Ο νόμος αναφέρει ότι το φυσικό πρόσωπο παύει να υπάρχει με τον θάνατό του. Ταυτολογία εκ πρώτης όψεως, αλλά καθώς ο όρος "φυσικό πρόσωπο" είναι τεχνικός και έχει συγκεκριμένο περιεχόμενο, δηλαδή αναφέρεται στο υποκείμενο των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, έχει ιδιαίτερη σημασία για τον καθορισμό των μετά τη ζωή.
Η λήξη της περιόδου που το άτομο αναγνωρίζεται ως υποκείμενο δικαίου δεν συνιστά και την πλήρη λήξη της νομικής προστασίας του: διατάξεις που εκτείνονται από τα κληρονομικά δικαιώματα, την υποχρέωση σεβασμού του υπολείμματος της προσωπικότητας (νεκρού σώματος, φήμης κ.τ.λ.), μέχρι και τις απαγορεύσεις για την ελεύθερη χρήση της πνευματικής ιδιοκτησίας του για δεκαετίες μετά το θάνατό του, ακόμη κι αν δεν έχει κληρονόμους! Υπάρχουν βέβαια και άλλες νομικές επιπτώσεις, όπως στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, η οποία παύει να ισχύει μετά τον θάνατο (κι αυτό δημιουργεί σημαντικές περιπλοκές για την μεταβολή του καθεστώτος των πληροφοριών σε κάθε είδους αρχεία που μπορεί να είναι άγνωστο αν το άτομο είναι εν ζωή ή όχι).
Η δυνατότητα να επιλέγει κανείς την διαχείριση των μετά τον θάνατό του είναι μέρος του γενικότερου δικαιώματος στον ατομικό αυτοκαθορισμό. Ο αυτοκαθορισμός δεν μπορεί βέβαια να είναι απόλυτος σε μια οργανωμένη κοινωνία, αλλά τα όρια που γνωρίζει πρέπει να είναι μόνο αυτά που παρεμποδίζουν την κοινή συνύπαρξη. Ο νόμος που θέτει περιορισμούς στον αυτοκαθορισμό πρέπει να τηρεί αυτή την αρχή, για να λειτουργεί ως εγγυητικός της ελευθερίας και όχι ως κανονισμός των προσωπικών επιλογών.
Στην Ελλάδα, η δυνατότητα της αποτέφρωσης νεκρών προβλέφθηκε για πρώτη φορά με τον Ν.3448/2006, ενώ μέχρι τότε το θεσμικό πλαίσιο για την ταφή πρόβλεπε αποκλειστικούς τρόπους, χωρίς εξαιρέσεις και περιθώρια επιλογών.
Ο Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων του 2006 προβλέπει ως αρμοδιότητα των Δήμων την δημιουργία, τη συντήρηση και την λειτουργία Κέντρων Αποτέφρωσης Νεκρών (άρθρο 75 κεφ. ΙΙ παρ. 8 Ν.3463/2006, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 5 του Ν.4144/2013).
Στην τροπολογία που κατατέθηκε στην Βουλή στις 25.7.2014 με τίτλο "Κέντρα Αποτέφρωσης Νεκρών και Οστών Νεκρών" (βλ. εδώ) αναφέρεται ότι η συγκεκριμένη δραστηριότητα είναι χαμηλής όχλησης, δεδομένου ότι δεν επιβαρύνει το περιβάλλον από πλευράς εκπομπών θορύβου και λοιπών ρύπων. Γι' αυτό το λόγο, στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τέτοιου είδους εγκαταστάσεις βρίσκονται σε κεντρικά σημεία των πόλεων. Παρ' όλ' αυτά, με την προτεινόμενη ρύθμιση αποκλείεται η εγκατάσταση Κέντρων Αποτέφρωσης Νεκρών σε περιοχές αμιγούς κατοικίας, γενικής κατοικίας και πολεοδομικού κέντρου των υφισταμένων εγκεκριμένων σχεδίων πόλεως.
Η τροπολογία αναφέρει ότι η διαδικασία πραγματοποιείται αποκλειστικά στα Κέντρα Αποτέφρωσης Νεκρών, η λειτουργία των οποίων επιτρέπεται χώρους ιδιοκτησίας των Δήμων ή των ν.π.δ.δ. ΟΤΑ, αλλά η άδεια χορηγείται από την Περιφέρεια. Τα δικαιώματα και τέλη αποτέφρωσης και η εν γένει χρήση και λειτουργία των ΚΑΝ ρυθμίζονται με τον Κανονισμό ΚΑΝ, ο οποίος εγκρίνεται από τον αδειούχο Δήμο ή ν.π.δ.δ. ΟΤΑ. Με την ίδια διαδικασία μπορούν να ιδρυθούν μέσα στα κοιμητήρια των Δήμων μονάδες αποτέφρωσης οστών νεκρών.
Ως προς το διοικητικό σκέλος, η προτεινόμενη ρύθμιση ορίζει ότι για την αποτέφρωση συντάσσεται ληξιαρχική πράξη εντός 60 ωρών από τον θάνατο, αφού προηγουμένως προσκομιστούν εκτός από τα ήδη προβλεπόμενα δικαιολογητικά και η έγγραφη δήλωση ή σημείωμα του θανόντος ότι επιθυμούσε την αποτέφρωση της σωρού του. Αν ο θανών δεν κατέλιπε τέτοια δήλωση ή σημείωμα, έγγραφη δήλωση του/της συζύγου αυτού ή του/της εν ζωή συντρόφου του θανόντος με τον/την οποίο ο θανών είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ή συγγενών πρώτου ή δεύτερου βαθμού. Εδώ έχουμε προσθήκη δικαιώματος στις ισχνές έννομες συνέπειες του συμφώνου συμβίωσης, για το οποίο η Ελλάδα έχει ήδη καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων επειδή το πεδίο εφαρμογής του αφορά αποκλειστικά ετερόφυλα άτομα.
Μέχρι σήμερα, οκτώ χρόνια μετά τον Ν.3448/2006, και παρά τα δειλά βήματα που έχουν γίνει, η δυνατότητα αυτή δεν έχει γίνει πραγματικότητα στην Ελλάδα. Η επιλογή της ταφής ή της αποτέφρωσης είναι πτυχή του δικαιώματος για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας (άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος), καθώς αποτελεί πεδίο στο οποίο τα φυσικά πρόσωπα ενδιαφέρονται να εκφράσουν την βούληση και την απόφασή τους για το θέμα αυτό και μια έννομη τάξη που σέβεται πράγματι την ελευθερία πρέπει να διασφαλίζει ότι η απόφαση θα γίνει σεβαστή - τουλάχιστον θεσμικά- χωρίς κανονιστικά εμπόδια ή διοικητικές παραλείψεις που καθιστούν κενό γράμμα την προβλεπόμενη δυνατότητα της αποτέφρωσης ή της ταφής. Είναι λοιπόν ένα δικαίωμα που η Πολιτεία οφείλει να εξασφαλίζει με την έννοια της άρσης των εμποδίων, αλλά και με τις θετικές χωροταξικές και άλλες ενέργειες που είναι απαραίτητες ώστε το δικαίωμα να μπορεί να ασκηθεί. Η τροπολογία βρίσκεται σε αυτή την κατεύθυνση.
Δεν είμαι θεολόγος, αλλά ορισμένες δογματικές ενστάσεις που διατυπώνονται από την πλευρά της Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν φαίνεται να συμβαδίζουν με την πρακτική του ίδιου δόγματος στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και αλλού. Η επιλογή της αποτέφρωσης συνδέεται με το πολιτισμικό περιβάλλον και τις παραδόσεις κάθε κοινωνίας, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι η αντίληψη για το θέμα αυτό πρέπει να μείνει οπωσδήποτε στατική ή ότι η δυνατότητα της αποτέφρωσης θα αποτελέσει εξ ορισμού ένα ξένο σώμα στην ελληνική κοινωνία. Το ζήτημα είναι να έχει καθένας την δυνατότητα της επιλογής, χωρίς να επιβάλλεται η μία ή η άλλη κρατική απόφαση για μια τόσο προσωπική υπόθεση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου