Εμμένει στην αντισυνταγματική ανακοίνωση των προσωπικών δεδομένων ο Υπουργός

Σύμφωνα με δήλωση  του υπουργού δικαιοσύνης στη Βουλή, η οποία φιλοξενείται μάλιστα στην επίσημη ιστοσελίδα του υπουργείου:

"Τις ημέρες αυτές συνελήφθησαν πολλά «ευυπόληπτα» άτομα που συμμετείχαν σε κύκλωμα παιδικής πορνογραφίας, χωρίς όμως να γίνουν γνωστά τα ονόματά τους, αλλά και τα πρόσωπά τους, παρά το γεγονός ότι, όπως είναι προφανές, τούτο ήταν επιβεβλημένο για την προστασία του κοινωνικού συνόλου.

Εν όψει τούτων, ζητούμε από τους εισαγγελείς Εφετών και Πρωτοδικών, σε περιπτώσεις όπως η ανωτέρω, να προβαίνουν κατ’ εφαρμογή του ανωτέρω νόμου, στην έκδοση διατάξεως με την οποία να επιτρέπεται η δημοσιοποίηση των ονομάτων των εμπλεκομένων στα εγκλήματα που αναφέρει ο νόμος.

Η κοινωνία μας και η κοινή γνώμη γενικότερα, έχει ανάγκη να προστατευθεί από ειδεχθή εγκλήματα που στρέφονται κυρίως εναντίον της."

Ο νόμος στον οποίο αναφέρεται ο υπουργός, Ν.3625/2007, αναφέρει ότι με διάταξη του εισαγγελέα δημοσιοποιούνται στοιχεία για ποινικές διώξεις ή καταδίκες, σχετικά με κακουργήματα ή πλημμελήματα που τελούνται με δόλο. Η αιτιολογική έκθεση αναφέρει ότι ενδιαφέρουν κυρίως τα στοιχεία που αφορούν εγκλήματα που συγκινούν την κοινή γνώμη. Η διάταξη είναι η εξής:

"Ειδικά για τα σχετικά με ποινικές διώξεις ή καταδίκες δύναται να επιτραπεί η δημοσιοποίηση μόνον από την εισαγγελική αρχή για τα αδικήματα που αναφέρονται στο εδάφιο β΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 3 με διάταξη του αρμόδιου Εισαγγελέα Πρωτοδικών ή του Εισαγγελέα Εφετών, εάν η υπόθεση εκκρεμεί στο Εφετείο. Η δημοσιοποίηση αυτή αποσκοπεί στην προστασία του κοινωνικού συνόλου, των ανηλίκων, των ευάλωτων ή ανίσχυρων πληθυσμιακών ομάδων και προς ευχερέστερη πραγμάτωση της αξίωσης της Πολιτείας για τον κολασμό των παραπάνω αδικημάτων. "

(Άρθρο 2(β) Ν.2472/1997 όπως τροποποιήθηκε από το Ν.3625/2007)

Ο νόμος δηλαδή προβλέπει την δημοσιοποίηση για τον σκοπό της προστασίας του κοινωνικού συνόλου και την ευχερέστερη πράγμάτωση της αξίωσης της Πολιτείας για τον κολασμό των αδικημάτων.

Άρα δύο σκοποί: (α) προστασία κοινωνικού συνόλου, (β) καλύτερος κολασμός

Στη συγκεκριμένη περίπτωση:

(α)  με τη σύλληψη των διωκομένων, το ζήτημα της προστασίας του κοινωνικού συνόλου έχει ήδη εξυπηρετηθεί με ένα μέτρο πολύ πιο δραστικό από την ανακοίνωση των ονομάτων: με τον περιορισμό των κινήσεων των συλληφθέντων. Άρα κάθε άλλο μέτρο εις βάρος των διωκόμενων είναι περιττό, σε αυτό το στάδιο.

(β) ο κολασμός προϋποθέτει δίκη και εφόσον κηρυχθούν ένοχοι οι κατηγορούμενοι, επιβολή ποινής προβλεπόμενης από το ποινικό δίκαιο και σύμφωνη με το Σύνταγμα. Η δημόσια διαπόμπευση πριν γίνει δίκη δεν συνιστά "ευχερέστερη πραγμάτωση της αξίωσης της Πολιτείας για κολασμό", αλλά ευθεία κατάργηση του τεκμηρίου της αθωότητας και θεμελιωδών ελευθεριών.

Έρχεται λάβρος ο αντίλογος: "θέλεις να προστατεύσουμε τους διωκόμενους για εμπλοκή στο κύκλωμα παιδικής πορνογραφίας;"

Απαντήσεις:

(1) Ο Νόμος πρέπει να ισχύσει για όλους και όχι περιπτωσιολογικά να δημιουργούμε έννοιες όπως "κοινωνικό έγκλημα" που αναφέρει ο υπουργός. Τι θα πει "κοινωνικό έγκλημα" και ποιος νόμος προβλέπει πότε "συγκινείται η κοινή γνώμη" και πότε όχι; Αυτό το κριτήριο της "συγκίνησης της κοινής γνώμης" το οποίο αφορά την τηλεθέαση και την ψηφοθηρία, για ποιο λόγο θα πρεπε άραγε να απασχολεί τους εισαγγελείς πρωτοδικών;

(2) Ως χώρα έχουμε υπογράψει και δεσμευόμαστε από τις διατάξεις της Ευρωπαϊκής Σύμβαση για την Προστασία των Ατόμων Έναντι της Ηλεκτρονικής Επεξεργασίας Προσωπικών Δεδομένων (Σύμβαση 108/1981, Ν.2068/1992). Η Σύμβαση αυτή, ως προς την εφαρμογή της στον τομέα της αστυνομικής δράσης και των διωκτικών αρχών έχει ερμηνευθεί αυθεντικά από το συμβούλιο υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης και καρπός αυτής της δουλειάς ήταν η έκδοση της Σύστασης Νο 15 (87) για την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων στον τομέα της αστυνομίας. Η Σύσταση αυτή έχει απευθυνθεί και στην Ελλάδα, η οποία καλείται να τηρήσει τις διατάξεις της. 

Ας δούμε πότε επιτρέπεται σύμφωνα με τη Σύσταση η ανακοίνωση προσωπικών δεδομένων που τηρούνται από την αστυνομία:

Αρχή 5 – Ανακοίνωση προσωπικών δεδομένων

5.1. Εσωτερική ανακοίνωση στον τομέα της αστυνομίας

Η ανακοίνωση δεδομένων μεταξύ των αστυνομικών οργάνων για χρήση στο πλαίσιο των σκοπών της αστυνομίας θα πρέπει να επιτρέπεται μόνον αν υπάρχει έννομο συμφέρον για αυτή την ανακοίνωση στο πλαίσιο των νομίμων εξουσιών αυτών των οργάνων.

5.2.i. Aνακοίνωση σε άλλα όργανα του δημοσίου

Η ανακοίνωση δεδομένων σε άλλα όργανα του δημοσίου θα πρέπει να επιτρέπεται μόνον αν, σε μια ειδική περίπτωση:

α. υπάρχει σαφής νομική υποχρέωση ή εξουσιοδότηση, ή με την άδεια της ανεξάρτητης αρχής ή εάν,

β. αυτά τα δεδομένα είναι απαραίτητα στον αποδέκτη προκειμένου να εκπληρώσει νόμιμο καθήκον του και δεδομένου ότι ο σκοπός της συλλογής ή επεξεργασίας που διεξάγεται από τον αποδέκτη δεν είναι ασύμβατος με την αρχική επεξεργασία και δεν προσκρούουν σε αυτόν οι νόμιμες υποχρεώσεις του οργάνου που ανακοινώνει τα δεδομένα.

5.2.ii. Περαιτέρω, η ανακοίνωση σε άλλα δημόσια όργανα επιτρέπεται, κατ΄εξαίρεσιν, εφόσον, σε μια συγκεκριμένη περίπτωση:

α. η ανακοίνωση γίνεται αδιαμφισβήτητα προς το συμφέρον του υποκειμένου των δεδομένων και είτε το υποκείμενο συναινεί είτε οι περιστάσεις επιτρέπουν να θεωρηθεί ότι σαφώς υπάρχει τέτοια συγκατάθεση, ή αν

β. η επικοινωνία είναι αναγκαία για να προληφθεί ένας σοβαρός και επικείμενος κίνδυνος.

5.3.i. Ανακοίνωση σε ιδιώτες.

Η ανακοίνωση των δεδομένων σε ιδιώτες θα πρέπει να επιτρέπεται μόνον αν, σε μια συγκεκριμένη υπόθεση, υπάρχει μια σαφής νόμιμη υποχρέωση ή εξουσιοδότηση ή άδεια της εποπτικής αρχής. 

5.3.ii. Η ανακοίνωση σε ιδιώτες επιτρέπεται κατ' εξαίρεσιν εάν, σε μια συγκεκριμένη υπόθεση:

α. η ανακοίνωση είναι αδιαμφισβήτητα προς το συμφέρον του υποκειμένου των δεδομένων και είτε το υποκείμενο έχει δώσει τη συγκατάθεσή του είτε οι περιστάσεις επιτρέπουν να θεωρηθεί με σαφήνεια ότι υπάρχει τέτοια συγκατάθεση, ή εάν

β. η ανακοίνωση είναι αναγκαία για να προληφθεί σοβαρός και επικείμενος κίνδυνος.

5.4. Διεθνής ανακοίνωση

Η ανακοίνωση δεδομένων σε αλλοδαπές αρχές θα πρέπει να περιορίζεται στα αστυνομικά σώματα. Θα πρέπει να επιτρέπεται μόνον:

α. αν υπάρχει σαφής νομική πρόβλεψη σύμφωνα με το εθνικό ή το διεθνές δίκαιο, 

β. αν ελλείπει τέτοια πρόβλεψη, αν η ανακοίνωση είναι αναγκαία για την πρόληψη σοβαρού και επικείμενου κινδύνου ή είναι αναγκαία για την καταστολή σοβαρού εγκλήματος του κοινού δικαίου,

και εφόσον δεν παραβιάζονται οι εσωτερικοί κανόνες για την προστασία του ατόμου.

5.5.i. Αιτήματα για ανακοίνωση

Με την επιφύλαξη των ειδικών διατάξεων που περιλαμβάνονται στην ειδική νομοθεσία ή σε διεθνείς συμφωνίες, τα αιτήματα για ανακοίνωση δεδομένων θα πρέπει να περιλαμβάνουν αναφορά του οργάνου ή του προσώπου που αιτείται αυτά καθώς και του αιτίας και του σκοπού της αιτήσεως. 

5.5.ii. Προϋποθέσεις για την ανακοίνωση

Στο μέτρο του δυνατού, η ποιότητα των δεδομένων θα πρέπει να επαληθεύεται το αργότερο κατά το χρόνο της ανακοίνωσής τους. Στο μέτρο του δυνατού, κάθε ανακοίνωση δεδομένων, δικαστικών αποφάσεων, καθώς και αποφάσεων περί μη δίωξης, θα πρέπει να επισημειώνεται και θα πρέπει να ελέγχεται η πηγή των  δεδομένων που βασίζονται σε απόψεις ή προσωπικές αξιολογήσεις, ενώ θα πρέπει να επισημειώνεται ο βαθμός ακρίβειας ή αξιοπιστίας τους. 

Αν ανακαλυφθεί ότι τα δεδομένα δεν είναι πλέον ακριβή και επικαιροποιημένα, δεν θα πρέπει να ανακοινώνονται. Αν  δεδομένα που δεν είναι πλέον ακριβή και επικαιροποιημένα ανακοινωθούν, το όργανο που ανακοινώνει θα πρέπει να ενημερώνει στο μέτρο του δυνατού όλους τους παραλήπτες των δεδομένων για την μη συμμόρφωσή τους προς τους κανόνες.

 5.5.iii. Διασφαλίσεις για την ανακοίνωση

Τα δεδομένα που ανακοινώνονται σε άλλα δημόσια όργανα, σε ιδιώτες και σε αλλοδαπές αρχές δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για σκοπούς άλλους από αυτούς που περιλαμβάνονται στο αίτημα για ανακοίνωση. 

Η χρήση των δεδομένων για άλλους σκοπούς, με την επιφύλαξη των παραγράφων 5.2 έως 5.4. αυτής της αρχής, θα πρέπει να γίνεται εφόσον υπάρχει συμφωνία με το όργανο που ανακοινώνει.

Επομένως η πρόληψη σοβαρού και επικείμενου κινδύνου καθώς και η καταστολή του σοβαρού εγκλήματος είναι οι μόνοι λόγοι που επιτρέπουν την ανακοίνωση των προσωπικών δεδομένων. 

Την έννοια του "σοβαρού και επικείμενου κινδύνου" αναλύει το Επεξηγηματικό Υπόμνημα της Σύστασης. 

"Πρέπει να σημειωθεί ότι ο κίνδυνος που αναφέρεται στο (β) πρέπει να είναι και σοβαρός και επικείμενος. Κρίθηκε ορθό να καθοριστεί ότι ο κίνδυνος, με την έννοια που αναφέρεται στην Αρχή 5.2.ii, αφορά μόνο εξαιρετικές περιστάσεις που δικαιολογούν την ανακοίνωση. Όταν υπάρχει ένας σοβαρός, αλλά όχι επικείμενος κίνδυνος η ανακοίνωση μπορεί να λάβει χώρα σύμφωνα με  τις διατάξεις της Αρχής 5.2.ii.a."

Eφόσον λοιπόν ο κίνδυνος δεν είναι ούτε σοβαρός ούτε επικείμενος, δεν επιτρέπεται η δημοσιοποίηση των στοιχείων. Εφόσον είναι σοβαρός αλλά δεν είναι επικείμενος, τότε η ανακοίνωση γίνεται μόνον εφόσον αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντα του υποκειμένου ή εφόσον υπάρχει συγκατάθεσή του. 

Κάθε άλλη προσέγγιση παραβιάζει το ευρωπαϊκό δίκαιο και τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας έναντι του Συμβουλίου  της Ευρώπης.  

(3) Καλό θα ήταν ο υπουργός δικαιοσύνης να μη συνιστά στους εισαγγελείς να παραβιάσουν το τεκμήριο της αθωότητας και το ευρωπαϊκό δίκαιο προστασίας προσωπικών δεδομένων. 

(4) Αν τηρούνται οι διατάξεις του ποινικού νόμου, αφενός προστατεύεται το κοινωνικό σύνολο κατά τον καλύτερο και αποδεκτό από τις περισσότερες πλευρές τρόπο και αφετέρου εκπληρώνεται η αξίωση της Πολιτείας για τον κολασμό των αδικημάτων. 

Εφόσον έχουν ήδη συλληφθεί οι κατηγορούμενοι δεν υφίσταται ζήτημα περαιτέρω προστασίας του κοινωνικού συνόλου και εφόσον η υπόθεση άγεται προς την δικαιοσύνη δεν υφίσταται ζήτημα "ευχερέστερης ικανοποίησης της αξίωσης της Πολιτείας για κολασμό". 

Ας σεβαστούμε τις αρχές που βρίσκονται στα θεμέλια του πολιτισμού μας.