ΕΔΔΑ: δικαίωση δημοσιογράφου για προσβολή φίρμας κρασιού

Στη σημερινή απόφαση "Uj κατά Ουγγαρίας", η οποία δεν είναι τελική, το Ευρωπαϊκο Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε, ομόφωνα, ότι παραβιάστηκε το άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ελευθερία της έκφρασης) [δελτίο τύπου].

Το Δικαστήριο έκρινε ιδίως ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην προσβολή της υπόληψης ενός προσώπου, με τις επιπτώσεις που αυτό θα είχε στην αξιοπρέπειά του, και στην εμπορική φήμη μιας εταιρίας, η οποία δεν έχει ηθική υπόσταση.

Κύρια περιστατικά

Ο προσφεύγων, Peter Uj, είναι πολίτης της Ουγγαρίας, γεννηθείς το 1969 και ζει στο Badaors (Ουγγαρία). Ο κ. Uj, δημοσιογράφος, προσέφυγε για την καταδίκη του για λίβελο, η οποία του επιβλήθηκε για ακραία επίκριση της ποιότητας μιας γνωστής ποικιλίας Ουγγρικού κρασιού, η οποία παράγεται από μια κρατική επιχείρηση, που έγραψε σε μια καθημερινή εφημερίδα εθνικής κυκλοφορίας. Στο άρθρο του έγραψε μεταξύ άλλων ότι "εκατοντάδες χιλιάδες Ούγγροι πίνουν με περηφάνεια αυτά τα σκατά". Τα εθνικά δικαστήρια έκριναν ότι μοονότι ο κ. Uj είχε το δικαίωμα να εκφράζει τις απόψεις του για το κρασί, ο χαρακτηρισμός "σκατά" ήταν μη αναγκαία προσβλητικός και προσέβαλε το δικαίωμα του παραγωγού για καλή φήμη. Η καταδίκη του επικυρώθηκε στην συνέχεια από το Ανώτατο Δικαστήριο τον Μάη του 2010.

Προσφυγή και διαδικασία στο Ευρωπαϊκο Δικαστήριο

Επικαλούμενος το Άρθρο 10 (ελευθερία έκφρασης) ο προσφεύγων προσέφυγε για την καταδίκη του για λίβελλο.

Η προσφυγή κατατέθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στις 22 Απριλίου 2010.

Η απόφαση εκδόθηκε από ένα τμήμα επτά δικαστών.

Απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου

Άρθρο 10 (δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης)

Δεν αμφισβητείται ότι υπήρξε παρέμβαση στο δικαίωμα του κ. Uj για ελευθερία της έκφρασης. Αυτή η παρέμβαση ήταν "προβλεπόμενη από το νόμο", δηλαδή το κεφάλαιο 180 (1) β του Ποινικού Κώδικα και επιδίωκε τον νόμιμο στόχο της προστασίας της υπόληψης των άλλων.

Το Δικαστηριο παρατήρησε ότι η εταιρία του κρασιού είχε αναμφίβολα το δικαίωμα της προστασίας της έναντι δυσφημηστικών ισχυρισμών και ότι υπήρχε ένα γενικότερο συμφέρον προστσίας της εμπορικής επιτυχίας και της βιωσιμότητας των εταιριών, όχι μόνον χάριν των παραγόντων και των εργαζομένων αλλά επίσης για και το γενικότερο οικονομικό καλό. Ωστόσο, υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στην προσβολή της υπόληψης ενός προσώπου, με τις επιπτώσεις που αυτό μπορούσε να έχει στην αξιοπρέπειά τους και στην εμπορική φήμη μιας εταιρίας που δεν έχει ηθική διάσταση.

Επιπλέον, το άρθρο εξέφραζε μια αξιολογική κρίση ή γνώμη, όπως έγινε δεκτό και από τα εθνικά δικαστήρια - ο πρωταρχικός στόχος της οποίας ήταν η ενημέρωση για τις κρατικές επιχειρήσεις κι όχι τόσο η μείωση της ποιότητας των προϊόντων της εταιρίας του κρασιού. Πράγματι, η γνώμη του κ. Uj, όσον αφορά τις κυβερνητικές πολιτικές για την προστασία των εθνικών αξιών και του ρόλου των ιδιωτικών επιχειρήσεων και των επενδύσεων στο εξωτερικό ήταν δημόσιου ενδιαφέροντος - επί του οποίου , ως δημοσιογράφος, είχε το καθήκον της ενημέρωσης για πληροφορίες και ιδέες, ακόμη και σε κάποιον υπερβολικό ή προκλητικό βαθμό. Στο κείμενο της απόφασης [εδώ] , το Δικαστήριο για πρώτη φορά αναφέρει ότι θα προστατεύσει ακόμα και τις χυδαίες στυλιστικές επιλογές ως μέρος της ελευθερίας της έκφρασης:

"η χρήση χυδαίων φράσεων από μόνη της δεν είναι καθοριστική για την αξιολόγηση μιας προσβλητικής εκφρασης, καθώς μπορεί να υπηρετεί κυρίως στυλιστικούς σκοπούς. Για το Δικαστήριο, το στυλ αποτελεί μέρος της επικοινωνίας ως μορφής έκφρσης και ως τέτοιο προστατεύεται μαζί με το περιεχόμενο της έκφρασης."

Στη συνέχεια το Δικαστήριο αναγνωρίζει ότι η επίμαχη φράση ήταν προσβλητική, αλλά και ότι:

"συνιστούσε μια σατιρική υποβάθμιση της εταιρίας, στο πλαίσιο των κυβερνητικών οικονομικών πολιτικών και των τάσεων των καταναλωτών".

Δεδομένων αυτών των σκέψεων, το Δικαστήριο έκρινε ότι η αναγκαιότητα της παρέμβασης στο δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης του κ. Uj δεν ήταν πειστικά δικαιολογημένη, κατά παράβαση του Άρθρου 10.

Άρθρο 41 (δίκαιη ικανοποίηση)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ουγγαρία πρέπει να καταβάλει στον κ. Uj το ποσό των 3.580 ευρώ όσον αφορά τα έξοδα. Δεν ζήτησε αποζημίωση για ηθική βλάβη.

Όπως προκύπτει από την παραπάνω απόφαση, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δίνει το πράσινο φως ακόμα και για ακραία-υβριστική κριτική σε καταναλωτικά προϊόντα, αποσυνδέοντας την κριτική αυτή από τον κίνδυνο για καταδίκη περί δυσφήμησης εταιρίας (που προβλέπεται και από τον ελληνικό Ποινικό Κώδικα ως αυτοτελές αδίκημα) και θεωρεί ότι η βαρύτητα αυτού του αδικήματος δεν μπορεί να είναι ανάλογη με τη δυσφήμηση ενός φυσικού προσώπου. Αναγνωρίζει πάντως ένα δικαίωμα για προστασία της φήμης των εταιριών, πράγμα που σημαίνει ότι δεν καταργεί εντελώς τους σχετικούς νόμους.