"Μίσος στους δρόμους" - Ξενοφοβική βία στην Ελλάδα

Η διεθνής οργάνωση Human Rights Watch δημοσιοποίησε σήμερα μια έκθεση 99 σελίδων με τίτλο "Μίσος στους δρόμους - Ξενοφοβική βία στην Ελλάδα" (.pdf). Στην έκθεση καταγράφεται η αποτυχία της αστυνομίας και της δικαιοσύνης στην αποτροπή και την τιμώρηση των επιθέσεων σε μετανάστες. Η οργάνωση αναφέρει ότι παρά τα διαρκώς αυξανόμενα περιστατικά, η αστυνομία δεν επεμβαίνει αποτελεσματικά για την προστασία των θυμάτων και τη λογοδοσία των δραστών. Η έκθεση επισημαίνει ότι το δικαστικό σύστημα λειτουργεί αποτρεπτικά για την καταγγελία των περιστατικών και ο νόμος του 2008 που καθιστά επιβαρυντική περίσταση το φυλετικό μίσος δεν έχει εφαρμοστεί μέχρι σήμερα. 

Το σχετικό δελτίο τύπου της οργάνωσης μπορείτε να δείτε εδώ. 

Η σύνοψη της έκθεσης και οι συστάσεις είναι αναρτημένες εδώ. 

Μετάφραση της σύνοψης και των συστάσεων στα Ελληνικά: 

Human Rights Watch: Μίσος στους Δρόμους - Ξενοφοβία στην Ελλάδα

Περίληψη και Βασικές Συστάσεις

Aπό τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2000, η Ελλάδα έγινε η μεγάλη πύλη μεταναστών χωρίς χαρτιά και αιτούντων άσυλο από την Ασία και την Αφρική προς την Ευρώπη. Ολόκληρη η χώρα μεταβλήθηκε δημογραφικά, λόγω της πολυετούς κακοδιαχείρισης της μετανάστευσης και της πολιτικής ασύλου, αλλά και πιο πρόσφατα, λόγω της βαθιάς οικονομικής κρίσης. Το κέντρο της Αθήνας, ιδίως, περιλαμβάνει μεγάλο πληθυσμό αλλοδαπών που ζουν σε ακραία φτώχεια, καταλαμβάνοντας εγκαταλειμένα κτίρια, πλατείες και πάρκα. Ενώ οι τουρίστες είναι καλοδεχούμνοι, οι μετανάστες και οι αιτούντες άσυλο αντιμετωπίζουν ένα εχθρικό περιβάλλον, ενώ κινδυνεύουν να κρατηθούν σε απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες, να υποφέρουν από την ένδεια και να υποστούν ξενοφοβική βία.

"Είμαστε άνθρωποι και δεν επιτρέπεται να μας μεταχειρίζονται έτσι. Δεν είμαι ζώο να με κυνηγούν με ρόπαλα" Douglas Kesse, από την Γκάνα, αιτών άσυλο, 11.1.2012.

Τον Μάιο του 2011, ύστερα από τον φόνο ενός Έλληνα, του Μανώλη Καντάρη, στο κέντρο της Αθήνας, συμμορίες Ελλήνων, με προφανές κίνητρο τα αντίποινα για τον φόνο, επιτέθηκαν αδιακρίτως σε μετανάστες και αιτούντες άσυλο, κυνηγώντας τους στους δρόμους, πετώντας τους έξω από λεωφορεία, χτυπώντας και μαχαιρώνοντάς τους.

Το ξέσπασμα της αντιμεταναστευτικής βίας αποτελούσε λόγο σοβαρής ανησυχίας. Ωστόσο, οι επιθέσεις εναντίον μεταναστών και αιτούντων άσυλο είχαν ξεκινήσει πολύ πριν τον Μάιο του 2011 και συνεχίστηκε από τότε με τρομακτική συχνότητα, τόσο στην Αθήνα, όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Μετανάστες και αιτούντες άσυλο μίλησαν στην Human Rights Watch για άτυπα απαγορευμένες περιοχές της Αθήνας, κατά τις βραδινές ώρες, λόγω του φόβου επιθέσεων από συχνά μαυροφορεμένες ομάδες Ελλήνων με βίαιες προθέσεις. Ο Yunus Mohammadi, πρόεδρος της ένωσης Αφγανών στην Ελλάδα, μας είπε ότι άρχισε να δείχνει στους νεοαφιχθέντες έναν χάρτη της Αθήνας με μια κόκκινη γραμμή γύρω από τις περιοχές που πρέπει να αποφεύγουν. "Αυτό ακριβώς έκανα στο Αφγανιστάν με τον Ερυθρό Σταυρό, για περιοχές που οι άνθρωποι δεν έπρεπε να πηγαίνουν επειδή γίνονταν μάχες", λέει ο  Mohammadi said. “Και να τώρα, που κάνω το ίδιο πράγμα σε μια Ευρωπαϊκή χώρα". Μια χώρα που υπερηφανεύεται για την φιλοξενία της, η Ελλάδα, έχει γίνει από την περασμένη δεκαετία μια χαρακτηριστικά αφιλόξενη χώρα για πολλούς αλλοδαπούς. Ενώ οι τουρίστες είναι ευπρόσδεκτοι, οι μετανάστες και οι αιτούντες άσυλο αντιμετωπίζουν ένα εχθρικό περιβάλλον ενώ κινδυνεύουν να κρατηθούν σε απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες, να υποφέρουν από την ένδεια και να υποστούν ξενοφοβική βία. 

Η παρούσα έκθεση βασίζεται σε συνεντεύξεις του Human Rights Watch που έγιναν με 59 ανθρώπους, οι οποίοι έπεσαν θύματα ή ξέφυγαν από ένα ξενοφοβικό περιστατικό, συμπεριλαμβανομένων 51 σοβαρών επιθέσεων μεταξύ του Αυγούστου 2009 και του Μάιου 2012. Στα θύματα σοβαρών επιθέσεων περιλαμβάνονται μετανάστες και αιτούντες άσυλο εννέα διαφορετικών εθνικοτήτων, καθώς και δύο έγκυες γυναίκες. Από τις καταθέσεις των θυμάτων προκύπτουν κοινά χαρακτηριστικά: οι περισσότερες επιθέσεις γίνονται την νύχτα, σε κεντρικές πλατείες ή κοντά σε αυτές. Οι επιτιθέμενοι, ανάμεσα στους οποίους περιλαμβάνονται και γυναίκες, ενεργούν σε ομάδες και συνήθως φέρουν μαύρα ρούχα, με καλυμμένα από κουκούλες ή κράνη πρόσωπα. Δεν σπανίζουν οι επιθέσεις με γυμνές γροθιές, αλλά οι δράστες φέρουν συχνά επίσης ρόπαλα ή μπουκάλια μπύρας ως όπλα. Oι περισσότερες επιθέσεις συνοδεύονται από προσβολές και παραινέσεις εγκατάληψης της Ελλάδας και σε μερικές περιπτώσεις οι δράστες επίσης ληστεύουν τα θύματα.

Μεταξύ των μεταναστών και αιτούντων άσυλο που συνάντησε και πήρε συνέντευξη η Human Rights Watch είναι και ο Ali Rahimi, ένας Αφγανός αιτών άσυλο, τον οποίο μαχαίρωσαν πέντε φορές στον κορμό, έξω από ένα διαμέρισμα στον Άγιο Παντελεήμονα, τον Σεπτέμβριο του 2011. Ο  Mehdi Naderi, ένας Αφγανός μετανάστης χωρίς χαρτιά έχει μια ευδιάκριτη ουλή στην μύτη από μια επίθεση του Δεκεμβρίου του 2011, κατά την οποία τον χτύπησαν με ξύλα και σιδερόβεργες κοντά στην πλατεία Αττικής. Και το αριστερό χέρι μιας Αφγανής πρόσφυγα, της Maria N. σκίστηκε όταν την χτύπησαν δύο άντρες σε μια μοτοσυκλέτα, με ένα ξύλινο ρόπαλο με καρφιά. 

Οι ανησυχίες για την αυξανόμενη εγκληματικότητα και την αστική υποβάθμιση έχουν γίνει κυρίαρχο στοιχείο στις καθημερινές συζητήσεις καθώς και στον πολιτικό διάλογο. Κόμματα όλου του ιδεολογικού φάσματος συνδέουν κανονικά και ρητά την αντικανονική μετανάστευση με την παθογένεια της πόλης. Η χωρίς χαρτιά μετανάστευση και η εγκληματικότητα στην Αθήνα ήταν στην κορυφή των θεμάτων συζήτησης στις εθνικές εκλογές του Μάη και Ιούνη 2012. Εθνικιστικά, ακροδεξιά κόμματα όπως η Χρυσή Αυγή έχουν αποκτήσει ισχύ και μεγάλη δημοτικότητα τα τελευταία χρόνια, λόγω της εκμετάλλευσης του αντιμεταναστευτικού αισθήματος. Έχοντας κερδίσει μια έδρα στο δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας το 2012, η Χρυσή Αυγή έλαβε αρκετές ψήφους τον Ιούνιο του 2012 στις εθνικές εκλογές, ώστε να εισέλθει στην Βουλή για πρώτη φορά στην ιστορία της. Θα έχει 18 έδρες.

Η εκμετάλλευση της εύλογης ανησυχίας για την εγκλημτικότητα, σε συνδυασμό με την ευρύτατη δυσχέρεια που επέφερε η οικονομική κρίση, εμφανίζεται να ενδυναμώνει ένα κλίμα έλλειψης ανοχής απέναντι στους μετανάστες και τους αιτούντες άσυλο. Όπως είπε ένας κάτοικος της Αθήνας, "ποτέ δεν ήμουν ρατσιστής, αλλά τώρα έγινε. Γιατί δεν μπορούμε να τους στείλουμε όλους πίσω;" Οι λεγόμενες ομάδες πολιτών έχουν ξεφυτρώσει μέσα στα τελευταία χρόνια στο κέντρο της πόλης ως αυτόκλητες μονάδες παρακολούθησης, ισχυριζόμενες ότι έχουν οργανώσει περιπολίες στους δρόμους και ότι προστατεύουν τους κατοίκους διώχνοντας τους μετανάστες. Αφίσες με μισαλλόδοξα μηνύματα κατά των μεταναστών που υπογράφονται από αυτές τις ομάδες βρίσκονται αναρτημένες σε όλη την πόλη. Μολονότι δεν υπάρχει κάποια γνωστή αστυνομική έκθεση ή δικαστική απόφαση που να συνδέει τις ομάδες πολιτών με τις συμμορίες που οργανώνουν τις βίαιες επιθέσεις σε μετανάστες και αιτούντες άσυλο, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ώστε να υποτεθεί ότι οι δράστες αυτών των  βίαιων επιθέσεων είναι μέλη ή σχετιζόμενοι με αυτές τις ομάδες. Δύο άνδρες και μια γυναίκα που είναι υπόδικοι για το μαχαίρωμα ενός Αφγανού αιτούντος άσυλο τον Σεπτέμβριο του 2011 φέρονται ως μέλη μιας ομαδας πολιτών και τέτοιες ομάδες υπογράφουν απειλητικές αφίσες που έχουν αναρτηθεί στο κέντρο της Αθήνας. Οι κάτοικοι αποδίδουν ή κατηγορούν αυτές τις ομάδες που οργανώνουν δράσεις εναντίον των μεταναστών, όπως το κλείσιμο της παιδικής χαράς του Αγίου Παντελεήμονα, επειδή είχαν πολλούς αλλοδαπούς.

Η πραγματική έκταση της ξενοφοβικής βίας στην Ελλάδα είναι άγνωστη. Οι κυβερνητικές στατιστιές δεν είναι αξιόπιστες, λόγω της αποτυχίας του συστήματος της ποινικής Δικαιοσύνης στην έρευνα και δίωξη εγκλημάτων μίσους. Σοβαρό πρόβλημα είναι και ότι τα θύματα, ιδίως οι μετανάστες χωρίς χαρτιά, αποφεύγουν να καταγγέλλουν τα εγκλήματα. Η Ελληνική κυβέρνηση αναφέρει ότι σε όλη τη χώρα το 2009 έγιναν μόνο δύο εγκλήματα μίσους, ενώ το 2008 ένα. Τον Μάιο 2012 ο αρμόδιος εισαγγελέας της Αθήνας που έχει λόγω αρμοδιότητας όλες τις πληροφορίες όσον αφορά τα εγκλήματα μίσους είπε στην Human Rights Watch ότι από το 2011 υπάρχουν εννέα υπό εξέταση υποθέσεις ως πιθανά εγκλήματα μίσους.

Οι πηγές των μη κυβερνητικών οργανώσεων βοηθούν να καλυφθούν τα κενά. Τον Ιούνιο του 2011, ο διευθυντής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, Νικήτας Κανάκης, εκτιμούσε ότι στην κλινική της οργάνωσης στην Αθήνα είχαν περιθάλψει 300 θύματα ρατσιστικών επιθέσεων. Ο Τζανέτος Αντύπας, επικεφαλής της Ελληνικής μη κυβερνητικής οργάνωσης (ΜΚΟ) Πράξις είπε ότι είχαν περιθάλψει 200 θύματα κατά την ίδια περίπου περίοδο. Τέλος, ένα δίκτυο ΜΚΟ κατέγραψε 63 περιστατιά μεταξύ του Οκτώβρη και του Δεκέμβρη 2011 στην Αθήνα και την πάτρα. Η Ελλάδα έχει σαφείς υποχρεώσεις σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο των ανθρώπινων δικαιωμάτων να λαμβάνει αποτελεσματικά μέτρα για να αποτραπεί η ρατσιστική και ξενοφοβική βία, να εξεταστούν και να διωχθούν οι δράστες και πρέπει να καταδικάζει δημόσια και απερίφραστα αυτή τη βία. Αυτές οι υποχρεώσεις ισχύουν ανεξάρτητα από το εάν οι δράστες είναι υπάλληλοι του κράτους. 

Οι υποθέσεις που καταγράφονται σε αυτή την έκθεση δείχνουν ότι οι μετανάστες και αιτούντες άσυλο δυσχερώς μπορούν να δικαιωθούν. Τα θύματα των ξενοφοβικών επιθέσεων στην Αθήνα αντιμετωπίζουν πολλά εμπόδια στην καταγγελία των εγκλημάτων και στην ενεργοποίηση μιας αστυνομικής αντιμετώπισης των επιθέσεων. Οι εισαγγελείς και τα δικαστήρια δεν έχουν καταφέρει μέχρι τώρα να διώξουν επιθετικά την ρατσιστική και ξενοφογική βία. Λόγω της οικονομικής κρίσης και με το βάρος του ελέγχου της αντικανονικής μετανάστευσης, οι εθνικές αρχές - όπως και η ΕΕ και η διεθνής κοινότητα γενικά - έχουν κλείσει τα μάτια τους. Προκειμένου να εναρμονιστεί με το ευρωπαϊκό δίκαιο, η Ελλάδα τροποποίησε το 2008 τον Ποινικό Κώδικά της, αναγνωρίζοντας το ρατσιστικό κίνητρο ως επιβαρυντική περίσταση για την επιμέτρηση των ποινών. Mια εγκύκλιος του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη το 2006 προς την Ελληνική Αστυνομία διέταξε την αστυνομία να διερευνά το πιθανό ρατσιστικό κίνητρο κατά την τέλεση εγκλήματος, όταν το επικαλούνται τα θύματα ή οι μάρτυρες, όταν αυτό υποστηρίζεται από ενδείξεις, όταν συνομολογείται από τον δράστη ή τους δράστες ή όταν ο φερόμενος δράστης/δράστες και το θύμα/τα θύματα του εγκλήματος ανήκουν σε διαφορετικές φυλετικές, θρησκευτικές ή κοινωνικές ομάδες ή αυτοπροσδιορίζονται έτσι. Πρατικά, η αστυνομία εμφανίζεται πλημμελώς προετοιμασμένη ή πλημμελώς διαθέσιμη για εξέταση καταγγελιών ρατσιστικής βίας. Δεν υπάρχει ειδική πρακτική εκπαίδευση στις αστυνομικές ακαδημίες και δεν υπάρχουν εξειδικευμένοι υπάλληλοι με αρμοδιότητα την επιδίωξη ή εποπτεία εξέτασης για πιθανά εγκλήματα μίσους. Ενώ οι αναφερόμενοι έχουν άμεση βοήθεια - καλώντας για παράδειγμα ένα ασθενοφόρο- η Human Rights Watch άκουσε κατ΄επανάληψη ότι η αστυνομία αποθαρρύνει τα θύματα για την υποβολή επίσημων καταγγελιών. Τα θύματα που εξετάσαμε αναφέρουν ότι οι αστυνομικοί τους είπαν πως είναι ανούσιο να υποβάλουν μήνυση εάν δεν μπορούν να υποδείξουν θετικά τους δράστες ή ότι θα πρέπει απλώς να οργανωθούν να απαντήσουν. Η αστυνομία είπε στην Human Rights Watch ότι είναι δύσκολο να διερευνήσουν εγκλήματα κουκουλοφόρων. Ωστόσο, η αποτυχία της αστυνομίας στην αποτροπή ή την επιδίωξη διερεύνησης ακόμη και σε περιοχές που η βια είναι προβλέψιμη κι επαναλαμβανόμενη, αποδυναμώνει αυτή τη δικαιολογία. Τρία θύματα που επέμειναν ότι ήθελαν να βρουν το δίκιο τους έλαβαν την απάντηση ότι πρέπει να πληρώσουν ένα παράβολο 100 ευρώ που θεσπίστηκε το 2010 για να αποθαρρύνει τις αβάσιμες μηνύσεις, μολονότι δικαστικοί λειτουργοί είπαν στην Human Rights Watch ότι τα εγκλήματα μίσους πρέπει να διώκονται αυτεπαγγέλτως, χωρίς να πρέπει το θύμα να υποβάλει επίσημη μήνυση (ή παράβολο). Τέλος, οι μετανάστες χωρίς χαρτιά έμαθαν ότι μπορει να τους επιβληθεί κράτηση εάν επιμείνουν να διεκδικήσουν το άνοιγμα μιας ποινικής υπόθεσης. Πράγματι, ο φόβος της κράτησης και της απέλασης είναι διάχυτος στις συνεντεύξεις, ως ο βασικός λόγος για τον οποίο οι μετανάστες ήταν επιφυλακτικοί στην αναζήτηση βοήθειας μετά από μια επίθεση, μολονότι η Human Rights Watch δεν κατέγραψε κάποια υπόθεση στην οποία τα θύματα όντως να κρατήθηκαν ή να απελάθηκαν από την Ελλάδα κατόπιν υποβολής μηνύσεως. 

Οι απαντήσεις από την Δικαιοσύνη ήταν επίσης ανεπαρκείς. Όπως προαναφέρθηκε, το ρατσιστικό κίνητρο θεσπίστηκε ως επιβαρυντική περίσταση της τέλεησςη του εγκλήματος, το 2008, δίνοντας στους δικαστές την ευχέρεια να επιβάλουν την ανώτατη ποινή για κάθε δεδομένο έγκλημα. Απ' όσο γνωρίζουμε, ο ρατσισμός ως επιβαρυντική περίσταση δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί, σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά την θέσπιση του. Η Εισαγγελία πρωτοδικών Αθηνών δεν έχει εξειδικευμένους εισαγγελείς για τον άμεσο χειρισμό ή την εποπτεία των εγκλημάτων μίσους, όπως αυτά που οφείλονται σε ρατσιστική ή ξενοφοβική βία. 

Οι εθνικές αρχές σε μεγάλο βαθμό τείνουν να υποβαθμίσουν την έκταση του προβλήματος, αλλά τελευταία έχουν γίνει θετικά βήματα. Μια διυπουργική ομάδα εργασίας συνεδρίασε τον Απρίλιο του 2012 προκειένου να συζητήσει μέτρα για την έγερση της επίγνωσης όσον αφορά την ρατσιστική και ξενοφοβική βία στην αστυνομία, όπως επίσης και να βελτιωθεί η καταγραφή των ρατσιστικών εγκλημάτων. Αυτά περιλαμβάνουν την χρήση μιας ειδικής φόρμας από την αστυνομία και το σύστημα της ποινικής δικαιοσύνης και την δημιουργία μιας κεντρικής βάσης δεδομένων στο Υπουργείο Δικαιοσύνης. Επίσης, τον Απρίλιο του 2012, το υπουργείο Δικαιοσύνης ζήτησε από τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου να συντάξει ειδικές κατευθυντήριες γραμμές προς τους εισαγγελείς, ώστε να τους βοηθήσει να χειριστούν την ρατσιστική βία. Τέλος, υπάρχι συζήτηση σχετικά με την μεταρρύθμιση του ποινικού δικαίου ώστε να ενδυναμωθεί το πεδίο εφαρμογής και η εφαρμογή της επιβαρυντικής περίστασης του ρατσιστικού κινήτρου. 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει να παίξει έναν σοβαρό ρόλο ώστε να εξασφαλίσει ότι η Ελλάδα τηρεί την υποχρέωσή της να αποτρέψει και να διώξει αποτελεσματικά την ρατσιστική βία. Μέχρι τώρα, τα Ευρωπαϊκά όργανα έχουν δώσει λίγη έως καθόλου προσοχή στην ενίσχυση του αντιμεταναστευτικού αισθήματος και στα περιστατικά εναντίον μεταναστών και αιτούντων άσυλο. Υπάρχει ακόμη η πίεση στην Ελλάδα από τους Ευρωπαίους γείτοντές της να έχει την ευθύνη για έναν δυσανάλογα μεγάλο αριθμό αιτούντων άσυλο αφενός και να διασφαλίσει τα εσωτερικά κι εξωτερικά σύνορα της ΕΕ αφετέρου, γεγονός που έχει συμβάλει στην παρούσα αφόρητη κατάσταση. Οι σοβαρές περικοπές στον προϋπολογισμό που απορρέουν από τα μέτρα λιτότητας που έλαβε η Ελλάδα έχουν επίσης αποδυναμώσει την αστυνομική δύναμη και την παροχή των υπηρεσιών που θα μπορούσαν να βοηθήσουν την αποτροπή κοινωνικών εντάσεων και την γιγάντωση της βίας. 

Ωστόσο, αυτή η πραγματικότητα δεν απαλλάσσει την Ελλάδα από το καθήκον της να αντιμετωπίσει τον ρατσισμό και την ξενοφοβία. Δεν υπάρχει δικαιολογία για την κάλυψη με ασυλία των συμμοριών βίας που βλάπτουν μετανάσες και αιτούντες άσυλο. Οι Ελληνικές αρχές πρέπει να λάβουν επείγοντα μέτρα για να εξαλείψουν αυτό το ανησυχητικό φαινόμενο. 

Κύριες συστάσεις

Στην Ελληνική Κυβέρνηση


• Δημόσια και κατηγορηματική καταδίκη, στο ανώτατο επίπεδο, των περιστατικών ρατσιστικής και ξενοφοβικής βίας. 


• Επείγουσα αντιμετώπιση των ελλείψεων της αστυνομίας όσον αφορά την αποτροπή και διερεύνηση καταγγελιών ρατσιστικής βίας με:
- γρήγορη εισαγωγή ειδικής φόρμας για την καταγραφή ισχυρισμός ρατσιστικής βίας και της κεντρικής βάσης δεδομένων
- διοργάνωση υποχρεωτικής και κατάλληλης εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα και εντός υπηρεσίας εκπαίδευση στη διαλεύκανση, αποτροπή, αντιμετώπιση και διερεύνηση των εγκλημάτων μίσους, συμπεριλαμβανομένων των εγκλημάτων ρατσιστικής και ξενοφοβικής βίας για όλους τους αστυνομικούς υπαλλήλους και
- έκδοση αναλυτικών οδηγιών για την αστυνομία σχετικά με την διερεύνηση των εγκλημάτων μίσους, συμπεριλαμβανομένης της ρατσιστικής και ξενοφοβικής βίας
και


• Θέσπιση κι εφαρμογή μιας αποτρεπτικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της ξενοφοβικής βίας, συμπεριλαμβανομένων των κατάλληλων εφοδίων επιβολής του νόμου σε περιοχές με υψηλούς δείκτες τέτοιας βίας.


• Διασφάλιση είτε μέσω νομοθεσίας είτε μέσω δεσμευτικών εγκυκλίων ότι ανεξάρτητα από τη φύση της προσβολής, κάθε έγκλημα που μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως έγκλημα μίσους αποτελεί αντικείμενο υποχρεωτικής κρατικής δράσης - διερεύνησης και δίωξης - χωρίς την προϋπόθεση του να καταβληθεί από το θύμα το παράβολο των 100 ευρώ. 


• Βελτίωση της ανταπόκρισης της δικαιοσύνης με 
- αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα ώστε να βελτιωθεί το εύρος και η εφαρμογή της επιβαρυντικής περίστασης του ρατσιστικού κινήτρου,
- οργάνωση κατάλληλης εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένης της διενέργειας ειδικών σεμιναρίων σε τμήματα διαρκούς επαγγελματικής εκπαίδευσης για τους εισαγγελείς και τους δικαστές στην εθνική και ευρωπαϊκή αντιρατσιστική νομοθεσία και 
- ενθάρρυνση του διορισμού ενός ή περισσότερων ειδικών εισαγγελέων σε εισαγγελίες όπως της Αθήνας, προκειμένου να παράσχουν τεχνική εξειδίκευση σε συναδέλφους τους για την δίωξη τέτοιων υποθεσεων. 

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Η Γενική Διεύθυνση Δικαιοσύνης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα πρέπει να αξιολογήσει την συμμόρφωση της Ελλάδας με τις υποχρεώσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων όσον αφορά την πρόληψη και την δίωξη ρατσιστικής και άλλης βίας μίσους και να επιχορηγήσει την υποστήριξη πρωτοβουλιών για να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις στην κρατική δράση εναντίον της ρατσιστικής και ξενοφοβικής βίας, όπως επίσης και να επιχορηγήσει εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού.