Βρίσκομαι εδώ με την ιδιότητα του Περιφερειακού Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης της Περιφέρειας Αττικής. Η Περιφέρεια Αττικής, από το 2011 που ξεκίνησε η εφαρμογή του «Καλλικράτη», είχε εκλέξει με τη διευρυμένη πλειοψηφία του Περιφερειακού Συμβουλίου, την πρώτη της Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης, την κ. Παπασπύρου, η οποία αυτή τη στιγμή έχει διοριστεί στη θέση του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης.
Κατά την πρώτη αυτοδιοικητική περίοδο της εφαρμογής του «Καλλικράτη» (2011-2014), είχα εκλεγεί από το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων ως Συμπαραστάτης του Δημότη & της Επιχείρησης της πρωτεύουσας και είχα αναλάβει όλο το βάρος του να οργανώσω από την αρχή τον θεσμό στον Δήμο Αθηναίων.
Ο «Καλλικράτης» έχει μόνο ένα άρθρο που πολύ αδρά περιγράφει ότι ο Συμπαραστάτης είναι ένα πρόσωπο κύρους και εμπειρίας, που το επιλέγει το δημοτικό συμβούλιο, και το περιφερειακό συμβούλιο αντίστοιχα, με μία αυξημένη πλειοψηφία, για να το νομιμοποιήσει δημοκρατικά, και του δίνει την αρμοδιότητα να δέχεται τις καταγγελίες των άμεσα θιγόμενων πολιτών ή επιχειρήσεων, δηλαδή όχι όλων των νομικών προσώπων, μόνο εκείνων που έχουν εμπορικές δραστηριότητες, όπως είναι οι επιχειρήσεις, και όχι όλων των φυσικών προσώπων αλλά μόνο εκείνων οι οποίοι χαρακτηρίζονται άμεσα θιγόμενοι πολίτες. Και οι καταγγελίες αυτές πρέπει να στρέφονται κατά των υπηρεσιών ή των επιχειρήσεων και νομικών προσώπων του Δήμου ή της Περιφέρειας για προβλήματα κακοδιοίκησης. Η αρμοδιότητα του Συμπαραστάτη είναι να δέχεται τις καταγγελίες και να διαμεσολαβεί, επιδιώκοντας να λύσει το πρόβλημα με τη διαμεσολάβηση και έχει την υποχρέωση να απαντήσει γραπτώς ή ηλεκτρονικά εντός 30 ημερών στον πολίτη. Αυτή είναι η δέσμευσή του: η αρμοδιότητά του είναι διαμεσολαβητική.
Εκτός, όμως, από τη διαμεσολαβητική αρμοδιότητα, ο Συμπαραστάτης -και γι’ αυτό δεν ονομάζεται “Διαμεσολαβητής” από τον νόμο- έχει και άλλη μια αρμοδιότητα. Έχει μία αυτεπάγγελτη αρμοδιότητα: όταν ο ίδιος διαπιστώνει ένα σοβαρό, σημαντικό πρόβλημα κακοδιοίκησης στον Δήμο ή στην Περιφέρειά του, όχι απλώς να το διαπιστώνει και να βγαίνει να το καταγγέλλει σαν ένας δημοσιογράφος ή σαν να είναι κάποιος ο οποίος απλώς κουνάει το δάχτυλο στις υπηρεσίες και τους λέει «Κάνατε λάθος» κλπ., ή ότι πρέπει ν’ αλλάξουν τα πράγματα γενικά και αόριστα. Είναι υποχρεωμένος να διατυπώνει ειδική πρόταση με συγκεκριμένες λύσεις που θα ήταν καλό -διότι είναι συμβουλευτικό αυτό, βέβαια- να λάβει υπόψη του ο δήμαρχος ή ο περιφερειάρχης αντίστοιχα, προκειμένου να επιλυθεί το συστημικό πρόβλημα κακοδιοίκησης που έχει διαπιστώσει.
Η λέξη «κακοδιοίκηση» μας δημιούργησε ορισμένα προβλήματα στην αρχή. Οι εργαζόμενοι στους Δήμους και τις Περιφέρειες, όταν βλέπουν αυτή τη βαρύγδουπη έννοια, αρχίζουν και ανησυχούν. Δηλαδή, όταν τους έλεγε ο άλλος ότι «εξετάζουμε μία καταγγελία για κακοδιοίκηση», άρχισαν να φοβούνται ότι «εδώ πέρα είμαστε υπό έρευνα». Δεν είναι στην πραγματικότητα η έρευνα της ανακριτικής διαδικασίας, καμία σχέση μάλιστα μ’ αυτό. Ο Συμπαραστάτης το μόνο πράγμα που κάνει είναι να διαπιστώσει αν αυτά που λέει ο πολίτης ευσταθούν, τουλάχιστον στο νομικό επίπεδο. Δηλαδή, αν ο πολίτης καταγγείλει ότι «είχαν αργήσει δύο χρόνια να μου απαντήσουν», προφανώς θα πάει ο Συμπαραστάτης και θα πει ότι ο Δήμος πρέπει σε 50 μέρες ν’ απαντήσει και θα το επισημάνει μετά αυτό στην υπηρεσία και θα πει «Εδώ δεν έχετε απαντήσει σε 50 μέρες, πρέπει να είστε λίγο πιο σύντομοι, πρέπει να κάνετε κάτι. Σας δίνω τώρα τη δυνατότητα να το κάνετε”. Ο Συμπαραστάτης, όταν διαπιστώσει την παράβαση ή, τέλος πάντων, την κακή συμπεριφορά, την κακοδιοίκηση, δίνει τη μοναδική δυνατότητα που έχει η υπηρεσία του Δήμου ή της Περιφέρειας να λύσει μόνη της το πρόβλημα που έχει δημιουργήσει, χωρίς να ανησυχεί ότι θα έχει τις κυρώσεις που θα είχε εάν ο πολίτης πήγαινε κι έκανε μήνυση για παράβαση καθήκοντος, εάν έκανε καταγγελία στον Γενικό Επιθεωρητή της Δημόσιας Διοίκησης, εάν ο πολίτης επιδίωκε δηλαδή την τιμωρία, την κατασταλτική παρέμβαση. Εδώ ο πολίτης, μέσα από τον Συμπαραστάτη, δίνει αυτή τη μοναδική δυνατότητα στη διοίκηση να επανορθώσει μόνη της το λάθος της, στο πλαίσιο της διαμεσολαβητικής διαδικασίας αλλά σε μια νόμιμη, προβλεπόμενη από τον νόμο θεσμική διαδικασία επανόρθωσης, προκειμένου και ο πολίτης να είναι ικανοποιημένος και να αρθεί το οποιοδήποτε λάθος έχει προκληθεί και, στη συνέχεια, από κει και πέρα, να μην παρουσιάζονται τα ίδια προβλήματα στις σχέσεις των υπηρεσιών με τους πολίτες.
Η διαφάνεια τώρα, γιατί ακούμε ότι όλα αυτά πρέπει να γίνονται μ’ έναν διαφανή τρόπο, πού έγκειται; Έγκειται στο ότι ο Συμπαραστάτης είναι υποχρεωμένος να τηρήσει ορισμένες προϋποθέσεις, γιατί μπορεί να μην είναι δημόσια υπηρεσία με την έννοια του δημοσίου υπαλλήλου που έχει το ωράριό του, έχει τον προϊστάμενό του, έχει κάποιες πιο τυπικές υποχρεώσεις, πρέπει όμως να τηρεί ορισμένες προϋποθέσεις που καθιστούν διαυγή τον τρόπο της διαμεσολάβησης και τις αρμοδιότητές του.
Στο “Εγχειρίδιο του Συμπαραστάτη του Δημότη” που έγραψα όταν τελείωσα τη θητεία μου στον Δήμο Αθηναίων και μπορείτε να το βρείτε στο διαδίκτυο, περιέγραψα τη διαδικασία που ακολουθούσα εγώ. Δηλαδή, όταν παίρνω μια καταγγελία (και τώρα στην Περιφέρεια) από έναν πολίτη, στο πρώτο στάδιο εξετάζω αν έχει μια βάση στον νόμο ή μήπως δεν αφορά την Περιφέρεια αλλά αφορά κάποια υπηρεσία του κράτους, άρα πρέπει να το στείλουμε εκεί πέρα για να το λύσουν. Και μετά συντάσσουμε ένα κείμενο. Αυτό το κείμενο είναι η διαμεσολάβηση. Λέει επάνω: «Διαμεσολάβηση για τον πολίτη τάδε προς την υπηρεσία τάδε». Εκεί καταγράφουμε τα βασικά στοιχεία της καταγγελίας, λέμε τι λέει ο νόμος και μετά καλούμε την υπηρεσία και της λέμε «Έλα να μας απαντήσεις σ’ αυτό το κείμενο που έχουμε ετοιμάσει. Εάν ευσταθούν αυτά που λέει ο πολίτης, κατά τη γνώμη σου, εάν ευσταθούν αυτά που επισημαίνουμε εμείς ότι είναι λάθη και τι προτίθεσαι να κάνεις σε σχέση μ’ αυτά που προτείνουμε εμείς». Οπότε, η διαδικασία έτσι ταξινομείται σε στάδια. Δεν είναι ότι ο Συμπαραστάτης ξαφνικά γίνεται αυτός που κάνει τα ρουσφέτια για τους πολίτες οπότε μπορεί να δημιουργήσει κι άλλες σχέσεις πιθανώς, πελατειακές πια, που αυτό είναι που θέλουμε να καταπολεμήσουμε κι όχι να δημιουργήσουμε άλλη μια εστία διαφθοράς στην τοπική αυτοδιοίκηση. Εκεί έγκειται, λοιπόν, η διαφάνεια, ότι όλα αυτά καταγράφονται. Και, μάλιστα, αν μπείτε και στο site του κ. Αγγελόπουλου στον Δήμο Θεσσαλονίκης, θα δείτε ότι κάθε υπόθεση έχει πάρει έναν αριθμό, περιγράφεται κατά το περιεχόμενο, καταλογογραφείται, είναι προσβάσιμο σε κάθε έναν που θέλει να δει ποια είναι η πορεία του Συμπαραστάτη στον Δήμο, τι κάνουν οι υπηρεσίες, πώς αντιδρούν.
Αυτό προφανώς δεν αρέσει σε κάποιες περιπτώσεις. Σε ποιες περιπτώσεις; Σ’ εκείνες τις οποίες υπάρχει πολύ μεγάλο πρόβλημα και σ’ εκείνες τις οποίες οι ίδιοι οι αιρετοί θεωρούν ότι, σηκώνοντας τηλέφωνα και ασκώντας τη δικιά τους την επιρροή, μπορούν να λύσουν ατομικές υποθέσεις και ατομικές καταγγελίες. Ο αιρετός δεν είναι για να λύνει τις ατομικές καταγγελίες, ο αιρετός είναι για να ασκεί διοίκηση, ο αιρετός πρέπει να αντιμετωπίζει το πρόβλημα με την ισότητα και με τη γενική του διάσταση που το έχει μπροστά του. Οι περιφερειακοί σύμβουλοι, οι δημοτικοί σύμβουλοι δεν είναι αυτοί οι οποίοι θα παίρνουν τις υπηρεσίες του Δήμου ή της Περιφέρειας για να λένε «εξυπηρέτησε τον τάδε», δεν είναι η δουλειά τους αυτή ούτε καν η δουλειά του περιφερειάρχη και του δημάρχου δεν είναι αυτή. Ο περιφερειάρχης και ο δήμαρχος είναι ο προϊστάμενος των υπηρεσιών, χαράσσει γενική πολιτική κατεύθυνση, είναι υπόλογος για τις παρανομίες που θα γίνουν στον Ο.Τ.Α. ενδεχομένως. Δεν είναι, όμως, αυτός ο οποίος αποφαίνεται σε καταγγελίες που έχουν νομικές διαστάσεις.
Ο Γιάννης Ραγκούσης, που ήταν ο εισηγητής του «Καλλικράτη», είχε πει ότι είχε εμπνευστεί τον θεσμό του Συμπαραστάτη, όταν ήταν Δήμαρχος στην Πάρο και χρειαζόταν κάποιον άνθρωπο για να ξεκαθαρίζει όλους αυτούς τους όγκους καταγγελιών που του έκαναν οι πολίτες, ποια απ’ αυτές είναι βάσιμη και ποια δεν είναι βάσιμη. Και ήθελε κάποιον που να μπορεί, χωρίς να σκέφτεται τη δικιά του καριέρα ενδεχομένως στο Δήμο ή τις δικές του σχέσεις με τους πολίτες ή τέτοιου είδους καταστάσεις. Ήθελε, δηλαδή, κάποιον ανεξάρτητο να την κάνει αυτή τη δουλειά. Γι’ αυτό και ο «Καλλικράτης» επιδιώκει, βάζοντας την ψηφοφορία των 2/3, να εντοπιστεί ένα πρόσωπο το οποίο θα έχει ανεξαρτησία από τους αιρετούς ή θα είναι η συνισταμένη εκείνων που όλοι θα πουν «εντάξει, αυτόν θα τον εμπιστευτούμε ακόμα κι αν δεν είναι δικός μας».
Στην Περιφέρεια αυτό που κάνουμε μοιάζει πάρα πολύ μ’ αυτό που γίνεται στον Δήμο, απλώς είναι άλλες οι αρμοδιότητες της Περιφέρειας, όπως γνωρίζετε. Εγώ, για παράδειγμα, έχω πολλές καταγγελίες για τη Διεύθυνση Μεταφορών της Περιφέρειας Αττικής. Έχουμε λύσει προβλήματα που πολύ συχνά δεν δημιουργούνται από την ίδια την Περιφέρεια αλλά δημιουργούνται απ’ το κράτος. Είχαμε, ας πούμε, εγκύκλιο παλιού υφυπουργού μεταφορών, που είχε δημιουργήσει μία πολύ μεγάλη στρέβλωση για το τι θα γίνονται οι άδειες των ταξί όταν ο αγοραστής του οχήματος δεν έχει αποπληρώσει το τίμημα. Ο νόμος έλεγε ότι περιμένουν δύο χρόνια μέχρι να φέρει ο αγοραστής πιθανώς άλλο όχημα για να “φορεθεί” πάνω του η άδεια, ενώ εκείνος ο υφυπουργός, με την εγκύκλιό του, είχε πει ότι η άδεια επιστρέφει στον πωλητή του ταξί. Έτσι, τι προσπαθούσε αυτός ο υφυπουργός να κάνει; Να διαφυλάξει ένα κλειστό κύκλωμα αγοραπωλησίας αδειών ταξί αντίθετα απ’ αυτό που έλεγε ο νόμος, που ήθελε να απελευθερώσει την άδεια, ως διοικητικό δικαίωμα κυκλοφορίας των οχημάτων αυτών. Εμείς εντοπίσαμε το πρόβλημα που είχε αυτή η εγκύκλιος του υπουργείου, προτείναμε στην υπηρεσία και αυτή έκανε ανάκληση σε μια περίπτωση που είχε εφαρμόσει την εγκύκλιο και είπαμε και στο υπουργείο ότι «εδώ έχεις κάνει λάθος. Ο νόμος λέει άλλα πράγματα από αυτά που εσύ έχεις δώσει εντολή να κάνουν οι περιφέρειες». Αυτό έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της Περιφέρειας Αττικής και αποκαλύπτει μία στρέβλωση που υπήρχε από τη Δημόσια Διοίκηση, η οποία ήθελε να εξυπηρετήσει προφανώς κάποιες κατηγορίες ενδιαφερομένων σε βάρος της ελεύθερης λειτουργίας και κυκλοφορίας αυτών των αδειών. Σας λέω ένα απλό παράδειγμα του πόσο σύνθετη μπορεί να είναι η συμβολή του Συμπαραστάτη σε επίπεδο περιφέρειας.
Κάτι ακόμα, που επίσης θεωρώ ότι είναι δουλειά του Συμπαραστάτη, ως προς την πλευρά που πρέπει να προτείνει αυτεπάγγελτα ιδέες στον περιφερειάρχη του, είναι διάφορα κενά που δεν έχουν υλοποιηθεί. Ας πούμε, ο «Καλλικράτης» λέει μέσα ότι το περιφερειακό συμβούλιο πρέπει να ψηφίζει μια Χάρτα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων πολιτών. Αυτό δεν το είχε κάνει καμία περιφέρεια. Από την πρώτη πρόταση που έκανα στην κ. Δούρου, την Περιφερειάρχη Αττικής, ήταν ότι πρέπει να ενεργοποιήσουμε αυτή την διάταξη του «Καλλικράτη». Μου είπε τότε «Ωραία, ετοιμάστε μας ένα σχέδιο να το φέρω να το εξετάσουμε και να το ψηφίσουμε». Αυτή τη στιγμή υπάρχει Χάρτα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων πολιτών στην Περιφέρεια Αττικής αναρτημένη, που έχει καταλογογραφήσει όλες τις δυνατότητες και υποχρεώσεις που έχουν οι πολίτες έναντι της Περιφέρειας Αττικής, με βάση το Σύνταγμα, του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, της νομοθεσίας για την ίση μεταχείριση. Ο Συμπαραστάτης πρέπει να μπει ακόμη και σε θέματα που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η υποχρέωση προηγούμενης ακρόασης για παράδειγμα είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα. Το να σου συμπεριφέρεται με αξιοπρέπεια ο υπάλληλος αλλά κι εσύ σ’ αυτόν, είναι υποχρέωση και δικαίωμα. Αυτά δεν έχουνε συγκεντρωθεί κάπου και κωδικοποιηθεί με τη μορφή που σας λέω, τουλάχιστον πριν θεσπιστεί η Χάρτα.
Κι επειδή ο Συμπαραστάτης μόνο μια φορά τον χρόνο εμφανίζεται στο περιφερειακό συμβούλιο και λογοδοτεί κατά κάποιο τρόπο, παρουσιάζοντας δημόσια την έκθεσή του, αυτό που εφαρμόζουν ορισμένοι συμπαραστάτες είναι ότι κάθε μήνα συγκεντρώνουμε όλες μας τις δραστηριότητες σ’ ένα δελτίο, που το ονομάζουμε «Μηνιαίο Δελτίο Δραστηριοτήτων» (όσοι το κάνουμε) και το αναρτούμε στις ιστοσελίδες μας, έτσι ώστε με μία ματιά οι πολίτες αλλά και οι αιρετοί, και οι υπάλληλοι της Περιφέρειας ή του Δήμου, να βλέπουνε με ποιες υποθέσεις έχουμε ασχοληθεί, ποια προβλήματα έχουμε λύσει, ώστε, αν χρειαστούν κι αυτοί βοήθεια και πληροφορίες για τις καλές πρακτικές που έχουμε εντοπίσει ή για τις κακές πρακτικές, να μας παίρνουν ένα τηλέφωνο για να τους στείλουμε περισσότερη την πληροφορία για να εξυπηρετηθούμε όλοι μαζί, γιατί ο αντικειμενικός σκοπός όλων μας είναι να υπερασπιστούμε όσο καλύτερα γίνεται και τα δικαιώματα των πολιτών (“συμπαράσταση στους πολίτες και τις επιχειρήσεις”) αλλά και το δημόσιο συμφέρον, το οποίο είναι επίσης ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο και για το οποίο οφείλουμε να μεριμνούμε ώστε να αποτρέπονται φαινόμενα όπως κι αυτά που ακούγαμε πριν από τον κ. Παπαπανάγο, που δυστυχώς είναι πάρα πολύ σοβαρά στην τοπική αυτοδιοίκηση και μπορούμε να βρούμε δομικούς τρόπους, όπως αυτοί που ακούσαμε πριν, που και εμείς θα τους υιοθετήσουμε ως συμπαραστάτες για να τους προτείνουμε (και πολύ καλά κάνατε που μας τους είπατε) στις περιφέρειές μας και στους δήμους μας, ώστε να αποτραπεί δομικά η διαφθορά. Όταν το φακελάκι είναι η συνήθεια, είναι κάτι που θα το ακολουθήσουν όλοι. Αν εξηγήσουμε ότι είναι πιο γρήγορος ο τρόπος χωρίς το φακελάκι κι αν φτάσουμε σε τόσο καλό επίπεδο εξυπηρέτησης του πολίτη και επίλυσης, τότε πια όλοι θα καταλάβουν ότι η διαφθορά κοστίζει και τελικά υπάρχει και κάτι άλλο, κάποιοι θεσμοί που δεν κοστίζουν, είναι πιο γρήγοροι και πιο αποτελεσματικοί, κι εύχομαι να φτάσουμε σ’ αυτό το σημείο.
Ευχαριστώ πολύ.
[Το κείμενο είναι εισήγηση που έγινε στις 14.9.2016 σε εκδήλωση της "Οικολογίας - Αλληλεγγύης" στην αίθουσα του Περιφερειακού Συμβουλίου)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου