Τροπολογία για δημοσιοποίηση στοιχείων κατηγορουμένων

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης προτείνει μια τροποποίηση της διάταξης για την δημοσιοποίηση με εισαγγελική πράξη των στοιχείων κατηγορουμένων. Πρόκειται για το άρθρο 78 στο Σχέδιο Νόμου "Νόμος περί ναρκωτικών και άλλες διατάξεις". Κατά βάση διατηρείται το άρθρο 2 (β) του Ν.2472/1997 που ορίζει ότι ο αρμόδιος εισαγγελέας μπορεί να δημοσιοποιεί τα σχετικά με την ποινική δίωξη δεδομένα των κατηγορουμένων, αλλά προστίθενται τρία ακόμη στοιχεία: 

α) η εισαγγελική διάταξη πρέπει να είναι ειδικώς και πλήρως αιτιολογημένη,

β) να προσδιορίζει τον τρόπο της δημοσιοποίησης και το χρονικό διάστημα που θα διαρκέσει και 

γ) εντός δύο (2) ημερών από την γνωστοποίηση της διάταξης, το υποκείμενο των δεδομένων μπορεί να προσφύγει στον προϊστάμενο την εισαγγελίας, ο οποίος οφείλει να αποφασίσει εντός δύο (2) ημερών εάν θα γίνει η δημοσιοποίηση ή όχι. 

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση: 

"Το ζήτημα της δημοσιοποίησης δεδομένων των κατηγορουμένων ήλθε προσφάτως στην επικαιρότητα με αφορμή τη δημοσιοποίηση της εικόνας και των στοιχείων των οροθετικών υποδίκων. Με το άρθρο 9 του Συντάγματος [σ.σ. προφανώς εννοεί το άρθρο 9Α του Συντάγματος], κατοχυρώνεται το δικαίωμα του ατόμου στην προστασία των προσωπικών του δεδομένων του [sic]. To δικαίωμα αυτό διέπεται [sic] και από την αρχή της αναλογικότητας. Ως εκ τούτου η δημοσιοποίηση δεδομένων ενός προσώπου σχετικά με ποινικές διώξεις ή καταδίκες ή άλλα προσωπικά δεδομένα [σ.σ. γιατί "άλλα προσωπικά δεδομένα", σε μια διάταξη που αφορά μόνο ποινικές διώξεις ή καταδίκες;;;] και δη ευαίσθητα δεν μπορεί παρά να γίνεται με τον αναγκαίο περιορισμό των δυσμενών συνεπειών της δημοσιοποίησης και για αυτό με την αναγκαία ουσιαστική και δικονομική θωράκιση των διαδικασιών δημοσιοποίησης". 

Η τροπολογία ακολουθεί ακριβώς τα τρία σημεία τροποποίησης που είχε υποδείξει η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων στην απόφαση 128/2012 που εκδόθηκε ύστερα από την καταγγελία ΜΚΟ για την δημοσιοποίηση των στοιχείων των οροθετικών.

Διαφωνώ με την προτεινόμενη διάταξη, γιατί μπορεί να παρέχει ορισμένες διασφαλίσεις ώστε να ακουστούν και τα επιχειρήματα του ατόμου (σήμερα είναι μια μονομερής εισαγγελική διάταξη), αλλά, αφενός η δημοσιοποίηση πρέπει να είναι έσχατο μέσο για την προστασία της κοινωνίας (άρα εφόσον μιλάμε για κρατούμενους θα έπρεπε να απαγορεύεται ρητά, καθώς η κράτηση είναι ήδη έσχατο μέσο) κι αφετέρου θεωρώ ότι ο προϊστάμενος της εισαγγελίας δεν διαθέτει την απαραίτητη απόσταση από τον εισαγγελέα που θα εκδώσει την αρχική διάταξη, ώστε να έχουμε μια πλήρη επαρκή εγγύηση ανεξάρτητης κρίσης. Update: όπως επισημαίνει και η Ηλέκτρα-Λήδα Κούτρα, η εισαγγελία είναι ενιαία αρχή, οπότε δεν νοείται "προσφυγη" στον προϊστάμενο της!

Όταν είχα εκπροσωπήσει τις ΜΚΟ που προσέφυγαν στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων υποστήριξα ότι τέτοιου είδους αποφάσεις δεν μπορεί να λαμβάνονται χωρίς την γνώμη της ανεξάρτητης αρχής. Το άρθρο 9Α του Συντάγματος, το οποίο ούτε στην αιτιολογική έκθεση δεν το έγραψε σωστά το Υπουργείο, προβλέπει ότι η προστασία δεδομενων διασφαλίζεται από ανεξάρτητη αρχή, ενώ το άρθρο 101Α του Συντάγματος ορίζει με ποιους τρόπους αναδεικνύονται οι κατά Σύνταγμα "ανεξάρτητες αρχές": κοινοβουλευτικά, από την διάσκεψη των προέδρων της Βουλής, με ομοφωνία ή πλειοψηφία των 4/5. Επομένως οι εισαγγελείς δεν αποτελούν "ανεξάρτητες αρχές" κατά την έννοια των άρθρων 9Α και 101Α του Συντάγματος. Είναι μεν λειτουργοί με προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία, αλλά δεν είναι ανεξάρτητες αρχές. Σε μια ποινική προδικασία τους ενδιαφέρει η διερεύνηση των στοιχείων, τα οποία οι ίδιοι επεξεργάζονται. Δεν μπορείς να είσαι ταυτόχρονα και υπεύθυνος επεξεργασίας δεδομένων και ανεξάρτητος ελεγκτής του εαυτού σου. 

Η διάταξη θα έπρεπε να προβλέπει την λήψη προηγούμενης γνωμοδότησης της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα πριν την έκδοση της διάταξης για δημοσιοποίηση. Και δεν θα υπάρχει καμία "παραβίαση της διάκρισης των λειτουργιών", καθώς η διάκριση των λειτουργιών αφορά την δικαστική λειτουργία, η οποία κατά το άρθρο 26 παρ. 3 απονέμεται από "τα δικαστήρια", τα οποία κατά το άρθρο 87 συγκροτούνται από "τακτικούς δικαστές". Επομένως, η γνωμοδότηση της Αρχής δεν θα συνιστά παρέμβαση στο έργο της "δικαιοσύνης" όταν επικουρεί ως ανεξάρτητο μέρος το έργο του εισαγγελέως, ο οποίος δεν είναι ούτε "δικαστήριο", ούτε "τακτικός δικαστής". 

Διαφορετικά, εάν δηλαδή η διάταξη νομοθετηθεί ως έχει στο σχέδιο νόμου, απολύτως τίποτε δεν εγγυάται ότι θα αποφευχθεί η ίδια ακριβώς καταπάτηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, όπως αυτή που ζήσαμε τον περασμένο Μάιο με τα πρόσωπα των οροθετικών γυναικών και τα πλήρη στοιχεία τους να κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο, χωρίς κανείς να έχει λογοδοτήσει για αυτή την βαρβαρότητα, παρά την δικαστική αθώωση ορισμένων από αυτές. Εάν αφεθεί στους εισαγγελείς η αρμοδιότητα του "αυτοελέγχου" της δημοσιοποίησης δεν θα πρόκειται τελικά για πρόσθετες εγγυήσεις, αλλά για καθαρή νομοθετική κοροϊδία. 

Ακόμη κι αν δεν ακολουθήσει ο νομοθέτης αυτή την κατεύθυνση, θα υποχρεωθεί πολύ σύντομα να το κάνει:  η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δώσει από πέρσι στην δημοσιότητα ένα σχέδιο Οδηγίας "για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από αρμόδιες αρχές για τους σκοπούς της πρόληψης, διερεύνησης, ανίχνευσης ή δίωξης ποινικών αδικημάτων ή της εκτέλεσης ποινικών κυρώσεων, και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών." Στα άρθρα 25 και 26 αυτής της Οδηγίας προβλέπεται ότι ο υπεύθυνος επεξεργασίας υποχρεώνεται σε συνεργασία με την Αρχή Προστασίας Δεδομένων. Συνεπώς, θα ήταν σοφότερο ο Έλληνας νομοθέτης να ακολουθήσει την τάση και να ορίσει ότι η εισαγγελική διάταξη δημοσιοποίησης των δεδομένων σε αυτές τις περιπτώσεις προϋποθέτει την γνωμοδότηση της Αρχής.