Πέμπτη, Ιουνίου 29, 2006

Γιατί χρειαζόμαστε Συνταγματικό Δικαστήριο

Σήμερα θα εξηγήσω για ποιο λόγο η ίδρυση και λειτουργία ενός Συνταγματικού Δικαστηρίου θα εξορθολογήσει το δικαιοδοτικό σύστημα της Χώρας και θα ενισχύσει το κράτος δικαίου και την προστασία των ατομικών ελευθεριών.

Όπως είναι γνωστό, στην Ελλάδα επικρατεί το καθεστώς του διάχυτου αλλά παρεμπίπτοντος ελέγχου της συνταγματικότητας: κάθε δικαστής, από τον κατώτατο έως τον πρόεδρο των ανώτατων υποχρεούται να μην εφαρμόζει διάταξη νόμου, η οποία βρίσκεται σε αντίθεση με το Σύνταγμα (διάχυτος έλεγχος). Η εξέταση όμως αυτή είναι «παρεμπίπτουσα», που σημαίνει ότι ο πολίτης δεν μπορεί να στραφεί ενώπιον της Δικαιοσύνης ευθέως κατά ενός αντισυνταγματικού νόμου, αλλά ο έλεγχος συνταγματικότητας γίνεται μόνο στο πλαίσιο μιας διαφοράς που συνοδεύεται και από άλλα αιτήματα (αποζημίωση, ακύρωση πράξης, διάγνωση έννομης κατάστασης, υπεράσπιση κλπ). Δηλαδή με το ισχύον σύστημα ο πολίτης δεν έχει το δικαίωμα μιας «συνταγματικής προσφυγής», ώστε να βάλλει ευθέως κατά του νόμου που μπορεί να τον θίγει. Μια τέτοια δυνατότητα δίνεται κατά το μοντέλο του Συνταγματικού Δικαστηρίου, όπως έχει αναπτυχθεί στις έννομες τάξεις άλλων χωρών. Δεν θα σταθώ όμως σε αυτό το θέμα, γιατί θέλω να εξετάσω το ζήτημα της ασφάλειας δικαίου που ενισχύεται με την ίδρυση ΣΔ.

Με το ισχύον σύστημα, για να έχουμε μια τελειωτική απόφαση, η οποία καθιστά ανενεργό μια αντισυνταγματική διάταξη, πρέπει η υπόθεση να έχει φτάσει στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο (άρθρο 100 Σ.). Οποιαδήποτε άλλη απόφαση για την αντισυνταγματικότητα (του ΣτΕ, του Αρείου Πάγου, του Ελεγκτικού Συνεδρίου, των κατώτατων δικαστηρίων), απλώς περιστασιακά μπορεί να κρίνει ότι μια διάταξη είναι αντισυνταγματική και να μην την εφαρμόσει στην προκειμένη –και μόνο!- υπόθεση. Το οποίο σημαίνει ότι ένα άλλο δικαστήριο, λόγω της εσωτερικής ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και της μη δέσμευσης από τη νομολογία, μπορεί να κρίνει αντίθετα και να θεωρήσει ότι η διάταξη είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα, δημιουργώντας στην πράξη μια βαθύτατη ανισότητα κρίσης και μάλιστα με συνταγματικής φύσεως διακυβεύματα. Ακόμη κι όταν το ΣτΕ κρίνει αντισυνταγματική μια διάταξη, ο κάθε ειρηνοδίκης έχει το δικαίωμα να κρίνει αλλιώς αν μια υπόθεση αχθεί εμπρός του με το ίδιο αντικείμενο! Μόνο το ΑΕΔ μπορεί να αποφανθεί τελειωτικά και δεσμευτικά για τους υπόλοιπους δικαστές, εκτοπίζοντας τη διάταξη στη σφαίρα του ανεφάρμοστου.

Τι πρέπει να προηγηθεί όμως για να φτάσει μια υπόθεση στο ΑΕΔ, ώστε να έχουμε μια ασφαλή τελειωτική απόφαση για το θέμα της συνταγματικότητας; Πρέπει να έχει προηγηθεί «σύγκρουση» αποφάσεων των ανώτατων δικαστηρίων για το ίδιο ζήτημα. Δηλαδή πρέπει να έχει αποφανθεί διαφορετικά το ΣτΕ ή/και ο Άρειος Πάγος ή/και το Ελεγκτικό Συνέδριο.

Άρα, για να αχθεί μια υπόθεση ενώπιον του ΑΕΔ πρέπει ένας πολίτης να έχει πάει την υπόθεσή του στο ΣτΕ ή / και ένας άλλος (ή και ο ίδιος) στον ΑΠ ή στο ΕλΣυν και να έχουν αποφανθεί διαφορετικά αυτά τα δικαστήρια. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει η ίδια υπόθεση να εμπίπτει στην δικαιοδοσία τόσο του ενός ανώτατου δικαστηρίου όσο και του άλλου, δηλαδή να είναι και διοικητική διαφορά αλλά και αστική ή ποινική διαφορά. Αυτό δεν συμβαίνει πάντα, γιατί οι υποθέσεις κατά κύριο λόγο είτε είναι ποινικές/αστικές, είτε είναι διοικητικές/δημοσιονομικές. Σε ελάχιστες περιπτώσεις μια διάταξη θα έχει εφαρμογή σε πέραν τις μίας δικαιοδοσίας, άρα σε ελάχιστες υποθέσεις μπορούν τα ανώτατα δικαστήρια να διαφωνήσουν, άρα σε ελάχιστες περιπτώσεις θα έχουμε μια τελική λύση συνταγματικότητας από το ΑΕΔ. Εξάλλου κάθε χρόνο το ΑΕΔ δεν εκδίδει πάνω από 5-6 αποφάσεις.

Θα φέρω ένα απλοϊκό παράδειγμα. Υπήρχε παλαιότερα μια διάταξη, κατά την οποία απαγορευόταν να δημοσιευθεί προκήρυξη τρομοκράτη στον ημερήσιο τύπο, γιατί διαφορετικά επιβαλλόταν ποινή φυλάκισης. Αν κάποιος δημοσίευε μια τέτοια προκήρυξη και πήγαινε στο πρωτοβάθμιο ποινικό δικαστήριο θα είχε είτε μια αθώωση είτε μια καταδίκη. Αν υποθέσουμε ότι είχε μια καταδίκη, μπορούσε να προχωρήσει και να πάει Εφετείο και Άρειο Πάγο, προκειμένου να κριθεί αν η διάταξη είναι συνταγματική ή όχι (δηλ. αν παραβιάζει ή όχι την ελευθερία έκφρασης). Αλλά και αυτή η απόφαση του Αρείου Πάγου δεν θα δέσμευε κανένα από τα κατώτερα δικαστήρια, με αποτέλεσμα ο δημοσιογράφος να μπορεί να διώκεται εις το διηνεκές, χωρίς να έχει μια τελειωτική απόφαση που να εκτοπίζει τη διάταξη από την έννομη τάξη, όπως θα γινόταν αν έφτανε στο ΑΕΔ (ή αν η Βουλή καταργούσε το νόμο).

Ας πούμε τώρα ότι αυτή η διάταξη εκτός από την φυλάκιση, είχε και ένα διοικητικό πρόστιμο και ο πολίτης το προσέβαλε στη διοικητική δικαιοσύνη. Και έφτανε μέχρι το ΣτΕ. Και πάλι, αν και το ΣτΕ έλεγε ότι ο νόμος είναι αντισυνταγματικός, έχουμε φτάσει και σε δεύτερο ανώτατο δικαστήριο, αλλά δεν έχουμε σύγκρουση για να πάμε στο ΑΕΔ και να πάρουμε την τελειωτική απόφαση! Τα ίδια προβλήματα κυκλικότητας παρουσιάζονται δηλαδή και σε αυτήν την περίπτωση: το πρόστιμο μπορεί να επιβληθεί και πάλι, ο πρωτόδικος δικαστής να διαφωνήσει με την κρίση του ΣτΕ και λοιπά. Ούτε και το ίδιο το ΣτΕ δεσμεύεται βέβαια από τη νομολογία του. Όσον αφορά τη λύση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που έχει προταθεί ως αντιστάθμισμα της έλλειψης ΣΔ στην Ελλάδα (από τον κ. Τσακυράκη) πρέπει να πούμε ότι το ΕΔΔΑ δεν κρίνει βέβαια βάσει του ελληνικού Συντάγματος, αλλά βάσει της ΕΣΔΑ που περιέχει μια ειδική δέσμη ανθρώπινων δικαιωμάτων (από την οποία λείπουν π.χ. τα εργασιακά δικαιώματα, όπως η απεργία) και δεν μπορεί να προσφέρει πάντα την πλήρη δικαστική προστασία που προσφέρει η εσωτερική δικαιοσύνη. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο π.χ. δεν αθωώνει κατηγορούμενους, απλώς του επιδικάζει αποζημίωση αν καταδικάστηκαν παράνομα (αντίθετα από τις προβλέψεις τις ΕΣΔΑ). Άρα η προστασία του ΕΔΔΑ δεν μπορεί να καλύψει όλες τις περιπτώσεις αφενός και αφετέρου δεν είναι της ίδιας πληρότητας με την εθνική προστασία.

Τι αλλάζει λοιπόν με την ίδρυση του Συνταγματικού Δικαστηρίου; Το ότι για να φτάσει μια υπόθεση ενώπιόν του δεν χρειάζεται να έχει προηγηθεί «σύγκρουση» αποφάσεων δύο ανώτατων δικαστηρίων. Όταν ο κατηγορούμενος του παραδείγματος μας φτάσει στον Άρειο Παγο, θα πάει αμέσως μετά στο Συνταγματικό Δικαστήριο. Χωρίς να χρειαστεί να ξεκινήσει άλλη δίκη από το ΣτΕ ή το Ελεγκτικό Συνέδριο, η οποία είναι πολύ πιθανό να μην επιτρέπεται από το νόμο να ανοίξει! Έτσι κερδίζεται ένα ευρύτερο πεδίο τελικού ελέγχου συνταγματικότητας για διαφορές οι οποίες θα παρέμεναν στην γκρίζα ζώνη του «σχεδόν τελικού» ελέγχου των ανώτατων δικαστηρίων. Επίσης, για τις άλλες υποθέσεις εμπίπτουν και στα άλλα ανώτατα δικαστήρια, κερδίζεται πολύτιμος χρόνος, αφού δεν χρειάζεται να προηγηθεί η «διαφωνία» τους: αμέσως η υπόθεση εισάγεται στο ΣΔ, το οποίο αποφαίνεται τελειωτικά και με erga omnes (κατά παντός) ισχύ, χωρίς να μπορούν πλέον οι υπόλοιποι δικαστές να αποκλίνουν αν αχθεί υπόθεση της επίμαχης διάταξης εμπρός τους. Αλλά και χωρίς να διακυβεύεται το ενιαίο της κρίσης , δηλαδή η αρχή της ισότητας, ως προς την υπόθεση του ενός ή του άλλου πολίτη, με πρόσχημα την ανεξαρτησία του δικαστή.

Ταυτόχρονα, κάθε δικαστήριο θα διατηρεί, σύμφωνα με την κυβερνητική πρόταση, την αρμοδιότητα και υποχρέωσή του να αποφαίνεται επί της συνταγματικότητας: αν ο πολίτης είναι ικανοποιημένος και η υπόθεσή του δεν οδηγηθεί από τον αντίδικο σε ανώτερο δικαστήριο, το ζήτημα μπορεί να σταματήσει εκεί, όπως γίνεται και σήμερα. Με την ίδρυση του ΣΔ το ΣτΕ και τα άλλα ανώτατα δικαστήρια διατηρούν ακέραιη την εξουσία να ελέγχουν την συνταγματικότητα, ακριβώς όπως και σήμερα, σε επίπεδο «αμετάκλητο». Ακριβώς όπως και σήμερα υπάρχει η περίπτωση μια υπόθεση ΣτΕ να αχθεί ενώπιον του ΑΕΔ, έτσι και αύριο μια απόφαση ΣτΕ θα μπορεί –πολύ πιο εύκολα και άμεσα- να αχθεί ενώπιον του ΣΔ. Είναι εσφαλμένη λοιπόν η κριτική ότι περικόπτεται αρμοδιότητα του ΣτΕ με την ίδρυση ΣΔ: απλώς διευρύνεται το δικαίωμα για επανεξέταση αυτού και μόνο του ζητήματος της συνταγματικότητας από ένα ειδικό δικαστήριο που θα ασχοληθεί μόνο με αυτό το θέμα, ακόμη κι αν δεν υπάρχει «διχογνωμία». Ο «διαιτητικός ρόλος» που διαδραματίζει σήμερα το ΑΕΔ, αποτελούμενο από δικαστές του ΣτΕ, του ΑΠ και του ΕλΣυν, όπου προφανώς οι διαφορές τους λύνονται μαζί με όλα τα υπόλοιπα «παιχνίδια» ισχύος και πολιτικής, αναβαθμίζεται σε πραγματικό δικαιοδοτικό ρόλο. Η στελέχωση του ΣΔ από τρίτους, δηλαδή όχι από δικαστές των ανώτατων δικαστηρίων, ενισχύει την αντικειμενικότητα και τις εγγυήσεις διαφάνειας και απεξάρτησης από τα δικαστήρια που εξέδωσαν τις «μητρικές» αποφάσεις αναφοράς.

Η φύση των αποφάσεων του ΣΔ εξάλλου, είναι ιδιάζουσα: μπορούν να καταργήσουν νόμο. Όχι απλώς να τον «κηρύξουν αντισυνταγματικό» (όπως μπορεί το ΣτΕ, χωρίς να δεσμεύει ούτε τον διοικητικό πρωτοδίκη), αλλά να τον εκτοπίσουν από την έννομη τάξη! Δηλαδή η καταργητική εξουσία του Συνταγματικού Δικαστή βρίσκεται «ένα σκαλί» πάνω από την καταργητική δυνατότητα του ίδιου του κοινού νομοθέτη. Ο Συνταγματικός Δικαστής, επανανοηματοδοτώντας το Σύνταγμα, στην πυραμίδα των δικαιοπλαστικών οργάνων, βρίσκεται, ως προς τις ακυρωτικές του αρμοδιότητες, κάτω από τον συνταγματικό νομοθέτη, αλλά πάνω από τη Βουλή. Γι’ αυτό είναι αστείο να λέει κανείς ότι η κυβέρνηση ιδρύει ένα «δικό της» υπέρτατο δικαστήριο, ακόμη και στο υποθετικό σενάριο που όλα τα μέλη του διορίζονται από την ίδια: θα ρίσκαρε το ενδεχόμενο έστω της θεσμοποιημένης τελικής ακύρωσης μιας νομοθετικής της πολιτικής; Όσο για το αν το ίδιο το ΣΔ αποβεί τελικά -σε επίπεδο προσώπων- ένα «κυβερνητικό» δικαστήριο, αυτό θα καταδειχθεί μόνο στην πράξη, αν διστάσει να ασκήσει τις αρμοδιότητές του, αν θα έρθει σε ρήξη με τα άλλα ανώτατα δικαστήρια ή όχι (ποιος προεξοφλεί ότι το ΣτΕ είναι πάντα «αντίβαρο» ή ότι είναι πάντα σωστό;) και από το αν θα κάνει καλά τη δουλειά του. Οι αποφάσεις του εξάλλου θα είναι δημόσιες, εκδιδόμενες στο όνομα του ελληνικού λαού και υποκείμενες στην κριτική του (και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αν η φύση των υποθέσεων επιτρέπει να αχθούν μέχρι εκεί).

Η κατάκτηση της αμεσότερης τελειωτικής κρίσης μιας αντισυνταγματικής διάταξης σε υποθέσεις που σήμερα αυτό είναι δικονομικά αδύνατον ή οικονομοχρονικά επαχθές, θα είναι ένα βήμα προόδου για το κράτος δικαίου και για το νομικό μας πολιτισμό.

Αυτές οι σκέψεις δεν έχουν απασχολήσει την σχετική αρθρογραφία, όσο την έχω παρακολουθήσει μέχρι σήμερα. Οι αρθρογράφοι εστιάζουν κυρίως σε πολιτικά – ιστορικά επιχειρήματα, αρνούμενοι συνήθως να δουν πέρα από τις προκαταλήψεις τους και να σταθμίσουν ανάμεσα σε θετικά και αρνητικά.

Οι επίσημες προτάσεις ΠΑΣΟΚ για την αναθεώρηση.

Στην πρόταση που κατέθεσε το ΠΑΣΟΚ αυθημερόν με τη ΝΔ υπάρχουν οι εξής πρωτοτυπίες:

- Στο Προοίμιο του Συντάγματος προστίθεται (μετά το «εις το όνομα της ομοουσίου κλπ») φράση που υπενθυμίζει το ρόλο της Ελλάδας στην Ευρώπη και τον κόσμο.

Αντί να καταργηθεί και η προμετωπίδα που παρορά ότι το Σύνταγμα είναι πολιτειακό και όχι θρησκευτικό κείμενο

- Στο άρθρο 3 προστίθεται φράση για τη διευκρίνιση του όρου «επικρατούσα θρησκεία»

Το Σύνταγμα ως λεξικό. Αντί να καταργηθεί όλο το αναχρονιστικό άρθρο 3 και να προστεθεί κάτι πιο ουσιώδες.

- Στο άρθρο 5 προστίθεται φράση για τα ίσα δικαιώματα των «νομίμως κατοικούντων αλλοδαπών» και για τις ΜΚΟ.

Εδώ και χρόνια ισχύει η απαγόρευση διακρίσεων. Με την πρόταση αυτή ο κανόνας περιορίζεται μόνο στους «νομίμως κατοικούντες» στην επικράτεια (πρωτοπορία αντίστοιχη με τη θεσμοθέτηση της καύσης των νεκρών μόνο για όσους το επιτρέπει η θρησκεία τους – ενώ πριν δεν απαγορευόταν ρητά). Για τις ΜΚΟ η ίδια η πρόταση τις συνδέει με το άρθρο 12 και υπάρχουν και σκέψεις που θα την συνέδεαν με τα άρθρα 22 και 29. Λόγω του sui generis της πρότασης, θα έπρεπε να προστεθεί ένα νέο άρθρο, αμέσως μετά το 24 (τελευταίο άρθρο για τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα και πριν το γενικό 25) και όχι να ξεχειλώσει το ήδη ευρύτατο και πολυθεματικό 5.

- Στο άρθρο 13 προτείνεται η κατάργηση της απαγόρευσης του προσηλυτισμού και του όρκου (και η ρύθμιση του τελευταίου θέματος από την κοινή νομοθεσία).

Ύστερα από καταδίκες στο ΕΔΔΑ για τη μεταξική νομοθεσία κατά του προσηλυτισμού τώρα θυμήθηκε το ΠΑΣΟΚ να προτείνει τον εκτοπισμό της διάταξης.

- Το ΠΑΣΟΚ επιμένει στη διατήρηση των διατάξεων του άρθρου 14§9 , με την προσθήκη αναφοράς στην ανεξαρτησία των ΜΜΕ από την πολιτική και οικονομική εξουσία.

Όλη η ιστορία για τον βασικό μέτοχο και τα προβλήματα με το κοινοτικό δίκαιο δεν δίδαξαν τίποτε το κόμμα που εισηγήθηκε και πρωτοστάτησε στην εισαγωγή της διάταξης.Αντίθετα, υπερθεματίζουν με την εισαγωγή της θεωρητικοποίησης μιας ευθείας καταστρατήγησης βασικών ελευθεριών και ελεύθερου ανταγωνισμού.

- Για το άρθρο 16 προτείνεται η επιτρεπόμενη ίδρυση ΑΕΙ από ιδιώτες και ν.π.δ.δ. (όπως η Εκκλησία της Ελλάδος;;;) μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.

Σύμπνοια με την κυβέρνηση για μια απαρχαιωμένη διάταξη που έπρεπε να ήταν εδώ και πολλά χρόνια παρελθόν.

- Προσθήκη διάταξης για το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα αξιοπρεπούς διαβίωσης.

Οι συγκεκριμένες κατακτήσεις περνούν μέσα από τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τις σχετικές διεκδικήσεις που γνωρίζουν ήδη συνταγματική καταχώρηση. Το ΠΑΣΟΚ αντιλαμβάνεται το σύνταγμα ως ευχολόγιο.

- Αποσύνδεση εκλογής ΠτΔ από την διάλυση της Βουλής (άρθρο 32)

Επιμονή σε μια πρόταση που απορρίφθηκε από την προηγούμενη προαναθεωρητική Βουλή

- Κανονιστική αρμοδιότητα για τους ΟΤΑ, στο άρθρο 43.

- Θεσμοί άμεσης δημοκρατίας (44) όπως η απλοποίηση της δημοψηφισματικής δημοκρατίας και η εισαγωγή του θεσμού της νομοθετικής πρωτοβουλίας πολιτών.

Θετικές εισηγήσεις, οι οποίες υπήρχαν και στο Ευρωσύνταγμα.

- Μείωση του ελάχιστου εκλογιμότητας από τα 25 στα 21 έτη.

Εντυπωσιοθηρική εισήγηση με μειωμένο πρακτικό αντίκτυπο και υποψίες για ενίσχυση της οικογενειοκρατίας στην πολιτική ζωή.

- Λογοδοσία των ανεξάρτητων αρχών και των Επιτελών των σωμάτων ασφαλείας στη Βουλή.

Σημαντική θεσμική παρέμβαση (ως προς το πρώτο μέρος προβλέπεται ήδη από τον Κανονισμό της Βουλής) που ενισχύει τον κοινοβουλευτικό έλεγχο.

- Διαδικασία ψήφισης του Προϋπολογισμού: δυνατότητα της Βουλής για τροποποίηση.

Θετική πρόταση που ενισχύει τον έλεγχο της κυβέρνησης, αλλά και ενισχύει την ευθύνη της Βουλής.

- Συμμετοχή της Βουλής στην εκλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης.

Σημαντική πρωτοβουλία για την αποσύνδεση δικαιοσύνης-κυβέρνησης. Απέχει ωστόσο από το πρότυπο της αυτοδιοίκησης της Δικαιοσύνης που θα εγγυηθεί και την πλήρη ανεξαρτησία της.

-Εγγύηση για τις ορεινές περιοχές – κατ’ αντιστοιχία προς τις νησιωτικές περιοχές.

Τα γνωστά συνταγματικά ευχολόγια. Στην επόμενη αναθεώρηση θα προστεθούν και οι παραποτάμιες περιοχές.

- Προσθήκη ως νέου θεσμού τοπικής αυτοδιοίκησης της «περιφερειακής αυτοδιοίκησης» στην οποία περιλαμβάνονται όμως και οι νομαρχίες.

Εδώ υπάρχει σύγχυση ανάμεσα σε αυτοδιοίκηση και αποκέντρωση. Οι περιφέρειες είναι αποκέντρωση (κράτους) ενώ οι νομαρχίες είναι αυτοδιοίκηση (αιρετοί τοπικοί άρχοντες). Η κατάργηση των περιφερειών συνιστά περιορισμό του αποκεντρωτικού συστήματος της οργάνωσης της χώρας, μιας πολιτικής που περιλαμβάνεται δηλαδή στο άρθρο 101§1Σ.

Τετάρτη, Ιουνίου 28, 2006

Οι επίσημες προτάσεις αναθεώρησης του Συντάγματος από ΝΔ

Στις 26.6.06 κατατέθηκαν στη Βουλή οι τελικές προτάσεις που εκκινούν θεσμικά τη διαδικασία της αναθεώρησης του Συντάγματος.

Στην πρόταση της ΝΔ προεξάρχουν:
  • το θέμα του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των μέσων ενημέρωσης (14§9) => διορθωτική αναθεώρηση
  • η ίδρυση ανώτατων εκπαιδευτηρίων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα (16) => ενώ στην πράξη θα ήταν πολύ πιο έντιμο να μιλάμε ευθέως για ιδιωτικά πανεπιστήμια με μορφή Α.Ε., καθώς παραδοσιακά μόνο αυτό το εταιρικό σχήμα παρουσιάζει πλήρη διαφάνεια για τη διαχείριση και ειναι ανοιχτό σε κάθε ενδιαφερόμενο, άρα πιο δημοκρατικό. Η πρόταση χαρακτηρίζεται από συνταγματική σεμνοτυφία.
  • η συνταγματική κατοχύρωση της πνευματικής ιδιοκτησίας (17) => επιλογή την οποία είχαμε στηρίξει και ως e-lawyer και η οποία βρίσκεται σε συμφωνία με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, όμως δεν βλέπουμε αντίστοιχη κίνηση για την συνταγματική κατοχύρωση της προστασίας του καταναλωτή.
  • η συνταγματική κατοχύρωση του δικαιώματος προσωρινής δικαστικής προστασίας και ταχείας απονομής δικαιοσύνης (20) => έχει θεωρηθεί ευχολόγιο από ορισμένους, αλλά ουδέποτε μια σαφής συνταγματική διατύπωση που βρίσκεται προς την σωστή κατεύθυνση έβλαψε όσους έχουν δίκαιο κι επιπλέον μη ξεχνάμε ότι οι δικαστές δεσμεύονται από το Σύνταγμα και θα μπορούμε πλέον να το επικαλούμαστε όταν ζητάμε σύντομα τις αποφάσεις τους
  • η "εμπέδωση της κοινωνικής συνοχής" (22)=> ύποπτη διατύπωση που θυμίζει άλλες εποχές και στο όνομα της οποία μπορούν να γίνουν τέρατα, αξίζει να δούμε πιο ουσιαστικό περιεχόμενο θα της δοθεί από τον εισηγητή της πλειοψηφίας.Σύνταγμα κοινωνικών φρονημάτων;
  • η προστασία των δασών μόνο για τις εκτάσεις που ήταν δάση ήδη το 1975 και όχι πιο πριν (24) => προς την ορθή κατεύθυνση (σε αντίθεση με όσους ζητούσαν να χρησιμοποιούνται οι αεροφωτογραφίες της δεκαετίας του 40), αλλά και πάλι δεν λαμβάνει υπόψη την κατάσταση που διαμορφώθηκε στην 30ετία, επομένως κι εδώ μιλάμε για μια συνταγματική οικολογική ουτοπία.
  • πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών για την επικύρωση διεθνών συμφωνιών (28) => δημοκρατικά εσφαλμένη κίνηση, γιατί σύμφωνα με το ισχύον σύστημα απαιτείται πλειοψηφία των 2/3 και η κυβέρνηση έχει ανάγκη ευρύτερη συναίνεση. Αναθεωρητική επιλογή που μας γυρίζει πίσω ή "το σύνταγμα της κυβερνητικής πλειοψηφίας".
  • χρηματοδότηση των κομμάτων από τον Κρατικό προϋπολογισμό και περιορισμός των ιδιωτικών επιδοτήσεων (29) => μια επιλογή αντίθετη στις φιλελεύθερες αρχές που ευαγγελίζεται από καιρού εις καιρόν η φιλελεύθερη παράταξη και που βρίσκεται πιο κοντά στην παραδοσιακή κρατικιστική δεξιά. Τα κόμματα ως "νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου", με τις ευχές του Συντάγματος.
  • διπλασιασμός των Βουλευτών Επικρατείας (54§3) => μια πρόταση εντελώς αδικαιολόγητη σε καθεστώς κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, πολύ κοντά σε μια αριστοκρατική αντίληψη για τα πράγματα, διεύρυνση των ανισοτήτων ανάμεσα στους εκλεκτούς των προέδρων και τους εκλεκτούς του λαού. Το Σύνταγμα των Μυλόρδων.
  • περιορισμός των κωλυμάτων και των ασυμβιβάστων των βουλευτών (56§1-3, 57) => προς τη θετική κατεύθυνση της εξάλειψης των απόλυτων απαγορεύσεων, οι οποίες πάντα οδηγούν σε άτοπα.
  • περιορισμός της βουλευτικής ασυλίας σε αδικήματα που δεν έχουν σχέση με το αξίωμα (62), επιλογή σύμφωνη και με τις επιταγές της ΕΣΔΑ.
  • εγγυήσεις του Δημοσίου προς τρίτους θα δίνονται μόνο με τυπικό νόμο (78) => ορθή επιλογή που ενισχύει την διαφάνεια ή τη διαπλοκή, αν κάποιος πρέπει να φτάνει μέχρι τη Βουλή για να αποσπά μια εγγύηση του Δημοσίου. Διάταξη δίκοπο μαχαίρι με αμφίβολη συμβατότητα προς το κοινοτικό δίκαιο. Είναι απαράδεκτο το γεγονός ότι γίνονται προτάσεις χωρίς να έχει εξεταστεί προηγουμένως η συμβατότητά τους προς τη Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αποτέλεσμα να πρέπει να απολογούμαστε για συνταγματικές διατάξεις.
  • επιλογή των προέδρων των ανώτατων δικαστηρίων μόνο από τους αντιπροέδρους τους και των αντιπροέδρων από τους αρχαιότερους δικαστές (90) => αφενός περιορισμός του διορισμού ημετέρων, αφετέρου συνταγματική γεροντολαγνεία.
  • σύσταση ειδικού τμήματος του ΣτΕ για την εκδίκαση των διαφορών του ν.2522 (προσωρινή δικαστική προστασία στις δημόσιες συμβάσεις) => συνταγματιή φλυαρία γιατί θα μπορούσε να συσταθεί και με κοινό νόμο.
  • ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου που θα διαδεχθεί το ΑΕΔ (100) => πρόταση που έχει επικριθεί ιδιαίτερα από τους συνταγματολόγους της αντιπολίτευσης, με κύριο επιχείρημα ότι στις άλλες χώρες ιδρύθηκαν ΣΔ μετά τον β΄ παγκ. πολεμο, ενώ εμείς έχουμε παράδοση διαχυτου ελέγχου. Σε μια ισορροποιημένη παρέμβαση, κατά την οποία όλα τα δικαστήρια έχουν δικαίωμα να αποφαίνονται επί θεμάτων αντισυνταγματικότητας, αλλά ταυτόχρονα, οι Ολομέλειες έχουν υποχρέωση ΚΑΙ να παραπέμπουν την υπόθεση στο ΣΔ, η Κυβέρνηση προτείνει τη διατήρηση του διάχυτου ελέγχου, αλλά προκρίνει την τελική επίλυση της συνταγματικότητας όχι όταν υπάρχουν αντιφατικές αποφάσεις από δύο ανώτατα δικαστήρια (χρονοβόρα λύση, σχεδόν αδύνατη πρόκλησή της από τον ίδιο ενδιαφερόμενο, ανασφάλεια δικαίου), αλλά από δικαστήριο επιφορτισμένο μόνο με αυτή την αρμοδιότητα (ταχύτητα, εξειδίκευση, ασφάλεια δικαίου).
  • περαιτέρω προστασία νησιωτικών περιοχών (101) => αναμένουμε τη διατύπωση
  • αρμοδιότητες ΟΤΑ (102) => αναμένουμε τη διατύπωση
  • κάλυψη οργανικών θέσεων με προσλήψεις ιδιωτικού δικαίου χωρίς παράκαμψη του ΑΣΕΠ (103) => ασχολίαστο
  • συνταγματική κατοχύρωση των υποχρεώσεων των υπαλλήλων για σύντομη και καλή εξυπηρέτηση των πολιτών (104) => συνταγματικό ευχολόγιο.

Πέμπτη, Ιουνίου 22, 2006

Ορισμός της σάτιρας από ελληνικό δικαστήριο

"[...] ως σάτιρα ορίζεται αφενός ένα λογοτεχνικό είδος (όπως λ.χ. αυτές του ρωμαίου ποιητή Οράτιου) και αφετέρου ένα περιπαιχτικό πνεύμα ή είδος που εμφανίζεται σε πολλά λογοτεχνικά είδη αλλά μπορεί να υπεισέρχεται σχεδόν σε κάθε είδος ανθρώπινης επικοινωνίας. Οπουδήποτε χρησιμοποιείται ένα έξυπνο χιούμορ για να κάνει κριτική σε κάτι παράλογο ή διεφθαρμένο εκεί υπάρχει σάτιρα, είτε συναντάται σε ποίημα ή σε κήρυγμα, σε ζωγραφικό έργο ή πολιτική λογομαχία, στην τηλεόραση ή στον κινηματογράφο (Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα 53ος τόμος σ.220, Ronald Paulson Satire Modern Essays in Criticism, εκδ. 1971). Ένα από τα σημεία στα οποία βρίσκεται ομοφωνία είναι ότι η λειτουργία της σάτιρας είναι διανοητική. Η μέθοδος που ορίζει τη σάτιρα είναι η παιγνιώδης παραμόφωση. Ψυχολογική βάση και συνάμα σκοπός της τεχνικής είναι η "μείωση" του θύματος, η οποία έγκειται στην υποβάθμιση της κατάστασής του ή της αξιοπρέπειάς του. Πολύ συχνά περιλαμβάνει παρομοιώσεις ή μεταφορές απο τον κόσμο των ζώων ή κατεβαίνει ακόμη πιο κάτω στον κόσμο των φυτών ή των ανόργανων όντων (βλ. μελέτη Κατερίνας Κωστίου, Η ποιητική της ανατροπής, σάιτρα, ειρωνεία, παρωδία, χιούμορ, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2002, σ. 61 επ. με εκτενείς αναλύσεις και βιβλιογραφικές παραπομπές). Ο σατιριστής παραμορφώνει με πολλούς τρόπους: ελαχιστοποιεί τις καλές ιδιότητες κάποιου και μεγιστοποιεί τις κακές. Απομονώνει μοναδικές στιγμές ή συμβάντα και τα κάνει να φαίνονται κανόνας. Παραθέτει τη γνώμη μιας αυθεντίας που συμβαίνει να εξυπηρετεί την άποψή του. Αφαιρεί κάτι απο τα συμφραζόμενά του (Petro Norms, Moral or Other in Satire: A symposium Satire Newsletter.)."
Πολυμελές Πρωτοδικείο Πειραιά, απόφαση 3117/2005
Πηγή: Δίκαιο Μέσων Ενημέρωσης και Επικοινωνίας 2006, σελ. 211 επ.
Με την παραπάνω απόφαση, ο δικαστής παρουσιάζεται ενήμερος για την "δευτερεύουσα" λειτουργία εννοιών και χαρακτηρισμών που αν εκλαμβάνονταν κυριολεκτικά θα συνιστούσαν προσβολή της προσωπικότητας, εξύβριση, δυσφήμιση κλπ. Αντίθετα από τους δικαστές στην υπόθεση Νταλάρα-Πανούση(ακόμη και σε επίπεδο Αρείου Πάγου), αλλά και από μέλη του ΕΣΡ στην υπόθεση Best, όπου φάνηκαν ανίδεοι για την καταγγελτική και θεμιτή λειτουργία της σάτιρας, οι δικαστές του Πειραιά αθώωσαν την παραμόρφωση πολιτικού που είχε εμπλακεί στην υπόθεση με τα "φρουτάκια", από γνωστή σατιρική εκπομπή.
Σε τέτοιες υποθέσεις, ο δικαστής αναγκάζεται να γίνει από θεωρητικός της λογοτεχνίας, μέχρι -σχεδόν- τηλεκριτικός. Κι αυτό γιατί αναγκάζεται να εντάξει τις "προσβλητικές εκφράσεις" στο context της εκπομπής. Αναφέρει λοιπόν η απόφαση παρακάτω, πριν αθωώσει τον σατιριστή:
"Τα ως άνω ελέχθησαν και εξεπέμφθησαν στην εκπομπή που συντονίζει και παρουσιάζει ο τρίτος των εναγομένων, η οποία είναι σατιρικού χαρακτήρα. Ως τοιαύτη δε εκλαμβάνεται απο το τηλεοπτικό κοινό, το οποίο αναζητά σε αυτήν τον σχολιασμό με την αίσθηση του χιούμορ των θεμάτων της επικαιρότητας. Ο σχολιασμός αυτός δε είναι ενίοτε δριμύς και εκτείνεται και σε πρόσωπα που βρίσκονται στην κορυφή της πολιτειακής πυραμίδας ως είναι ο εκάστοτε πρωθυπουργός της χώρας, οι υπουργοί και έτερα πρόσωπα της δημόσιας ζωής. Καθίσταται εναργές στον εκάστοτε τηλεθεατή ότι οι αναφορές που γίνονται σε αυτήν εμπεριέχουν σατιρικό χαρακτήρα, παρωδούν στιγμές και πρόσωπα της εκάστοτε επικαιρότητας με το χρωστήρα του δημιουργού αυτής και των συνεργατών του. Επομένως οι χαρακτηρισμοί που απεδόθησαν στον ενάγοντα δεν είναι υβριστικοί, διότι εντάσσονται στον , κατά τα ανωτέρω εκτεθέντα, σατιρικό σχολιασμό της επικαιρότητος της οποία πρωταγωνιστής υπήρξε αυτός ( ο ενάγων). Ειδικότερα η απόδοση σε αυτόν χαρακτηρισμών όπώς "φρούτο", "φάτσα", "λεβεντο...μεγάλος" είναι απόρροια της παιγνιώδους παραμόρφωσης της σατιρικής αυτής διάθεσης που ως τέτοια αντιμετωπίζεται και από τον τηλεθεατή που παρακολουθεί την εκπομπή, η δε ύπαρξη νωπών φρούτων στο σκηνικό της εκπομπής ενισχύει αυτήν την εντύπωση που δημιουργεί"

Σάββατο, Ιουνίου 17, 2006

Νομική στήριξη χρηστών Internet

Στην ιστοσελίδα της Ενωσης Ελλήνων Χρηστών Internet υπάρχει ειδικός χώρος όπου καθένας μπορεί να υποβάλλει τις ερωτήσεις που έχει για νομικά ζητήματα που ανακύπτουν κατά τη χρήση του Διαδικτύου.

http://www.eexi.net/content/nomikh-sthri3h.php

Οπότε, για ερωτήσεις ξέρετε που πρέπει να απευθύνεστε. Κατά τα άλλα διαφωνώ με τον τίτλο της Ένωσης, ως "Ελλήνων" για να περιγραφούν οι χρήστες που μπαίνουν από Ελλάδα.

Πέμπτη, Ιουνίου 15, 2006

Νομοσχέδιο για την ευθανασία στο Η.Β.

Η Βουλή των Λόρδων αποφάσισε να καθυστερήσει για έξι μήνες την προώθηση του νομοσχεδίου για την ευθανανασία στο Η.Β., παρά την ευρεία υποστήριξη για αλλαγή του νόμου που αφορά την ευθανασία των ασθενών σε τελικό στάδιο.
Οι υπέρμαχοι του νομοσχεδίου υποστηρίζουν ότι με τις διατάξεις του δεν επιβάλλεται σε κάποιον κάτι, ενώ εισάγεται μια περαιτέρω επιλογή για το τέλος της ζωής και καλύπτει τους ασθενείς που υποφέρουν και δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν από την ανακουφιστική αγωγή.
Οι πολέμιοι ( εκφραστής των οποίων παρουσιάζεται ο Αρχιεπίσκοπος Rowan Williams ) υποστηρίζουν ότι το νομοσχέδιο αφενός δεν περιλαμβάνει διασφαλίσεις για την προστασία των καταθλιπτικών και ότι θα μπορούσε να ασκήσει ιδιαίτερη πίεση στους ασθενείς τελικού σταδίου για πρόωρη θέση τέλους στη ζωή τους.
Επισημαίνουν, εξάλλου, τον κίνδυνο διασάλευσης της εμπιστοσύνης μεταξύ των ασθενών και των ιατρών τους.Στην έντονη αυτή αντιπαράθεση, η κυβέρνηση τηρεί ουδέτερη στάση. Κυβερνητικός εκπρόσωπος αναφέρει ότι θα αναμείνουν να δουν πρώτα τις εξελίξεις στη Βουλή των Λόρδων και μετά να αποφανθούν αν θα στηρίξουν ή όχι το νομοσχέδιο.
Ο έλληνας παρατηρητής δεν μπορεί παρά να διαπιστώσει ότι ακόμη και η θέση του Βρετανού Αρχιεπισκόπου αναπτύσσεται επί βιοηθικών επιχειρημάτων, χωρίς αναγωγές σε εξωλογικές οντότητες που αφορούν μόνο το ποίμνιό του. Ανεξάρτητα από την ειλικρίνεια της δήλωσής του, επισημαίνει μάλιστα ότι δεν προσπαθεί να επιβάλλει θρησκευτικές απόψεις στο γενικό πληθυσμό. Ανεξάρτητα επίσης από την ουσιαστική επιρροή του, νομίζω είναι πειστικός σε ένα πρώτο επίπεδο, εφόσον επικαλείται συγκεκριμένους πρακτικούς λόγους για τους οποίους είναι αντίθετος. Ταυτόχρονα, με τις παρατηρήσεις του, εμμέσως υποδεικνύει ενδεχομένως τη λύση για ένα πιο ισορροποιημένο νομοθέτημα που θα εμπεριέχει τις διασφαλίσεις που ειναι αναγκαίες για τους ασθενείς.

Τετάρτη, Ιουνίου 14, 2006

Πρόστιμο στην CocaCola 3E από την Επιτροπή Ανταγωνισμού


8.662.644 ευρώ πρόστιμο βεβαιώθηκε από την Επιτροπή Ανταγωνισμού εις βάρος της εταιρίας αναψυκτικών, για παράβαση των κανόνων του ελεύθερου ανταγωνισμού και την καταχρηστική μονοπωλιακή συμπεριφορά της ως προς τα ψυγεία της.

Συγκεκριμένα, η εταιρία δε συμμορφώθηκε σε προηγούμενη απόφαση της ανεξάρτητης αρχής, όσον αφορά τις υποχρεώσεις της:


α) να άρει, εντός μηνός από την κοινοποίηση της απόφασης της Επιτροπής (2002), από τις
συμβάσεις χρησιδανείου τον όρο της αποκλειστικότητας στη χρήση των ψυγείων,
ειδικά όσον αφορά στα τελικά σημεία πώλησης, στα οποία δεν υπάρχει δυνατότητα
τοποθέτησης πρόσθετου ανταγωνιστικού ψυγείου αναψυκτικών,
β) να παύσει να
εφαρμόζει μεθόδους διακριτικής μεταχείρισης των χονδρεμπόρων πρατηριούχων,
προς όφελος αυτών που συνεργάζονταν αποκλειστικά με την ίδια και σε βάρος αυτών
που εμπορεύονταν μαζί με τα δικά της και άλλα, ανταγωνιστικά προς αυτά, προϊόντα
και
γ) να παύσει να εφαρμόζει, επίσης, μεθόδους διακριτικής μεταχείρισης των
λιανοπωλητών (τελικών σημείων πώλησης).
Για τις παραβάσεις αυτές είχε επιβληθεί πρόστιμο 5,869 ευρώ τη μέρα, όμως η εταιρία δεν συμμορφώθηκε κι έτσι προέκυψε αθροιστικά αυτο το τεράστιο πρόστιμο των άνω των 8,5 εκατ. ευρώ.
Σημειώνεται ότι οι αποφάσεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού προσβάλλονται στο Διοικητικό Εφετείο.

Τρίτη, Ιουνίου 13, 2006

Τα προσωπικά δεδομένα στην Ολομέλεια της Βουλής

Απόψε θα συζητηθεί στην Ολομέλεια της Βουλής το νέο νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης με το οποίο ενσωματώνεται στην ελληνική έννομη τάξη η Οδηγία 2002/58/ΕΚ για την προστασία προσωπικών δεδομένων στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες -είμαστε το τελευταίο κράτος μέλος από τους 25 που δεν την είχε ενσωματώσει και καταδικαστήκαμε γι' αυτό από το ΔΕΚ πριν 2 βδομάδες, αλλά και με το οποίο τροποποιείται σε σημαντικό βαθμό ο ισχύων γενικός νομος 2472 για τα προσωπικά δεδομένα.

Οι τροποποιήσεις κινούνται γενικά προς την σωστή κατεύθυνση, εναρμονίζοντας τον 2472 με αρτιότερο τρόπο προς το κοινοτικό και το συνταγματικό δίκαιο, αλλά και προς το κεκτημένο Schengen και τα καθεστώτα Europol και Customs. Ένα σημαντικό πρόβλημα το οποίο καλείται να επιλύσει η νέα νομοθεσία είναι η διάρθρωση της συν-αρμοδιότητας ανάμεσα σε Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και της νεότερης Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών.

Το e-lawyer θα παρακολουθήσει απόψε τη συζήτηση στην Ολομέλεια της Βουλής και θα σας κρατήσει ενήμερους για τα πεπραγμένα.

Παρασκευή, Ιουνίου 09, 2006

30.000 πρόστιμο για μη αφαίρεση αριθμού από τηλεφ. κατάλογο!

Η Αρχή Προστασίας Δεδοξένων έτριξε τα δόντια στην εταιρία τηλεπικοινωνιών που αρνήθηκε αδικαιολόγητα να αφαιρέσει το τηλέφωνο πολίτη από τον κατάλογό της, παρόλο που πλήρωνε και τέλος απορρήτου!

Το πρόστιμο που επεβλήθη είναι το υψηλότερο που έχει επιβληθεί για τέτοια περίπτωση, αποδεικνύοντας ότι μπορεί ακόμη να μην έχουμε ενσωματώσει την Οδηγία 2005/58 για την προστασία δεδομένων στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες (λόγος για τον οποίο καταδικαστήκαμε πριν μία εβδομάδα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο), αλλά τουλάχιστον η Αρχή άσκησε ικανοποιητικά την κυρωτική της αρμοδιότητα. Ωστόσο, εσφαλμένα η Αρχή αναφέρει ως νομική βάση την Οδηγία 97/66 στην απόφασή της, αφού η Οδηγία αυτή έχει αντικατασταθεί από την προαναφερόμενη. Εξάλλου, σε προηγούμενη απόφασή της η Αρχή εφάρμοσε άμεσα την 2002/58, παρόλο που δεν είχε ενσωματωθεί ακόμη στο εσωτερικό δίκαιο.

Να υπενθυμίσουμε ότι ο πολίτης έχει και δικαίωμα αποζημίωσης minimum 6.000 ευρώ, σύμφωνα με το Ν.2472/1997.

Τέλος, την ερχόμενη εβδομάδα, στη Βουλή θα συζητηθεί το σχέδιο νόμου με τον οποίο ενσωματώνεται στο ελληνικό δίκαιο η Οδηγία 2002/58, αλλά και ο οποίος τροποποιεί εκτεταμένα τον Ν.2472/1997, διορθώνοντας αρκετές προβληματικές διατάξεις, κυρίως συμβατότητας με το κοινοτικό δίκαιο. Είναι η 8η τροποποίηση του 2472, αλλά η πιο εκτεταμένη, καθώς επεμβαίνει σχεδόν σε κάθε άρθρο του νομοθετήματος.

Το νομοσχέδιο κινείται στη σωστή κατεύθυνση, αλλά επειδή κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να συμβεί στην ολομέλεια, ας ελπίσουμε το νομοθετικό σώμα να σεβαστεί το συνταγματικό κεκτημένο της προστασίας προσωπικών δεδομένων που συγκροτεί το άρθρο 9Α του Συντάγματος.

Πέμπτη, Ιουνίου 08, 2006

Amnesty International κατά της λογοκρισίας στο Internet!

Chat rooms monitored. Blogs deleted. Websites blocked. Search engines restricted. People imprisoned for simply posting and sharing information.
The Internet is a new frontier in the struggle for human rights. Governments – with the help of some of the biggest IT companies in the world – are cracking down on freedom of expression.
Amnesty International, with the support of The Observer, is launching a campaign to show that online or offline the human voice and human rights are impossible to repress.
Και στην Ελλάδα πέρα βρέχει.

Προστασία των πηγών blogger με εφετειακή απόφαση

Το εφετείο της Καλιφόρνια αποφάσισε στις 26 Μάη ότι οι e-δημοσιογράφοι και οι bloggers έχουν το ίδιο δικαίωμα να προστατεύουν τις πηγές τους, όπως οι άλλοι δημοσιογράφοι. Την υπόθεση έφερε στο δικαστήριο η Apple απαιτώντας από έναν αριθμό ειδησεογραφικών ιστοσελίδων να αποκαλύψουν τις πηγές εμπιστευτικών πληροφοριών που δημοσίευσαν, σχετικά με ορισμένα προϊόντα της.

Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο είχε αποφασίσει υπέρ της Apple, αλλά το εφετείο ανέτρεψε την απόφαση, ορίζοντας ότι οι εναγόμενοι προστατεύονταν από τον νόμο για τους δημοσιογράφους και από το συνταγματικό δικαίωμα κατά της ανακοίνωσης εμπιστευτικών πληροφοριών.

http://www.edri.org/edrigram/number4.11/bloggers?PHPSESSID=4c020f10eb00d12216f6c3bef1118181

Είναι απορίας άξιον αν τα ελληνικά δικαστήρια θα αποφάσιζαν αντίστοιχα σε μία τέτοια περίπτωση.

Τετάρτη, Ιουνίου 07, 2006

Ιδιωτικοί αστυνομικοί στα γήπεδα και παραβίαση του Συντάγματος

Μεταδίδεται η είδηση πως είναι κατά 90% έτοιμο το σχέδιο θεσμικού πλαισίου για τις κάμερες και τους ιδιωτικούς αστυνομικούς στα γήπεδα. Για το θέμα των καμερών θα πρέπει να δούμε τις ίδιες τις διατάξεις. Για τους ιδιωτικούς αστυνομικούς διαβάζουμε ότι θα οδηγούν δράστες στην αστυνομία.

Δηλαδή θα προβαίνουν σε συλλήψεις. Η σύλληψη όμως είναι πράξη η οποία συνιστά ενάσκηση δημόσιας εξουσίας και συγκεκριμένα της εκτελεστικής λειτουργίας, η οποία κατά το άρθρο 26§2 ασκείται από τον ΠτΔ και την Κυβέρνηση - και συνακόλουθα, από τη διοριζόμενη από αυτούς Διοίκηση, μέρος της οποίας και η Αστυνομία. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι από το 1998 το ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματική την ανάθεση της αρμοδιότητας της βεβαίωσης προστίμων για παράνομη στάθμευση από δημοτικούς αστυνομικούς που υπηρετούσαν με σύμβαση ιδιωτικού δικαίου. Ακριβώς, γιατί παραβιαζόταν η διάταξη του άρθρου 26§2 του Συντάγματος.
Ως προς τη σύλληψη δραστών, εκτός από υποχρέωση της δημόσιας δύναμης, κατ΄ εξαίρεση αναγνωρίζεται και ως δικαίωμα κάθε πολίτη από τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (άρθρο 275), για τα αυτόφωρα κακουργήματα και πλημμελήματα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ΚΠΔ αναφέρεται σε "οποιοδήποτε πολίτη", ακριβώς για να συνδέσει αυτή την εξαίρεση από το άρθρο 26§2 με την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και την πηγή όλων των εξουσιών που πηγάζουν από το Λαό (άρθρο 1§§2 Σ.). Η επομένως, φορέας του δικαιώματος σύλληψης είναι καθένας που φέρει την ιδιότητα του πολίτη, η οποία του παρέχει τη συνταγματική νομιμοποίηση να συλλάβει το δράστη. Σκοπός της διάταξης είναι να καλυφθούν τα κενά της προστασίας από την αστυνομία, δηλαδή το δικαίωμα του πολίτη να συλλάβει το δράστη πρέπει να νοηθεί ως επικουρική εξουσία, εφόσον τα αρμόδια όργανα δεν είναι σε θέση να ασκήσουν με την ίδια αμεσότητα και αποτελεσματικότητα τις αρμοδιότητές τους.
Παρόμοια είναι και η διάταξη της επιτρεπόμενης αυτοδικίας, κατά την οποία παράγεται ένα δικαίωμα άμυνας-αυτοπροστασίας όταν η δημόσια δύναμη δεν βρίσκεται σε εγγύτητα ώστε να προστατεύσει απειλούμενα αγαθά.
Αυτό το πλαίσιο που διέπει την σύλληψη δραστών απέχει πολύ από την απονομή μιας τέτοιας αρμοδιότητας σε οργανωμένη "ιδιωτική αστυνομία". Ο ιδιωτικός αστυνομικός δεν δρα ως "πολίτης", αλλά ως υπάλληλος που υπόκειται σε διευθυντικό δικαίωμα, δηλαδή οφείλει να εκτελεί τις εντολές του εργοδότη του. Ο εργοδότης αυτός (π.χ. μία Π.Α.Ε.) δεν δεσμεύεται από υποχρεώσεις αντικειμενικότητας και αμεροληψίας, όπως συμβαίνει με τα διοικητικά όργανα, κατά τον Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας. Κίνητρό του είναι η προστασία της ιδιοκτησίας του και η διαμόρφωση ενός ασφαλούς περιβάλλοντος διεξαγωγής του αγώνα με σκοπό την προσέλκυση όσο το δυνατών περισσότερων φιλάθλων που θα κόψουν εισιτήριο για να παρακολουθήσουν τις παρεχόμενες υπηρεσίες θεάματος. Τα κίνητρα αυτά θεμελιώνονται σε συνταγματικά δικαιώματα της εκάστοτε Π.Α.Ε. και είναι σεβαστά, ωστόσο δεν παρέχουν τις επαρκείς εγγυήσεις και τη νομική προστασία σε όσους κριθεί ότι πρέπει να απομακρυνθούν από τον αγωνιστικό χώρο και όσους ενδεχομένως οδηγηθούν στην αστυνομία. Το ιδιωτικό κριτήριο μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολές, όσο κι αν ο αντίλογος υποστηρίζει ότι κανένας ιδιώτης δεν θα διώξει έναν εν δυνάμει τακτικό πελάτη για ψύλλου πήδημα. Οι αυτορρυθμιστικές αυτές αξιολογήσεις δεν θεμελιώνονται σε ένα αντικειμενικό και εγγυητικό καθεστώς, αλλά σε ενδεχόμενα μεταβαλλόμενες προθέσεις και σταθμίσεις. Γι΄ αυτό και η απονομή αρμοδιοτήτων σύλληψης σε ιδιωτικούς αστυνομικούς σε χώρους μαζικής προσέλευσης αντίκειται κατ' αρχήν στα άρθρα 26§3 και 1§§2,3 Σ.

Σκέψεις συγχώνευσης ΑΠΔΠΧ με ΑΔΑΕ

Ανοιχτό άφησε ο υπουργός Δικαιοσύνης το ενδεχόμενο συγχώνευσης των Αρχών Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών και της Αρχής Διασφάλισης Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Ο κ. Παπαληγούρας είπε ότι αυτό θα εξεταστεί στο πλαίσιο της Συνταγματικής Αναθεώρησης.
Μιλώντας στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής για το νομοσχέδιο για την «Προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, και της ιδιωτικής ζωής στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών» , ο κ. Παπαληγούρας συμφώνησε με επισημάνσεις βουλευτών της Αντιπολίτευσης ότι υπάρχει επικάλυψη αρμοδιοτήτων ανάμεσα στις δύο Ανεξάρτητες Αρχές.
«Το ενδεχόμενο συγχώνευσης των δύο Αρχών, κάτι που προτείνεται και από νομικούς κύκλους, προϋποθέτει και συνταγματική ρύθμιση. Είναι στη διακριτική μας ευχέρεια να το συζητήσουμε εν όψει της αναθεώρησης του Συντάγματος» σημείωσε.


http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntityID=712791&lngDtrID=244

Το γεγονός ότι η ίδρυση της ΑΔΑΕ το 2003 ήταν περιττή, εφόσον ήδη υπήρχε η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα είχε επισημανθεί ήδη κατά τη συζήτηση του ιδρυτικού νόμου της πρώτης (3115/2003). Ο τότε Πρόεδρος ΑΠΔΠΧ, κ. Κωνσταντίνος Δαφέρμος είχε επισημάνει με υπόμνημα που υπέβαλε στη Βουλή ότι η δημιουργία της ΑΔΑΕ ήταν εντελώς περιττή και ότι αυτό που απαιτείτο ήταν η ενίσχυση της ΑΠΔΠΧ με προσωπικό και τεχνικά μέσα προκειμένου να ασκεί με αποτελεσματικότητα τις αρμοδιότητές της, ανάμεσα στις οποίες περιλαμβάνεται και ο έλεγχος της διασφάλισης του απορρήτου (αφού πρακτικά είναι σχεδόν αδύνατο να διαχωριστεί η έννοια των δεδομένων επικοινωνίας από τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που διακινούνται στις επικοινωνίες).
Η εξέλιξη που διαμορφώθηκε ήταν η εξής: η ΑΔΑΕ συγκροτήθηκε και εξοπλίστηκε με έμφαση κυρίως στον τεχνικό ρόλο της εποπτικής αρχής. Δεν είναι τυχαίο ότι εντοπίστηκαν τόσο γρήγορα τα τηλέφωνα-σκιές στο σκάνδαλο των υποκλοπών.
Από την άλλη πλευρά υποστηρίχθηκε ότι η ύπαρξη της ΑΔΑΕ επιβάλλεται λόγω του άρθρου 2 του Συντάγματος. Ωστόσο, το Σύνταγμα αναφέρει απλώς ότι τόσο η διασφάλιση της προστασίας προσωπικών δεδομένων (άρθρο 9Α Σ.) όσο και η διασφάλιση του απορρήτου των επικοινωνιών (άρθρο 19§2 Σ.) ανατίθενται σε "ανεξάρτητη αρχή". Χωρίς αυτές οι αρχές να κατονομάζονται από το ίδιο το Σύνταγμα, όπως συνέβη π.χ. με το ΕΣΡ (άρθρο 15§2) και το Συνήγορο του Πολίτη (103§9 Σ). Το Σύνταγμα δηλαδή δεν απαιτεί δύο διαφορετικέ αρχές για το απόρρητο και τα προσωπικά δεδομένα. Επομένως, ΑΠΔΠΧ και ΑΔΑΕ θα μπορούσαν να συγχωνευθούν, με κατάργηση της τελευταίας και απορρόφηση των αρμοδιοτήτων και του προσωπικού της από την πρώτη. Συνεπώς, δεν χρειάζεται συνταγματική αναθεώρηση για αυτή τη μεταρρύθμιση, αντίθετα με αυτά που λέει ο Υπουργός Δικαιοσύνης.
Άλλωστε κατάργηση ανεξάρτητης αρχής και μεταβίβαση αρμοδιοτήτων και προσωπικού δεν είναι πρωτόγνωρη για την ελληνική έννομη τάξη: η Ρυθμιστική Αρχή Θαλάσσιων Ενδομεταφορών που ιδρύθηκε το 2001 καταργήθηκε και οι αρμοδιότητες και το προσωπικό της μεταφέρθηκαν στην Επιτροπή Ανταγωνισμού. Αυτά για όσους βλέπουν μόνο την τάση για δημιουργία νέων ανεξάρτητων αρχών και όχι τις προσπάθειες για συντονισμό δραστηριοτήτων στον ίδιο αρμόδιο φορέα.

Τρίτη, Ιουνίου 06, 2006

Προστατεύεται από το ταχυδρομικό απόρρητο μια καρτ-ποστάλ;

Όσο πιο απλοποιημένο και ανεξάρτητο από την καταλυτική επέμβαση της τεχνολογίας είναι το μέσο επικοινωνίας, τόσο αυξάνει η ευθύνη του φορέα του δικαιώματος για την αυτο-προστασία του μηνύματός του. Και η προφορική επικοινωνία καλύπτεται από απόρρητο: δεν το αποκτάμε με σιγαστήρες, αλλά μιλώντας στο αυτί κάποιου ή σχηματίζοντας ένα χωνί με τα χέρια μας. Η ανεπιθύμητη και η εν αγνοία καταγραφή της προφορικής επικοινωνίας διώκεται ποινικά, εκεί πια είναι αρμοδιότητα του νομοθέτη να επέμβει, ακριβώς επειδή υπεισέρχεται και η τεχνολογία που μπορεί να θίξει το δικαίωμα.

Το αγαθό που προστατεύεται τόσο με την προστασία προσωπικών δεδομένων, όσο και με την προστασία του απορρήτου και του ιδιωτικού βίου είναι η ακεραιότητα του προσώπου: η πληροφορία που ξεφεύγει εκούσια ή ακούσια από το άτομο είναι ένα μόριο προσωπικότητας που αποσπάται και μπορεί να θίξει με ουσιώδη τρόπο τον φορέα-πηγή του. Γι' αυτό καταλήγουμε στο ότι ότι η περιφρούρηση της πληροφοριακής ακεραιότητας (προσοχή: όχι "ατομικότητας") είναι μια αρχή και κάθε απόκλισή της είναι εξαίρεση. Η βούληση του ίδιου του προσώπου είναι το όριο της προστασίας ή θα ενταχθεί κι αυτό σε μία από τις εξαιρέσεις; Η φιλελεύθερη προσέγγιση θέτει τον αυτοκαθορισμό πέρα και πάνω από κάθε "προστατευτικό" σύστημα. Το άτομο μπορεί να διασπάσει την πληροφοριακή του ακεραιότητα σε όσα μόρια πληροφορίας επιθυμεί. Μία πιο προστατευτική-παρεμβατική προσέγγιση εντάσσει την συγκατάθεση στις εξαιρέσεις, θέτοντας μάλιστα αυστηρές εγγυήσεις για να κριθεί πότε υπάρχει "πραγματική" συγκατάθεση και πότε όχι.
Ενώ στο δίκαιο προστασίας προσωπικών δεδομένων οι κανόνες υποτάσσονται περισσότερο στην παρεμβατική αρχή, στο χώρο του απορρήτου των επικοινωνιών -αλλά και στο αμιγές πεδίο του ιδιωτικού βίου- τα πράγματα δεν φαίνεται να είναι τόσο αυστηρά προστατευτικά. Το επίπεδο απορρήτου στις συμβατικές -μη ηλεκτρονικές- επικοινωνίες συμπροσδιορίζεται σε καθοριστικό βαθμό από το ίδιο το άτομο. Όπως μπορεί κάποιος να επιλέξει αν θα κοιμηθεί μέσα ή έξω από το σπίτι του (κλασική σφαίρα ιδιωτικού βίου, εντελώς ελεύθερα "διαθέσιμη" από το άτομο), μπορεί να επιλέξει αν θα στείλει το γράμμα του με φάκελο ή σε καρτ ποστάλ. Επίσης μπορεί να επιλέξει ο φάκελος να μην είναι ο συμβατικός λευκός φάκελος, αλλά π.χ. μαύρος πλαστικός φάκελος: πιο ασφαλής, αλλά συνάμα και πιο προκλητικός για τους επίδοξους παραβάτες του απορρήτου. Αν επιλέξει την απροστάτευτη μορφή της καρτ-ποστάλ, έχει παραιτηθεί εξ ορισμού από κάθε μέτρο φυσικής προστασίας των πληροφοριών που θα περιληφθούν σε αυτήν. Κι αυτό, γιατί γνωρίζει ότι καθένας έχει τη δυνατότητα φυσικής πρόσβασης στα δεδομένα που θα αναγραφούν στην καρτ ποστάλ. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι έχει δυνατότητα και αποκωδικοποίησης αυτών των δεδομένων: ακόμη και χωρίς φάκελο, η ασφάλεια της πληροφορίας μπορεί να εγγράφεται στο ίδιο το δεδομένο - με την κρυπτογράφηση. Άλλο όμως είναι η δυνατότητα ανάγνωσης -δηλαδή γνώσης- των δεδομένων αυτών από τον καθένα κι άλλο το αν επιτρέπεται η χρήση τους, π.χ. σε μια ποινική διαδικασία. Το επιτρεπτό ή μη της χρήσης ρυθμίζεται από το εκάστοτε εφαρμοστέο δίκαιο, ανάλογα με τη φύση της πληροφορίας.Αν γίνεται λόγος για προσωπική πληροφορία, θα εφαρμοστεί η νομοθεσία για την προστασία δεδομένων: ο υπεύθυνος επεξεργασίας μόνο για συγκεκριμένους λόγους μπορεί να χρησιμοποιήσει δεδομένα. Αν πρόκειται απλώς για επικοινωνία "περιεχομένου", δηλαδή η πληροφορία που το ενδιαφέρον της περιορίζεται στο μήνυμα και όχι στην ταυτότητα αποστολέα-παραλήπτη, τότε θα πάμε στην προστασία του απορρήτου.
Στο παράδειγμα με την καρτ ποστάλ όπου κάποιος αναγράφει ανοιχτά ότι είναι έμπορος ναρκωτικών, υπάρχει μεν φαινομενική παραίτηση από μέτρα ασφαλείας του απορρήτου, αλλά όχι κατ' ανάγκη και από το ίδιο το απόρρητο: ο αποστολέας ρίχνει την καρτ ποστάλ σε ένα ταχυδρομικό κουτί και αναμένει ότι θα φτάσει στο χέρι του αποστολέα χωρίς να διαβαστεί από κάποιον άλλο. Υπάρχει ένα ποσοστό προσδοκίας απορρήτου. Ταυτόχρονα, γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν έχει λάβει απολύτως κανένα μέτρο για τη φυσική ασφάλεια της πληροφορίας. Συνεπώς, υπάρχει κι ένα ποσοστό ανάληψης ρίσκου: γνωρίζει ότι ανά πάσα στιγμή η πληροφορία μπορεί να αναγνωστεί - ευκολότερα από ό,τι αν ήταν μέσα σε ένα φάκελο.
Η φιλελεύθερη προσέγγιση θα έλεγε ότι ο αποστολέας έχει παραιτηθεί όχι απλώς από τα μέτρα ασφάλειας, αλλά και από το ίδιο το συνταγματικό του δικαίωμα στο απόρρητο της επικοινωνίας (βέβαια, η φιλελεύθερη προσέγγιση είναι συνήθως και κατά του ποινικού δικαίου ως αξιακού συστήματος επιβολής κολασμού από το κράτος - "και πολύ σωστά", θα μου επιτρέψετε να προσθέσω).
Η προστατευτική προσέγγιση λέει ότι δεν χωρεί παραίτηση από τα "απαράγραπτα" συνταγματικά δικαιώματα, γιατί διαφορετικά θα ήταν πολύ πιο εύκολο να οδηγηθούμε σε καταστρατηγήσεις τους.
Στο σύνταγμα εμπεριέχονται και οι δύο προσεγγίσεις: πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας αποτελεί ο σεβασμός (ζωτική αποχή=φιλελεύθερη προσέγγιση) και η προστασία (παρεμβατική προσέγγιση) της ανθρώπινης αξίας. Κατά τη γνώμη μου, σε τέτοιες περιπτώσεις στάθμισης, ο κρίνων γίνεται κατής και αποφαίνεται με μόνο τελικό επιχείρημα το μήκος της γενειάδας του ως σοφός γέρων. Συνήθως εντυπωσιαζόμαστε, επειδή τα δικαστήρια ή ανεξάρτητα όργανα είναι προστατευτικά: απλώς επιβεβαιώνουν την ευαισθησία αλλά και την τελική εξουσία τους, καθώς κανείς άλλος δεν μπορεί να το κάνει χωρίς πολιτικό κόστος. Ούτε καν ο συνταγματικός νομοθέτης.

To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...