"Keeping their marbles": κατά της επιστροφής των γλυπτών

Αυτές τις μέρες κυκλοφόρησε αυτό το βιβλίο που υπερασπίζεται με επιχειρήματα ότι τα μεγάλα μητροπολιτικά μουσεία πρέπει να εξακολουθήσουν να διακρατούν τις αρχαιότητες που φιλοξενούν, γιατί δεν είναι η δουλειά τους να αποδίδουν ιστορική δικαιοσύνη, ούτε θα πρέπει να εμπλέκονται στην τάση της εποχής για την συμβολική αποκατάσταση των ιστορικών αδικιών. 

Το επιχείρημα έχει βάση και πρέπει να εξεταστεί σε βάθος: αποστολή των μουσείων είναι η διαφύλαξη των εκθεμάτων με τους καλύτερους δυνατούς όρους και η παρουσίαση τους στο κοινό, σύμφωνα με τα διδάγματα της μουσειολογίας και όλων των σχετικών επιστημών και των βέλτιστων πρακτικών. Τα μουσεία δεν έχουν ως αποστολή τους την απονομή της δικαιοσύνης ή την αποκατάσταση των ιστορικών αδικιών. Πρέπει να μένουν όσο γίνεται περισσότερο έξω από την πολιτική και πέρα από τις εξωεπιστημονικές δραστηριότητες που μπορεί να τα εκτρέψουν από την αποστολή τους και να τα μεταβάλουν σε μηχανισμούς προπαγάνδας ή σε ναούς υποστηρικτών της μίας ή της άλλης ιστορικής εκδοχής.

Ωστόσο, ένα μουσείο δεν είναι οντότητα "legibus solutus", δηλαδή εκτός δικαίου (καθώς δεσμεύεται από τον νόμο και από τις αποφάσεις των δικαστηρίων), ούτε βέβαια λειτουργεί ως διεθνής οργανισμός, σαν να μην βρίσκεται εντός των συνόρων του κράτους του, όπως σχεδόν αντιλαμβάνεται τον εαυτό του το Βρετανικό Μουσείο που ισχυρίζεται ότι διασφαλίζει την πρόσβαση ενός οικουμενικού κοινού στα εκθέματα, με τα οποία το φιλοδωρεί. Το επιχείρημα λοιπόν ότι τα μουσεία δεν είναι ιστορικά δικαστήρια είναι σωστό, αλλά δεν αρκεί για να αποσείσει τις ευθύνες των ιδίων και των κρατών στις περιπτώσεις που αποδεδειγμένα και τεκμηριωμένα έχουν καταστεί αποδέκτες προϊόντων εγκλήματος. Ούτε το επιχείρημα της διατήρησης και της διαφύλαξης ενός πολιτισμικού αγαθού παρέχει φυσικά ιδιοκτησιακό τίτλο σε έναν κρατικό θεσμό πολιτισμού που, εκ της θέσης και της φύσης του, οφείλει να σέβεται την νομιμότητα ως μέρος του συνόλου των κανόνων που διέπουν τον σύγχρονο πολιτισμό που επαίρεται ότι εγκιβωτίζει.

Τα δογματικά επιχειρήματα που αντικρούουν τις ηθικές ενστάσεις που τίθενται για την διακράτηση αρχαιοτήτων από μουσεία, θεωρώ ότι εξουδετερώνονται πλήρως με βάση το ισχύον δίκαιο, σε επίπεδο αρχών. Από εκεί και πέρα όμως, κάθε περίπτωση είναι προφανώς ξεχωριστή και διακριτή και η ίδια η επιστήμη του δικαίου αποτελεί την πιο ισχυρή κατάφαση ότι κάθε υπόθεση εκθέματος και μουσείου πρέπει να κρίνεται χωριστά και με βάση τα ιδιαίτερα στοιχεία που συγκροτούν τις περιστάσεις αφαίρεσης, διακράτησης και αιτήματος απόδοσης στη χώρα προέλευσης.