Σάββατο, Δεκεμβρίου 04, 2010

H ευθύνη για τα "σχόλια" χρηστών σε διαδικτυακούς τόπους

Υπάρχει σημαντική σύγχυση στον νομικό κόσμο, αλλά και στους διαχειριστές διαδικτυακών τόπων σχετικά με την ευθύνη που έχει ο φορέας μιας ιστοσελίδας για τα σχόλια που αναρτούν οι επισκέπτες. Το ζήτημα είναι ότι οι χρήστες αυτοί κυρίως θα είναι ανώνυμοι ή ψευδώνυμοι, οπότε ανακύπτει το κλασικό πρόβλημα της ανωνυμίας και του εάν και υπό ποιες προϋποθέσεις επιτρέπεται η άρση του απορρήτου.

Η σύγχυση όμως οφείλεται στον παραλληλισμό που παρουσιάζεται ανάμεσα στην διαδικασία ανάρτησης σχολίων προς την γνωστή πρακτική των εφημερίδων για δημοσιεύσεις "επιστολών αναγνωστών". Ή και προς την πιο σύγχρονη πρακτική της live αναμετάδοσης τηλεφωνημάτων τηλεθεατών ή ακροατών από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο. Στα παραδοσιακά έντυπα μέσα, οτιδήποτε δημοσιεύεται περνάει μέσα από το φίλτρο του διευθυντή σύνταξης, ο οποίος φέρει και την ευθύνη. Ένα χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί τα παραδοσιακά μέσα από τα διαδικτυακά είναι ότι η αποκατάσταση μπορεί να επέλθει μόνο με νέα δημοσίευση αποκατάστασης ή με νέα εκπομπή, ενώ στα διαδικτυακά μέσα είναι τεχνικά ευχερής η απόσυρση των τυχόν προσβλητικών ισχυρισμών. Ενώ δηλαδή στα παραδοσιακά μέσα δεν μπορείς πρακτικά να αποσύρεις όλες τις εφημερίδες ή να ξε-πεις όσα ήδη ακούστηκαν σε μια εκπομπή (κι αυτό πρέπει να το πληρώσεις ακριβά στον θιγόμενο), στο Διαδίκτυο μπορείς με μεγάλη ευχέρεια να αφαιρέσεις υλικό που έχει αναρτηθεί (το ότι μπορεί με ψάξιμο μετά να βρεθεί σε διάφορες "μνήμες" κλπ δεν έχει -νομικά- καμία σχέση με το να υπάρχει κάτι αναρτημένο φάτσα-φόρα). Αυτή η ουσιαστική διαφορά της φύσης και λειτουργίας ανάμεσα στα παραδοσιακά media και στα διαδικτυακά έχει αποτυπωθεί και στην νομοθεσία που καθορίζει την ευθύνη για το φιλοξενούμενο περιεχόμενο που αναρτουν τρίτοι.

Σύμφωνα με την εντελώς πρόσφατη νομολογία των δικαστηρίων (του 2009 και 2010), στα παραδοσιακά μέσα υπάρχει η υποχρέωση γενικού προληπτικού ελέγχου του περιεχομένου και φυσικά ευθύνη ακόμα και για ανώνυμα δημοσιεύματα, λόγω της σχέσης εξάρτησης που υπάρχει ανάμεσα στην ιδιοκτησία και τον ανώνυμο συντάκτη: αφού ως εφημερίδα επιλέγεις να καλύψεις την ανωνυμία του συντάκτη που εσύ έχεις επιλέξει, έχεις και την ευθύνη, σύμφωνα με το νόμο περί τύπου. Όσον αφορά τις επιστολές αναγνωστών και πάλι, έχεις την ευθύνη αφού δημοσιεύεται μόνο ό,τι περνάει από το φίλτρο σου. Για τα τηλεφωνήματα τηλεθεατών-ακροατών, έχεις την ευθύνη αφού παίρνεις το ρίσκο, ενώ ξέρεις ότι αν ξεφύγει κάτι μετά δεν μπορείς να το πάρεις εύκολα πίσω - όπως με αφαίρεση διαδικτυακής ανάρτησης.

Στο Διαδίκτυο όμως τα πράγματα διαφοροποιούνται. Ενώ οι διατάξεις του νόμου περί τύπου μπορεί να τυγχάνουν εφαρμογής για τα κείμενα που έχουν αναρτήσει αρθρογράφοι που τελούν σε σχέση εξάρτησης με την ιδιοκτησία (δηλαδή που έχουν επιλεγεί εκ των προτέρων από τον ιδιοκτήτη ή ταυτίζονται με αυτόν), η ελεύθερη ανάρτηση σχολίων δεν διέπεται από την γενική υποχρέωση ελέγχου του φορέα. Η νομοθεσία για την παροχή υπηρεσιών κοινωνίας της πληροφορίας λαμβάνοντας υπόψη την εντελώς διαφορετική φύση του συμμετοχικού διαδικτύου από αυτή των παραδοσιακών μέσων, έχει απαλλάξει τους υπεύθυνους των διαδικτυακών τόπων από την υποχρέωση προληπτικού ελέγχου του περιεχομένου. Το αντιστάθμισμα είναι βέβαια ότι τους επιβάλλει να λειτουργούν με μεγάλη αμεσότητα (όπως επιβάλλεται από τη φύση του Διαδικτύου) όταν έχουν ενημερωθεί ότι υπάρχει παράνομο υλικό, στο πλαίσιο της υποχρέωσής τους για κατασταλτικό έλεγχο.

Συγκεκριμένα, το άρθρο 13 ("Φιλοξενία") του προεδρικού διατάγματος 131/2003 αναφέρει ότι ο φορέας δεν έχει ευθύνη για το περιεχόμενο που αναρτά ο χρηστης εφόσον: (α) δεν γνωρίζει ότι πρόκειται για παράνομη πληροφορία, (β) μόλις αντιληφθεί ότι πρόκειται για παράνομη πληροφορία αποσύρει ταχέως τις πληροφορίες ή καθιστά αδύνατη την πρόσβαση σε αυτήν. Το ίδιο άρθρο αναφέρει ότι δεν υπάρχει απαλλαγή ευθύνης εάν ο χρήστης ενεργεί υπό την εξουσία ή τον έλεγχο του φορέα (εάν δηλαδή πρόκειται για "συντάκτη" ενός διαδικτυακού τόπου). (βλ. εδώ το π.δ. 131/2003).

Άπαξ δηλαδή και ενημερωθεί ο φορέας της υπηρεσίας ότι στην ιστοσελίδα του υπάρχουν αναρτημένα προσβλητικά σχόλια, τότε δημιουργείται και η ευθύνη του. Διότι ο νόμος δέχεται ότι προληπτικά δεν μπορεί να τα εποπτεύει διαρκώς (το moderation είναι επιλογή κι όχι υποχρέωση). Μπορεί να μην έχει δηλαδή προληπτική ευθύνη (όπως στα παραδοσιακά μέσα), έχει όμως υποχρέωση μόλις μάθει ότι κάτι είναι παράνομο, να το αφαιρέσει. Κι αυτή τη ενημέρωση, σε περιπτώσεις συκοφαντικής δυσφήμησης κατά κανόνα θα την έχει μετά από σχετικό αίτημα του θιγόμενου.

Στο άρθρο 14 ("Απουσία γενικής υποχρέωσης ελέγχου") του ίδιου π.δ.131/2003 αναφέρεται ότι οι φορείς δεν έχουν "γενική υποχρέωση ελέγχου των πληροφοριών που μεταδίδουν ή αποθηκεύουν ούτε γενική υποχρέωση δραστήριας αναζήτησης γεγονότων ή περιστάσεων που δείχνουν ότι πρόκειται για παράνομες δραστηριότητες". Αυτή η απουσία γενικής υποχρέωσης ελέγχου ισχύει για τα άρθρα 10,11 και 12 του προεδρικού διατάγματος. Αφήνει δηλαδή εκτός το άρθρο 13 ("Φιλοξενία")! Αυτό είναι παράλογο, καθόσον το ίδιο το άρθρο 13 αναφέρει ότι ούτως ή άλλως δεν υπάρχει προληπτική ευθύνη. Πως εξηγείται αυτό το τεράστιο λογικό χάσμα της ελληνικής νομοθεσίας για το Διαδίκτυο;

Εξηγείται, αν ανατρέξουμε στην ευρωπαϊκή Οδηγία 2000/31/ΕΚ που ρυθμίζει ακριβώς αυτό το θέμα, το οποίο προσπαθεί να εισάγει στο εσωτερικό δίκαιο το π.δ.131/2003 (βλ. εδώ την Οδηγία). Στην Οδηγία αυτή, στο αντίστοιχο άρθρο 15 ("Απουσία γενικής υποχρέωσης ελέγχου") αναφέρεται ότι η απαλλαγή της ευθύνης αφορά τα άρθρα 12,13,14 της Οδηγίας, όπου το άρθρο 14 είναι η "Φιλοξενία". Δηλαδή η Οδηγία επιβάλλει στα κράτη την αναγνώριση απουσίας γενικής υποχρέωσης ελέγχου για την φιλοξενία σχολίων ή άλλου περιεχομένου που αναρτά ο χρήστης, αλλά από εσφαλμένη μεταφορά στην αρίθμηση στο ελληνικό προεδρικό διάταγμα, φαίνεται η "φιλοξενία" να έχει μείνει έξω από την απουσία γενικής υποχρέωσης ελέγχου. Δεν πρόκειται για ηθελημένη επιλογή του ελληνικού δικαίου, αφού κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από την ίδια την δομή του προεδρικού διατάγματος (το οποίο από παραδρομή αφαιρεί την γενική ευθύνη από την ... "παραγγελία", πράγμα αδιανόητο για το ηλεκτρονικό εμπόριο). Πρόκειται για λάθος στην αρίθμηση, γεγονός που επιβάλλει να ακολουθήσουμε την διάταξη της Οδηγίας, η οποία ορθά αφαιρεί από την "φιλοξενία" την γενική υποχρέωση ελέγχου.

Είναι λάθος λοιπόν να θεωρείται ο κάθε κάτοχος διαδικτυακού τόπου που παρέχει χώρο σχολιασμού (είτε είναι δημοσιογραφικό site, είτε είναι blog) ως προληπτικά υπεύθυνος για τα σχόλια που ανεβάζουν οι χρήστες. Υπεύθυνος καθίσταται μόνο όταν του επισημανθεί (ή λάβει αποδεδειγμένα γνώση με άλλο τρόπο) το παράνομο περιεχόμενο.


17 σχόλια:

Στοππάκιος είπε...

Πολύ καλά τα ξεκαθαρίζεις όλα. Αλλά τι θα γίνει αν ο θιγόμενος από κάποια σχόλια φέρει σε γνώση του συντάκτη ενός διαδικτυακού τόπου τα εν λόγω σχόλια με μια επιστολή που θα τα ενσωματώνει και ο συντάκτης στη συνέχεια δημοσιοποιήσει αυτή την επιστολή; Τότε ποιος φέρει την ευθύνη; Και για να περιπλέξω ακόμη τα πράγματα, τι θα γίνει αν κάποιος αναδημοσιεύσει αυτή την επιστολή; Και για να δώσω ένα παράδειγμα, δες την επιστολή του Θεόδωρου Πάγκαλου στο zougla.gr (http://www.zougla.gr/page.ashx?pid=2&aid=214789&cid=4) και τη δική μου αναδημοσίευση (http://esofrenon.blogspot.com/2010/12/blog-post.html).

e-Lawyer είπε...

H αναδημοσίευση της επιστολής του θιγόμενου δεν είναι μεμπτη, εφόσον ο σκοπός της είναι να ασκηθεί κριτική σε αυτήν ή να ενημερωθεί η κοινή γνώμη γι' αυτήν.

Εφόσον όμως ο σκοπός είναι μια αυτοτελής επίθεση του αναδημοσιεύοντος, με την οποία ο υιοθετείται πλήρως κι ανεπιφυλάκτως ο υβριστικός χαρακτήρας των σχολίων, τότε δεν πρόκειται για απλή αναδημοσίευση, αλλά για νέα προσβολή. Προσοχή: δεν μιλάω εδώ για απλή κριτική, έστω και οξύτατη, μιλώ για νέα, αυτοτελή, υβριστική επίθεση.

Σχετικά έχει επιληφθεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στην υπόθεση του βιβλίου "η δίκη του Λε Πεν". Σε αυτή την υπόθεση, ο συγγραφέας ενός μυθιστορήματος καταδικάστηκε για συγκεκριμένα αποσπάσματα που παρουσίαζαν τον Λε Πεν ως "βρυκόλακα" κλπ. Στη συνέχεια, μια ομάδα 99 Γάλλων διανοούμενων συνυπέγραψε ένα κείμενο με το οποίο αναπαρήγαγαν τα επίδικα αποσπάσματα, δηλώνοντας ότι και οι ίδιοι θα τα χρησιμοποιούσαν σε έργο τους. Το κείμενο των διανοούμενων δημοσιεύθηκε στην Liberation, η οποία στη συνέχεια μηνύθηκε από τον Λε Πεν και καταδικάστηκε.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δέχθηκε ότι καλώς τα γαλλικά δικαστήρια καταδίκασαν την Liberation:

http://elawyer.blogspot.com/2008/06/blog-post_22.html

ο δείμος του πολίτη είπε...

Καλά έκανες και το ξεκαθάρισες. Αν βέβαια ένας επώνυμος ή ανώνυμος blogger κάνει θετικό σχόλιο ή συμφωνήσει με ένα προσβλητικό και συκοφαντικό άρθρο, τι ευθύνη έχει;

Ανώνυμος είπε...

Έκανα μια περιήγηση στον μπλογκ σου. Πάρα πολύ καλό, περιεκτικό και ακριβές. Μπράβο σου, συνέχισε αυτήν την υπέροχη δουλειά.

Ξεκαθάρισες άψογα σ' αυτή σου την ανάρτηση τις ευθύνες μας ως διαχειριστές ιστοσελίδων, όσον αφορά στο θέμα των σχολίων.

Ανώνυμος είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Ανώνυμος είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
done for είπε...

Αν μου επιτρέπετε μια απορία:
Ένα υβριστικό σχόλιο αφήνεται σε μπλοκ το οποίο είναι ανενεργό για μήνες.
Θεωρούμε ότι ο ιδιοκτήτης του μπλοκ ενημερώνεται τη στιγμή που θα αφεθεί σχόλιο που του το επισημαίνει ή θα σταλεί email;
Πώς γνωρίζουμε πότε θα το δει και πώς αποφασίζουμε αν έχει ανταποκριθεί "άμεσα";
(Δεν είναι λίγο ασαφές αυτό το άμεσα όταν μιλάμε για διαδίκτυο;)

e-Lawyer είπε...

Εύλογη απορία. Ο νόμος επιβάλλει την άμεση αφαίρεση όταν ο μπλόγκερ λάβει γνώση. Όταν ένα μπλογκ είναι ανενεργό, ο μπλόγκερ προφανώς δεν μπορεί να λάβει γνώση κατά το χρόνο ανάρτησης του σχολίου εκτός αν έχει ενεργοποιήσει την εφαρμογή ενημέρωσής του για σχόλια μέσω e-mail. Σε αυτή την περίπτωση ακόμα κι αν το μπλογκ είναι ανενεργό, ο μπλόγκερ οφείλει να επέμβει άμεσα, αφού έχει ενημερωθεί.
Όλα αυτά βέβαια είναι ζητήματα απόδειξης δηλαδή αναφέρονται στις πραγματικές δυνατότητες της κάθε μεμονωμένης περίπτωσης γι ´ αυτό και ο νομοθέτης αποφεύγει να ρυθμίσει εξαντλητικά την κάθε περίπτωση διατυπώνοντας μόνο γενικούς κανόνες.

τ2φ είπε...

Καλησπέρα!
Αν εγώ έχω κρατήσει σε print screen όλη την υβριστική ανάρτηση (όπως συνέβη με 'μένα) που θίγει εμένα προσωπικά σαν άνθρωπο και σαν επαγγελματία,τι κάνω;Την στιγμή που ο εν λόγο κύριος και δημοσιογράφος την απέσυρε λίγο μετά χωρίς μεταμέλια απλά για να μην τον κακοχαρακτηρίσουν οι επισκέπτες του;
Έχω το δικαίωμα να τον καταγγείλω στην ΕΣΗΕΑ;Μπορεί να σταθεί ως στοιχείο η ανάρτηση που έχω σώσει;

e-Lawyer είπε...

Οι εκτυπώσεις ιστοσελίδων αποτελούν αποδεικτικά μέσα που λαμβάνονται υπόψη από ελεγκτικά όργανα. Όταν έχει αφαιρεθεί η ανάρτηση από το Διαδίκτυο, η ύπαρξή της μπορεί να ενισχυθεί με κατάθεση μάρτυρα που την είχε δει.

τ2φ είπε...

Σας ευχαριστώ πολύ για την ενημέρωση!Η πληροφορία σας θα μου φανεί πολύ χρήσιμη.

Ανώνυμος είπε...

Καλησπέρα!

Βρήκα το blog μετά από αναζήτηση στο google για νομοθεσία περί ευθύνης των διαχειριστών των Forums.

Αν θέλετε, μπορείτε να μου λύσετε μία απορία:
Απ'ότι καταλαβαίνω από τα λεγόμενα, σε περίπτωση απρόκλητης εξύβρισης, οι administrators είναι υποχρεωμένοι να προβούν σε διαγραφή των σχολίων εφ'όσον τους κοινοποιηθεί η παράνομη πράξη.
Η ευθύνη τους σταματά εκεί, ή σε περίπτωση "forums" (διαφορετικό των blogs, εισέρχεσαι με συγκεκριμένο "nick & pass"), είναι υποχρεωμένοι και σε περεταίρω ενέργειες, όπως η διαγραφή του μέλους-παραβάτη;

Ευχαριστώ προκαταβολικά.

e-Lawyer είπε...

Eάν ένα μέλος έχει υποπέσει σε πολλαπλές παραβάσεις των όρων χρήσης, έτσι ώστε να μην είναι πια επαρκές το μέτρο της εκ των υστέρων αφαίρεσης των σχολίων, το ενδεδειγμένο μέτρο θα πρέπει να είναι η διαγραφή του μέλους.

Ανώνυμος είπε...

Σας ευχαριστώ για την άμεση απόκριση. Από την απάντηση καταλαβαίνω ότι τα λεγόμενα είναι συμβουλευτικά και όχι νομοθετικά. Δεν "υποχρεούνται" δηλαδή νομικά, αλλά το συνιστάτε ως καλή πρακτική.

Ανώνυμος είπε...

Καλησπέρα,
Να κάνω κι εγώ μια ερώτηση:
Το αν και κατά πόσο θεωρείται προσβλητικό ένα σχόλιο καθορίζεται εξ ολοκλήρου από τον/την διαχειριστή/στρια και τους συγκεκριμένους κανόνες ενός φόρουμ;
Αν δηλαδή ο/διαχειριστής/ρια δηλώσει ότι αποδέχεται σεξιστικά ή ομοφοβικά σχόλια μελών προς κάποιο άλλο μέλος ή αντίστροφα ότι απαγορεύει π.χ. τη συμμετοχή ομοφυλόφιλων στο φόρουμ, τότε τι μπορεί να κάνει ένα μέλος που αισθάνεται προσβεβλημένο θύμα διακρίσεων;
Ευχαριστώ

e-Lawyer είπε...

όχι δεν επιτρέπονται νομικά τέτοιοι αποκλεισμοί. Οι θιγόμενοι μπορούν να ενεργοποιήσουν την προστασία του ν.3304/2005

Ανώνυμος είπε...

Καλησπέρα σας.
Καταρχήν συγχαρητήρια για το άρθρο.
Θα ήθελα να κάνω και εγώ μια ερώτηση με την σειρά μου.
Σε ένα forum κάποιο μέλος ανέβασε σε ένα post ένα αρχείο με πνευματικά διακιώματα τρίτων. Οι θιγόμενοι άσκησαν δίωξη στον διαχειριστή (ιδιοκτήτη) του forum για καταπάτηση πνευματικής ιδιοκτησίας κλπ , χωρίς καμία προηγούμενη ενημέρωση σχετικά με το αρχείο.
Τι πιστευεται για αυτό; Τι έκβαση πιστέυεται πως θα έχει η δίκη;
Να σημειωθεί ότι πριν την εγγραφή των μελών αυτά ενημερώνονταν για τους όρους χρήσης οι οποίοι φυσικά απαγαόρευαν και την ανάρτηση τέτοιων αρχείων μεταξύ άλλων
Ευχαριστώ πολύ.

To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...