επιμέρους υπουργεία ή άλλους κρατικούς φορείς με αρμοδιότητα σε επιμέρους ζητήματα, συντονίζει τη δράση τους, επιλύει τυχόν συγκρούσεις αρμοδιοτήτων και ελέγχει την πορεία και το αποτέλεσμα υλοποίησης των στόχων, ευρισκόμενος σε στενή συνεργασία και διαβούλευση με την κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ+. Είναι, ακόμη, επιτακτική ανάγκη, ανά υπουργείο να υπάρχει τουλάχιστον ένα στέλεχος που θα λειτουργεί ως σημείο αναφοράς και θα συνεργάζεται τόσο με τη δομή που θα συσταθεί όσο και με τα άλλα στελέχη από τα συναρμόδια υπουργεία."

- Εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς (σελ. 12 επόμενα): σχεδόν τίποτε από όσα προβλέπει η Εθνική Στρατηγική δεν έχει υλοποιηθεί. Έχουμε μόνο έναν νέο νόμο για το μπούλινγκ στα σχολεία που έχει ένα προβληματικό και έλλειπες άρθρο περί γενικών και αόριστων σχεδίων δράσης.

- Ισοτιμία στην Εργασία (σελ. 16 επ.): Έχει υλοποιηθεί η ένταξη των τρανς ατόμων στο πρόγραμμα επιδότησης εργοδοτών ΟΑΕΔ. Εκκρεμεί όμως: "μελέτη και σχεδιασμός μηχανισμών για την άρση των εμποδίων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στην αγορά εργασίας όπως επίσης και η θέσπιση ενός κώδικα δεοντολογίας." Επίσης δεν έχει αφαιρεθεί η λεγόμενη "διαταραχή ταυτότητας φύλου" από τον εθνικό κατάλογο νοσημάτων, γεγονός που αποκλείει τρανς άτομα από προσλήψεις σε ορισμένες δημόσιες θέσεις.

- Θέματα Υγείας (σελ. 19 επ.): δεν έχει τροποποιηθεί ο νόμος για τις αθέμιτες διακρίσεις ώστε να περιλαμβάνεται η προστασία της υγείας για τα λοατκι άτομα (Ν.444/2016), ενώ αυτή η τροποποίηση έγινε ήδη για τα ΑΜΕΑ. Επιπλέον έχει ζητηθεί η αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών επειδή διάφορες ιατρικές ειδικότητες έχουν άγνοια από τα ΛΟΑΚΙ+ θέματα. Το ίδιο ισχύει για την επιμόρφωση επαγγελματιών ψυχικής υγείας. Η απαγόρευση αιμοδοσίας για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα υλοποιήθηκε ήδη το έτος 2022, καθώς και η νομοθέτηση για την λήψη προφυλακτικής αγωγής PrEP, η οποία όμως εκκρεμεί ακόμη στο στάδιο της υλοποίησης. Για τα προβλήματα των διεμφυλικών ατόμων στον χώρο της υγείας υπάρχουν συγκεκριμένες προτάσεις που ακόμη δεν έχουν υλοποιηθεί.

- Θέματα Ασύλου: εκκρεμεί η επικαιροποίηση της νομοθεσίας ώστε να περιλαμβάνει την έκφραση φύλου και τα χαρακτηριστικά φύλου ως λόγους ευαλωτότητας.

- Θέματα κατάρτισης στον δημόσιο τομέα: ενώ έχουν υλοποιηθεί σεμινάρια προς διάφορους χώρους της δημόσιας διοίκησης και της δικαιοσύνης όπως η Εθνική Σχολή Δικαστών, η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, Σχολή Αστυνομίας κ.τ.λ., δεν έχουν ενταχθεί ακόμη στο πρόγραμμα σπουδών των παραγωγικών σχολών ως υποχρεωτικά μαθήματα τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ΛΟΑΤΚΙ+ διάσταση τους.

- Αστυνομική βία: υπάρχουν πολλές προτάσεις για την αστυνομία, τον έλεγχο της και την διασύνδεση της με την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα που δεν έχουν υλοποιηθεί (σελ. 33-37).

- Ρητορική μίσους: δεν έχει εξεταστεί η επαναφορά του άρθρου 361Β στον Ποινικό Κώδικα (αποκλεισμός ΛΟΑΤΚΙ+ από πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες).

- Θεραπείες μεταστροφής: ποινικοποιήθηκε η εφαρμογή τους, αλλά με σοβαρό "παράθυρο" την συγκατάθεση ενηλίκων και χωρίς μνεία σε σαφείς κυρώσεις όπως η αφαίρεση άδειας επαγγέλματος.

- Κοινωνική πολιτική για ειδικές ομάδες ΛΟΑΤΚΙ+: έχει προκηρυχθεί η πρόταση για δημιουργία ξενώνα, αλλά ακόμη το έργο δεν έχει προχωρήσει.

- Ζητήματα οικογενειακού δικαίου: Γάμος - συγγένεια - τεκνοθεσία. Εκκρεμούν.

- Νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου: εξορθολογισμός της διαδικασίας ως εξωδικαστικής και αφαίρεση προϋπόθεσης αγαμίας και μη μεταβολής στοιχείων στις ληξιαρχικές πράξεις τέκνων των διεμφυλικών ατόμων με ΝΑΤΟ. Εκκρεμούν.

- Ζητήματα για τα Ίντερσεξ άτομα: ψηφίστηκε πέρσι το καλοκαίρι η απαγόρευση των "διορθωτικών" επεμβάσεων. Εκκρεμεί η αναγνώριση της τρίτης καταχώρισης φύλου.

- Εξωτερική πολιτική και διάσταση ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων: πολλές προτάσεις για διπλωματική λειτουργία των αιτημάτων παραμένουν εκκρεμείς όπως η ανάδειξη της Ελλάδας ως ασφαλή προορισμό για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.

- Δράσεις ορατότητας: ενεργητική στήριξη και φυσική παρουσία πολιτικών προσώπων ως ομιλητών και ως συμμετεχόντων σε εκδηλώσεις ορατότητας όπως τα Pride, ιδίως με αφορμή την διοργάνωση του EuroPride στην Θεσσαλονίκη το 2024.

H δημοσιοποίηση φωτογραφιών με εισαγγελική διάταξη παραβιάζει το ευρωπαϊκό δίκαιο

 Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στην υπόθεση Μάργαρη κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 36705/16) καταδίκασε σήμερα την Ελλάδα για παραβίαση του άρθρου 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (σεβασμός ιδιωτικής ζωής), κρίνοντας έτσι συνολικά το νομικό πλαίσιο που ισχύει στην χώρα μας για το θέμα της δημοσιοποίησης φωτογραφιών και στοιχείων διωκόμενων με εισαγγελική διάταξη (σήμερα: άρθρο 84Α Ν.4624/2019)

Η προσφεύγουσα είχε συλληφθεί το 2015 μαζί με άλλους 6 για φερόμενα ποινικά αδικήματα (απάτη, πλαστογραφία, συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση) και αφέθηκε ελεύθερη μετά την απολογία της με τον περιοριστικό όρο της απαγόρευσης εξόδου από την χώρα.

Το Τμήμα Ασφαλείας Ανατολικής Αττικής ζήτησε από τον εισαγγελέα να εκδώσει διάταξη για την δημοσιοποίηση των στοιχείων της προσφεύγουσας, σύμφωνα με τον τότε ισχύοντα Ν.2472/1997 για την προστασία του κοινωνικού συνόλου και για την διερεύνηση τυχόν εμπλοκής της σε άλλα αδικήματα. Ο εισαγγελέας επέτρεψε την δημοσιοποίηση των προσωπικών δεδομένων για 6 μήνες, διάταξη που εγκρίθηκε και από τον εισαγγελέα εφετών.

Η φωτογραφία προσώπου και τα στοιχεία της προσφεύγουσας, μαζί με τους συγκατηγορουμένους της και την αναφορά "μέλη εγκληματικής οργάνωσης που τελούσαν άπατες από κοινού πλαστογραφία μετά χρήσεως εις βάρος ιδιοκτητών ακινήτων στο Ψυχικό και την Βούλα" δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της αστυνομίας. Στον πρώτο βαθμό η προσφεύγουσα καταδικάστηκε σε 11,5 χρόνια φυλάκιση χωρίς αναστολή, ενώ στον δεύτερο βαθμό η προσφεύγουσα δεν εμφανίστηκε και θεωρείται φυγόδικη.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, στην σημερινή απόφαση του αναφέρεται και στην απόφαση 128/2012 της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, στην οποία είχα εκπροσωπήσει τις οργανώσεις που είχαν τότε στραφεί κατά της δημοσιοποίησης των στοιχείων των οροθετικών γυναικών και η Αρχή είχε κρίνει ότι ήταν... αναρμόδια να κρίνει τον εισαγγελέα. Επρόκειτο φυσικά για την πιο επονείδιστη απόφαση της Αρχής, από ιδρύσεως της, καθώς παραιτήθηκε τότε ευθέως από τον συνταγματικό της ρόλο που είναι κατά το άρθρο 9Α Σ. η προστασία των προσωπικών δεδομένων, ακόμη κι αν τα παραβιάζει ο εισαγγελέας με την διάταξη του. Δεν υφίσταται θέμα "διάκρισης των λειτουργιών", όπως εξάλλου επιβεβαίωσε και η Οδηγία 2016/680 που επιβάλλει στην Αρχή τον έλεγχο και των εισαγγελικών αρχών για την ορθή τήρηση της νομοθεσίας για τα προσωπικά δεδομένα.

Να, λοιπόν, που έμμεσα τώρα δικαιωνόμαστε ότι η διαδικασία τότε της δημοσιοποίησης των στοιχείων των οροθετικών ήταν αντίθετη στο Ευρωπαϊκό δίκαιο των ανθρώπινων δικαιωμάτων, κρίση που όφειλε αναντίρρητα να έχει διατυπώσει η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων από τότε, από το 2012. Διότι τα δεδομένα των οροθετικών δόθηκαν στην δημοσιότητα με τις ίδιες παραβιάσεις που διέγνωσε σήμερα το ΕΔΔΑ για την δημοσιοποίηση των δεδομένων της Μάργαρη.

Η προσφεύγουσα, στην υπόθεση Μάργαρη κατά Ελλάδας διαμαρτύρεται που η δημοσιοποίηση της φωτογραφίας και των στοιχείων της έγινε χωρίς προηγούμενη δική της ενημέρωση, χωρίς να μπορεί να προσβάλλει την διάταξη και χωρίς να διαχωρίζονται οι εις βάρος της κατηγορίες για ποινικά αδικήματα από τις κατηγορίες για τους συγκατηγορουμένους της. Τόνισε ότι, ενώ στην εισαγγελική διάταξη είχαν γίνει οι διαφοροποιήσεις των κατηγοριών, στην ανάρτηση της Αστυνομίας είχαν παρουσιαστεί όλοι ως εγκληματική οργάνωση κι έτσι η αστυνομική ανακοίνωση δεν συμφωνούσε με την εισαγγελική διάταξη.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στην παρούσα υπόθεση έκρινε ότι η προσφεύγουσα έπρεπε πριν από την δημοσιοποίηση της φωτογραφίας της και των πράξεων για τις οποίες κατηγορείται να είχε ενημερωθεί από τις αρχές. Έπρεπε δηλαδή η νομοθεσία να προβλέπει ότι πριν ο εισαγγελέας εκδώσει την διάταξη για την δημοσιοποίηση των στοιχείων οφείλει να ενημερώσει το υποκείμενο των δεδομένων. Έπρεπε επίσης και να την ακούσει, να λάβει τις απόψεις της, πριν αποφασίσει την δημοσιοποίηση. Αυτή η υποχρέωση απορρέει από το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ, επομένως, η Ελλάδα τώρα, θα πρέπει να τροποποιήσει και το ισχύον άρθρο 84A του Ν.4624/2019 που προβλέπει όλη την διαδικασία δημοσιοποίησης προσωπικών δεδομένων κατηγορουμένων από την εισαγγελία και την αστυνομία.

Αυτή την στιγμή, η Ελλάδα βρίσκεται έκθετη σε προσφυγές ενώπιον του ΕΔΔΑ από όλους αυτούς τους κατηγορουμένους που, όπως η Μάργαρη, δόθηκαν με εισαγγελικές διατάξεις τα προσωπικά δεδομένα τους στην δημοσιότητα χωρίς προηγούμενη ενημέρωση τους, εφόσον βέβαια αυτό έχει γίνει εντός των προηγούμενων 4 μηνών που είναι η προθεσμία για τις προσφυγές.

Έπειτα, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι η διαδικασία δεν περιλαμβάνει κάποια μορφή προηγούμενης ακρόασης του ατόμου πριν την έκδοση της διάταξης δημοσιοποίησης, αλλά ούτε και διαδικασία προσφυγής, ειδικά για το αδίκημα της εγκληματικής οργάνωσης (ενώ για άλλα αδικήματα υπάρχει προσφυγή στον εισαγγελέα εφετών).

Σημειωτέον ότι και κατά το σήμερα ισχύον άρθρο 84Α του Ν.4624/2019 δεν επιτρέπεται προσφυγή κατά της εισαγγελικής διάταξης της δημοσιοποίησης στοιχείων εφόσον πρόκειται για το αδίκημα της εγκληματικής οργάνωσης, όπως και ορισμένων άλλων αδικημάτων κατά της σεξουαλικής ελευθερίας. Επομένως, εδώ το ΕΔΔΑ ήδη καταδικάζει την Ελλάδα που δεν προβλέπει προσφυγές και σε αυτές τις περιπτώσεις, έστω στον εισαγγελέα εφετών.

Τέλος το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι πράγματι η ανακοίνωση της Αστυνομίας παρουσίαζε σοβαρή απόκλιση από την εισαγγελική διάταξη, καθώς η διάταξη όριζε επακριβώς για ποια πράξη κατηγορήθηκε η προσφεύγουσα (το πλημμέλημα της συμμετοχής) ενώ η αστυνομική ανακοίνωση των στοιχείων της ήταν ανακριβής και προσέβαλε το τεκμήριο της αθωότητας της.

Μειοψήφισε ο Κύπριος δικαστής Σεργίδης που έκρινε στην μειοψηφούσα γνώμη του ότι αφού η προσφεύγουσα είναι φυγόδικη και δεν έχει δείξει σεβασμό στο κράτος δικαίου, πώς είναι δυνατόν να ζητάει σεβασμό των δικαιωμάτων της. Θα αφήσω ασχολίαστη αυτή την άποψη, από σεβασμό στο κύρος και την διαχρονική αξία ενός κορυφαίου δικαστικού θεσμού όπως είναι το ΕΔΔΑ.

Μειοψήφισαν επίσης οι Εσθονός και Ελβετός δικαστές κρίνοντας ότι δεν χρειαζόταν να ενημερωθεί εκ των προτέρων η Μάργαρη, διότι ήταν πιο επείγον να ενημερωθεί η κοινή γνώμη για τις πράξεις της ώστε να διαπιστωθεί εάν είχε τελέσει κι άλλες τέτοιες. Επίσης στην μειοψηφία τους οι εσθονοελβετοί θεωρούν ότι μπορούσε η προσφεύγουσα να είχε αποζημιωθεί προσφεύγοντας στα ελληνικά δικαστήρια, ενώ η ίδια είχε αποδείξει ότι δεν υπάρχει τέτοια νομολογία για παράνομες πράξεις από τα δικαιοδοτικά όργανα όπως οι εισαγγελείς. Επικαλούνται μια απόφαση του ΣτΕ του 2021, η οποία όμως δεν επιδικάζει αποζημίωση του θιγόμενου για παραβιάσεις του ευρωπαϊκού δικαίου, αντίθετα μάλιστα, σε αυτή την απόφαση το ΣτΕ ορίζει ότι πρέπει ο Έλληνας νομοθέτης να ορίσει ειδική διαδικασία δικαστική για αυτές τις παραβιάσεις και ότι δεν αρκούν οι γενικές διατάξεις!

Σε αυτή την υπόθεση, το ΕΔΔΑ δεν επιδίκασε χρηματική ικανοποίηση, λόγω "των περιστάσεων της υπόθεσης", δηλαδή λόγω του ότι η προσφεύγουσα εκπροσωπήθηκε από τον δικηγόρο της, ενώ η ίδια ήταν φυγόδικο κι ενώ ο δικηγόρος της είπε στο ΕΔΔΑ ότι δεν ήταν εύκολο να την εντοπίσει, αλλά είχε εξουσιοδότηση να την εκπροσωπήσει. Αυτές οι περιστάσεις δεν θα οδηγούσαν στην επιδίκαση αποζημίωσης, οπότε το ΕΔΔΑ προς το παρόν αρκέστηκε στην καταδίκη της Ελλάδας χωρίς κάποια άλλη συνέπεια.

Αυτό όμως σημαίνει ότι εάν προσφύγουν κι άλλοι θιγόμενοι κατά της Ελλάδας στο ΕΔΔΑ, δηλαδή άτομα που με εισαγγελική διάταξη δημοσιοποιήθηκαν τα στοιχεία τους χωρίς προηγούμενη ακρόαση και ενημέρωση τους, χωρίς να έχουν δικαίωμα προσφυγής και βέβαια όταν η αστυνομική ανάρτηση έχει εις βάρος τους αποκλίσεις από την εισαγγελική διάταξη είναι βέβαιο ότι το ΕΔΔΑ θα επιδικάσει και αποζημιώσεις.

Επιβάλλεται λοιπόν άμεσα η επεξεργασία του Ν.4624/2019 έτσι ώστε η διαδικασία της δημοσιοποίησης των στοιχείων των κατηγορουμένων να λαμβάνει υπόψη τις απαιτήσεις του 8 ΕΣΔΑ όπως εξειδικεύτηκαν από την Μάργαρη κατά Ελλάδας.

Προβολή ταινίας για τις ομοφοβικές διακρίσεις στην σχολική διαδικασία

 

Δεν υπάρχει κανένας κανόνας, νομικός ή δεοντολογικός που να απαγορεύει να δει ένα παιδί την σκηνή ενός φιλιού σε ένα κινηματογραφικό έργο.

Το θέμα το έχει λύσει από το 2006 το Συμβούλιο της Επικρατείας, στην γνωστή υπόθεση εναντίον του ΕΣΡ που επέβαλε πρόστιμο 100.000 ευρώ στο Mega Channel για την προβολή ενός φιλιού ανάμεσα σε δύο αγόρια. Το ΣτΕ ακύρωσε το πρόστιμο με την απόφασή του, με την εξής αιτιολογία:

"(...) αυτή καθεαυτήν η παρουσίαση σκηνής με την οποία εκφράζεται απλώς και η ομοφυλόφιλη ερωτική επιθυμία, με ένα φιλί και χωρίς να υπάρχουν σκηνές πορνογραφικού περιεχομένου ή βωμολοχίες, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ότι προσδίδει στην επίμαχη τηλεοπτική ταινία την, απαγορευμένη από το Σύνταγμα, χαμηλή και υποβαθμισμένη ποιοτική στάθμη, που την καθιστά επίμεμπτη. Με την παράσταση στην επίμαχη ενδιάμεση σκηνή της εκφράσεως ομοφυλόφιλης ερωτικής επιθυμίας, γίνεται παρουσίαση μιας υπαρκτής κοινωνικής πραγματικότητας, η οποία σχετίζεται με μια κοινωνική ομάδα, μεταξύ των πολλών, οι οποίες συνθέτουν μια ανοικτή και σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία, οι ερωτικές επιλογές της οποίας, όχι μόνο δεν αποδοκιμάζονται από τη συνταγματική τάξη της χώρας, αλλά τουναντίον επιβάλλεται από τις διατάξεις των άρθρων 2 (σεβασμός και προστασία της αξίας του ανθρώπου) και 5 παρ. 1 (προστασία της προσωπικής ελευθερίας) ως εκδήλωση ελεύθερης επιλογής των αποτελούντων αυτή, να γίνονται απολύτως σεβαστές και να μπορούν να εκφράζονται στα έργα τέχνης, όπως εξάλλου οι ερωτικές επιλογές και ευαισθησίες και των υπόλοιπων ομάδων του πληθυσμού της χώρας."

O N.4604/2019 για την προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων και την καταπολέμηση της έμφυλης βίας προβλέπει στο άρθρο στο άρθρο 17 (“ Προώθηση της ισότητας των φύλων μέσα από την εκπαίδευση και τη μαθησιακή διαδικασία”):

“στο πλαίσιο του σκοπού της, η πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση συμβάλλει στην προώθηση της ισότητας των φύλων. Η διάσταση του φύλου, με γνώμονα την ισότητα των φύλων, εντάσσεται στην εκπαιδευτική, εν γένει, διαδικασία και ιδίως: (...) (γ) στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση σχετικών προγραμμάτων ευαισθητοποίησης και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, για την εξάλειψη κάθε είδους διάκρισης λόγω φύλου, ταυτότητας φύλου και σ ε ξ ο υ α λ ι κ ο ύ π ρ ο σ α ν α τ ο λ ι σ μ ο ύ ”.

Παράλληλα, στον Ν.5029/2023 με τίτλο "Ζούμε Αρμονικά Μαζί - Σπάμε την Σιωπή", ο οποίος περιλαμβάνει ρυθμίσεις για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας και του εκφοβισμού στα σχολεία προβλέπονται τα εξής:

- Στο άρθρο 3 (“Δράσεις και προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης περιστατικών ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού”) ορίζεται ότι το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο, αναπτύσσει δράσεις και προγράμματα με στόχο την πρόληψη, τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας και του εκδοβισμού, καθώς και την ενίσχυση σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας. Οι δράσεις και τα προγράμματα περιλαμβάνουν ιδίως: α)…, β)…., γ)…, δ)…, ε) την αποστολή σε όλα τα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κατευθυντήριων οδηγιών σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης περιστατικών διακρίσεων και εκφοβισμού που στρέφονται εναντίον μαθητών που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, για μία σειρά από λόγους, ανάμεσα στους οποίους ο σ ε ξ ο υ α λ ι κ ό ς π ρ ο σ α ν α τ ο λ ι σ μ ό ς, η ταυτότητα, έκφραση και τα χαρακτηριστικά φύλου.

- Στο άρθρο 4 (“Ορισμοί”) αναφέρεται ότι “ενδοσχολική βία” και “εκφοβισμό” συνιστά κάθε μορφή σωματικής, λεκτικής, ψυχολογικήε, συναισθηματικής, κοινωνικής, ρατσιστικής, σεξουαλικής, ηλεκτρονικής ή διαδικακτυακής ή άλλης βίας και παραβατικής συμπεριφοράς που πλήττει τη σχολική κοινότητα και διαταράσσει την εκπαιδευτική διαδικασία και ιδίως, μεταξύ άλλων, (στοιχίο η΄), η προσβολή, οι διακρίσεις και οι παρενοχλήσεις στη βάση του σ ε ξ ο υ α λ ι κ ο ύ π ρ ο σ α ν α τ ο λ ι σ μ ο ύ, της ταυτότητας φύλου, της έκφρασης ή των χαρακτηρισιτικών φύλου.

Επομένως η καταπολέμηση της ομοφοβίας σε όλες τις διαστάσεις της αποτελεί αναπόσπαστο νομοθετικό στόχο σε κάθε δημόσια εκπαιδευτική διαδικασία.

Όταν λοιπόν ένα παιδί φέρεται ότι έχει πρόβλημα επειδή είδε μια τέτοια σκηνή σε ταινία που προβλήθηκε σύμφωνα με τους ανωτέρω νομοθετικούς στόχους, αυτό σημαίνει ότι ενδεχομένως χρειάζεται ειδική φροντίδα, σύμφωνα με τους κανόνες της παιδοψυχολογίας, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος να αναπτύξει ομοφοβικές αντιδράσεις.

Ως "ομοφοβία" ορίζεται από τον σχετικό Οδηγό - διαταγή 7100/5/22-β της 19.7.2022 της ΕΛ.ΑΣ ως "παράλογος φόβος και αποστροφή κατά ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, βασισμένη στην προκατάληψη". Ως “προκατάληψη” ορίζεται η σταθερή και συνεπής τάση ανταπόκρισης, συνήθως με αρνητικό τρόπο προς τα μέλη μιας συγκεκριμένης ομάδας. Λειτουργεί συχνά ως το “πρίσμα” υπό το οποίο γίνονται αντιληπτές οι πληροφορίες και τα δεδομένα. Οι προκαταλήψεις, οι οποίες βασίζονται σε στερεότυπα, εμποδίζουν την αποτελεσματική επικοινωνία των ομάδων μεταξύ τους. Ως “Στερεότυπο”, σύμφωνα με τον ίδιο Οδηγό της ΕΛ.ΑΣ. ορίζεται η εφαρμογή σε ένα μέλος ή στα μέλη μιας ομάδας ανθρώπων μιας γενικευμένης πεποίθησης σχετικά με τα χαρακτηριστικά εκείνων που ανήκουν σε αυτήν την ομάδα ανεξάρτητα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του μέλους ήτων μελών. Οι θεωρητικοί επισημαίνουν ότι η κατηγοριοποίηση μέσω στερεοτύπων είναι άδικη καθώς στις κρίσεις για τις ομάδες αγνοούνται οι ατομικές διαφορές.

Αυτό αφορά μεταξύ άλλων ενδεχομένως και τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η γονική μέριμνα του παιδιού, αφού ήδη ο Αστικός Κώδικας ορίζει στο άρθρο 1511 ότι ο κανόνας για το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού τέμνεται από τα δικαστήρια κατά τρόπον που σέβεται τον σεξουαλικό προσανατολισμό χωρίς διακρίσεις.

Στην ταινία "Σινεμά ο Παράδεισος" (1989) ο κρατικός λογοκριτής έβλεπε όλες τις ταινίες πριν τις προβάλλει ο κινηματογράφος του χωριού (δεκαετία '20 - '30) και επέβαλε την αφαίρεση των σκηνών με φιλιά. Στο τέλος της ταινίας, όλα τα κομμένα φιλιά έχουν ενωθεί σε μία ταινία που παρακολουθεί συγκινημένος ο πιτσιρικάς της ταινίας, μεγάλος σκηνοθέτης πια, που κατά την παιδική του ηλικία δεν του είχε επιτραπεί να τα παρακολουθήσει. Επισυνάπτω το σχετικό βίντεο: