Κυριακή, Μαΐου 23, 2010

Blogs: Είναι συμβατή η ανωνυμία με τη δεοντολογία;

Έχω υποστηρίξει πολλές φορές ότι η ανωνυμία στο Διαδίκτυο - επομένως και στα blogs -αποτελεί  συνιστώσα της ελευθερίας της έκφρασης. Στο Διαδίκτυο ασκούμε ταυτόχρονα πολλά δικαιώματα, τα οποία μπορεί να φαίνονται αντιφατικά μεταξύ τους, όμως δεν είναι: δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικότητας (ψευδωνυμία, ανωνυμία, απόρρητο) σε συνδυασμό με το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης. 

Ταυτόχρονα ομως, η ανωνυμία δεν συνιστά αλληλοαποκλειόμενη αξία σε σχέση με την δεοντολογία που πρέπει να τηρεί καθένας στο δημόσιο λόγο (είτε είναι, είτε δεν είναι δημοσιογράφος). Το ότι είσαι ανώνυμος δεν σημαίνει ότι απαλάσσεσαι από την υποχρέωση διασταύρωσης και τεκμηρίωσης μιας είδησης ΠΡΙΝ την μεταδόσεις. Το ότι γράφεις σε blog δεν σημαίνει ότι απαλάσσεσαι από την αναζήτηση της αντίθετης άποψης, όταν μεταδίδεις μια πληροφορία (όχι απλή κρίση) για ένα ερειζόμενο ζήτημα.

Μπορεί οι ίδιοι οι κανόνες της δεοντολογίας να μην περιλαμβάνονται σε νομικά δεσμευτικό κείμενο (εκτός από το π.δ. 77/2003 για τις ενημερωτικές ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές), αλλά η παράλειψη τήρησής τους, σε συνδυασμό με αρνητικές επιπτώσεις για την προσωπικότητα του θιγόμενου, στοιχειοθετούν αυξημένο δόλο: δεν διασταύρωσες ρισκάροντας την ανακρίβεια, μόνο και μόνο επειδή στην ακατέργαστη μορφή της η πληροφορία φαίνεται πιο "ζουμερή", άρα θα κερδίσεις μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα. Θα χάσεις όμως σε εγκυρότητα. Θα χάσεις ενδεχομένως και μερικές χιλιάδες ευρώ σε αποζημίωση που θα καταδικαστείς να καταβάλεις στον θιγόμενο. 

Το ότι έχουμε νέα μέσα δεν σημαίνει ότι καταργήθηκε αυτομάτως η γενική νομοθεσία: σημαίνει ότι δεν εφαρμόζεται η ειδική νομοθεσία που είχε θεσπιστεί για τα παραδοσιακά μέσα. Κατά τ' άλλα, οι κανόνες της δεοντολογίας έχουν αναγνωριστεί από τα Δικαστήρια ως ένα ευρύτερο σύνολο υποχρεώσεων που απορρέουν από τα "συναλλακτικά ήθη".

Μια κωδικοποίηση αυτών των κανόνων, προσαρμοσμένων ειδικά για τα blogs, είχα επιχειρήσει πριν 3 χρόνια (Κώδικας Δεοντολογίας Ιστολογίων) (Επεξηγήσεις στον Κώδικα Δεοντολογίας Ιστολογίων). Υπάρχει ήδη μια υπόθεση που εκκρεμεί στη Δικαιοσύνη και στην οποία έχει τεθεί υπόψη η συγκεκριμένη κωδικοποίηση των συναλλακτικών υποχρεώσεων των bloggers. Οπότε, με την απόφαση θα μάθουμε κατά πόσον οι δικαστές θεωρούν ότι οι bloggers δεσμεύονται ή όχι από τη δεοντολογία του δημόσιου λόγου. 

 



10 σχόλια:

Νατάσσα Αποστολίδου είπε...

Αγαπητέ blogger, λυπάμαι που θα σε απογοητεύσω αλλά μετά από αρκετών μηνών έρευνα στο θέμα blog για τη διατριβή μου(δεν είμαι νομικός αλλά επικοινωνιολόγος) οι κανόνες δεοντολογίας που αναφέρεις δεν υφίστανται σε αυτό το ηλεκτρονικό μέσο «δημοσιογραφίας των πολιτών» (citizen’s journalism) όπως εξηγώ πιο κάτω.

Οι κανόνες δεοντολογίας που αναφέρεις (δηλαδή η διαπίστωση αξιόπιστων πηγών, και η παρουσίαση μίας ισορροπημένης είδησης) είναι υποχρεωτικές και αναφέρονται σε ειδησιογραφία, όχι σε σχόλια. Τα blogs είναι σχολιασμοί και όχι ειδησιογραφία όπως για παράδειγμα ο τύπος πολλές φορές δημοσιεύει σχόλια δημοσιογράφων τα οποία εκφράζουν την άποψη του δημοσιογράφου.

Μάλιστα οι κανόνες δεοντολογίας που ανέφερα πιο πάνω δημιουργήθηκαν για να εξασφαλίζεται η αξιοπιστία των ειδήσεων. Η διατριβή μου έχει αποκαλύψει ότι στο διαδίκτυο τα πρότυπα αξιοπιστίας είναι εντελώς διαφορετικά, και μάλιστα η υποκειμενικότητα ενός blogger θεωρείται ως πλεονέκτημα και παράγοντας αξιοπιστίας σε αντίθεση με τα ΜΜΕ τα οποία έχουν ατζέντα αλλά δεν την δημοσιεύουν.

Αν ενδιαφέρεσαι περισσότερο για το θέμα, μπορείς να επικοινωνήσεις στο email μου.

e-Lawyer είπε...

Αγαπητή Νατάσσα,

Η διαφωνία σου προφανώς βρίσκεται στον ορισμό του blog, γιατί ως τέτοιο θεωρείς μόνο τον χώρο δημοσίευσης σχολίων κι όχι ως χώρο δημοσίευσης ειδήσεων. Εάν όμως γράψω στο blog μου ότι αύριο θα γίνει πανελλαδική απεργία, προφανώς δεν έχω μεταφέρει ένα "σχόλιο", αλλά μια πληροφορία για αντικεικμενικό γεγονός.

Οπότε οι υπεραπλουστεύσεις blog = σχόλιο και μόνο νομίζω ότι είναι ανεπαρκείς.

Αλλά και στα σχόλια, όπως έχει νομολογήσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, μολονότι υπάρχει σαφώς μεγαλύτερη ελευθερία διατύπωσης περιεχομένου, η ακρίβειά τους ελέγχεται εφόσο βασίζονται σε κάποια πραγματικά περιστατικά, τα οποία δεν θα πρέπει να παρουσιάζονται παραποιημένα.

Η υποκειμενικότητα ενός blogger είναι σαφώς διαφορετική τάξη μεγέθους σε σχέση με το ρόλο του παραδοσιακού δημοσιογράφου, αλλά η νομοθεσία που καλείται να εφαρμόσει ο δικαστής είναι η ίδια και στους δύο. Οι δεοντολογικές παραβάσεις αφορούν το βαθμό της πταισματικής ευθύνης (και μόνον). Επομένως, η υποκειμενικότητα, από την πλευρά ενός συμβούλου επικοινωνίας ενδεχομένως αποτελεί ένα αξιοποιήσιμο εργαλείο, αλλά από νομικής πλευράς αξιολογείται εντελώς διαφορετικά.

Αν ενδιαφέρεσαι για το θέμα, μπορείς να επικοινωνήσεις στο mail μου.

Unknown είπε...

Έχει δημιουργηθεί πρόβλημα εκεί που ουσιαστικά δεν υπήρχε και είναι μάλιστα δομικό. Η είσοδος του blogger στην ορολογία και στον τρόπο ζωής που στο σύνολο της η ελληνική κοινωνία χρησιμοποιεί για να επικοινωνήσει, φέρει σημαντικό το βάρος της δυτικ(ότερ)ης φιλελευθερης κουλτούρας. Σε πολλά σημεία η αντιμετώπιση είναι άνιση - των άκρων. Είτε ανάμικτα συναισθήματα τεχνο- και ξενο-φοβικής καχυποψίας, είτε υπερκατανάλωση και
Το έργο το έχουμε ξαναδεί. Υπενθυμίζω το θόρυβο με τους ρέιβερς στη δεκαετία του '90: η εξέλιξη των μουσικών και των πολιτισμικών γούστων στην πολύ απλή καθημερινότητα του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γερμανία, στην Ελλάδα προσγειώθηκαν ανώμαλα και επέφεραν σύγχυση. Κατασκευάστηκαν «ρέηβερς», κλίκες παρανόμων, μουσικές που έκαναν «τα παιδιά ναρκομανείς» κλπ. Στην ουσία, όμως, ποτέ δεν υπήρξαν ρέηβερς: απλά η μουσική και τα πολιτισμικά της παραφερνάλια πέρασαν στο επόμενο στάδιο.
Διαβάζω και ακούω πώς αντιμετωπίζει στην Ελλάδα η κοινή γνώμη τα blogs. Αλλά επίσης και πώς, σε γενικές γραμμές, οι θαμώνες της ελληνικής μπλογκόσφαιρας έχουν δημιουργήσει μια άτυπη κοινότητα που - για διάφορους λόγους που δεν είναι του παρόντος να αναλύσω - διαχωρίζει την κινητικότητά της με όρους εσωστρέφειας.
Ούτε οι μεν ούτε οι δε κατανοούν πώς δεν υπάρχει κατηγορία bloggers. Υπάρχουν πολίτες που χρησιμοποιούν την υπάρχουσα τεχνολογία για να επικοινωνήσουν. Το ίδιο συνέβηκε με το χαρτί και την πένα, με τον τυπογράφο, με το ραδιόφωνο. Μάλλον, οι ηθικές αναστολές της ελληνικής κοινωνίες απέναντι στην - παραδοσιακά - ξένη τεχνολογία και το ήθος που αυτή μεταφέρει, περιθωριοποιούν τις πρακτικές των χρηστών. Και οι χρήστες ανταποκρίνονται, διαχωρίζοντας εαυτούς.
Επομένως, τεχνικά είναι αδιάφορο εάν έχουμε να κάνουμε με «blogs». Δεν υπάρχει ιδιαίτερο καθεστώς για bloggers εκεί που οι πολίτες απλούστατα διευρύνουν την επικοινωνιακή τους σφαίρα. Συμφωνώ ότι ουδεμία παρέκκλιση από το γενικότερο παραδοσιακό πλαίσιο θα πρέπει να γίνει δεκτή. Επίσης, οποιαδήποτε νομοθετική πρωτοβουλία προς την κατεύθυνση δημιουργίας κανόνων έκφρασης με αφορμή τα blogs θα πρέπει γενικώς να αποφευχθεί διότι τελικά θα κατακερματίσει και θα αποδυναμώσει το πλαίσιο συνταγματικής προστασίας της έκφρασης – πιθανόν να προκαλέσει και αντιφατικές δικαστικές αποφάσεις...

Vera είπε...

E-Lawyer welcome back. Έλαμψες δια της απουσίας σου όλο αυτό το διάστημα. :)

Αδυνατώ να πιστέψω πως θα υπάρξει δεοντολογία στο δημόσιο λόγο των ανώνυμων bloggers και σχολιαστών όταν εκεί που είναι δεδομένη η ύπαρξη αντίστοιχου Κώδικα - στις εφημερίδες και την τηλεόραση - ακούγονται και γράφονται τόσες ανακρίβειες, ψεύδη και λασπολογίες. Το ότι το μέσο θα επανέλθει στην ίδια σελίδα ή την ίδια εκπομπή με διάψευση/διόρθωση δε διορθώνει τη ζημιά που προκάλεσε γιατί πολύ απλά δεν είναι δεδομένο ότι αυτοί που ενημερώθηκαν την πρώτη φορά θα ενημερωθούν και τη δεύτερη. Το επιχείρημα της καταδίκης σε καταβολή προστίμου για ηθική βλάβη καταρρίπτεται από τα αντισταθμιστικά οφέλη που προσδοκά να αποκομίσει κανείς (ανεβαίνει η τηλεθέαση/κυκλοφορία/επισκεψιμότητα; και το κύριο και σημαντικότερο: εξυπηρετείται η ατζέντα;).

Η Natassa καταθέτει την άποψή της ως επικοινωνιολόγος, εσύ ως blogger. Από την πλευρά μου, του απλού τηλεθεατή και αναγνώστη (εφημερίδων/blogs), η υπόθεση της έγκυρης ενημέρωσης είναι χαμένη από καιρό και άσχετα με την ύπαρξη ή την απουσία κανόνων δεοντολογίας, κάθε "είδηση" την αντιμετωπίζω με δυσπιστία. Αν κάποιο θέμα με ενδιαφέρει ιδιαίτερα ψάχνω κι άλλες πηγές από αυτή που ενημερώθηκα αρχικά, ώστε να έχω όσο το δυνατόν πιο σφαιρική άποψη. Πιστεύω πως είναι ο πιο σίγουρος τρόπος αποφυγής της παραπληροφόρησης, μαζί με το διαρκές "ξεσκαρτάρισμα" των πηγών που επιλέγει κανείς.

e-Lawyer είπε...

Πρώτ' απ' όλα μην μπερδεύουμε το δέον με το είναι. Το αν τηρείται ή όχι η δημοσιογραφική δεοντολογία από τα παραδοσιακά ΜΜΕ είναι άλλο ζήτημα από το αν πρέπει να υπάρχει δεοντολογία.

Πάντως δεν συμφωνώ με την εξισωτιστική προσέγγιση, γιατί στα blogs υπάρχουν 2 ουσιώδεις διαφοροποιήσεις: διάρκεια της ανάρτησης και δυνατότητα απάντησης. Φυσικά κι αυτά είναι σχετικά, γιατί υπάρχουν bloggers που σβήνουν αναρτήσεις και άλλοι που δεν δίνουν την δυνατότητα απάντησης.

Νατάσσα Αποστολίδου είπε...

E-lawyer, και να γράψεις ότι αύριο θα έχει πανελλήνια απεργία στο blog σου δεν θα θεωρηθεί είδηση, αφού τα blogs ανήκουν στην κατηγορία word of mouth, άρα είναι λες και η ανιψιά μου αναφέρει την συγκεκριμένη είδηση. Η εξίσωση των blogs ως πηγή ειδήσεων δεν ισχύει γιατί όπως ανέφερε και ο stuart «Υπάρχουν πολίτες που χρησιμοποιούν την υπάρχουσα τεχνολογία για να επικοινωνήσουν».

Παρόλαυτά, θα ήθελα να ξέρω περισσότερα για τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που αναφέρεις. Μπορείς να μου στείλεις links?

e-Lawyer είπε...

Όποιος διαδίδει ψευδείς ισχυρισμούς που μπορούν να έχουν αρνητικές συνέπειες σε τρίτους και να προξενήσουν βλάβη είναι υπόλογος απέναντι στο νόμο, είτε είναι η ανηψιά σου, είτε blogger, είτε δημοσιογράφος.
Μπορεί η επικοινωνιακή αξία να είναι διαφορετική (άλλο το word of mouth, άλλο το δελτίο ειδήσεων), αλλά όλες οι περιπτώσεις αφορούν το δημόσιο λόγο, ο οποίος έχει ορισμένα minima προϋποθέσεων που πρέπει να πληρούνται για να είναι νόμιμος.
Οι αποφάσεις του ΕΔΔΑ είναι στο www.echr.coe.int.

Ανώνυμος είπε...

Κανένας πρέπει να μπορεί να ερευνήσει. Να εφοδιαστεί και να αδειοδοτηθεί κατάλληλα από την κοινωνία, τους προπάτορες, την επιστήμη, κυρίως όμως τους ανθρώπους στις κρίσιμες εκείνες θέσεις (ο παντοδύναμος γραμματέας της σουηδικής ακαδημίας). Γιατί, αν το σκεφτείς αδιάτριφτα, στις αληθείς και υψηλές τις έρευνες, μεγάλως υπάρχει το ευάρεστο στοιχείο αυτής της ανθρωπιστικής πρωτοτυπίας που δεν αναπαράγεται με στίγματα η ρέουσα. Στους κήπους περιπατώντας ο άνθρωπος, κοιτάζοντας ψηλά, πέφτω να λέει μόνο πέφτω.

Ανώνυμος είπε...

Όταν υπάρχει επιφύλαξη του νόμου τι ακριβώς σημαίνει???? Πχ ο νέος νόμος περί ηλεκτρονικών επικοινωνιών, επαναφέρει τροποποίηση στον ν 3471/06 περι ανώνυμη χρήση των υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας, με την επιφύλαξη του ν 3783/09. Μπορούν δηλαδή οι εταιρίες να επαναφέρουν την ανωνυμία στα καρτοκινητά????? Ισχύει ο ν 3783/09, απο τη στιγμή που αντιβαίνει σε αρκετά σημεία την οδηγία 2006/24/ΕΚ, όσο και τον ν 3719/2011???

e-Lawyer είπε...

Επιφύλαξη σημαίνει ότι ισχύουν μεν οι νέες διατάξεις, αλλά συνισχύουν και οι διατάξεις υπέρ των οποίων υπάρχει η επιφύλαξη.

To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...