Συνθήκες για τη συνάντηση Ε.Βενιζέλου – bloggers

Με αυτό το κείμενο κωδικοποιώ τις συνθήκες που χαρακτηρίζουν αυτή τη συνάντηση και επιβάλλουν συγκεκριμένους όρους για την ορθή διεξαγωγή της, περιορίζοντας την απόπειρα στείρας επικοινωνιακής εκμετάλλευσής της και προτείνοντας λύσεις για την διασφάλιση των δικαιωμάτων των bloggers.

Ι. Μια ανοικτή πρόσκληση, αλλά προς συγκεκριμένους αποδέκτες.

Η πρόσκληση που απηύθυνε ο Ε. Βενιζέλος σε συνάντηση για συζήτηση με bloggers έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

(α) Σκοπός είναι να δοθούν απαντήσεις σε ερωτήματα που έχουν τεθεί στο blog του πολιτικού και έχουν παραμείνει αναπάντητα.

(β) Τόπος της συνάντησης θα είναι φυσικός χώρος, επομένως παύουν οι συμβάσεις της διαδικτυακής συζήτησης: τα πρόσωπα γίνονται συγκεκριμένα, ο λόγος προφορικός, ο χρόνος τρέχων.

(γ) Χρόνος της συνάντησης ορίζεται μία ημέρα στις αρχές Οκτώβρη 2007, εν τω μέσω δηλαδή της προεκλογικής περιόδου για την ανάδειξη του νέου προέδρου του ΠΑΣΟΚ.

ΙΙ. Η εκδήλωση ενδιαφέροντος

Η διαδικασία για την εκδήλωση ενδιαφέροντος γίνεται με εγγυήσεις τήρησης της μυστικότητας που επιβάλλει η ιδιότητα του blogger, αλλά και η νομοθεσία και νομολογία για την προστασία προσωπικών δεδομένων:

(α) οι ενδιαφερόμενοι αποστέλλουν σε ειδική διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μόνο την ονομασία του blog τους, ώστε να τους αποσταλεί ένας κωδικός εισόδου στη συνάντηση και

(β) υπάρχει σαφής δήλωση ότι τα δεδομένα που συλλέγονται δεν θα χρησιμοποιηθούν για κανέναν άλλο σκοπό, ούτε θα αποτελέσουν αρχείο.

Με αυτόν τον τρόπο δηλώνεται η ιδιότητα του blogger, χωρίς όμως διασταύρωση του e-mail με το δηλωθέν blog, το οποίο θα ήταν μάλλον υπερβολικό. Εξάλλου, ο απολύτως περιορισμένος σκοπός της επεξεργασίας ελαχιστοποιεί το ενδεχόμενο κατάχρησης των δεδομένων.

ΙΙΙ. Οι αντιρρήσεις

1. Ως προς το κοινό που καλείται – υπάρχει «κοινότητα των bloggers»;

Έχει διατυπωθεί μια σοβαρότατη ένσταση ως προς το κοινό-στόχο της πρόσκλησης: οι bloggers δεν αποτελούν μία συλλογικότητα, δεν εκπροσωπούνται, δεν υπάρχει ιεραρχία, δεν έχουν κοινές επιδιώξεις. Ακόμη και η περιεκτική έννοια «οι bloggers» δεν σημαίνει τίποτα εκτός από το άθροισμα ιδιωτών που εκφράζονται μέσα από ιστολόγια, χωρίς να επιδιώκουν κατ’ αρχήν τίποτα περισσότερο από τον αυτοπροσδιορισμό και την πραγμάτωση της διαδικτυακής ατομικότητάς τους.

Πολύ σωστά. Όμως η πρόσκληση δεν απευθύνεται σε μία κοινότητα, αλλά στους bloggers που έχουν υποβάλλει ερωτήματα στο evenizelos.blogspot.com, τα οποία ο πολιτικός δεν έχει χρόνο να απαντήσει.

Θα μπορούσε να αντιταχθεί σε αυτό ότι:

(α) αφού απευθύνεται σε αυτούς που δεν έχει απαντήσει ερωτήματα, ας καλέσει μόνον αυτούς με αποστολή απευθείας κωδικών στα e-mail τους και

(β) ας προσπαθήσει να βρει χρόνο να απαντήσει διαδικτυακά, αφού επιθυμεί να φανεί και ο ίδιος ως blogger που αισθάνεται άνετα μέσα από αυτό το κανάλι επικοινωνίας.

Στο (α) η απάντηση είναι ότι με την ανοικτή πρόσκληση απευθύνεται και σε άλλους που δεν του έχουν θέσει ερωτήματα, έτσι ώστε να μην διαχωρίζονται οι bloggers σε «επισκέπτες» και «μη» ενώ στο (β) η απάντηση είναι ότι όταν θέτεις ένα ερώτημα το ζητούμενο είναι να λάβεις μια απάντηση: αυτός είναι ο αυτοσκοπός, όχι το μέσον. Αν ο Βενιζέλος δώσει σαφείς απαντήσεις σε μια ερώτηση που δεν πρόλαβε να απαντήσει διαδικτυακά, ο σκοπός του διαλόγου έχει επιτευχθεί. Το επιχείρημα ότι «δεν το έκανε όμως στο blog» είναι μια μεταμοντέρνα αγκύλωση, κατά την οποία ό,τι δεν έχει γραφτεί στο Διαδίκτυο, δεν υπάρχει.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι «κοινότητα/γενιά bloggers» δεν υπάρχει. Αυτό δεν μας εμποδίζει βέβαια να κάνουμε blogoparty και να βρισκόμαστε μαζί, απευθύνοντας οι ίδιοι προσκλήσεις «σε όλους τους bloggers» ή και βγαίνοντας με παρέες από άτομα που έχουμε γνωριστεί από τα blogs. Αυτές οι περιστάσεις βέβαια δεν έχουν κάποιο «ιδεολογικό» διακύβευμα, αλλά από την άλλη, για να αποδεχόμαστε μια τέτοια πρόσκληση, κάτι θα σημαίνει. Αλήθεια, γιατί να πάμε σε ένα blogoparty, αφού δεν μας συνδέει τίποτα με άτομα που είτε διαβάζουμε, είτε γνωρίζουμε χρόνια αλλά δεν έχουμε σχέσεις, είτε δεν γνωρίουμε ούτε διαβάζουμε; Μα τι άλλο, εκτός από την περιέργεια και τη διάθεση για κοινωνικότητα. Έτσι μπορεί να μην υπάρχει τελικά μια «κοινότητα», σίγουρα όμως υπάρχει μια υπο-κοινωνία των bloggers, μια χαλαρής σύνδεσης ευρύτερη «παρέα», η οποία σε ορισμένες εξαιρετικές περιστάσεις δεν περιορίζεται στην «ψηφιακή ζωή», αλλά τολμά να εμφανίζεται και στον έξω κόσμο.

2. Είμαστε bloggers όταν συναντιόμαστε in real life;

Υποστηρίζεται πάντως ότι όταν δεν συζητάμε πια μέσα από τα fora των ιστολογίων, αλλά βγαίνουμε έξω και κάνουμε πάρτυ, ή βλεπόμαστε δια ζώσης ή διαδηλώνουμε στο δρόμο ή ζητάμε από την Αρχή Ζορμπά να μας χορηγήσει αντίγραφο του Πορίσματος ή υποστηρίζουμε κάποιον κατηγορούμενο blogger με την παρουσία μας σε ένα δικαστήριο, δεν είμαστε bloggers, επειδή αυτές είναι δραστηριότητες off line.

Στην «πραγματική ζωή» παίζουμε πράγματι με άλλους όρους: έχουμε ένα μόνο πρόσωπο, συγκεκριμένη εικόνα με περιορισμένες δυνατότητες επέμβασης, δεδομένη ευφράδεια, κινήσεις, εκφράσεις, σώμα. Οι ιδέες όμως; Όλα αυτά που υποστηρίζουμε στα κείμενά μας, αλλάζουν ως δια μαγείας μόνο και μόνο επειδή μπορεί κάποιος να μας τσιμπήσει; Αν βγάλω το laptop από την πρίζα καθίσταται ο εγκέφαλός μου off line;

Η ιδιότητα του blogger είναι τόσο ευρεία όσο η ιδιότητα του πολίτη ή του εραστή, με την έννοια ότι νοηματοδοτείται από καθέναν χωριστά, ενώ υπάρχουν κάποιοι γενικοί κανόνες που ισχύουν οριζόντια.

Όταν κλείσω τον υπολογιστή μου και πάλι είμαι blogger, γιατί μπορεί να σκέφτομαι ποιο θα είναι το επόμενο post, ή πως θα αντικρούσω ένα δηκτικό σχόλιο που μου έγινε ή να αναρωτιέμαι τι θα γράψει σήμερα ο nanakos. Από την άλλη πλευρά, όταν κλείσω τον υπολογιστή μου, ευτυχώς στο μέτωπό μου δεν γράφει «είμαι blogger». Γιατί δεν είμαι μόνο αυτό και γιατί δεν θέλω να το γνωρίζουν όλοι όσοι με συναναστρέφονται στην «πραγματική ζωή». Έτσι, ερχόμαστε στο ακανθώδες θέμα της ανωνυμίας…

3. Τα δικαιώματα των bloggers ισχύουν και εκεί έξω

Πριν από δύο χρόνια είχε τεθεί το ζήτημα του κατά πόσον έχει δικαίωμα κάποιος που γύρισε ένα μικρό βίντεο από το «πάρτυ των bloggers», να το αναρτήσει στο blog του παρά την αντίρρηση προσώπων που εικονίζονταν σε αυτό. Γράφτηκαν πάρα πολλά τότε, για υπερβολική ευαισθησία αυτών που ζητούσαν να μην εμφανιστεί η εικόνα τους, για απόλυτη ελευθερία των bloggers να ανεβάζουν ό,τι θέλουν, για μη δυνατότητα ταύτισης της εικόνας του προσώπου με συγκεκριμένο ιστολόγιο. Το ζήτημα ήταν περισσότερο από ξεκάθαρο, κατά τη γνώμη μου: κανείς δεν μπορεί να σου επιβάλει την αναμετάδοση της εικόνας σου κάτω από τη λεζάντα «το πάρτυ των bloggers». Γιατί να μάθει το αφεντικό σου, τα παιδιά σου, ο άντρας σου, η γυναίκα σου, το ΣΔΟΕ, ότι είχες πάει σε ένα πάρτυ με bloggers, άρα κατά πάσα πιθανότητα είσαι και εσύ blogger; Υπήρχε ένα σοβαρότατο διακύβευμα: η ιδιωτικότητα σε συνδυασμό με την ελευθερία της έκφρασης.

Το ανώτατο δικαστήριο του Delaware στις ΗΠΑ αρνήθηκε να διατάξει άρση απορρήτου για να εντοπιστεί ο blogger που είχε μεταδώσει δυσφημιστικούς ισχυρισμούς για τον δήμαρχο, επειδή έκρινε ότι υπάρχει ένα συνταγματικό δικαίωμα στην ανωνυμία, το οποίο κατισχύει του δικαιώματος του δημάρχου για δικαστική προστασία κατά του συκοφάντη.

Στα καθ’ ημάς, υπήρξε η περίπτωση του blog «από το γραφείο», για το οποίο έγιναν αποκαλύψεις σχετικά με την ταυτότητα του blogger, με δυσάρεστες συνέπειες για την επαγγελματική του κατάσταση.

Υπάρχει, λοιπόν, μία γκρίζα ζώνη εικονικής-πραγματικής ζωής, όταν ο blogger καλείται με αυτήν την ιδιότητά του να εμφανιστεί σε «φυσικό χώρο», όπως λέει ο κ. Βενιζέλος. Η εμφάνιση αυτή, προκειμένου να γίνει σεβαστό το συνταγματικό δικαίωμα στην ανωνυμία, πρέπει να γίνει με όρους και συνθήκες που θα διασφαλίζουν και δεν θα θέτουν σε κίνδυνο αυτό το συνδυασμό ιδιωτικότητας-ελευθερίας έκφρασης που απολαμβάνουν οι bloggers στο διαδίκτυο.

4. Η υποψία για επικοινωνιακή εκμετάλλευση της συνάντησης Ε. Βενιζέλου με τους bloggers.

Τα blogs θεωρούνται σήμερα το μοντέρνο, η δήθεν εξ ορισμού ανεξάρτητη φωνή την οποία επικαλούνται ορισμένοι πολιτικοί, προκειμένου να πείσουν για την ανοικτότητά τους και την ευρύτητα του ερείσματός τους.

Η πρόσκληση Ε. Βενιζέλου λοιδορήθηκε από την αρχή, ως εντασσόμενη σε αυτήν την νέα τάση. Δεδομένης της ετερογένειας των blogs, καθώς όπως είπαμε οι bloggers δεν είναι «κοινότητα», είναι απολύτως δικαιολογημένο να εξανίστανται και να κοροϊδεύουν την άγνοια των (επικοινωνιολόγων των) πολιτικών που λαϊκίζουν αναφερόμενοι σε «bloggers».

Ένα βασικό στοιχείο αυτής της επιχειρηματολογίας είναι ότι ο Βενιζέλος αδυνατεί να ανταποκριθεί στη φύση του μέσου και μας καλεί στο δικό του «γήπεδο», στο οποίο –υποτίθεται ότι- είναι πρωταγωνιστής: ευγλωττία και πολυλογία. Υπάρχει ο φόβος, ή μάλλον η βεβαιότητα ότι κανείς δεν θα μπορεί να σταυρώσει λέξη σε μια συνάντηση με τον Βενιζέλο.

Προσωπικά δεν πείθομαι από αυτό το επιχείρημα, ίσως γιατί γνωρίζω bloggers (βλ. πραγματική ζωή) οι οποίοι μπορούν να «στριμώξουν» και τον ικανότερο ρήτορα της Βουλής και άλλους που είναι πιο πολυλογάδες από τον Αβραμόπουλο, τον Χριστόδουλο και τον Βενιζέλο μαζί. Αλλά αυτό είναι το ζητούμενο άραγε; Να «στριμωχθεί» ο Βενιζέλος; Δεν νομίζω, αφού αρχικός σκοπός είναι να του τεθούν και πάλι τα ερωτήματα στα οποία δεν έχει απαντήσει. Θα στριμωχθεί εκ των πραγμάτων, αν δεν απαντήσει ή αν δεν απαντήσει ικανοποιητικά.

Οι περισσότεροι πάντως θεωρούν ότι αυτού του είδους οι προσκλήσεις είναι για τα μάτια του κόσμου, για επικοινωνιακή κατανάλωση, για να κυκλοφορήσει το Δελτίο Τύπου με τίτλο «Ο Ε. Βενιζέλος συζητά με bloggers»! Λες και δεν υπάρχει μετά η δυνατότητα από τα ίδια τα blogs να αποκαλυφθεί αν πράγματι η συνάντηση είναι για τα μάτια του κόσμου, αν ο Βενιζέλος είναι άσχετος με τα θέματα της κοινωνίας της πληροφορίας, αν όλο αυτό ήταν ένα επικοινωνιακό τσιρκάκι. Ο πουριτανισμός «δεν πάω γιατί θα μας χρησιμοποιήσει» είναι στην ουσία παραίτηση άνευ όρων. Πιο αποτελεσματικό θα είναι να πας και αν έχεις διαφωνίες και απογοητευτείς, τι σε εμποδίζει να τον κράξεις από το blog σου;

Έχω όμως και μερικές συγκεκριμένες προτάσεις για να κοπεί η όρεξη του Ε. Βενιζέλου για στείρα επικοινωνιακή αξιοποίηση της πρόσκλησής του.

ΙV. Η ορθή υλοποίηση της συνάντησης

1. Η ανωνυμία ως περιορισμός της επικοινωνιακής εκμετάλλευσης

Μια συνάντηση «με bloggers» δεν επιτρέπεται να οδηγήσει σε αποστέρηση της ανωνυμίας/ψευδωνυμίας των bloggers που συμμετέχουν. Με την εξαίρεση των προσώπων που τα ίδια παραιτούνται από το δικαίωμά τους αυτό – εξαίρεση όμως που δημιουργεί στην πράξη δύο ανεπιθύμητες κατηγορίες, τους επώνυμος και τους ψευδώνυμους, έτσι ώστε να έχουμε μπλογκόσφαιρα δύο «ταχυτήτων» (πρόβλημα αντίστοιχο με την «προαιρετική» αναγραφή θρησκεύματος στις ταυτότητες)- δεν πρέπει να ανακοινωθούν ονόματα, ψευδώνυμα, ούτε να μεταδοθούν από κανένα μέσο φωτογραφίες προσώπων.

Όπως η διαδικασία εκδήλωσης ενδιαφέροντος καλύφθηκε τελικά από τη δέουσα μυστικότητα, πολύ περισσότερο και η ίδια η συνάντηση-συζήτηση πρέπει να διεξαχθεί με όρους προστασίας της ανωνυμίας των bloggers. Αυτό κατ’ αποτέλεσμα περιορίζει την δυνατότητα του κ. Βενιζέλου να δώσει στην δημοσιότητα φωτογραφίες, video ή άλλο υλικό από το οποίο είναι δυνατή η ταυτοποίηση προσώπων. Επομένως, η δυνατότητα επικοινωνιακής αξιοποίησης της συνάντησης περιορίζεται σημαντικά από τα ίδια τα δικαιώματα που απορρέουν από την ιδιότητα του blogger.

2. Η αρχή της διαφάνειας ως αξίωση συνδιαμόρφωσης του επικοινωνιακού αποτελέσματος της συνάντησης

Ωστόσο, αυτός ο όρος δεν σημαίνει ότι η συνάντηση πρέπει να παραμείνει στο σκοτάδι. Υπάρχει σαφέστατα ενδιαφέρον για το περιεχόμενο της συζήτησης ανάμεσα στον Βενιζέλο και τους bloggers που θα πάρουν μέρος.

• Μπορούν να καταγραφούν πρακτικά και να αναρτηθούν εκ των υστέρων στο διαδίκτυο.
• Επίσης μπορούν οι ίδιοι οι bloggers να ανεβάσουν υλικό με τις εντυπώσεις τους, εφόσον δεν «δίνουν» κάποιον που δεν το επιθυμεί, έστω και ως ψευδώνυμο.
  
• Μπορεί να εκδοθεί ένα δελτίο τύπου, στην σύνταξη του οποίου όμως θα έχουν λάβει μέρος και οι ίδιοι οι παριστάμενοι bloggers και όχι μόνο το γραφείο τύπου του Βενιζέλου.

3. Τα πρωτότυπα ερωτήματα ως αντίβαρο στη "ρητορική υπεροχή" του πολιτικού

Επί της θεματικής, η ίδια η πρόσκληση έχει ταξινομήσει τα αναπάντητα ερωτήματα σε τρεις κατηγορίες. Με την διεύρυνση βέβαια του ακροατηρίου, οι κατηγορίες μπορεί να εμπλουτιστούν. Αυτό είναι ακόμη πιο ενδιαφέρον, γιατί θα έχει το στοιχείο του «αιφνιδιασμού» του Βενιζέλου. Με τον «αιφνιδιασμό», οι bloggers μπορούν να περιορίσουν την υπεροχή του πολιτικού στο επίπεδο της ρητορικής. Υπάρχουν τόσα ζητήματα (λ.χ. ανοικτό λογισμικό στον δημόσιο τομέα – SOSάρα, αλλά δεν δίνω άλλο hint) που ένας mainstream πολιτικός ίσως να μην είναι σε θέση να τοποθετηθεί ικανοποιητικά. Επομένως, μετριάζεται και αυτό το επιχείρημα ότι ο Βενιζέλος στα προφορικά είναι εξ ορισμού καλύτερος από εμάς.

4. O τελευταίος λόγος

Ό,τι και να γίνει, στο κάτω-κάτω, αυτή η συνάντηση θα αξιολογηθεί a posteriori από τους ίδιους τους bloggers, και φαντάζομαι όχι μόνο όσους θα πάρουν μέρος, από τα ιστολόγιά τους. Οι οποίοι έτσι κι αλλιώς θα έχουν τον τελευταίο λόγο, ό,τι κι αν πει ο Βενιζέλος.

V. Aς μην ακυρώσουμε την σημασία της συμμετοχής και την αυταξία της διαλεκτικής

Οι επικοινωνιακοί σκοποί του πολιτικού είναι δεδομένοι, υπάρχουν όμως και οι συνθήκες που επιβάλλει η ιδιότητά μας ως bloggers που μετριάζουν κατά πολύ την υπεροχή αυτή που προβάλλεται ως ο μπαμπούλας για να αποτρέψει τους bloggers από την συνάντηση με το «τέρας».

Από όλα τα παραπάνω βέβαια, δεν δίνεται απάντηση σε αιτιάσεις του στυλ «θα πάνε πολλοί μαλάκες επειδή τους γοητεύει η γαμημένη η εξουσία». Αυτή η γενίκευση μπορεί να αφορά και όσους πάνε να ψηφίσουν στις εκλογές (ανεξάρτητα από το κόμμα ή το λευκό/άκυρο που μπορεί να ρίξουν) ή και σε όσους προσφεύγουν στη Δικαιοσύνη για να λύσουν τις διαφορές τους (και αυτή εξουσία είναι) ενώ θα μπορούσαν, ας πούμε, να πάρουν τον «νόμο» στα χέρια τους. Πιο ψαγμένο είναι το επιχείρημα ότι «με την παρουσία σας νομιμοποιείτε τον Βενιζέλο», τον οποίο στην πραγματικότητα μπορεί να αντιπαθούμε, να απεχθανόμαστε, έως να προτιμούμε για προεδρο ΠΑΣΟΚ ή και για πρωθυπουργό. Η φυσική παρουσία δεν σημαίνει τίποτα το δεδομένο, όταν πηγαίνεις σε μια συνάντηση γεμάτος ερωτήματα που δεν απαντήθηκαν και αξιώνεις την απάντησή τους.

Το επιχείρημα συνδέεται με κυνικό ρεαλισμό: «νομίζεις ότι θα αλλάξει κάτι;» Ναι, νομίζω ότι «κάτι» έχει ήδη αλλάξει, γιατί δεν μας έχει ξανακαλέσει σε συνάντηση πολιτικός που ομολόγησε ότι δεν τα βγάζει πέρα με τις ερωτήσεις μας στο blog του. Αυτό είναι μία αλλαγή. Το αν αποσκοπεί σε επικοινωνιακή εκμετάλλευση και μόνο, είναι δεύτερη σκέψη, την οποία όπως ανέλυσα παραπάνω μπορούμε να περιορίσουμε με τον δικό μας τρόπο.

Η κατάργηση της ηλεκτρονικής διαμεσολάβησης στο διάλογο με έναν πολιτικό μπορεί με μεγάλη πιθανότητα να οδηγήσει σε ένα χάος επιχειρημάτων, αλλά και πιθανών απαντήσεων, το οποίο δεν έχουμε κανένα λόγο να μην επιδιώξουμε.