Με σημερινή απόφασή του, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην υπόθεση Vavřička και άλλοι κατά Τσεχίας απέρριψε πέντε προσφυγές (ετών 2013-2015) γονέων που υποστήριξαν ότι ο υποχρεωτικός εμβολιασμός των παιδιών τους για 9 γνωστές ασθένειες παραβίαζε το ανθρώπινο δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής τους ζωής (άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) και το δικαίωμα της ελευθερίας συνείδησης, θρησκεύματος και πεποιθήσεων (άρθρο 9). Η απόφαση είναι τελική καθώς εκδόθηκε από την Μείζονα Σύνθεση του Ε.Δ.Δ.Α. (αποτελούμενη από 17 ευρωπαίους δικαστές).
Στην Τσεχία η νομοθεσία επιβάλλει τον υποχρεωτικό εμβολιασμό των παιδιών κατά 9 γνωστών ασεθενειών. Οι γονείς που δεν συμμορφώνονται, εάν δεν επικαλούνται εύλογη αιτία, μπορεί να τιμωρηθούν με πρόστιμο, ενώ τα παιδιά που δεν έχουν εμβολιαστεί δεν γίνονται δεκτά στα νηπιαγωγεία (με εξαίρεση εκείνα που δεν επιτρέπεται να εμβολιαστούν για λόγους υγείας).
Στην πρώτη προσφυγή επιβλήθηκε πρόστιμο σε γονέα επειδή δεν είχε εκπληρώσει το καθήκον εμβολιασμού των δύο παιδιών του ενώ οι λοιποί προσφεύγοντες είχαν στερηθεί την πρόσβαση των παιδιών τους στο νηγπιαγωγείο για τον ίδιο λόγο.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι η νομοθεσία που επιβάλλει τον υποχρεωτικό εμβολιασμό των παιδιών συνιστά κρατική παρέμβαση στο ανθρώπινο δικαίωμα του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής. Ωστόσο, η παρέμβαση αυτή δεν συνιστούσε και παραβίαση, καθόσον ήταν επιτρεπτή κατά το άρθρο 8 της Ε.Σ.Δ.Α. Συγκεκριμένα, η παρ. 2 του άρθρου 8 επιτρέπει την κρατική παρέμβαση για λόγους υγείας, αλλά και για λόγους "προστασίας των δικαιωμάτων των άλλων", καθώς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι ο εμβολιασμός γίνεται τόσο για την προστασία του εμβολιαζόμενου, όσο και για την προστασία των άλλων που δεν μπορούν να εμβολιαστούν και οι οποίοι είναι υποχρεωμένοι να βασιστούν στην ανοσία της αγέλης.
Περαιτέρω, το Ε.Δ.Δ.Α. έκρινε ότι η επιλογή του να επιβάλλει η Τσεχία νομοθετικά τον εμβολιασμό εμπίπτει στο πεδίο ελεύθερης εκτίμησης του κράτους, δηλαδή στην διακριτική ευχέρεια που έχει (ενόψει της επικουρικότητας του διεθνούς δικαίου) και η οποία δεν ελέγχεται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Αυτό σημαίνει ότι η απόφαση έκρινε ότι δεν υποχρεούται το κράτος να επιβάλλει τον εμβολιασμό, αλλά ότι έχει διακριτική ευχέρεια να επιλέξει το συγκεκριμένο μέσο προστασίας της δημόσιας υγείας, χωρίς να παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Υπογραμμίζεται επίσης ιδιαίτερα η διάσταση των δικαιωμάτων του παιδιού: επειδή ο υποχρεωτικός εμβολιασμός αφορά τα παιδιά, για τα οποία ισχύει ο κανόνας της βέλτισης απόφασης για το συμφέρον το δικό τους (κι όχι των γονέων ή άλλων), η τσεχική πολιτική κρίνεται δόκιμη για την προστασία των παιδιών.
Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι το Ε.Δ.Δ.Α. έκρινε την αναλογικότητα του μέτρου του υποχρεωτικού εμβολιασμού. Ο έλεγχος της αναλογικότητας επιβάλλει να εξεταστει κατά πόσον υπήρχαν τυχόν ηπιότερα μέσα για την επίτευξη του ίδιου σκοπού, δηλαδή της δημόσιας υγείας. Κατά τον έλεγχο της αναλογικότητας, ελήφθη ιδιαιτέρως υπόψη ότι υπήρχαν διαδικαστικές εγγυήσεις, δηλαδή εξαιρέσεις από τον εμβολιασμό, για λόγους προστασίας του ίδιου του ατόμου, όπως για λόγους υγείας. Κριτήριο ελέγχου ήταν και το ύψος του προστίμου, το οποίο επιβλήθηκε για την παραβίαση της υποχρέωσης εμβολιασμού, χρηματικό ποσό το οποίο δεν κρίθηκε υπερβολικό. Μολονότι ο αποκλεισμός από την πρόσβαση στο νηπιαγωγείο ήταν μια σοβαρή συνέπεια, το Ε.Δ.Δ.Α. έκρινε ότι το μέτρο αυτό δεν ήταν τιμωρητικό, αλλά προστατευτικό για τα άλλα παιδιά, άρα ήταν αναλογικό ενόψει της επιδίωξης της δημόσιας υγείας. Επιπλέον, αφορούσε μόνο το νηπιαγωγείο και όχι τις τάξεις της υποχρεωτικής φοίτησης, όπου τα παιδιά μπορούν να πηγαίνουν ανεξάρτητα από το αν έχουν εμβολιαστεί.
Το Ε.Δ.Δ.Α. πάντως διευκρίνισε ότι δεν συνέκρινε την τσεχική πολιτική με την ηπιότερη πολιτική άλλων ευρωπαϊκών κρατών επί του ίδιου θέματος, αλλά περιορίστηκε να ελέγξει κατά πόσον το μέτρο αυτό βρισκόταν εντός του πεδίου ελεύθερης εκτίμησης του κράτους ή αν υπερέβαινε το πεδίο ελεύθερης εκτίμησης (οπότε θα ήταν παραβίαση ανθρώπινου δικαιώματος). Τελικά κατέληξε ότι η τσεχική ρύθμιση ήταν εντός του πεδίου της επιτρεπτής κρατικής παρέμβασης, σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Ο μηχανισμός που ακολουθεί το Ε.Δ.Δ.Α. για να κρίνει κατά πόσον ένα νομικό μέτρο είναι ανεκτό σε μια δημοκρατική κοινωνία είναι αυτός της εξέτασης περί του εάν το μέτρο ανταποκρίνεται σε μια πιεστική κοινωνική ανάγκη. Η απόφαση καταλήγει ότι η κριτική στάση απέναντι στα εμβόλια δεν αποτελεί "πεποίθηση" ή "πίστη" με την βαρύτητα που αυτά προστατεύονται από το άρθρο 9 της Ε.Σ.Δ.Α. Επομένως, κατέληξε ότι οι αντιρρησίες δεν είναι αντιρρησίες συνείδησης.
Στην υπόθεση παρενέβησαν υπέρ της Τσεχίας: η Γαλλία (υποχρεωτικός εμβολιασμός παιδιών για 11 ασθένειες), η Γερμανία, η Πολωνία, η Σλοβακία. Υπέρ των προσφυγών παρενέβη ο Σύλλογος Γονέων που έχουν υποστεί βλάβη από τα εμβόλια, ο Σύλλογος "ROZALIO" - γονείς που επιθυμούν τον εθελοντικό εμβολιασμό, καθώς και το European Forum for Vaccine Vigilance.
Όσον αφορά το ανθρώπινο δικαίωμα στην συνειδησιακή ελευθερία, το Ε.Δ.Δ.Α. εξέτασε κατά πόσον υπήρχε αναλογία με τους αντιρρησίες συνείδησης για την στρατιωτική θητεία.
Το Ε.Δ.Δ.Α. για να γίνει αντιληπτό το εύρος του δεδικασμένου δημοσίευσε και ένα έγγραφο με Ερωτήσεις και Απαντήσεις για την εν λόγω υπόθεση (βλ. εδώ).
