Ηλεκτρονική ψηφοφορία: γιατί μας ανησυχεί;

Μιλώντας για την προοπτική της διεξαγωγής των εκλογών με ηλεκτρονικά μέσα, συνήθως έρχονται στο μυαλό μας φουτουριστικές κοινωνίες (ή απλώς οι ΗΠΑ). Πρώτ’ απ’ όλα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ήδη ένα σημαντικό μέρος της εκλογικής διαδικασίας γίνεται με τη χρήση της πληροφορικής: τα συστήματα του υπουργείου Εσωτερικών και οι ηλεκτρονικοί πίνακες που μεταδίδονται τηλεοπτικά και διαδικτυακά είναι γνωστή προσλαμβάνουσα εικόνα εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια.

Μιλώντας για ηλεκτρονικές εκλογές, όμως, εννοούμε την χρήση της πληροφορικής και στο πολύ ευαίσθητο, αρχικό, επίπεδο της ίδιας της πράξης της ψηφοφορίας. Η μαγική στιγμή της δημοκρατίας, κατά την οποία ο πολίτης – ο κάθε μεμονωμένος φορέας του συνταγματικού του καθήκοντος- επιλέγει την πολιτική εκπροσώπησή του, μπορεί, άραγε, να διενεργηθεί με τις ίδιες εγγυήσεις μέσω ηλεκτρονικού συστήματος;

Οι ανησυχίες σχετίζονται με την διασφάλιση της ακεραιότητας του συστήματος, η οποία δεν πρέπει να είναι ούτε εις βάρος του αποτελέσματος, αλλά ούτε και εις βάρος του πολίτη. Ο διαχωρισμός ήδη αποκαλύπτει ότι υπέρμετρη έμφαση υπέρ του ενός σκοπού (σεβασμός πολίτη-ακεραιότητα αποτελέσματος) μπορεί να δημιουργήσει εντάσεις. Η «αυθεντικοποίηση» της ηλεκτρονικής ψήφου, δηλαδή η εξασφάλιση ότι ο συγκεκριμένος ψηφοφόρος προέβη πράγματι στην συγκεκριμένη επιλογή, απαιτεί μεταξύ άλλων, τη χρήση στοιχείων που εξατομικεύουν τον ψηφοφόρο. Όσο πιο «ακριβή» ατομικά στοιχεία του πολίτη χρησιμοποιούνται, ώστε να διασφαλίσουμε την αυθεντικότητα της ψήφου, τόσο πιο πολλές παραχωρήσεις θα πρέπει να κάνει ο πολίτης (σκεφτείτε λ.χ. βιομετρικά στοιχεία). Η μάλλον υπερβολική ανησυχία φτάνει μέχρι το επιχείρημα ότι αν τελικά αμφισβητηθεί το αποτέλεσμα, η επαλήθευση θα φτάσει μέχρι την κατάργηση της μυστικότητας της ψήφου, ενδεχόμενο που αποκλείεται με την παραδοσιακή ψηφοφορία.

Συνεπώς, από τη μια πλευρά υπάρχει ένα ζήτημα διασφάλισης της μυστικότητας, αλλά και της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Ας μην ξεχνάμε ότι οι πολιτικές πεποιθήσεις θεωρούνται ευαίσθητα δεδομένα, για τη διαχείριση των οποίων ενεργοποιείται η αρμοδιότητα της οικείας ανεξάρτητης αρχής. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και τα θέματα της ασφάλειας του ίδιου του συστήματος, δηλαδή η θωράκισή της τεχνικής υποδομής από επιθέσεις όσων ίσως προσπαθούν να αλλοιώσουν το αποτέλεσμα. Αυτός ο δεύτερος κίνδυνος, ωστόσο, σχετίζεται με το ευρύτερο ζήτημα της τεχνικής ασφάλειας των πληροφοριακών ζητημάτων και δεν παρουσιάζει στην ουσία κάποια ειδικά χαρακτηριστικά για το θέμα της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας.

Σε συνθήκες η-διακυβέρνησης και, τελικά η-δημοκρατίας, πάντως, το κομβικό ζήτημα δεν είναι να αντικατασταθεί η κάλπη με τον υπολογιστή, αλλά να ενισχυθούν οι θεσμοί ουσιαστικότερης συμμετοχής του πολίτη στη λήψη των αποφάσεων, στόχος που μπορεί να πραγματοποιηθεί ευκολότερα με την σύγχρονη τεχνική, χωρίς πάντως να ξεχνάμε και το τεράστιο ζήτημα του ψηφιακού χάσματος.