Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια του ίδιου φύλου την εφαρμογή του συνόλου των διατάξεων που ισχύουν για τον γάμο.
Αυτό σημαίνει ότι για τα ομόφυλα ζευγάρια θα ισχύουν κατ' αρχήν όλες οι διατάξεις των άρθρων 1346 - 1349 ("Μνηστεία"), 1350 - 1416 ("Γάμος"), 1438 - 1446 ("Διαζύγιο), 1455- 1460 ("Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή), 1461 - 1484 ("Συγγένεια"), 1485 - 1504 ("Διατροφή από τον γάμο"), 1505 - 1541 ("Σχέσεις γονέων - τέκνων"), 1542 - 1588 ("Υιοθεσία") του Αστικού Κώδικα.
ΣΥΝΑΨΗ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
Για τα διαδικαστικά θέματα του πολιτικού γάμου προβλέπει το π.δ. 391/1982.
Επομένως, ο γάμος των ομοφύλων ζευγαριών, αν ψηφιστεί το νομοσχέδιο, θα μπορεί να είναι τόσο πολιτικός όσο και θρησκευτικός (προφανώς από τις εκκλησίες που ιερολογούν γάμους ομοφύλων), απαιτείται να έχει εκδοθεί άδεια του δημάρχου της κατοικίας καθενός από τους μελλόνυμφους, πριν την τέλεση του γάμου πρέπει να γνωστοποιηθεί με αγγελία και αν ο γάμος δεν γίνει εντός 6 μηνών πρέπει να επαναληφθεί η γνωστοποίηση. Σε κάθε περίπτωση υποβολής αίτησης για τη χορήγηση άδειας γάμου, ο δήμαρχος οφείλει να αναμένει επί μία εβδομάδα από την ημέρα της κατάθεσης της σχετικής αίτησης την ενδεχόμενη καταγγελία, από τρίτους, της έλλειψης στο πρόσωπο του αιτούντος κάποιας θετικής προϋπόθεσης ή της ύπαρξης στο πρόσωπο του ίδιου ή στις σχέσεις του με αυτόν, με τον οποίο πρόκειται να τελέσει γάμο, ενός κωλύματος γάμου. Η καταγγελία γίνεται από οποιονδήποτε εγγράφως και εξετάζεται, εφόσον συνοδεύεται από σοβαρά στοιχεία που αποδείχνουν το καταγγελόμενο περιστατικό ή διατυπώνεται με τη μορφή υπεύθυνης δήλωσης. Αμέσως, μετά τη συμπλήρωση της προθεσμίας της μιας εβδομάδας του προηγουμένου άρθρου, χωρίς να γίνουν καταγγελίες ή, στην περίπτωση που έγιναν καταγγελίες, αμέσως μετά την ακρόαση και του ίδιου του μελλονύμφου τον οποίο αφορούν και εν πάση περιπτώσει μέσα σε εύλογο χρόνο από την ημέρα που αυτός προσκλήθηκε και δεν προσήλθε, ο δήμαρχος ή ο πρόεδρος της κοινότητας οφείλουν να χορηγήσουν χωρίς άλλη καθυστέρηση την άδεια ή να αρνηθούν αιτιολογημένα την χορήγησή της. Σε περίπτωση υποβολής παρόμοιας καταγγελίας, ο δήμαρχος ή ο πρόεδρος της κοινότητας καλούν αμελλητί τον ενδιαφερόμενο να την αντικρούσει.
ΓΟΝΕΪΚΟΤΗΤΑ
Επώνυμο των τέκνων: μέχρι τώρα ο κανόνας ήταν ότι εάν οι γονείς δεν έχουν καθορίσει ποιο επώνυμο θα πάρει το τέκνο, τότε το τέκνο λαμβάνει το όνομα του πατέρα.
Αυτό τώρα αλλάζει με το νομοσχέδιο και θα ισχύει για όλα τα ζευγάρια, ομόφυλα και ετερόφυλα, ότι εάν οι γονείς δεν έχουν δηλώσει εξ αρχής ένα επώνυμο, τότε το τέκνο θα λάβει υποχρεωτικά και τα δύο επώνυμα των γονέων του.
Γονεϊκότητα: το νομοσχέδιο δεν ορίζει τίποτε για την απόκτηση της συγγένειας των γονέων με τα τέκνα τους, εκτός από την αναγνώριση των τέκνων που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό. Αυτό σημαίνει τα εξής:
Τεκνοθεσία: η συγγένεια των θετών γονέων με το θετό τέκνο επέρχεται με δικαστική απόφαση, ύστερα από έκθεση της κοινωνικής υπηρεσίας, η οποία έχει λάβει υπόψη τις συνθήκες διαβίωσης και γνωμοδοτεί εάν το συμφέρον του παιδιού εξυπηρετείται με την τεκνοθεσία από τους συγκεκριμένους γονείς. Εάν το παιδί είναι από 12 ετών και άνω πρέπει να συναινέσει και το ίδιο, εάν είναι μικρότερο, ανάλογα με την ωριμότητά του θα ακουστεί η γνώμη του.
Τεκνοθεσία του βιολογικού ή του θετού παιδιού της/του μίας/ενός συζύγου από την/τον άλλο σύζυγο: ο Αστικός Κώδικας δίνει το δικαίωμα σε ένα έγγαμο ζευγάρι το ένα μέρος να τεκνοθετήσει το παιδί που ήδη έχει το άλλο μέρος. Αυτό και πάλι γίνεται με την ίδια διαδικασία του δικαστηρίου, κατόπιν γνωμοδότησης της κοινωνικής υπηρεσίας και, εφόσον υπάρχει και άλλος βιολογικός γονέας γνωστλος, εν ζωή, με δικαιοπρακτική ικαντότητα, με την συναίνεση και αυτού του γονέα. Σημειωτέον οτι ο αστικός κώδικας σε αυτή την περίπτωση ορίζει ότι σε αυτή την περίπτωση την γονική μέριμνα ασκούν από κοινού οι δύο σύζυγοι, αλλά ταυτόχρονα οι δεσμοί του παιδιού με τον φυσικό γονέα και τους συγγενείς του δεν διακόπτονται (όσον αφορά τα κωλύματα γάμου κ.τ.λ.).
Γονεϊκή σχέση που έχει δημιουργηθεί στο εξωτερικό (δηλαδή και η περίπτωση της απόκτησης τέκνου με παρένθετη κύηση σε χώρα που το προβλέπει:
Σύμφωνα με την προτεινόμενη διάταξη, σχέση γονέα ή γονέων και τέκνου που έχει καταχωριστεί σε δημόσια έγγραφα ή δικαστική απόφαση τρίτης χώρας αναγνωρίζεται στην Ελλάδα, τηρουμένων και των διατάξεων για την αναγνώριση δικαστικών αποφάσεων όπου αυτή είναι απαραίτητη, ανεξαρτήτως του φύλου του ενός ή των δύο γονέων και της πρόβλεψης ή μη του τρόπου δημιουργίας της ως άνω σχέσης στο εσωτερικό δίκαιο. Δημόσια αρχή, δικαστήριο ή τρίτος δεν δύναται να αντιταχθεί στην αναγνώριση της γονεΐκής σχέσης του πρώτου εδαφίου που έχει δημιουργηθεί στο εξωτερικό ή στις συνέπειες από την αναγνώριση αυτή. Με την επιφύλαξη της παρ. 2, οι προξενικές αρχές και το Ειδικό Ληξιαρχείο υποχρεούνται σε καταχώριση πράξης αλλοδαπής δημόσιας αρχής που αποτυπώνει γονεϊκή σχέση που έχει ιδρυθεί σύμφωνα με τους κανόνες της οικείας έννομης τάξης και με τήρηση των εκεί προβλεπομένων διατυπώσεων. Ειδικώς στην περίπτωση τεκνοθεσίας από συζύγους του ίδιου φύλου ή τεκνοθεσίας του παιδιού του ενός συζύγου από τον άλλο σύζυγο του ίδιου φύλου που έχει τελεστεί στο εξωτερικό κατά το δίκαιο του τόπου τέλεσής της, η τεκνοθεσία αναγνωρίζεται σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, από τον χρόνο που έγινε, δηλαδή με δικαστική απόφαση, σύμφωνα με το δίκαιο της ιθαγένειας του κάθε μέρους.
Ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή στην Ελλάδα: το νομοσχέδιο δεν απαγορεύει με κάποια ρητή διάταξή του την προσφυγή των έγγαμων ομόφυλων ζευγαριών στις διαδικασίες της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Όμως, η ίδια η δομή του σχετικού κεφαλαίου του Αστικού Κώδικα προβλέπει ότι τα έγγαμα ζευγάρια μπορούν να προσφύγουν σε αυτές τις μεθόδους "μόνο για να αντιμετωπίζεται η αδυναμία απόκτησης τέκνων με φυσικό τρόπο ή για να αποφεύγεται η μετάδοση στο τέκνο σοβαρής ασθένειας". Επίσης, όλες οι σχετικές διατάξεις είναι διατυπωμένες με έμφυλο τρόπο έτσι ώστε να αφορούν μεμονωμένες γυναίκες ή ετερόφυλα ζευγάρια, έγγαμα ή μη. Επομένως, το νομοσχέδιο σιωπηρώς παραπέμπει στην εφαρμογή των υπαρχουσών διατάξεων που έχουν την συγκεκριμένη δομή από την οποία η μέχρι σήμερα ερμηνεία των δικαστηρίων δεν επιτρέπει την προσφυγή στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή για μεμονωμένους άνδρες ή για ομόφυλα ζευγάρια. Ωστόσο, καθώς οι διατάξεις εισάγουν ευθέως διάκριση λόγω φύλου, υπόκεινται σε σύμφωνη με το σύνταγμα ερμηνεία και εφαρμογή που θα επέβαλε και στον νομοθέτη να επιλύσει κυριαρχικά την διάκριση.
Τρανς γονεϊκότητα: το νομοσχέδιο δεν προτείνει την κατάργηση της παραγράφου 2 του άρθρου 5 του Ν.4491/2017 που ορίζει ότι: "Αν το πρόσωπο που διόρθωσε το καταχωρισμένο φύλο του έχει παιδιά, είτε γεννημένα σε γάμο, είτε γεννημένα σε σύμφωνο, είτε γεννημένα χωρίς γάμο των γονέων τους, είτε υιοθετημένα, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του από τη γονική μέριμνα δεν επηρεάζονται. Στη ληξιαρχική πράξη γέννησης των παιδιών δεν επέρχεται καμία μεταβολή λόγω της διόρθωσης του καταχωρισμένου φύλου του γονέα." Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά με έναν τρανς γονέα είναι υποχρεωμένα να φέρουν στα έγγραφά τους το αρχικό όνομα του γονέα, το οποίο μετά την νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου ειναι όνομα που δεν αντιστοιχεί νομικά σε υπαρκτό πρόσωπο ("dead name"). Αυτό σημαίνει όμως ότι το νομοσχέδιο δεν αναγνωρίζει τελικά τα δικαιώματα των γονέων με τρανς γονέα, ο οποίος έχει προχωρήσει σε νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου.
Επίσης, το νομοσχέδιο δεν προβλέπει τις αναγκαίες τροποποιήσεις του ληξιαρχικού δικαίου για την περίπτωση που τρανς άνδρας γεννήσει παιδί, καθώς δεν διευκρινίζει εάν αυτός ο γονέας θα αναγραφεί ως "πατέρας" (ορθό) ή ως "μητέρα" λόγω του ότι διατηρείται το τεκμήριο μητρότητας από το ίδιο το γεγονός της γέννησης.
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΓΑΜΩΝ ΟΜΟΦΥΛΩΝ
Σύμφωνα με το νονοσχέδιο, γάμοι Ελλήνων που τελέστηκαν στο εξωτερικό με πρόσωπα του ίδιου φύλου πριν από την έναρξη ισχύος του παρόντος σύμφωνα με το δίκαιο του τόπου τέλεσής τους θεωρούνται υποστατοί από τη στιγμή που έγιναν σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, εκτός αν: α) Έστω ένας από τους συζύγους τέλεσε στο μεταξύ νέο έγκυρο γάμο.
β) Η ανυπαρξία του γάμου είχε ήδη αναγνωριστεί με αμετάκλητη απόφαση ελληνικού
δικαστηρίου.
γ) O γάμος έχει λυθεί με οποιοδήποτε τρόπο ή ακυρωθεί. Αποφάσεις ξένων δικαστηρίων που
έλυσαν ή ακύρωσαν γάμο θεωρούμενο ως ανυπόστατο κατά το προηγούμενο δίκαιο
αναγνωρίζονται σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις.
Πρόσωπα του ίδιου φύλου που τέλεσαν γάμο στο εξωτερικό, ως προς τον οποίο συντρέχουν
οι προϋποθέσεις της παρ. 1, και στη συνέχεια σύναψαν σύμφωνο συμβίωσης του ν. 4356/2015
(Α’ 185), μπορούν, εντός ενός (1) έτους από την έναρξη ισχύος του παρόντος, να λύσουν τον γάμο τους με διαζύγιο και να δηλώσουν τη λύση του γάμου τους στο ληξιαρχείο όπου έχει
καταχωριστεί το σύμφωνο. Η δήλωση γίνεται από κοινού, αυτοπροσώπως και χωρίς αίρεση η
προθεσμία. Σε αυτή την περίπτωση, το σύμφωνο συμβίωσης θεωρείται έγκυρο από τον χρόνο
κατάρτισής του. Διαφορετικά το σύμφωνο θεωρείται ότι δεν καταρτίστηκε. Ό,τι καταβλήθηκε σε
εκπλήρωση του συμφώνου δεν αναζητείται.
ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΣΥΜΦΩΝΟΥ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ ΣΕ ΓΑΜΟ, ΜΕ ΤΕΛΕΣΗ ΓΑΜΟΥ
Πρόσωπα του ίδιου φύλου που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης του ν. 4356/2015 (Α’ 185),
το οποίο δεν έχει λυθεί με οποιοδήποτε τρόπο ή ακυρωθεί με αμετάκλητη δικαστική απόφαση,
μπορούν, εντός ενός (1) έτους από την έναρξη ισχύος του παρόντος, να τελέσουν γάμο και να
προβούν σε δήλωση στο ληξιαρχείο στο οποίο έχει καταχωριστεί το σύμφωνο ότι επιθυμούν να
ισχύσει αναδρομικά ο γάμος τους από τον χρόνο τέλεσης του συμφώνου. Οι σχετικές δηλώσεις
γίνονται αυτοπροσώπως και χωρίς αίρεση ή προθεσμία. Σε αυτή την περίπτωση το σύμφωνο
θεωρείται ότι δεν καταρτίστηκε. Ό,τι καταβλήθηκε σε εκπλήρωση του συμφώνου δεν
αναζητείται
ΙΣΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΧΩΡΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ
Με το νομοσχέδιο προτείνεται η επέκταση της εφαρμογής του νόμου περί ίσης μεταχείρισης (Ν.4443/2016) χωρις διακρίσεις λόγω, εκτός των άλλων, και "έκφρασης φύλου". Μέχρι τώρα προβλέπονται ως λόγοι απαγορευμένων διακρίσεων ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η ταυτότητα φύλου και τα χαρακτηριστικά φύλου.
Επιπλέον, η απαγόρευση διακρίσεων μέχρι τώρα δεν απαγορεύονται στους τομείς που αφορούν:
α) την κοινωνική προστασία, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής ασφάλισης και της
υγειονομικής περίθαλψης,
β) τις κοινωνικές παροχές και τις φορολογικές διευκολύνσεις ή πλεονεκτήματα,
γ) την εκπαίδευση,
δ) την πρόσβαση στη διάθεση και την παροχή αγαθών και υπηρεσιών που διατίθενται
(συναλλακτικά) στο κοινό, συμπεριλαμβανομένης της στέγης.
Με το νομοσχέδιο προτείνεται λοιπόν η επέκταση και σε αυτούς τους τομείς. Τίθεται λοιπόν ένα ζήτημα ερμηνείας: πώς είναι δυνατόν να απαγορεύονται πλέον οι διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου στον τομέα της κοινωνικής προστασίας και της υγειονομικής περίθαλψης, αλλά ταυτόχρονα να απαγορεύεται σιωπηρώς η προσφυγή σε μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής; Το θέμα αυτό έχει απασχολήσει δικαστήρια άλλων ευρωπαϊκών χωρών και υπάρχουν σχετικές δικαστικές αποφάσεις στην Σουηδία, την Ολλανδία και την Ισπανία που κι εκεί υπήρχε η προϋπόθεση του παθολογικού προβλήματος, αλλά τα δικαστήρια έκριναν ότι αυτό παραβίαζε την αρχή της ίσης μεταχείρισης για τα ομόφυλα ζευγάρια.
