Τρίτη, Φεβρουαρίου 14, 2006

Αναδημοσίευση κειμένων χωρίς άδεια: ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ;

Τους τελευταίους μήνες παρατηρείται έντονα το φαινόμενο της αναδημοσίευσης σε εφημερίδες κειμένων που βρίσκονται αναρτημένα σε ιστολόγια, χωρίς προηγούμενη ενημέρωση των συντακτών των κειμένων και φυσικά χωρίς προηγούμενη συγκατάθεσή τους. Αξίζει, λοιπόν, να συμβουλευτούμε το σχετικό θεσμικό πλαίσιο για να διερευνηθεί κατά πόσον υπάρχει δικαίωμα αναδημοσίευσης και αν υφίσταται υποχρέωση τέτοιας ανοχής από τους bloggers.

Θα ξεκινήσω από τη βάση της έννομης τάξης, το ελληνικό Σύνταγμα. (Εξάλλου η αναδημοσίευση και η κυκλοφορία των εφημερίδων λαμβάνει χώρα σε ελληνικό έδαφος, οπότε αν υποτεθεί ότι υπάρχει άδικο, εφαρμοστέο είναι το δίκιο της τέλεσης του αδίκου). Στο άρθρο 5Α διαβάζουμε ότι

1. Καθένας έχει δικαίωμα στην πληροφόρηση, όπως νόμος ορίζει. Περιορισμοί στο δικαίωμα αυτό είναι δυνατόν να επιβληθούν με νόμο μόνο εφόσον είναι απολύτως αναγκαίοι και δικαιολογούνται για λόγους εθνικής ασφάλειας, καταπολέμησης του εγκλήματος ή προστασίας δικαιωμάτων και συμφερόντων τρίτων.
2. Καθένας έχει δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Η διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, καθώς και της παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσής τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους, τηρουμένων πάντοτε των εγγυήσεων των άρθρων 9, 9Α και 19.

http://www.parliament.gr/politeuma/syntagmaDetails.asp?ArthroID=6

Από αυτό το άρθρο, η εφημερίδα αντλεί το δικαίωμα στην πληροφόρηση -και την πρόσβαση στα κείμενα που βρίσκονται στο Διαδίκτυο- στην παθητική (λήψη πληροφοριών) και την ενεργητική της μορφή (διάδοση, βλ. και άρθρο 14§1 για την ελευθερία διάδοσης της έκφρασης). Παρατηρούμε ότι το δικαίωμα αυτό πρέπει να το ασκήσει μέσα στους όρους που επιβάλει ο νόμος (επιφύλαξη υπέρ της νομιμότητας). Περιορισμοί του δικαιώματος αυτού χωρούν εφόσον είναι απολύτως αναγκαίοι (εμφατική αναφορά στην αρχή της αναλογικότητας), επιβάλλονται με νόμο (αρχή της νομιμότητας του περιορισμού) και δικαιολογούνται για λόγους, inter alia, προστασίας δικαιωμάτων και συμφερόντων τρίτων (πρακτική εναρμόνιση αντίρροπων δικαιωμάτων).

Μία τέτοια δέσμη προστασίας δικαιωμάτων και συμφερόντων τρίτων που περιορίζουν το δικαίωμα του τύπου για ενεργητική πληροφόρηση είναι τα δικαιώματα που έχουν οι bloggers επί των προϊόντων της διάνοιάς τους, κατά την έκφραση του Αστικού Κώδικα (άρθρο 60)

Όποιος προσβάλλεται παράνομα στο αποκλειστικό δικαίωμά του επάνω στα
προϊόντα της διάνοιάς του έχει δικαίωμα να απαιτήσει κατά τους όρους
του νόμου, να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον.
Αξίωση αποζημίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες δεν
αποκλείεται,

ο οποίος ΑΚ είναι κάπως αόριστος (τι σημαίνει «προσβάλλεται παράνομα», τι σημαίνει «αποκλειστικό δικαίωμα», τι σημαίνει τέλος πάντων «προϊόντα της διάνοιας»), αν και προβλέπει ξεκάθαρα ότι η προσβολή αυτή θεραπεύεται με 1) απαίτηση άρσης της, 2) απαίτηση μη επανάληψής της στο μέλλον, ενώ 3) δεν αποκλείεται και αξίωση αποζημίωσης.

Αυτές οι αόριστες έννοιες του ΑΚ συμπληρώνονται με μια αναλυτικότερη δέσμη δικαιωμάτων που συγκροτεί το δίκαιο της διανοητικής ιδιοκτησίας. Η διανοητική ιδιοκτησία αποτελείται (χονδρικά) από τους κλάδους της πνευματικής και της βιομηχανικής ιδιοκτησίας.

Το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας που μας ενδιαφέρει εδώ είναι ένα πλέγμα διατάξεων διεθνούς, ευρωπαϊκού και εσωτερικού δικαίου. Αξίζει να συγκρατήσουμε ότι το δίκαιωμα πνευματικής ιδιοκτησίας περιλαμβάνεται στα θεμελιώδη δικαιώματα που απαριθμεί ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (άρθρο 17§2), ο οποίος αποτελεί και το Μέρος ΙΙ της Σύμβασης για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης.

http://www.europarl.eu.int/charter/pdf/text_el.pdf

Το εσωτερικό δίκαιο προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας περιλαμβάνεται κυρίως στον Νόμο υπ’ αρ. 2121/1993.

Ο νόμος αυτός ορίζει ότι το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας αποκτά κάποιος με την δημιουργία ενός έργου, χωρίς να απαιτείται καμία απολύτως τυπική διατύπωση (εγγραφή σε μητρώο, κατάθεση σε συμβολαιογράφο κλπ- αυτά έχουν απλώς και μόνο αποδεικτική αξία, όχι συστατική του δικαιώματος και κυρίως περιττή εφόσον κάτι έχει δημοσιευτεί ήδη στο Διαδίκτυο). Η πνευματική ιδιοκτησία περιλαμβάνει το δικαίωμα εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα προστασίας του προσωπικού δεσμού του δημιουργού με αυτό (ηθικό δικαίωμα). Οι δύο αυτοί πυλώνες της πνευματικής ιδιοκτησίας αναλύονται σε ειδικότερες εξουσίες.

Τι είναι όμως το «έργο» που προστατεύει ο νόμος; Ο ορισμός του έργου που απολαμβάνει προστασίας δίνεται από το άρθρο 2§1:

Ως έργο νοείται κάθε πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης, που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή, ιδίως τα γραπτά ή προφορικά κείμενα, οι μουσικές συνθέσεις, με κείμενο ή χωρίς, τα θεατρικά έργα, με μουσική ή χωρίς, οι χορογραφίες και οι παντομίμες, τα οπτικοακουστικά έργα, τα έργα των εικαστικών τεχνών, στα οποία περιλαμβάνονται τα σχέδια, τα έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, τα χαρακτικά έργα και οι λιθογραφίες, τα αρχιτεκτονικά έργα, οι φωτογραφίες, τα έργα των εφαρμοσμένων τεχνών, οι εικονογραφήσεις, οι χάρτες, τα τρισδιάστατα έργα που αναφέρονται στη γεωγραφία, την τοπογραφία, την αρχιτεκτονική ή την επιστήμη.

Η §2 επεκτείνει (κατά πλάσμα δικαίου) την προστασία και σε μερικές κατηγορίες έργων που θα μπορούσε να αμφισβητηθεί αν εντάσσονται στην έννοια «πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης» :

Νοούνται επίσης ως έργα οι μεταφράσεις, οι διασκευές, οι προσαρμογές και οι άλλες μετατροπές έργων ή εκφράσεων της λαϊκής παράδοσης, καθώς και οι συλλογές έργων ή συλλογές εκφράσεων της λαϊκής παράδοσης ή απλών γεγονότων και στοιχείων, όπως οι εγκυκλοπαίδειες "και" οι ανθολογίες "(παραλείπονται λέξεις)" εφόσον η επιλογή ή η διευθέτηση του περιεχομένου τους είναι πρωτότυπη. Η προστασία των έργων της παρούσας παραγράφου γίνεται με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων στα προϋπάρχοντα έργα, που χρησιμοποιήθηκαν ως αντικείμενο των μετατροπών ή των συλλογών.

Ας σημειώσουμε ότι όταν ο νόμος αναφέρει «πρωτότυπο» έργο δεν αναφέρεται βέβαια στην έννοια της πνευματικής μοναδικότητας, αλλά στο γεγονός ότι λόγω της διατύπωσής του και μόνο (εξωτερικό στοιχείο), παρουσιάζει αναγνωρίσιμη αυτονομία, αυτοτέλεια και δεν ταυτίζεται με άλλα έργα, όσο κι αν μοιάζει ίσως με αυτά. Δηλαδή ακόμη κι αν πείτε την κοκκινοσκουφίτσα με «δικά» σας λόγια, το έργο θεωρείται πρωτότυπο: ο ελληνικός νόμος προστατεύει την διατύπωση, όχι την «ιδέα» ή την «ουσία». Μόνο σε ακραίες περιπτώσεις «κλοπής» της ιδέας (ενός σεναρίου π.χ.), στο βαθμό που αυτό προσβάλλει ξεκάθαρα τον δημιουργό του αρχικού έργου και, ακόμη χειρότερα, με κερδοσκοπικές προθέσεις, ο δημιουργός προστατεύεται, αλλά και πάλι όχι με τις διατάξεις της πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά με τις διατάξεις της προστασίας της προσωπικότητας του ΑΚ (προϊόν της διάνοιας, που λέγαμε και παραπάνω) και το αποζημιωτικό δίκαιο.

Πάντως, ο νόμος σπεύδει να ορίσει στην §4 ότι

Η προστασία του παρόντος νόμου είναι ανεξάρτητη από την αξία και τον προορισμό του έργου, καθώς και από το γεγονός ότι το έργο προστατεύεται ενδεχομένως και από άλλες διατάξεις.

Επομένως, όσο μικρό, ανούσιο, βλακώδες, μη εμπορικά αξιοποιήσιμο κι αν είναι ένα κείμενο, εφόσον έχει τα χαρακτηριστικά του «προστατευόμενου έργου», καλύπτεται από τις εγγυήσεις του νόμου 2121 που θα αναλύσουμε πιο κάτω.

Ας δούμε τώρα ποια έργα εξαιρούνται ρητά από την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας (§5)

Η προστασία του παρόντος νόμου δεν εκτείνεται σε επίσημα κείμενα με τα οποία εκφράζεται η άσκηση πολιτειακής αρμοδιότητας και ιδίως σε νομοθετικά, διοικητικά ή δικαστικά κείμενα, καθώς και στις εκφράσεις της λαϊκής παράδοσης, στις ειδήσεις και στα απλά γεγονότα ή στοιχεία.

Σε αυτό το σημείο βρίσκεται μια διάταξη κλειδί: αν ένα κείμενο αποτελεί ταυτόχρονα και «είδηση», δεν προστατεύεται από τις διατάξεις της πνευματικής ιδιοκτησίας. Ο λόγος του πρωθυπουργού είναι είδηση. Η είδηση δεν μπορεί να είναι «ιδιοκτησία» κανενός, λέει ο νόμος. Είναι κοινό κτήμα της κοινωνίας της πληροφορίας. Προσοχή όμως: το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός δημοσίευσε ένα βιβλίο και το γεγονός ότι αυτό είναι είδηση, δεν καθιστά και το περιεχόμενο του βιβλίου «κοινό κτήμα της κοινωνίας της πληροφορίας». Η εξαίρεση από την προστασία αφορά το ίδιο το γεγονός καθαυτό και μπορεί να δικαιολογήσει και την παράθεση ορισμένων αποσπασμάτων από αυτό στον τύπο, μόνο και μόνο όμως για την διάνθιση και την τεκμηρίωση της είδησης. Είναι σαφές ότι το γεγονός πως ο συγγραφέας είναι ο πρωθυπουργός δεν τον απογυμνώνει από το θεμελιώδες δικαίωμά του στην πνευματική ιδιοκτησία. Δεν επιτρέπεται η δημοσίευση όλου του έργου στον τύπο. Επιτρέπεται η παράθεση των αποσπασμάτων που τεκμηριώνουν την είδηση (αρχή αναλογικότητας και πρακτική εναρμόνιση δικαιωμάτων).

Παράδειγμα: το γεγονός ότι οι εφημερίδες και η τηλεόραση ανακάλυψαν τα weblogs ως τάση («είδηση») δεν σημαίνει ότι τα ίδια τα κείμενα που είναι αναρτημένα σε αυτά είναι «είδηση», ώστε να μην καλύπτονται από την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Η περιγραφή ενός «απλού γεγονότος» ή η παράθεση ενός στοιχείου, όπως για παράδειγμα μια φωτογραφία που απλώς καταγράφει ένα συμβάν, χωρίς να ενέχει ένα στοιχείο δημιουργικότητας και πρωτοτυπίας (κατά την ανωτέρω έννοια), δεν προστατεύεται ως «έργο». Προσοχή όμως: άλλο το «απλό γεγονός» κι άλλο η είδηση που καταγράφεται με τόσο έντονα στοιχεία δημιουργικότητας ώστε να καθίσταται τελικά πρωτότυπο δημιούργημα. Αν ένας (μη τηλεοπτικός) σκηνοθέτης κινηματογραφήσει με δικούς του καλλιτεχνικούς όρους, αλλά live την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, δεν σημαίνει ότι το έργο του χάνει τον πρωτότυπο και δημιουργικό χαρακτήρα που μπορεί να έχει, μόνο και μόνο επειδή, εκτός των άλλων, συνιστά και είδηση.

Παράδειγμα: το απλό γεγονός ότι ένας blogger έγραψε ένα άρθρο δεν σημαίνει ότι το άρθρο του εντάσσεται στην έννοια του απλού γεγονότος και ότι ως εκ τούτου ξεφεύγει από την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Ο δημιουργός είναι ο απόλυτος κύριος του έργου του και έχει σε αυτό τα δικαιώματα να επιτρέψει ή να απαγορέψει την εγγραφή, την αναπαραγωγή, την μετάφραση, την διασκευή, την αναμετάδοση και κάθε μορφή διακίνησης του έργου («περιουσιακό δικαίωμα», άρθρο 3). Έχει επίσης το δικαίωμα να αποφασίζει αυτός το χρόνο που το έργο θα γίνει προσιτό στο κοινό (δημοσίευση), την μνεία του ονόματός του σε κάθε χρήση του έργου ή αντίθετα να κρατάει την ανωνυμία του ή να χρησιμοποιεί ψευδώνυμο, την απαγόρευση κάθε περικοπής, παραμόρφωσης ή άλλης αλλοίωσης του έργου του κλπ («ηθικό δικαίωμα», άρθρο 4). Το ηθικό δικαίωμα είναι ανεξάρτητο από το περιουσιακό και παραμένει στον δημιουργό ακόμη και μετά τη μεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώματος. Με λίγα λόγια, ενώ ο δημιουργός έχει το δικαίωμα να εκμεταλλευτεί το έργο του, συνάπτοντας συμβάσεις και δίνοντας άδειες χρήσης, δεν χωρεί παραίτηση από το ηθικό του δικαίωμα (προστατευτική λειτουργία του νόμου για το δημιουργό). Ο δημιουργός είναι δικαιούχος της πνευματικής ιδιοκτησίας για όλη του τη ζωή και το έργο προστατεύεται για 70 χρόνια μετά το θάνατό του. ( Όμως: «για τα ανώνυμα ή ψευδώνυμα έργα η πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί εβδομήντα (70) χρόνια από την 1η Ιανουαρίου του έτους που έπεται εκείνου κατά το οποίο το έργο κατέστη νομίμως προσιτό στο κοινό, εκτός εάν, πριν από την πάροδο αυτής της χρονικής περιόδου, ο δημιουργός αποκαλύψει την ταυτότητά του ή το υιοθετηθέν από το δημιουργό ψευδώνυμο δεν αφήνει καμία αμφιβολία για την ταυτότητά του, οπότε εφαρμόζονται οι γενικοί κανόνες.», άρθρο 31)

Αφού περιγράψαμε σε γενικές γραμμές το περιεχόμενο των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί των έργων του λόγου, προχωρούμε στους περιορισμούς του δικαιώματος που προβλέπει ο νόμος. Πότε δηλαδή επιτρέπεται αναπαραγωγή του έργου χωρίς άδεια του δημιουργού.

Για ένα νόμιμα δημοσιευμένο κείμενο (όχι «υποκλοπή» δηλαδή), επιτρέπεται η αναπαραγωγή χωρίς άδεια του δημιουργού και χωρίς αμοιβή:

  1. για ιδιωτική χρήση εκείνου που την κάνει (άρθρο 18).
  2. αλλά μόνο ως παράθεση σύντομων αποσπασμάτων για τη υποστήριξη γνώμης εκείνου που παραθέτει ή την κριτική της γνώμης του άλλου, εφόσον η παράθεση είναι σύμφωνη προς τα χρηστά ήθη και η έκταση των αποσπασμάτων δικαιολογείται από τον επιδιωκόμενο σκοπό. Η παράθεση του αποσπάσματος πρέπει να συνοδεύεται από την ένδειξη της πηγής και των ονομάτων του δημιουργού, εφόσον το όνομα [ή ψευδώνυμο, εννοείται] εμφανίζεται στην πηγή (άρθρο 19).
  3. σε σχολικά βιβλία και/ ή για διδασκαλία μόνο όμως εφόσον πρόκειται για μικρό τμήμα της συνολικής δημιουργίας του συγγραφέα και εφόσον δεν εμποδίζει την κανονική εκμετάλλευση του έργου, με ένδειξη της πηγής κλπ (άρθρα 20,21).
  4. ενός πρόσθετου αντιτύπου από μη κερδοσκοπικές βιβλιοθήκες ή αρχεία, που έχουν αντίτυπο του έργου στην μόνιμη συλλογή τους, προκειμένου να διατηρήσουν το αντίτυπο αυτό ή να το μεταβιβάσουν σε άλλη, μη κερδοσκοπική, βιβλιοθήκη ή αρχείο. Η αναπαραγωγή επιτρέπεται μόνο αν είναι αδύνατη η προμήθεια ενός τέτοιου αντιτύπου από την αγορά σε σύντομο χρόνο και με εύλογους όρους. (άρθρο 22)
  5. στο μέτρο που δικαιολογείται από τον επιδιωκόμενο σκοπό: α) η αναπαραγωγή και η διάδοση στο κοινό, για λόγους περιγραφής επίκαιρων γεγονότων με μέσα μαζικής επικοινωνίας έργων, που βλέπονται ή ακούγονται κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου γεγονότος, β) η αναπαραγωγή και η διάδοση στο κοινό με μέσα μαζικής επικοινωνίας προς το σκοπό της ενημέρωσης επί επίκαιρων γεγονότων πολιτικών λόγων, προσφωνήσεων, κηρυγμάτων, δικανικών αγορεύσεων ή άλλων έργων παρόμοιας φύσης, καθώς και περιλήψεων ή αποσπασμάτων από διαλέξεις, εφόσον τα έργα αυτά παρουσιάζονται δημόσια. Η αναπαραγωγή και η διάδοση στο κοινό πρέπει, όταν αυτό είναι δυνατό , να συνοδεύονται από την ένδειξη της πηγής και του ονόματος του δημιουργού (άρθρο 25)

Σε αυτήν την τελευταία περίπτωση ερχόμαστε πάλι στην προβληματική της «είδησης». Όπως εκτέθηκε, η ίδια η είδηση, τα απλά γεγονότα και στοιχεία βρίσκονται εκτός της προστασίας. Στο άρθρο 25 έχουμε έναν περιορισμό της προστασίας για κείμενα που ήδη καταλαμβάνονται από το πεδίο εφαρμογής της. Τηρουμένης της αρχής της αναλογικότητας, τέτοιας φύσης κείμενα μπορούν να αναπαραχθούν στον τύπο για λόγους ενημέρωσης.

Επομένως, ύστερα από την περιγραφή του παραπάνω πλαισίου, κανένας δεν έχει δικαίωμα να αναπαραγάγει ολόκληρο κείμενο που έχει αναρτηθεί σε ένα web blog , εφόσον αυτό πληροί τους όρους του προστατευόμενου από τον Νόμο έργου, χωρίς προηγούμενη άδεια του συγγραφέα, χωρίς να αρκεί η τυχόν προηγούμενη ενημέρωσή του για τη νομιμότητα της αναπαραγωγής. Μοναδική εξαίρεση εισάγει το παραπάνω άρθρο 25 του Νόμου (για τα κηρύγματα κλπ.) , μέσα σε αυστηρά πλαίσια αναλογικότητας («στο μέτρο που δικαιολογείται από τον επιδιωκόμενο σκοπό»). Και πάλι να επισημάνουμε ότι το ίδιο το κείμενο δεν είναι «το γεγονός». Το «γεγονός» είναι (το πολύ-πολύ) ότι κάποιος το έγραψε.


Σε επόμενο ποστ θα ασχοληθώ με τις ποινικές και αστικές κυρώσεις και τη δικαστική προστασία από παράνομες δημοσιεύσεις κειμένων χωρίς άδεια.


26 σχόλια:

Rodia είπε...

Θα ήθελα την κρίση σου για το GNU Πόσο δλδ είναι έγκυρο, κλπ κλπ, δεδομένου ότι τα περισσότερα sites λειτουργούν κάτω απο την ομπρέλα του..

:-)

Ανώνυμος είπε...

Eπίσης θα ηταν ενδιαφέρον να μας πεις τι γινεται οταν χωρις προηγούμενη άδεια οι bloggers αναδημοσιέυουν αρθρα απο εφημερίδες, ή κανουν link σε ενα online κειμενο εφημερίδας, πάλι χωρις άδεια...
Ειδικά όταν το σχολιάζουν επιθετικά.

e-Lawyer είπε...

Τα ίδια ισχύουν και για τους bloggers ως προς την αναδημοσίευση κειμένων άλλων δημιουργών. Αν ένας blogger θέλει να σχολιάσει ένα κείμενο εφημερίδας σαφώς και μπορεί να παραθέσει το επίμαχο απόσπασμα (χωρίς άδεια), βάσει της διάταξης του νόμου που αναφέρω στο ποστ. Και ισχύει και το δικαίωμα του άρθρου 25, όταν μιλάμε για "ειδήσεις" και λοιπά κείμενα που απαριθμούνται εκεί.


Δεν ισχύει όμως το ίδιο με τα links. Το link είναι η αναφορά σε ένα άλλο κείμενο και η τεχνική διευκόλυνση της μετάβασης σε ένα ήδη διαθέσιμο προς ανάγνωση κείμενο, όχι η αντιγραφή του κειμένου αυτού καθεαυτού. Με το λινκ δεν υπάρχει αναδημοσίευση χωρίς άδεια. Συνεπώς, είτε ο αναγνώστης βρει το κείμενο επισκεπτόμενος το site της εφημερίδας απο το portal της, είτε το βρει μέσω του link ενός ιστολογίου είναι το ίδιο και το αυτό. Η "σύνδεση υπερκειμένου" δεν συνιστά "αναδημοσίευση" με την έννοια του Ν.2121/1993. Δεν χρειάζεται άδεια για να τοποθετήσει κάποιος συνδέσεις υπερκειμένου, γιατί καλύπτεται από το συνταγματικό δικαίωμα του άρθρου 5Α παράγραφος 2 (συμμετοχή στην Κοινωνία της Πλήροφορίας).

Ο επιθετικός σχολιασμός είναι ουσιώδες στοιχείο που περιλαμβάνεται στην ελευθερία της έκφρασης. Κανείς δεν έχει ασυλία από την κριτική των δημόσιων πράξεων ή λόγων του. Ο Άρειος Πάγος έχει δεχθεί σε πάγια νομολογία του ότι η κριτική μπορεί να εμπεριέχει και "δριμείς χαρακτηρισμούς", χωρίς να εμπίπτει στην έννοια της εξύβρισης. Φυσικά, όλα έχουν όρια και αυτά βρίσκονται στον ποινικό κώδικα: δυσφήμιση (συκοφαντική ή μη), εξύβριση. Και στον αστικό κώδικα: προσβολή της προσωπικότητας. Αλλά αυτό είναι άλλο κεφάλαιο και δεν συνδέεται με την γενική απαγόρευση της αναδημοσίευσης κειμένων.

Διάβασα κάπου ότι μία δημοσιογράφος είπε σε μία μπλόγκερ που της έκλεψε ένα κείμενο: εσείς πληρώσατε για το ιστολόγιο σας; Αυτό δείχνει δυστυχώς την τεράστια άγνοια ότι τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας αποκτώνται χωρίς καμία απολύτως τυπική ή οικονομική διαδικασία. Αποκτώνται μόνο με τη διατύπωση. Και η άσκηση και απόλαυσή τους δεν εξαρτάται από τις δυνατότητες οικονομικής αξιοποίησής τους, όπως λέει καιο νόμος. Άρα και ο σεβασμός που πρέπει να επιδεικνύεται στην πνευματική ιδιοκτησία είναι ανεξάρτητος από την οικονομική αξία που μπορεί να έχει ή να μην έχει το έργο. Ακριβώς γιατί αυτό που προστατεύει πάνω από όλα τα δίκαιο είναι ο προσωπικός δεσμός του έργου με την προσωπικότητα του δημιουργού. Ένας δεσμός που ανάγεται δηλαδή άμεσα στην υποχρέωση της πολιτείας για σεβασμό της ανθρώπινης αξίας, της ανθρώπινης ιδιότητας (άρθρο 2 παρ. 1 Σ.). Για αυτό και οι ηθικές εξουσίες (απόφαση για δημοσίευση ή μη, το χρόνο της δημοσίευσης, την αναγραφή του ονόματος του συγγραφέα) είναι δικαιώματα από τα οποία δεν χωρεί παραίτηση (αναγκαστικό δίκαιο) με την έννοια ότι οποιαδήποτε παραίτηση εκ μέρους του συγγραφέα είναι άκυρη νομικά.

Ροδιά,θα δω το γκνου. Να πω πρώτα όμως ότι όλα τα κείμενα-άδειες κλπ που υπάρχουν στο ίντερνετ και έχουν τυποποιημένες διατάξεις πρέπει να δούμε αν είναι συμβατά με τον Ν.2121/1993, γιατί όπως είπα παραπάνω ο νόμος αυτός περιέχει αναγκαστικές διατάξεις, από τις οποίες ο δημιουργός μπορεί να παρεκκλίνει μόνο προς το συμφέρον του, υιοθετώντας μόνο πιο προστατευτικούς κανόνες και όχι προσχωρώντας σε πιο χαλαρό καθεστώς. Γιατί αλλιώς αυτή η προσχώρηση θα είναι άκυρη, όπως εξήγησα παραπάνω. Έτσι αυτές οι άδειες, οι οποίες είναι προσαρμοσμένες στο αγγλοσαξωνικό πρότυπο, ενδεχομένως να αφορούν την διεθνή προστασία των κειμένων σας και να είναι χρήσιμα προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι εκτοπίζουν άνευ ετέρου τις διατάξεις του Ν.2121/93 με τις οποίες πρέπει να είναι σε συμβατότητα.
Προσωπικά, εμπιστεύομαι την προστασία του Ν.2121/93 (επειδή -ακόμη- δεν έχω ξενόγλωσσα κείμενα και δεν φοβάμαι την υποκλοπή από το εξωτερικό).

amarkos είπε...

>από τις οποίες ο δημιουργός μπορεί να >παρεκκλίνει μόνο προς το συμφέρον >του, υιοθετώντας μόνο πιο >προστατευτικούς κανόνες και όχι >προσχωρώντας σε πιο χαλαρό καθεστώς

Σύμφωνα με το παραπάνω δεν έχουν νομική ισχύ οι άδειες τύπου Creative Commons που επιτρέπουν πχ την πλήρη αναδημοσίευση, για μη εμπορικούς σκοπούς αλλά με αναφορά στην πηγή. Σωστά;

amarkos είπε...

Αν δεν τις έχει υπόψη σου δες εδώ.

Ανώνυμος είπε...

@E-Laywer, ιδιαίτερα κατατοπιστικό και αναλυτικό το άρθρο σου. Αν είναι κάτι που γνωρίζεις, μπορείς να ξεκαθαρίσεις το νομικό καθεστώς στην ελλάδα και συγκεκριμένα αν υπάρχει κάτι αντίστοιχο με το αμερικάνικο 'fair use doctrine' (δηλαδή τη χρήση μικρού μέρους πνευματικής ιδιοκτησίας άλλου, για εκπαιδευτικούς/μη κερδοσκοπικούς/ενημερωτικούς σκοπούς);

@angelos markos:

Ναι, έχουν ισχύ οι άδειες τύπου Creative Commons. Συγκεκριμένα ο 2121/93 (Άρθρο 3, §1) δίνει ρητά το δικαίωμα στον κάτοχο των δικαιωμάτων να επιτρέψει τη χρήση που ορίζει η CC σε τρίτους.

Αυτό που πιστεύω πως ήθελε να πει ο E-Lawyer, ήταν πως δεν έιναι δυνατόν μια άδεια να παραβαίνει τις αναγκαστικές διατάξεις του 2121/93, παρα μόνον να τις συμπληρώνει, όπου αυτό δυνατό.

e-Lawyer είπε...

Βεβαίως και υπαρχουν fair use στο Ν.2121/93. Ορισμένα από αυτά τα έχω αναφέρει ήδη στο άρθρο. Αν θέλετε, μπορώ να βγάλω μια πιο απλή έκδοση του ποστ αυτού για να βγαίνει κατευθείαν το "ζουμί", χωρίς τη νομική θεμελίωση.

Ανώνυμος είπε...

Οχι δεν έιναι απαραίτητο, σ'ευχαριστώ, το άρθρο σου με καλύπτει. Ούτως ή άλλως τον έχω μπροστά μου τον συγκεκριμένο νομο. Ρωτώ αν γνωρίζεις κάποιον άλλο νόμο ο οποίος να τον συμπληρώνει σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα.

Simon είπε...

Είναι γνωστό ότι σε δημόσιες υπηρεσίες υπάρχουν μη-αποδοτικές καταστάσεις (περνάς από υπάλληλο σε υπάλληλο, κτλ). Αν κάποιος έκανε βιντεοσκόπηση/ηχογράφηση τέτοιων περιστατικών για την μετέπειτα δημοσίευση (π.χ. undercover), ποιοι είναι οι σχετικοί νόμοι που επιτρέπουν/αποτρέπουν μια τέτοια ενέργεια;

Υπάρχουν στο εξωτερικό τέτοια παραδείγμα για να καταδείξουν π.χ. προβλήματα ασφάλειας σε αεροπορικές εταιρίες, όπως RyanAir, από κανάλι στην Αγγλία.

e-Lawyer είπε...

Δεν κατάλαβα τι σχέση έχει αυτό με την αναδημοσίευση κειμένων.
Αναφέρεσαι στο φαινόμενο της κρυφής κάμερας, ως μέσο απόδειξης. Εφόσον καταγράφονται εικόνες ανθρώπων η ταυτότητα των οποίων μπορεί να προσδιοριστεί (προσωπικά δεδομένα) το μέσο αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί επιτρεπτό κατ' αρχήν. Εκτός αν είναι ο μοναδικός τρόπος για να αποδειχθεί το πρόβλημα. Κατά τη γνώμη μου δεν είναι το μόνο μέσο στην περίπτωση μιας καθυστέρησης έκδοσης ενός πιστοποιητικού π.χ. Αυτό αποδεικνύεται ευχερώς απλώς με το χαρτάκι αριθμού πρωτοκόλλου που δίνουν οι υπηρεσίες. Και γενικά οι καθυστερήσεις αποδεικνύονται πανεύκολα με τις ημερομηνίες που αναγράφονται στα έγγραφα.

Ανώνυμος είπε...

Χαιρετω και θα ήθελα να εκφράσω το ενδιαφέρον μου για το θέμα που ξεκίνησε εδώ.. Τυχαίνει να κάνω μια μελέτη και εργασία (στην αρχή ακόμη είμαι) πάνω στα πνευματικά δικαιώματα στο διαδίκτυο.
Είμαι ένας φοιτητής και παράλληλα μέλος μιας διαδικτυακής κοινότητας, ενός ιστότοπου που δρα ως μια δικτυακή πύλη ενημέρωσης παράλληλα, ως μια -κατα τροπον τινα- δημοσιογραφική πύλη, αλλά στηριζόμενη από φοιτητές/μέλη της.

Μέσα στις κουβέντες μας και λόγω της εργασίας που έχω αναλάβει, ψάχνω να βρω και να μαθω για τα δικαιώματα πάνω σε μια δημοσίευση που αναρτάται!

Έχουν υπάρξει μερικές αναδημοσιεύσεις από μέλη της πύλης μας από εφημερίδες, αλλά πάντα με αναφορά του link-πηγής στο τέλος του κειμένου, και οι δημοσιεύσεις αυτές είχαν διάθεση ενημέρωσης, για τη διευκόλυνση των αναγνωστών! ΑΝ έχω καταλάβει καλά, δεν είναι επιλήψιμο αυτό, σωστά?

Απο την άλλη, το κύριο σημείο που μας ενδιαφέρει είναι στην ανάρτηση πρωτότυπου υλικού,όπως άρθρων, άλλων κειμένων (π.χ. στίχων, ποιημάτων) είτε σκίτσων, γελοιογραφιών, κομιξ ή άλλου οπτικοακουστικού υλικού από τα μέλη μας. Όταν το υλικό αυτό αποτελεί πραγματικά πρωτότυπη δημιουργία τους, υπάρχουν δικλείδες για την προστασία τους?? Και αν όχι, πώς μπορούν ενδεχομένως να υπάρξουν? Για παράδειγμα, θέλω να συμμετέχω και να φτιάχνω, σαν μόνιμη στήλη, μια κομικ ιστορία κάθε π.χ. 2 εβδομάδες. Είμαι εκτεθειμενος στην ουσία ή προστατεύομαι? Ή ένα άρθρο που θα γράψω?

Το οτι η δικτυακή πύλη δεν έχει κάποια τυπική νομική υπόσταση ως φορέας/σύλλογος, αλλά ανήκει στο συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο (λόγω του ότι ιδρύθηκε από φοιτητές του, αλλά και επειδή υπάρχει και ως αναφορά-reference σε ιστοσελίδες των τμημάτων του), της προσδίδει κάποιο είδος προστατευτισμού ή δεν έχει καμία σχέση?

Αν μπορείτε να με κατατοπίσετε κάπως πάνω στα θέματα αυτά θα μου ήταν ιδιαίτερα ευπρόσδεκτο!!

Ευχαριστώ για κάθε ενδιαφέρον!!

Ivy είπε...

Ψάχνω και εγώ να βρω κάποια άκρη σ'αυτό το θέμα. Έχω blog μαγειρικής και πολλές από τις συνταγές μου είναι δικές μου δημιουργίες. Ήδη έχω δει μια δική μου συνταγή δημοσιευμένη σε ένα άλλο blog χωρίς καμία αναφορά ή link στο δικό μου blog. Μπορώ να προστατευθώ γιατί τις δημιουργίες μου κάποια στιγμή θέλω να τις εκμεταλλευτώ εμπορικά; Καλύπτομαι εάν γράψω κάτω από κάθε συνταγή π.χ. © Όλες οι συνταγές, κείμενα και φωτογραφίες είναι προσωπική εργασία και δημιουργία μου. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια μου και οποιαδήποτε αναδημοσίευση πρέπει να συνδέεται με link στην αντίστοιχη συνταγή.
Ευχαριστώ.

e-Lawyer είπε...

Υπενθυμίζω ότι η πνευματική ιδιοκτησία αποκτάται μόνο με τη διατύπωση, αλλά και μόνο επί της διατυπώσεως. Οι συνταγές μαγειρικής προστατεύονται μόνο ως αυτούσιο κείμενο και όχι ως "αποτέλεσμα" ή "ιδέα". Η "ιδέα" δεν προστατεύεται από την πνευματική ιδιοκτησία. Ωστοσο, κραυγαλέες περιπτώσεις κλοπής μιας πρωτότυπης ιδέας προστατεύονται από τις διατάξεις για την προσβολή της προσωπικότητας.

Ivy είπε...

Ευχαριστώ για την απάντησή σας.

Dimitris D είπε...

Στο Λύκειο υποχρεώνουν τα παιδιά να αγοράζουν βιβλία Αγγλικών, αφού δεν τους δίνουν κανένα. Μπορούν να χρησιμοποιήσουν το Fair Use και να βγάλουν φωτοτυπίες το βιβλίο;
Το σύνταγμα δεν προβλέπει δωρεάν παιδεία;
Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η χρήση Fair Use, έχουμε αντίφαση ή κενό, τι γίνεται αν δεν θέλουν να αγοράσουν βιβλίο αλλά να είναι περάσουν το μάθημα στο δημόσιο σχολείο;

e-Lawyer είπε...

Βεβαίως επιτρέπεται:

http://elawyer.blogspot.com/2008/12/blog-post_02.html

Κωνσταντίνος Μανίκας είπε...

Θα ήθελα μια διευκρίνιση όσον αφορά τα μπλογκς. Αν αναδημοσιεύσεις για απαράδειγμα την πρώτη παράγραφο ενός άρθρου ή μιας είδησης από το site μιας εφημερίδας, γράφοντας φυσικά τον τίτλο της εφημερίδς και βάζοντας και το λινκ όπου μπορεί κάποιος να διαβάσει το πλήρες κείμενο, υπάρχει κάποιο νομικό πρόβλημα;

e-Lawyer είπε...

Εφόσον είναι απλή είδηση δεν καλύπτεται από πνευματικά δικαιώματα. Kατα τα άλλα εφόσομ δεν προσβάλλεται η κανονική εκμετάλλευση του εντύπου κι εφόσον η αναπαραγωγή γίνεται για σκοπούς ενημέρωσης επιτρέπεται αυτή η περιορισμένη χρήση κειμένου.

Ercan είπε...

Αγαπητέ e lawyer. θα ήθελα την γνώμη σας για την περίπτωση αναδημοσίευσης κειμένων απο εφημερίδα, γαι κερδοσκοπικούς ή μη λόγους. Συγκεκριμένα για την αναδημοσίευση διαφόρων ανακοινώσεων σε εφημερίδες τα οποία επιβάλλονται απο τον νόμο όπως προσκλήσεις σε γενικές συνελέυσεις εταιρειών και συλλόγων, ισολογισμοί, διάφορες ανακοινώσεις πράξεων χαρακτηρισμού, γάμων κ.λπ. απαιτείται η αδεια της εφημερίδας για την αναδημοσίευση τους;
ευχαριστώ εκ των προτέρων

Ανώνυμος είπε...

ΔΙΑΒΑΖΩ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΤΗΝ ΕΞΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΑΣ "Δεν ισχύει όμως το ίδιο με τα links. Το link είναι η αναφορά σε ένα άλλο κείμενο και η τεχνική διευκόλυνση της μετάβασης σε ένα ήδη διαθέσιμο προς ανάγνωση κείμενο, όχι η αντιγραφή του κειμένου αυτού καθεαυτού. Με το λινκ δεν υπάρχει αναδημοσίευση χωρίς άδεια. Συνεπώς, είτε ο αναγνώστης βρει το κείμενο επισκεπτόμενος το site της εφημερίδας απο το portal της, είτε το βρει μέσω του link ενός ιστολογίου είναι το ίδιο και το αυτό. Η "σύνδεση υπερκειμένου" δεν συνιστά "αναδημοσίευση" με την έννοια του Ν.2121/1993. Δεν χρειάζεται άδεια για να τοποθετήσει κάποιος συνδέσεις υπερκειμένου, γιατί καλύπτεται από το συνταγματικό δικαίωμα του άρθρου 5Α παράγραφος 2 (συμμετοχή στην Κοινωνία της Πλήροφορίας)."

ΘΑ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΡΩΤΗΣΩ ΤΟ ΕΞΗΣ. ΕΧΩ ΕΝΑ E-SHOP. ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΩ LINKS ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΜΟΥ ΩΣΤΕ ΝΑ ΠΡΟΩΘΩ ΤΙΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΜΟΥ. ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΝΑΙ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΟΣ Ο ΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΣΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΑΣ Ή ΟΧΙ.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ

e-Lawyer είπε...

Θα πρέπει να απευθυνθείτε σε νομικό σύμβουλο για να εξετάσει τη συγκεκριμένη περίπτωση και να σας παράσχει υπεύθυνη εξατομικευμένη συμβουλή.

Ανώνυμος είπε...

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ. ΘΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΩ ΤΗΝ ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΣΑΣ.

Ανώνυμος είπε...

Έχω ένα ιστολόγιο εκπαιδευτικού περιεχομένου με ιδέες για νηπιαγωγούς. Μόλις έμαθα εντελώς τυχαία, ότι τυπώθηκαν χιλιάδες αντίγραφα από ένα πρωτότυπο έργο μου από κάποιον Δήμο, και μοιράστηκαν στα σχολεία. Μπορώ να κάνω κάτι; Δεν έπρεπε να ενημερωθώ;

Ανώνυμος είπε...

Καλημέρα σας! Διάβασα με πολύ προσοχή την ανάρτησή σας και έχω την εξής απορία:
Ένα blog μπορεί να μεταφράσει μια ανάρτηση άλλου ιστολογίου που αφορά, χειροτεχνία ή ιδέες "φτιάξτο μόνη σου" ή συνταγές σπιτικών καλλυντικών και να τις παρουσιάσει με αναφορά στη δημιουργό και ενεργό σύνδεσμο (link) που θα παραπέμπει στο ιστολόγιο που δημοσιεύει την αρχική ανάρτηση?... Υπάρχει κάτι παράνομο σ' αυτό? Ρωτώ γιατί δεν πρόκειται ούτε για είδηση με την έννοια του όρου που αναλύσατε, αλλά ούτε και άρθρο. Συνήθως πρόκειται για ευφάνταστες κατασκευές που δίνουν λύση στην καθημερινότητα χωρίς χρηματικό κόστος.
Ευχαριστώ για το χρόνο σας, θα εκτιμούσα πολύ την απάντησή σας.

Ανώνυμος είπε...

Καλημέρα,

σήμερα ανακάλυψα πως ένα άρθρο μου δημοσιευμένο σε γνωστή σελίδα του διαδικτύου, πριν από 4 και πλέον χρόνια, αναδημοσιεύτηκε με μικρές διαφορές και προσθήκες, αλλά με την πλειοψηφία του άρθρου αυτούσια σε μια άλλη σελίδα και μάλιστα παρουσιάστηκε σαν κείμενο της αρθρογράφου που το δημοσιεύσε. Δεν υπήρχε δηλαδή καμία αναφορά σε πηγή.
Το θεώρησα χυδαίο, γιατί έκανε και τις μικρές αλλαγές(που κατά τη γνώμη μου ασχήμηναν το κείμενο που είναι από τα αγαπημένα μου) και το παρουσίασε ωσαν γύφτικο σκερπάνι ως δικό της.
Τι μπορώ να κάνω σε αυτή την περίπτωση;

Ευχαριστώ

e-Lawyer είπε...

Η μειοψηφία; Είχε δικαιώματα; χαχαχα

To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...