Είναι κάποιοι όροι στον σύγχρονο δημόσιο λόγο που ακούγονται βαρύγδουποι και αόριστοι. Η διαφάνεια στην λειτουργία της διοίκησης αναλύεται πια σε μια σειρά από δυνατότητες, πληροφοριακά συστήματα, διαδικτυακές πύλες, διαδικασίες και πλατφόρμες. Πολύ πριν από όλα αυτά ήταν -και εξακολουθεί να είναι- το δικαίωμα κάθε πολίτη για πρόσβαση στα δημόσια έγγραφα. Από το 1986 που θεσπίστηκε για πρώτη φορά ρητά το σχετικό δικαίωμα στην νομοθεσία, μέχρι σήμερα που η "Διαύγεια" έχει μεταφέρει ένα σημαντικό μέρος των διοικητικών αποφάσεων στο Διαδίκτυο, οι δημόσιες υπηρεσίες έχουν κατ' αρχήν υποχρέωση να παρέχουν αντίγραφα των εγγράφων τους στο κοινό, εκτός αν κατ' εξαίρεση αυτό απαγορεύεται.
Η διοίκηση όμως, η οποία δεν αρέσκεται στους πολλούς ελέγχους και την πολύ κριτική από τους πολίτες, αναζητά τις εξαιρέσεις αυτές και επιχειρεί να τις καταστήσει κανόνα. Κάποτε και με τη συνδρομή της νομολογίας, ο "καθένας" που αναφέρει ο νόμος ότι έχει δικαίωμα πρόσβασης, έγινε ο "έχων εύλογο ενδιαφέρον" από την ερμηνεία. Δηλαδή πρέπει κάπως να εμπλέκεται και ο ίδιος στην υπόθεση για την οποία ζητά έγγραφα. Δηλαδή πρέπει σχεδόν να έχει έννομο συμφέρον. Έτσι ο "καθένας" έγινε ο εμπλεκόμενος στην υπόθεση.
Έπειτα, οι εξαιρέσεις από το δικαίωμα πρόσβασης άρχισαν σταδιακά να μεγεθύνονται: προσωπικά δεδομένα, υπηρεσιακό απόρρητο, πνευματική ιδιοκτησία, αναρμοδιότητα εισαγγελέα να εκδώσει εισαγγελική παραγγελία χορήγησης εγγράφων, μη ορθή στοιχειοθέτηση του εννόμου συμφέροντος και τελικά για να πάρεις κάτι "δύσκολο" δεν αποφεύγεις τα Δικαστήρια. Ενώ είναι αδιανόητο ο πολίτης να πρέπει να φτάσει στην Δικαιοσύνη για να πάρει το αντίγραφο ενός χαρτιού. Είχα μια υπόθεση μεταφράστριας που ήθελε ένα αντίγραφο από παράσταση που θα ανέβαινε στο Εθνικό Θέατρο γιατί είχε κάποιες υποψίες και το Εθνικό Θέατρο αντί να της δώσει χωρίς δεύτερη κουβέντα το αντίγραφο επικαλέστηκε το ... απόρρητο της πνευματικής ιδιοκτησίας. Χρειάστηκε η παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη για να συνηγορήσει ότι "η πνευματική ιδιοκτησία δεν είναι είδος απορρήτου" (βλ. Πόρισμα Συνηγόρου του Πολίτη).
Πρόσφατα καταργήθηκαν οι Επιτροπές Ελέγχου Εφαρμογής της Νομοθεσίας στις οποίες προσέφευγαν οι πολίτες για να λάβουν την ειδική αποζημίωση όταν δεν τηρούνταν οι προθεσμίες για χορήγηση εγγράφων. Δυστυχώς ο νομοθέτης αφαίρεσε μια εγγύηση διαφάνειας, χωρίς να την αντικαταστήσει με άλλο ισοδύναμο μέτρο. Προ ημερών η νομική υπηρεσία του Δήμου Αθηναίων αρνήθηκε να χορηγήσει αντίγραφα γνωμοδοτήσεων επικαλούμενη το δικηγορικό απόρρητο (βλ. εδώ). Χρειάζεται να γίνουν βήματα για την ανάκτηση της διαφάνειας στην καθημερινή συναλλαγή με την δημόσια διοίκηση. Ένα από αυτά που έχω προτείνει και παλαιότερα και έχει ακολουθηθεί πλέον και από την Διεθνή Διαφάνεια - Ελλάδας είναι η ίδρυση ενός Information Commissioner, με απορρόφηση της υπάρχουσας Αρχής Προστασίας Δεδομένων αλλά και την αρμοδιότητα να επιβάλλει την χορήγηση αντιγράφων από δημόσια έγγραφα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου