Τετάρτη, Σεπτεμβρίου 22, 2021

Συνεχίζεται ο παραλογισμός από Ειρηνοδίκες σε θέματα ταυτότητας φύλου

 

Ενώ έχουμε καταγγείλει πολλαπλά το φαινόμενο οι Ειρηνοδίκες να απορρίπτουν αιτήματα νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου ως προς το επώνυμο, με την δικαιολογία ότι δήθεν αυτό αποτελεί αρμοδιότητα δημάρχου, παρ' όλο που οι δήμαρχοι αρνούνται ότι είναι δική τους αρμοδιότητα ειδικά για λόγους διεμφυλικότητας, οι δικαστές συνεχίζουν ακάθεκτοι σαν να μη συνέβη απολύτως τίποτε. Σαν να μην έχει τεθεί καν το ζήτημα!
 
Σε απόφαση που παραλάβαμε σήμερα από το Ειρηνοδικείο Αθηνών, συνεχίζεται ο τραγέλαφος η Ειρηνοδίκης να αποφασίζει μεταβολή του κυρίου ονόματος ΧΩΡΙΣ να προσαρμόζει το επώνυμο στο φύλο που αναγνωρίζει, με αποτέλεσμα το άτομο να έχει πλέον κύριο όνομα στο αρσενικό και επώνυμο στο θηλυκό. 
 
Το πρόβλημα εντοπίζεται σε άτομα που ζητούν την πλήρη μεταβολή του επωνύμου τους, δηλαδή διεκδικούν άλλο επώνυμο (λόγω της διεμφυλικότητάς τους) κι όχι σε άτομα που δέχονται να διατηρήσουν το ίδιο οικογενειακό επώνυμο προσαρμοσμένο στο φύλο τους.
Στην συγκεκριμένη Ειρηνοδίκη είχαμε εξηγήσει με τον πιο αναλυτικό δυνατό τρόπο το συγκεκριμένο πρόβλημα και είχαμε εξηγήσει ότι αυτό πρέπει να σταματήσει να συμβαίνει. Τέσσερις μήνες μετά που δημοσίευσε την απόφαση, εντοπίζεται ακριβώς το ίδιο πρόβλημα που έχει επισημανθεί πολλές φορές.
 
Το πρόβλημα επισημάνθηκε και στην "Εθνική Στρατηγική ΛΟΑΤΚΙ+ Ισότητας" που παραδόθηκε στις 29 Ιουνίου 2021 στον πρωθυπουργό. Συγκεκριμένα, στην σελ. 49 της Εθνικής Στρατηγικής αναγράφεται: 
 
"Χαρακτηριστικές είναι, επίσης, οι περιπτώσεις όπου με το διατακτικό αποφάσεων μεταβάλλεται η καταχώριση του φύλου και του κυρίου ονόματος χωρίς να γίνεται αντίστοιχη προσαρμογή του επωνύμου, πράγμα που δημιουργεί προβλήματα. Η παροχή δυνατότητας μεταβολής και του επωνύμου θα έλυνε πρακτικά σοβαρά προβλήματα για τα διεμφυλικά άτομα που η πρότερη ζωή τους έχει συνδεθεί με έντονες κακοποιήσεις και δε θα τα υπέβαλε στην πρόσθετη βάσανο επιπλέον διαδικασίας η οποία οδηγεί αρκετές φορές σε αναιτιολόγητες απορρίψεις."
 
Λοιπόν, αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί έτσι. Πρέπει αμέσως να ξεκινήσει η νομοπαρασκευαστική διαδικασία ώστε να λυθεί άμεσα, με την σχετική τροποποίηση του Ν.4491/2017, καθώς και του Ν.3852/2010 που έδωσε κάποια σχετική αρμοδιότητα σε δημάρχους.
 
Πρέπει όλη η διαδικασία να γίνει διοικητική, με απλή αίτηση στο ληξιαρχείο, για να τελειώνουμε. Η δικαστική εμπλοκή στο θέμα δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από όσα επιλύει.
 
Ήρθε η ώρα να βγει από τα συρτάρια του πρωθυπουργού η Εθνική Στρατηγική ΛΟΑΤΚΙ+ Ισότητας και να αρχίσει να οδεύει προς το Υπουργείο Δικαιοσύνης για την σύσταση της σχετικής νομοπαρασκευαστικής επιτροπής που θα υλοποιήσει τις προτάσεις της Επιτροπής Σύνταξης της στρατηγικής.
 
Επίσης, παρατηρούμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ως αξιωματική αντιπολίτευση έχει κρατήσει πολύ καιρό σε δημόσια διαβούλευση το "δικό του" νομοσχέδιο για τον γάμο και τις σχετικές αλλαγές, ενώ έχει το δικαίωμα να το καταθέσει στην Βουλή ως Πρόταση Νόμου. Η διαβούλευση έχει πάντα χρονικό ορίζοντα, ο οποίος τελειώνει. Το νόημά της είναι η βελτίωση της νομοθετικής πρότασης και η κατάθεσή της στην Βουλή.

Τρίτη, Σεπτεμβρίου 21, 2021

7 νομικές νίκες κατά του Υπουργείου Παιδείας σε 2 χρόνια

 

Tα τελευταία δύο χρόνια και τις επτά (7) φορές που συγκρουστήκαμε νομικά ως δικηγορικό γραφείο με το Υπουργείο Παιδείας, το αντιμετωπίσαμε επιτυχώς. 
 
1. Στις 4.9.2019 σε καταγγελία που υποστηρίξαμε ενώπιον της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα δημοσιεύθηκε η απόφαση 28/2019 σύμφωνα με την οποία κρίθηκε ότι απαγορεύεται η αναγραφή του θρησκεύματος και της ιθαγένειας σε τίτλους σπουδών και στο πληροφοριακό σύστημα MySchool, καθώς και η υποβολή δήλωσης ότι οι μαθητές "δεν είναι Χ.Ο" ως προϋπόθεση απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών.
 
2. Στις 20.9.2019 η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας με τις αποφάσεις 1759-1760/2019 ακύρωσε τις υπουργικές αποφάσεις του Υπουργού Παιδείας (Γαβρόγλου) με τις οποίες επιβαλλόταν η αναγραφή του θρησκεύματος στα απολυτήρια γυμνασίου και γενικού λυκείου σε αιτήσεις γονέων, μαθητών και της Ένωσης Αθέων που εκπροσωπήσαμε.
 
3. Την 31.10.2019 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καταδίκασε την Ελλάδα επειδή επέβαλε σε γονείς που εκπροσωπήσαμε να αποκαλύψουν ότι τα τέκνα τους "δεν ειναι Χ.Ο." για να λάβουν απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών (η εγκύκλιος επί υπουργίας Λοβέρδου που επί Γαβρόγλου περιλήφθηκε σε υπουργική απόφαση).
 
4. Την 31.1.2020 το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών με την απόφαση 32/2020 ανέστειλε την απόρριψη αιτήματος απαλλαγής μαθητή από το μάθημα των θρησκευτικών που οι γονείς του που εκπροσωπήσαμε δεν είχαν δηλωσει "δεν είναι Χ.Ο", αλλά ότι επιθυμούν την απαλλαγή για συνειδησιακούς λόγους.
 
5. Στις 7.9.2020 σε καταγγελία που υποστηρίξαμε ενώπιον της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων εκδόθηκε η απόφαση 32/2020 με την οποία απαγορεύθηκε η αναγραφή της "διαγωγής" στο απολυτήριο και τα υπόλοιπα πιστοποιητικά σπουδών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δεν είναι νόμιμη [Νόμος Κεραμέως], καθώς και ότι η δήλωση των γονέων για την απαλλαγή αρκεί να περιορίζεται σε επίκληση "λόγων συνείδησης" (όχι θρησκευτικής).
 
6. Στις 24.2.2021 το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών με την απόφαση Α266/2021 ακύρωσε απορρίψεις αίτησης μαθητή που εκπροσωπήσαμε για απαλλαγή του από το μάθημα των θρησκευτικών (η πρώτη επειδή οι γονείς επικαλέστηκαν λόγους θρησκ. συν. χωρίς δήλωση δεν είναι "Χ.Ο." και η δεύτερη ως εκπρόσθεσμη αίτηση). Το Διοικητικό Εφετείο έκρινε ότι αφενός δεν απαιτείτο η δήλωση Χ.Ο και αφετέρου η συμπλήρωση δεν ήταν εκπρόθεσμη παρόλο που είχε παρέλθει η προθεσμία, καθόσον επρόκειτο για ενιαία αίτηση.
 
7. Στις 17.9.2021 η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας ακύρωσε με την απόφαση 1362/2021 την εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας [επί υπουργίας Κεραμέως] για την απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών επειδή δεν υπήρχε νομοθετική εξουσιοδότηση και δεν είχε δημοσιευθεί στο ΦΕΚ, επί αιτήσεως γονέων και μαθητών που εκπροσωπήσαμε [http://www.adjustice.gr/.../pag.../epikairotita/apofaseis...].
 
Οι 7 νίκες μας κατά του Υπουργείου Παιδείας δεν σημαίνουν φυσικά ότι το υπουργείο δεν εκπροσωπείται από άξιους συναδέλφους μας. Σημαίνουν ότι οι διοικητικές πράξεις που εκδίδει το Υπουργείο Παιδείας δεν έχουν λάβει προληπτικά υπόψη τις νομικές επιπτώσεις που έχουν ή έχουν υποτιμήσει τις εν λόγω επιπτώσεις και παρ' όλ' αυτά επιμένουν στο ρίσκο. 
 
Τον επόμενο μήνα η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας θα δικάσει και την τρέχουσα υπουργική απόφαση για τον τρόπο της απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών που παρά τις ήττες του Υπουργείου στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, δεν έχουν ακόμη προσαρμοστεί στην σχετική ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Τρίτη, Σεπτεμβρίου 14, 2021

Τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Το σημερινό ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τίτλο "Τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση" είναι η καλύτερη απάντηση σε διάφορα ομοφοβικά κείμενα (π.χ. των υποτιθέμενων 160, το προσκλητήριο για εναντίωση στην σεξουαλική αγωγή στο σχολείο κ.τ.λ.) που κυκλοφορούν κατά καιρούς.
Το Ψήφισμα της Ευρωβουλής καταγράφει την κατάσταση των δικαιωμάτων, διατυπώνει συστάσεις για την επέκτασή τους και προτείνει δράσεις για χώρες που τα καταπατούν βάναυσα, όπως η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Ρουμανία. Από την ψήφιση απείχε η ευρωβουλεύτρια της ΝΔ Άννα - Μισέλ Ασημακοπούλου, αλλά και άλλα μέλη του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος. 
Στο Προοίμιο του, το Ψήφισμα παραθέτει το σύνολο των νομικών κειμένων διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου στα οποία κατοχυρώνονται τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων: Συνθήκη της ΕΕ (Ρώμη) και Συνθήκη για την Λειτουργία της ΕΕ (Λισαβόνα), Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, ΕΣΔΑ, Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης, Σύμβαση Δικαιωμάτων του Παιδιού, Ψήφισμα 2239/2018 της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή "ισότητα χωρίς διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού", Ψήφισμα 2048/2015 της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης για τις διακρίσεις κατά των διεμφυλικών ανθρώπων στην Ευρώπη, Οδηγία 2004/38/ΕΚ για το δικαίωμα μετακίνησης και ελεύθερης εγκατάστασης των πολιτών της ΕΕ και των μελών των οικογενειών τους, Στρατηγική ΛΟΑΤΚΙ Ισότητας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2020-2025), Οδηγία 2000/78 για την απαγόρευση διακρίσεων στο εργασιακό περιβάλλον, Ψήφισμα 2021 για την κήρυξη της ΕΕ ως Ζώνης Ελευθερίας ΛΟΑΤΚΙ, καθώς και σχετικές αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ε.Ε.
Το Ψήφισμα ξεκινά αναγνωρίζοντας ότι τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα είναι ανθρώπινα δικαιώματα.
Το Ψήφισμα επισημαίνει αμέσως μετά ότι το Ευρωκοινοβούλιο έχει λάβει πολλές αναφορές για τις διακρίσεις που υφίστανται τα ΛΟΑΤΚΙ πρόσωπα στην ΕΕ και ιδίως τα ΛΟΑΤΚΙ ζευγάρια και οι οικογένειες ουράνιο τόξο (δηλ. οι οικογένειες που συγκροτούν τα ομόφυλα ζευγάρια).
Η Ε.Ε. τυπικά δεν έχει αρμοδιότητα να ρυθμίσει νομοθετικά τα ζητήματα του οικογενειακού δικαίου, καθώς αυτά παραμένουν στην νομοθετική αρμοδιότητα των εθνικών νομοθεσιών. Όμως, η Ε.Ε. έχει την αρμοδιότητα να νομοθετήσει μέτρα για την ελεύθερη μετακίνηση των πολιτών της Ε.Ε. και σε αυτή την μετακίνηση περιλαμβάνονται και τα μέλη των οικογενειών που ενδέχεται τα ίδια να μην είναι πολίτες της Ε.Ε. Δηλαδή αν κάποιος έχει παντρευτεί ή έχει σύμφωνο συμβίωσης με πολίτη χώρας εκτός Ε.Ε., ο σύζυγος - σύντροδος που δεν είναι πολίτης Ε.Ε. έχει τα ίδια δικαιώματα ελεύθερης μετακίνησης κι εγκατάστασης με τον πολίτη Ε.Ε. Με αυτό τον τρόπο, η Ε.Ε. έμμεσα ρυθμίζει μια πτυχή οικογενειακού δικαίου, παρόλο που δεν έχει ευθέως την αρμοδιότητα να επιβάλλει το γάμο, το σύμφωνο, την τεκνοθεσία για ομόφυλα ζευγάρια. Μπορεί όμως να πιέσει πολιτικά, όπως και κάνει με αυτό το ψήφισμα.
Μπορεί όμως, η Ε.Ε. να ρυθμίσει νομοθετικά την ίση μεταχείριση χωρίς διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού σε κάθε πολιτική των κρατών που συνέχεται με τις ενωσιακές ελευθερίες: το Ευρωκοινοβούλιο διαμαρτύρεται με το Ψήφισμα επειδή το σχέδιο Οδηγίας που έχει δημοσιευθεί από το 2008 για αυτό το θέμα ακόμη δεν έχει ψηφιστεί. 
Μπορεί, επίσης, η Ε.Ε. να επιβάλλει στα κράτη μέλη να αναγνωρίζονται τα πιστοποιητικά γέννησης των παιδιών που αποκτούν ομόφυλα ζευγάρια και εκδίδονται από μια χώρα που αναγνωρίζει την ομόφυλη γονεϊκότητα να αναγνωρίζεται και από όλα τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Η Ευρωβουλή καλεί την Επιτροπή να αναλάβει τέτοια πρωτοβουλία. Στην Ελλάδα έχουμε ακόμη το πρόβλημα της νομοθεσίας που δεν αναγνωρίζει τα παιδιά που αποκτούν ομόφυλα ζευγάρια Ελλήνων στο εξωτερικό να αναγνωρίζονται ως τέκνα με γονείς το ομόφυλο ζευγάρι στην σχετική οικογενειακή μερίδα. Ενώ με το σύμφωνο συμβίωσης "ανοίγει" οικογενειακή μερίδα, σε αυτή την μερίδα δεν μπορούν να προστεθούν τα τέκνα των παιδιών με γονείς και τους δύο. 
Μπορεί η Ε.Ε. να κινήσει διαδικασίες κυρώσεων κατά της Ουγγαρίας και της Πολωνίας για παραβιάσεις του ενωσιακού δικαίου λόγω των ομοφοβικών νομοθεσιών που έχουν θεσπίσει, καθώς και εναντίον της Ρουμανίας που αρνείται να αναγνωρίσει την ενωσιακή προστασία μελών ΛΟΑΤΚΙ οικογενειών κατά την έννοια της Οδηγίας 2004/38/ΕΚ.

Αναρωτιέμαι σε τί απ' όλ' αυτα διαφωνούν τα μέλη του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, όπως η κα Ασημακοπούλου που απείχαν από την ψηφοφορία. Αναρωτιέμαι επίσης ποια θα ειναι η αντιμετώπιση τους από τα εθνικά κόμματά τους, όπως η Νέα Δημοκρατία. 

Τετάρτη, Σεπτεμβρίου 08, 2021

Το βουλιμικό ΓΕΜΗ

 

Ας πούμε μερικές σκληρές αλήθειες και για το ΓΕ.ΜΗ. που μας φόρτωσε η κυβέρνηση Καραμανλή με νόμο του 2005.
Δεν είναι κάτι περισσότερο παρά άλλη μία (αρχαϊκή βέβαια) ψηφιοποιημένη γραφειοκρατία. Ενώ είχαμε μια χαρά μητρώο ΑΕ στις νομαρχίες και, φυσικά ΦΕΚ ΑΕ-ΕΠΕ που ΑΚΟΜΑ ΕΧΟΥΜΕ (δεν καταργήθηκε και τίποτε δηλαδή), ξαφνικά "έπρεπε" να αποκτήσουμε και γενικό εμπορικό μητρώο.
Τα περί επιβολής από την ΕΕ είναι χαζά, αφού με μια βελτίωση του ΦΕΚ ΑΕ-ΕΠΕ και της ιστοσελίδας του εθνικού τυπογραφείου θα είχαμε πλήρη ενσωμάτωση της οδηγίας, χωρίς τον ανόητο διπλασιασμό των δημοσιεύσεων. Το ΓΕΜΗ κατά 99% περιλαμβάνει πληροφορία ήδη δημοσιευμένη αλλού και ήδη προσβάσιμη από αλλού.
Και βέβαια μια γραφειοκρατία που την κρατάς για να αναδημοσιεύει, ειναι αχόρταγη. Δεν αρκείται στις επιχειρήσεις (που είναι η δουλειά της), θέλει ολοένα καινούργια δεδομένα. Κάποια στιγμή άρχισαν να εγγράφονται λέει και οι αστικές μη κερδοσοκοπικές επιχειρήσεις στο ΓΕΜΗ (ή κάποιες κατηγορίες τους). Βρήκαμε δηλαδη παπά, να θάψουμε πεντ' έξι.
Και ξαφνικά εκεί που λέγαμε ότι κυβερνά ο φιλελευθερισμός και όλα αυτά απελευθερώνονται (ήχος γέλια κονσέρβα), η κυβέρνηση αποφασίζει ότι στο ΓΕΜΗ θα γράφονται τα δικηγορικά γραφεία. Δεν έχω κανένα πρόβλημα, σε αντίθεση με συναδέλφους μου, να παραδεχτώ ότι ασκούμε μια δραστηριότητα της ελεύθερης αγοράς, σε ένα ρυθμισμένο επάγγελμα με αυξημένο θεσμικό βάρος. Θέλετε να το πούμε και λειτούργημα (όχι εμείς, ο νομοθέτης), κανένα πρόβλημα. Θέλετε να πούμε και ότι δεν είμαστε έμποροι; Να το πούμε και αυτό. Δεν είμαστε έμποροι.
Δεν είναι όμως αυτοί οι λόγοι που το ΓΕΜΗ είναι, ούτως ή άλλως, μια ανοησία που θέλει συνέχεια να τρέφεται με κάτι καινούργιο για να έχει λόγο ύπαρξης.
Το ΓΕΜΗ είναι μια περιττή γραφειοκρατία που οι ευρωπαϊκές υποχρεώσεις τις οποίες καλύπτει μπορούσαν ωραιότατα να εκπληρωθούν από προϋπάρχουσες κρατικές υπηρεσίες με μια μικρή αναβάθμιση. Το γεγονός ότι θέλει να γράφει και τους δικηγόρους είναι η καλύτερη ομολογία του ότι έχει ξεμείνει από δουλίτσα κι ότι πρέπει να δικαιολογήσει κάπως την ύπαρξή του. Αυτό είναι όλο και σόρρυ κι όλας.
Από σκοπιάς προστασίας προσωπικών δεδομένων, ο διπλασιασμός των εγγραφών που αφορούν φυσικά πρόσωπα (όπως οι δικηγόροι) είναι επίσης αντίθετος στον #GDPR και συγκεκριμένα στο άρθρο 25 που επιβάλλει την ελαχιστοποίηση των δεδομένων.

Παρασκευή, Σεπτεμβρίου 03, 2021

To νομικό θέμα της επιλογής του τόπου ενταφιασμού του Μίκη Θεοδωράκη

 Σύμφωνα με την ειδησεογραφία, ύστερα από αίτημα των εκτελεστών της επιθυμίας του θανόντος για ταφή στον Γαλατά Χανίων, το πρωτοδικείο εξέδωσε προσωρινή διαταγή με την οποία απαγορεύει προσωρινά την ταφή στο Βραχάτι. Παρουσιάστηκε και μια επιστολή του συνθέτη που χρονολογείται το έτος 2013 με την οποία εκφράζει την επιθυμία για την ταφή του στον Γαλατά. Η δίκη των ασφαλιστικών μέτρων ορίστηκε να διεξαχθεί την Δευτέρα.

Σύμφωνα με το άρθρο 35Α του Ν.344/1976 που προστέθηκε στον νόμο αυτό το 2016, δηλαδή μετά την επιστολή του συνθέτη, "κάθε φυσικό πρόσωπο, εφόσον το επιθυμεί, μπορεί ελεύθερα με ρητή, χωρίς όρο ή αίρεση, δήλωσή του ενώπιον συμβολαιογράφου να ορίσει εάν επιθυμεί μετά το θάνατό του την ταφή ή την αποτέφρωσή του, καθώς και να ορίσει τον τύπο της τελετής της κηδείας του και τον τόπο ενταφιασμού του ή τον τόπο αποτέφρωσής του και τον τρόπο διαχείρισης της τέφρας του αντίστοιχα. Με τη δήλωσή του αυτή ορίζονται τα πρόσωπα, συγγενικά ή μη που θα εκτελέσουν την επιθυμία του, τα οποία με σχετική δήλωσή τους στο ίδιο συμβολαιογραφικό έντυπο αποδέχονται τη δήλωση του προσώπου και αναλαμβάνουν την υποχρέωση να την εκτελέσουν. "
Στην δεύτερη παράγραφο ορίζεται ότι αν τηρηθεί αυτή η διαδικασία, η βούληση του ατόμου είναι δεσμευτική ακόμη κι αν αντίκειται στην επιθυμία των συγγενών του: "εφόσον τηρηθεί ο κατά τα ανωτέρω τύπος και η διατυπωθείσα επιθυμία του θανόντος δεν αντίκειται σε κανόνες δημόσιας τάξης, υγιεινής ή στα χρηστά ήθη, τα αρμόδια όργανα ή οι υπηρεσίες, που επιμελούνται της ταφής ή αποτέφρωσης του νεκρού οφείλουν να συμμορφώνονται στη διατυπωθείσα επιθυμία του θανόντος χωρίς οποιαδήποτε άλλη προϋπόθεση ή διαδικασία, ακόμη και αν εναντιωθούν συγγενείς οποιουδήποτε βαθμού."
Αυτό σημαίνει ότι το αίτημα για να είναι νομικά ισχυρό πρέπει να περιβληθεί τον συμβολαιογραφικό τύπο. Δεν γνωρίζω κατά πόσον υπάρχει και συμβολαιογραφική πράξη με τέτοια δήλωση του συνθέτη. Στην επιστολή του ο Μίκης Θεοδωράκης αναφέρει ρητά ότι γνωρίζει πως η αγαπημένη του οικογένεια είναι αντίθετη στην επιθυμία του και ότι ο ίδιος έχει αναθέσει σε φίλο και στην γραμματέα του να προχωρήσουν σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες. Μετά την ψήφιση του άρθρου 35Α το έτος 2016, απαραίτητη ενέργεια πλέον είναι και η σύνταξη συμβολαιογραφικής πράξης, οπότε δεν έχουμε λόγο να πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει τέτοια συμβολαιογραφική πράξη. Το υποθετικό ερώτημα είναι, εάν δεν υπάρχει, κατά πόσον το δικαστήριο θα κρίνει αν το αίτημα είναι νομικά δεσμευτικό χωρίς την περιβολή του συμβολαιογραφικού τύπου.
Στην πρώτη παράγραφο του άρθρου 35Α ορίζεται ότι η επιλογή του τόπου ενταφιασμού ή αποτέφρωσης είναι δικαίωμα του προσώπου. Είναι ένα δικαίωμα που συνδέεται με την συνταγματική προστασία της προσωπικότητας, όπως αναφέρει και ο ίδιος ο συνθέτης στην επιστολή του, ενώ η θεωρία και η νομολογία του αστικού δικαίου συμφωνούν ότι το νεκρό σώμα και ό,τι σχετίζεται με την μνήμη δεν προστατεύονται ευθέως από το άρθρο 57ΑΚ, αλλά αποτελούν υπόλειμμα της προσωπικότητας. Έπειτα, η διάταξη του 35Α δεν εμπίπτει στο κληρονομικό δίκαιο και η δήλωση δεν ισοδυναμεί με διαθήκη, άλλο αν μπορεί να σωρευθεί με διαθήκη σε μια ενιαία συμβολαιογραφική πράξη. Δηλαδή το δικαίωμα επιλογής του τόπου ενταφιασμού είναι μια νομικά sui generis κατάσταση που δεν εξομοιώνεται με την νομική προστασία της προσωπικότητας των ζώντων. Εξάλλου ο Αστικός Κώδικας ορίζει ότι η ιδιότητα του προσώπου δεν υφίσταται μετά τον θάνατο ("το πρόσωπο αρχίζει να υπάρχει μόλις γεννηθεί ζωντανό και παύει να υπάρχει με το θάνατό του", άρθρο 34).
Η επίκληση του Συντάγματος, στην υποθετική περίπτωση που ελλείπει ο συμβολαιογραφικός τύπος, μπορεί να λειτουργήσει κάπως "επιδιορθωτικά" και να φωτίσει την ορθή ερμηνεία: το δικαίωμα δεν είναι κληρονομικό ή εμπράγματο, αλλά απόλυτο, οπότε το μεγάλο νομικό ερώτημα είναι κατά πόσον ο συμβολαιογραφικός τύπος είναι συστατικός (ιδρύει την νομική δέσμευση) ή αποδεικτικός (την αποδεικνύει πέραν πάσης αμφιβολίας, ως καταγεγραμμένος σε έγγραφο του Ελληνικού Δημοσίου). Εάν ο τύπος είναι απλά αποδεικτικός, ενώ το δικαίωμα είναι συνταγματικό και απόλυτο, τότε η βούληση μπορεί να αποδειχθεί και με άλλα μέσα, όπως είναι η δημοσιευθείσα επιστολή, οι μάρτυρες κ.τ.λ. Εάν όμως είναι συστατικός, τότε δεν φαίνονται πολλά περιθώρια για νομική δεσμευτικότητα της βούλησης, σε περίπτωση έλλειψης συμβολαιογραφικής πράξης. Το ζήτημα μπορεί να είναι ακόμη πιο σύνθετο ενόψει του άρθρου 158 του Αστικού Κώδικα που ορίζει ότι η τήρηση τύπου για δικαιοπραξία απαιτείται μόνο όπου το ορίζει ο νόμος. Η συγκεκριμένη δήλωση βούλησης είναι μια απλή δικαιοπραξία που διέπεται από το 158ΑΚ ή ανάγεται στο συνταγματικό δικαίωμα του άρθρου 5.1 Σ κι αν ανάγεται συνιστά παρεμπόδιση η πρόβλεψη της τήρησης συμβολαιογραφικού τύπου; Δύσκολα, νομίζω.
H βούληση για την τελευταία κατοικία ενός τόσο επιφανούς πολίτη είναι βέβαιο ότι θα βαρύνει στην κρίση του δικαστηρίου, αλλά θα έχει πολύ ενδιαφέρον η αιτιολογία της απόφασης. Γιατί μην ξεχνάμε μια δικαστική απόφαση για ένα τέτοιο ζήτημα μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο επίκλησης και για κάθε μελλοντική αντίστοιχη υπόθεση.

To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...