Η προσωρινή διαταγή που εξέδωσε ο Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας επί του σχετικού αιτήματος για την προσωρινή αναστολή ισχύος της κοινής υπουργικής απόφασης με την οποία έπαυσε η λειτουργία της ΕΡΤ Α.Ε. εμπεριέχει πλήρως το στοιχείο της λακωνικότητας -μέχρι έλλειψης!- αιτιολογίας που παρουσιάζει το συγκεκριμένο ιδιόμορφο είδος δικαστικής παρέμβασης, αλλά σε συνδυασμό και με προς μια εξαιρετικά κρυπτική κι ενδιαφέρουσα ως προς την ερμηνεία της νομική κρίση.
Η προσωρινή διαταγή διατάσσει την αναστολή της διακοπής μετάδοσης των εκπομπών και της λειτουργίας των ιστότοπων της ΕΡΤ Α.Ε. καθώς και την περιέλευση των συχνοτήτων της ΕΡΤ σε ανενέργεια. Η εκτέλεση της προσβαλλόμενης κοινής υπουργικής απόφασης αναστέλλεται μόνο ως προς αυτό το μέρος της και οι Υπουργοί διατάσσονται να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την συνέχιση της λειτουργίας της ΕΡΤ.
Το πιο ενδιαφέρον νομικά είναι ότι η προσωρινή διαταγή δεν βασίζεται ευθέως σε κάποια κρίση αντισυνταγματικότητας της Κ.Υ.Α. Δηλαδή δεν αναφέρει ότι η κοινή υπουργική απόφαση πρέπει να καταργηθεί επειδή είναι αντίθετη σε κάποια διάταξη του Συντάγματος, όπως το δικαίωμα καθενός στην πληροφόρηση (άρθρο 5Α) ή στον άμεσο έλεγχο του κράτους στην τηλεόραση (άρθρο 15) ή στο δικαίωμα δίαδοσης των στοχασμών (άρθρο 14) ή, τελικά, στον δημοκρατικό χαρακτήρα του πολιτεύματος (άρθρο 1 παρ.1). Η προσωρινή διαταγή αναφέρεται ρητά μόνο στην κοινή ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία, δηλαδή το άρθρο 2 παρ. 1 του Ν. 1730/1987, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 19 παρ. 1 του ν. 1866/1989 (Α 222) που κατοχυρώνει την συμβολή δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα στην ενημέρωση, στη μόρφωση και στην ψυχαγωγία του ελληνικού λαού και της ομογένειας. Με αυτή την συνοπτική αιτιολογική διαπίστωση, η προσωρινή διαταγή εμφανίζεται να κρίνει απλώς αντίθετη στο νόμο την Κ.Υ.Α., ως προς την έλλειψη ενδεχομένως λ.χ. μιας μεταβατικής διάταξης που θα επέβαλε την εξακολούθηση της λειτουργίας μέχρι την ίδρυση του νέου φορέα δημόσιας ραδιοτηλεόρασης.
Η γνώμη μου όμως είναι ότι η ανάγνωση συτή δεν είναι ολοκληρωμένη. Η Κ.Υ.Α βασίστηκε σε μια εξουσιοδοτική διάταξη νόμου, του άρθρου 14Β του ν.3429/2005 που προστέθηκε με το άρθρο 66 του ν.4002/2011. Ο νόμος αυτός αναφέρει πολύ απλά ότι με Κ.Υ.Α μπορεί να καταργηθεί η ΕΡΤ, όπως και άλλες κρατικές ετσιρίες. Ο νόμος αυτός έχει απολύτως ίση τυπική ισχύ με τον ν.1730/1987 και τον ν.1866/1989 που ορίζουν την αποστολή της ΕΡΤ, μόνο που είναι μεταγενέστερος. Επίσης, στον νόμο του 2011 ουδεμία επιφύλαξη υπέρ της νομοθεσίας περί ΕΡΤ υπάρχει. Δηλαδή δεν διαχωρίζεται η αρμοδιότητα κατάργησης της ΕΡΤ από την αρμοδιότητα περί διακοπής της λειτουργίας της! Θεωρώ ότι οι δύο αυτοί νόμοι δεν βρίσκονται σε σχέση υπεροχής ο ένας σε σχέση με τον άλλο, αλλά και ότι η εφαρμογή του νεότερου νόμου δεν μπορεί να εξαρτάται από την συνέχιση ισχύος του παλαιότερου. Πώς θα καταργηθεί η ΕΡΤ, αν ταυτόχρονα πρέπει να ασκεί την αποστολή της, χωρίς μια μεταβατική διάταξη που να το επιβάλλει και χωρίς να πρέπει να ανατρέξουμε σε υπερκείμενους κανόνες;
Παρά την σεμνή διατύπωση, η προσωρινή διαταγή δεν μπορεί παρά να υποκρύπτει μια συνταγματικού δικαίου κρίση: επιτρέπεται μεν η κατάργηση της ΕΡΤ, αλλά το νομικό πλαίσιο θα έπρεπε να προβλέπει και ότι δεν διακόπτεται η λειτουργία της μέχρι τη διάδοχη νομική κατάσταση. Αυτή η δικαστική "βελτίωση" της νομοθεσίας θα ήταν εντελώς αυθαίρετη, εάν δεν είχε κάποιο υπόβαθρο σε επίπεδο συνταγματικού δικαίου ή έστω σε επίπεδο γενικών αρχών του δικαίου. Με δεδομένη την έλλειψη μιας συνταγματικής διάταξης που να επιβάλλει την υποχρέωση του κράτους σε διαρκή παραγωγή ραδιοτηλεοπτικού προϊόντος καταλήγω στην άλλη εκδοχή. Κατά την οποία,το ΣτΕ υπενθυμίζει ότι σε κάθε διάταξη που καταργεί μια δημόσια παροχη, πρέπει να υπάρχει μεταβατική διάταξη που να μην αναστέλει ούτε προσωρινά την συνέχιση αυτής της παροχής. Αυτή όμως δεν είναι μια συνταγμστικού δικαίου στάθμιση, αλλά η διαπίστωση δυσαρμονίας προς τις γενικές αρχές του δικαίου και τις αρχές της καλής νομοθέτησης.
Η προσωρινή διαταγή διατάσσει την αναστολή της διακοπής μετάδοσης των εκπομπών και της λειτουργίας των ιστότοπων της ΕΡΤ Α.Ε. καθώς και την περιέλευση των συχνοτήτων της ΕΡΤ σε ανενέργεια. Η εκτέλεση της προσβαλλόμενης κοινής υπουργικής απόφασης αναστέλλεται μόνο ως προς αυτό το μέρος της και οι Υπουργοί διατάσσονται να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την συνέχιση της λειτουργίας της ΕΡΤ.
Το πιο ενδιαφέρον νομικά είναι ότι η προσωρινή διαταγή δεν βασίζεται ευθέως σε κάποια κρίση αντισυνταγματικότητας της Κ.Υ.Α. Δηλαδή δεν αναφέρει ότι η κοινή υπουργική απόφαση πρέπει να καταργηθεί επειδή είναι αντίθετη σε κάποια διάταξη του Συντάγματος, όπως το δικαίωμα καθενός στην πληροφόρηση (άρθρο 5Α) ή στον άμεσο έλεγχο του κράτους στην τηλεόραση (άρθρο 15) ή στο δικαίωμα δίαδοσης των στοχασμών (άρθρο 14) ή, τελικά, στον δημοκρατικό χαρακτήρα του πολιτεύματος (άρθρο 1 παρ.1). Η προσωρινή διαταγή αναφέρεται ρητά μόνο στην κοινή ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία, δηλαδή το άρθρο 2 παρ. 1 του Ν. 1730/1987, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 19 παρ. 1 του ν. 1866/1989 (Α 222) που κατοχυρώνει την συμβολή δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα στην ενημέρωση, στη μόρφωση και στην ψυχαγωγία του ελληνικού λαού και της ομογένειας. Με αυτή την συνοπτική αιτιολογική διαπίστωση, η προσωρινή διαταγή εμφανίζεται να κρίνει απλώς αντίθετη στο νόμο την Κ.Υ.Α., ως προς την έλλειψη ενδεχομένως λ.χ. μιας μεταβατικής διάταξης που θα επέβαλε την εξακολούθηση της λειτουργίας μέχρι την ίδρυση του νέου φορέα δημόσιας ραδιοτηλεόρασης.
Η γνώμη μου όμως είναι ότι η ανάγνωση συτή δεν είναι ολοκληρωμένη. Η Κ.Υ.Α βασίστηκε σε μια εξουσιοδοτική διάταξη νόμου, του άρθρου 14Β του ν.3429/2005 που προστέθηκε με το άρθρο 66 του ν.4002/2011. Ο νόμος αυτός αναφέρει πολύ απλά ότι με Κ.Υ.Α μπορεί να καταργηθεί η ΕΡΤ, όπως και άλλες κρατικές ετσιρίες. Ο νόμος αυτός έχει απολύτως ίση τυπική ισχύ με τον ν.1730/1987 και τον ν.1866/1989 που ορίζουν την αποστολή της ΕΡΤ, μόνο που είναι μεταγενέστερος. Επίσης, στον νόμο του 2011 ουδεμία επιφύλαξη υπέρ της νομοθεσίας περί ΕΡΤ υπάρχει. Δηλαδή δεν διαχωρίζεται η αρμοδιότητα κατάργησης της ΕΡΤ από την αρμοδιότητα περί διακοπής της λειτουργίας της! Θεωρώ ότι οι δύο αυτοί νόμοι δεν βρίσκονται σε σχέση υπεροχής ο ένας σε σχέση με τον άλλο, αλλά και ότι η εφαρμογή του νεότερου νόμου δεν μπορεί να εξαρτάται από την συνέχιση ισχύος του παλαιότερου. Πώς θα καταργηθεί η ΕΡΤ, αν ταυτόχρονα πρέπει να ασκεί την αποστολή της, χωρίς μια μεταβατική διάταξη που να το επιβάλλει και χωρίς να πρέπει να ανατρέξουμε σε υπερκείμενους κανόνες;
Παρά την σεμνή διατύπωση, η προσωρινή διαταγή δεν μπορεί παρά να υποκρύπτει μια συνταγματικού δικαίου κρίση: επιτρέπεται μεν η κατάργηση της ΕΡΤ, αλλά το νομικό πλαίσιο θα έπρεπε να προβλέπει και ότι δεν διακόπτεται η λειτουργία της μέχρι τη διάδοχη νομική κατάσταση. Αυτή η δικαστική "βελτίωση" της νομοθεσίας θα ήταν εντελώς αυθαίρετη, εάν δεν είχε κάποιο υπόβαθρο σε επίπεδο συνταγματικού δικαίου ή έστω σε επίπεδο γενικών αρχών του δικαίου. Με δεδομένη την έλλειψη μιας συνταγματικής διάταξης που να επιβάλλει την υποχρέωση του κράτους σε διαρκή παραγωγή ραδιοτηλεοπτικού προϊόντος καταλήγω στην άλλη εκδοχή. Κατά την οποία,το ΣτΕ υπενθυμίζει ότι σε κάθε διάταξη που καταργεί μια δημόσια παροχη, πρέπει να υπάρχει μεταβατική διάταξη που να μην αναστέλει ούτε προσωρινά την συνέχιση αυτής της παροχής. Αυτή όμως δεν είναι μια συνταγμστικού δικαίου στάθμιση, αλλά η διαπίστωση δυσαρμονίας προς τις γενικές αρχές του δικαίου και τις αρχές της καλής νομοθέτησης.
6 σχόλια:
Γιατί αποκλείεις το ενδεχόμενο, ο Πρόεδρος να πιθανολόγησε απλώς ότι η αίτηση ακύρωσης δεν είναι προδήλως αβάσιμη και σταθμίζοντας τα εκατέρωθεν συμφέροντα, μεταξύ των οποίων, και τη δημόσια υπηρεσία που μέχρι σήμερα προσέφερε η ΕΡΤ, να διέταξε το συγκεκριμένο ασφαλιστικό μέτρο? Νομίζω ότι ο Πρόεδρος εφήρμοσε το άρθρο 52 του ΠΔ 18/1989, χωρίς καμία επί της ουσίας συνταγματική αναγωγή. Και πολύ καλά έκανε.
Το ίδιο λέμε ουσιαστικά, αλλά κρίση για προδήλως βάσιμη αίτηση αναστολή δεν βλέπω να αναφέρεται.
Γενικώς συμφωνώ. Η γενική αρχή που αναζητάτε στο άρθρο σας είναι η αρχή της συνέχειας της λειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών (και των δημόσιων νομικών προσώπων, είτε δημοσίου είτε ιδιωτικού δικαίου, τα οποία έχουν αναλάβει εκπλήρωση δημόσιας αποστολής, όπως είναι κατά το Σύνταγμα η "αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων" κ.λπ. (βλ. άρθρο 15 παρ. 2 Συντ.) Στην συγκεκριμένη περίπτωση είχαμε παραβίαση της παραπάνω αρχής, εφόσον τα μόνα νόμιμα ρ/τ Μέσα στη χώρα μας είναι αυτά της ΕΡΤ (για τα ιδιωτικά βλ. ΣτΕ Ολομ. 3578/2010), κι επομένως μόνο με τα Μέσα της ΕΡΤ είναι νομίμως δυνατή η εκπλήρωση των δημοσίων σκοπών των άρθρου 15 παρ. 2 (όπως και αυτών των άρθρων 5 Α και 14 παρ. 9 και 2, ως προς την πτυχή τους εκείνη που αγγίζει τα ραδιοτηλεοπτικά Μέσα).
Δεν συμφωνώ με το συμπέρασμα ότι το νέο άρθρο 14 Β Ν. 3429/2005 έχει αυτονοήτως θέσει στο περιθώριο τους νόμους για την ΕΡΤ, καθώς, πέραν της αρχής lex posterior, θα πρέπει να λάβει κανείς σοβαρά υπόψη στη συγκεκριμένη περίπτωση και την αρχή lex specialis (σε συνδυασμό βέβαια με την ορθότητη θέση σας για τα συνταγματικά ερείσματα των διατάξεων εκείνων που αναθέτουν στην ΕΡΤ δημόσια αποστολή). Αλλά δεν θεωρώ ως απορριπτέο άνευ ετέρου και το λογικά προγενέστερο επιχείρημα περί αντίθεσης της ΚΥΑ στις θεμελιώδεις διατάξεις των νόμων του 87 και του 89.
Σε κάθε περίπτωση, η αρχή της συνέχειας της λειτουργίας των νομικών προσώπων που έχουν αναλάβει δημόσια αποστολή, σε συνδυασμό με τα άρθρα 15 παρ. 2, 5 Α και 14, και σε συνδυασμό επίσης με το γεγονός ότι δεν υπάρχουν άλλα ρ/τ Μέσα για να εκπληρώσουν νομίμως τη δημόσια αποστολή που εκπληρώνει η ΕΡΤ, όλα αυτά οδηγούν με σχετική ασφάλεια στο συμπέρασμα ότι η σχετική ΚΥΑ υπήρξε αντισυνταγματική (πέραν του ότι στηρίχθηκε σε ΠΝΠ η οποία κατά τη γνώμη μου είναι νομικώς ανυπόστατη, καθώς δεν υπάρχει έγκυρη πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου για την έκδοσή της).
Βέβαια, όλα αυτά δεν ήταν αναγκαία για την έκδοση μίας προσωρινής διαταγής (αλλά και αυτές οι διαταγές, παρότι δεν χρειάζεται να αιτιολογούνται ρητώς, πάντως ως νομικές/δικαστικές κρίσεις πρέπει να είναι θεμελιωμένες, οπότε έχει νόημα η συζήτηση για πιθανό σκεπτικό).
Φιλικά (και με ευχαριστίες για τη γρήγορη παρέμβασή σας).
Κώστας Στρατηλάτης
Ευχαριστούμε για την ενημέρωση. Επειδή οι μη δικηγόροι έχουμε μπλεχτεί, αν θα μπορούσατε θα θέλαμε μια εξήγηση για τις πράξεις νομοθετικού περιεχομένου.
Σύμφωνα με το άρθρο 44 του Συντάγματος "σε έκτακτες περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί, ύστερα από πρόταση του Yπουργικού Συμβουλίου, να εκδίδει πράξεις νομοθετικού περιεχομένου". Νομίζω ότι υπάρχει πάγια νομολογία κατά την οποία δεν ελέγχονται δικαστικώς οι συνταγματικές προϋποθέσεις. Η έκτακτη περίπτωση σε προηγούμενη πρόσφατη περίπτωση έχει προσδιοριστεί με βάση το Μεσοπρόθεσμο και τις ανάγκες της χώρα στη δύσκολη οικονομική συγκυρία κ.λπ. Κάτι ανάλογο συμβαίνει κι εδώ. Το ερώτημα είναι τι συνιστά πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου; Υπάρχουν προαπαιτούμενα και συγκεκριμένη διαδικασία γι' αυτό ή απλά μπορεί να γίνει συζήτηση μεταξύ των υπουργών π.χ. και τηλεφωνικά;
Ευχαριστώ πολύ.
Η Κ.Υ.Α. δεν προϋπέθετε την Π.Ν.Π. ειδικά ως προς το θέμα της κατάργησης της ΕΡΤ, καθώς αυτό προβλέπεται από το άρθρο 14Β του νόμου του 2005 που αναφέρεται στο άρθρο.
Η ΠΝΠ ήρθε απλώς να προσδιορίσει ορισμένους όρους για τα μετά την κατάργηση.
Ως προς το αν υπήρχε πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου για την έκδοση της ΠΝΠ δεν συμφωνώ με την θεώρηση του κ. Στρατηλάτη, καθώς σύμφωνα με τον Ν. 1558/1985 οι αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου λαμβάνονται με απόλυτη πλειοψηφία κι όχι υποχρεωτικά με ομοφωνία. Θεωρώ λοιπόν ότι η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για την διατύπωση πρότασης προς έκδοση ΠΝΠ λαμβάνεται με αυτές τις διατάξεις του νόμου περί λειτουργίας του Υ.Σ. και των κυβερνικών οργάνων.
Θα ήθελα να ρωτήσω αν η αρχή της συνέχειας της λειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών που αναφέρει ο κ. Στρατηλάτης κατοχυρώνεται συνταγματικά ή σε περίπτωση που έχει διαμορφωθεί νομολογιακά από που προκύπτει πως διαθέτει υπερνομοθετική ισχύ? θα μπορούσε αυτή η αρχή που αναφέρετε να θεωρηθεί πως πρόκειται για μια ειδικότερη μορφή της αρχής της χρηστής διοίκησης ή π.χ της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης για την οποία ενδεχομένως θα μπορούσαμε να βρούμε επαρκέστερα ερείσματα στο γραπτό δίκαιο ? ευχαριστώ
Δημοσίευση σχολίου