Μια παραδοσιακή φιλοσοφική θεώρηση της δικαιοσύνης ταυτίζει το δίκαιο με την υπεράσπιση των αδυνάτων. Οι ατομικές εξουσίες που αναγνωρίζονται ως ανθρώπινα δικαιώματα έχουν καθολική ισχύ, αλλά ο λόγος της κατοχύρωσής τους αφορά προστασία των ευπαθών κοινωνικά και οικονομικά ομάδων, των μειονοτήτων, όσων δεν διαθέτουν θέση υπεροχής στον σύγχρονο κόσμο. Η θεώρηση αυτή δοκιμάζεται, όταν διεκδικούν την ενάσκηση ατομικών δικαιωμάτων και οι ισχυροί. Οι αρχηγοί κρατών, οι ανώτατοι κρατικοί λειτουργοί, οι πετυχημένοι επιχειρηματίες, οι πασίγνωστοι καλλιτέχνες, οι πρωταθλητες, οι θρησκευτικοί ηγέτες. Τί γίνεται με αυτούς; Δικαίως διεκδικούν ατομικά δικαιώματα όταν αισθάνονται ότι θίγονται ή μήπως, ως δυνατοί, δεν έχουν λόγο να καρπώνονται -πάλι!- όσα ισχύουν για τους αδυνάτους;
Το ερώτημα γίνεται πιο βασανιστικό, όταν αφενός πρόκειται για την κορυφή της πολιτειακής ηγεσίας κι αφετέρου για το δικαίωμα του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής. Οι αποκαλύψεις για την ερωτική ζωή του Γάλλου Προέδρου επανέφεραν το ζήτημα στην επικαιρότητα. Υποστηρίζεται ένα διευρυμένο δικαίωμα της κοινής γνώμης -που ασκείται μέσα από τις δραστηριότητες των δημοσιογράφων- για διαφάνεια, ακόμη και σε πτυχές της αυστηρά ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του ανώτατου άρχοντα. Αν φτάσουμε όμως να απογυμνώσουμε πλήρως τον αρχηγό ενός κράτους από ένα ανθρώπινο δικαίωμα, θα έχουμε απλώς παραβιάσει την αρχή της καθολικής εφαρμογής των δικαιωμάτων, που αφορά κάθε ανθρώπινο ον. Δεν είμαι σίγουρος ότι αυτό θα άξιζε στον κ. Ολάντ. Και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι, ως προς αυτό ειδικά το θέμα, οι ισχυροί είναι ισχυρότεροι της κοινής γνώμης και της τέταρτης εξουσίας.
Το ζήτημα αυτό έφτασε στην ακραία δικαστική δοκιμασία του, όταν βασιλικές υψηλότητες (μετά το θάνατο της Νταϊάνας που οδήγησε και σε έκδοση ψηφίσματος για το σεβασμό της ιδιωτικής ζωής από το Συμβούλιο της Ευρώπης) αξίωσαν από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου να καταδικάσει μια χώρα, επειδή το δικαστικό της σύστημα επέτρεψε την ελεύθερη δημοσίευση φωτογραφιών από τις διακοπές τους σε περιοδικά. Η Καρολίνα του Μονακό και ο σύζυγός της προσέφυγαν δύο φορές στο ΕΔΔΑ κατά της Γερμανίας για δημοσίευση των φωτογραφιών τους. Την πρώτη φορά, κέρδισαν και αναγνωρίστηκε ότι οι φωτογραφίες από τις διακοπές τους δεν συνέβαλαν σε μια συζήτηση για ένα θέμα γενικότερου ενδιαφέροντος που να δικαιολογεί την παρέμβαση στην ιδιωτική τους ζωή. Την δεύτερη φορά όμως, ο Ρενιέ ήταν άρρωστος κι αυτοί είχαν πάει για σκι, με αποτέλεσμα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να αναγνωρίσει μια σύνδεση της δημοσίευσης με ένα θέμα που ήταν μεν ιδιωτικό, αλλά ήταν και δημόσιο. Στην δεύτερη απόφαση, το ΕΔΔΑ ανακεφαλαίωσε τα κριτήρια που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, ώστε να αποφασίζεται αν τελικά η παρέμβαση του Τύπου στην ιδιωτική ζωή.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θέτει πέντε μεταβλητές που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για να κριθεί ολοκληρωμένα αν η δημοσίευση φωτογραφιών στον Τύπο συνιστά όντως παραβίαση ιδιωτικότητας:
(α) Αν συμβαλλει σε διάλογο γενικού ενδιαφέροντος (όχι απλώς την περιέργεια του κοινού),
(β) πόσο γνωστό είναι το πρόσωπο που αφορά η δημοσίευση,
(γ) αν έχει προηγηθεί επικοινωνία πριν την δημοσίευση (χωρίς αυτό να επαρκεί από μόνο του για την αθώωση του εντύπου),
(δ) το ίδιο το περιεχόμενο των φωτογραφιών, η μορφή της δημοσίευσης και οι συνέπειές της,
(ε) οι περιστάσεις λήψης των εικόνων (αν ήταν σε δημόσιο χώρο, αν έγινε με κρυφή κάμερα κλπ).
Εφαρμόζοντας αυτά τα πέντε κριτήρια στην υπόθεση της Καρολίνας και του Ερνέστου-Αυγούστου, το Δικαστήριο έκρινε ότι η παρέμβαση στην ιδιωτική τους ζωή ήταν "δικαιολογημένη σε μια δημοκρατική κοινωνία" και απέρριψε τον ισχυρισμό περί παραβίασης ανθρώπινου δικαιώματος. Υπερειχε η ελευθερια του Τυπου. Προφανώς η συζήτηση του θέματος δεν έχει κλείσει με αυτά τα πέντε κριτήρια που έθεσε το ΕΔΔΑ, αφού η ίδια η έννοια της ιδιωτικότητας είναι διαρκώς μεταβαλλόμενη και δυναμική. Είναι μάλλον από τα θέματα που δεν θα σταματήσουν να τροφοδοτούν τον στοχασμό πάνω στην φύση της ατομικότητας.
Το ερώτημα γίνεται πιο βασανιστικό, όταν αφενός πρόκειται για την κορυφή της πολιτειακής ηγεσίας κι αφετέρου για το δικαίωμα του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής. Οι αποκαλύψεις για την ερωτική ζωή του Γάλλου Προέδρου επανέφεραν το ζήτημα στην επικαιρότητα. Υποστηρίζεται ένα διευρυμένο δικαίωμα της κοινής γνώμης -που ασκείται μέσα από τις δραστηριότητες των δημοσιογράφων- για διαφάνεια, ακόμη και σε πτυχές της αυστηρά ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του ανώτατου άρχοντα. Αν φτάσουμε όμως να απογυμνώσουμε πλήρως τον αρχηγό ενός κράτους από ένα ανθρώπινο δικαίωμα, θα έχουμε απλώς παραβιάσει την αρχή της καθολικής εφαρμογής των δικαιωμάτων, που αφορά κάθε ανθρώπινο ον. Δεν είμαι σίγουρος ότι αυτό θα άξιζε στον κ. Ολάντ. Και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι, ως προς αυτό ειδικά το θέμα, οι ισχυροί είναι ισχυρότεροι της κοινής γνώμης και της τέταρτης εξουσίας.
Το ζήτημα αυτό έφτασε στην ακραία δικαστική δοκιμασία του, όταν βασιλικές υψηλότητες (μετά το θάνατο της Νταϊάνας που οδήγησε και σε έκδοση ψηφίσματος για το σεβασμό της ιδιωτικής ζωής από το Συμβούλιο της Ευρώπης) αξίωσαν από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου να καταδικάσει μια χώρα, επειδή το δικαστικό της σύστημα επέτρεψε την ελεύθερη δημοσίευση φωτογραφιών από τις διακοπές τους σε περιοδικά. Η Καρολίνα του Μονακό και ο σύζυγός της προσέφυγαν δύο φορές στο ΕΔΔΑ κατά της Γερμανίας για δημοσίευση των φωτογραφιών τους. Την πρώτη φορά, κέρδισαν και αναγνωρίστηκε ότι οι φωτογραφίες από τις διακοπές τους δεν συνέβαλαν σε μια συζήτηση για ένα θέμα γενικότερου ενδιαφέροντος που να δικαιολογεί την παρέμβαση στην ιδιωτική τους ζωή. Την δεύτερη φορά όμως, ο Ρενιέ ήταν άρρωστος κι αυτοί είχαν πάει για σκι, με αποτέλεσμα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να αναγνωρίσει μια σύνδεση της δημοσίευσης με ένα θέμα που ήταν μεν ιδιωτικό, αλλά ήταν και δημόσιο. Στην δεύτερη απόφαση, το ΕΔΔΑ ανακεφαλαίωσε τα κριτήρια που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, ώστε να αποφασίζεται αν τελικά η παρέμβαση του Τύπου στην ιδιωτική ζωή.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θέτει πέντε μεταβλητές που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για να κριθεί ολοκληρωμένα αν η δημοσίευση φωτογραφιών στον Τύπο συνιστά όντως παραβίαση ιδιωτικότητας:
(α) Αν συμβαλλει σε διάλογο γενικού ενδιαφέροντος (όχι απλώς την περιέργεια του κοινού),
(β) πόσο γνωστό είναι το πρόσωπο που αφορά η δημοσίευση,
(γ) αν έχει προηγηθεί επικοινωνία πριν την δημοσίευση (χωρίς αυτό να επαρκεί από μόνο του για την αθώωση του εντύπου),
(δ) το ίδιο το περιεχόμενο των φωτογραφιών, η μορφή της δημοσίευσης και οι συνέπειές της,
(ε) οι περιστάσεις λήψης των εικόνων (αν ήταν σε δημόσιο χώρο, αν έγινε με κρυφή κάμερα κλπ).
Εφαρμόζοντας αυτά τα πέντε κριτήρια στην υπόθεση της Καρολίνας και του Ερνέστου-Αυγούστου, το Δικαστήριο έκρινε ότι η παρέμβαση στην ιδιωτική τους ζωή ήταν "δικαιολογημένη σε μια δημοκρατική κοινωνία" και απέρριψε τον ισχυρισμό περί παραβίασης ανθρώπινου δικαιώματος. Υπερειχε η ελευθερια του Τυπου. Προφανώς η συζήτηση του θέματος δεν έχει κλείσει με αυτά τα πέντε κριτήρια που έθεσε το ΕΔΔΑ, αφού η ίδια η έννοια της ιδιωτικότητας είναι διαρκώς μεταβαλλόμενη και δυναμική. Είναι μάλλον από τα θέματα που δεν θα σταματήσουν να τροφοδοτούν τον στοχασμό πάνω στην φύση της ατομικότητας.
1 σχόλιο:
Πιστεύω ότι θα έπρεπε να γινει ένας διαχωρισμός στις ερμηνίες της έννοιας δημόσιο πρόσωπο. Άλλου είδους δημόσιο πρόσωπο κάποιος που είναι απλά γνωστός στο πλατύ κοινό, όπως πχ η Καρολίνα του Μονακό, κι άλλου είδους δημόσιο πρόσωπο κάποιοιος που κατέχει ένα δημόσιο αξίωμα, πχ ο αρχηγός ενός κράτους.
Ο αρχηγός ενός κράτους είναι πάντα αρχηγός του κράτους, ακόμη κι όταν είναι διακοπές ή όταν κοιμάται. Επομενως κάθε πράξη του είναι και πράξη του αρχηγού κράτους.
Η. Α. Μέρκελ μπορεί να χτύπησε κατά τη διάρκεια των προσωπικών διακοπών της, αλλά αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι η γερμανίδα καγκελάριος είναι στο κρεβάτι και δεν μπορεί να εκτελέσει τα καθήκοντά στης στο 100%. Βέβαια, το με ποιον κοιμάται ο Φ. Ολάντ μπορεί να μην έχει άμεση επίπτωση στην εκτέλεση των καθηκόντων του, αλλά μπορεί να έχει στην εκτίμιση και τον σεβασμό τρίτων στο πρόσωπο του προέδρου της Γαλλίας. Το να λέει ότι εγώ δεν το έκανα σαν πρόεδρος αλλά σαν Φρανσουά είναι άτοπο γιατί ο Φρανσουά είναι πρόεδρος 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, 7 μέρες τη βδομάδα.
Συμφωνώ ότι και οι πρόεδροι πρέπει να έχουν κάποια ιδιωτική ζωή, μακριά από τη δημοσιότητα, αλλά μάλλον θα πρέπει να φροντίσουν οι ίδιοι ώστε να μείνει ιδιωτική και όχι να κυνηγάνε μετά τα μέσα ενημέρωσης φωνάζοντας για δικαίωμα στην ιδιωτικότητα. Η Α. Μέρκελ (και πολλοί άλλοι) τα καταφέρνουν, άρα δεν είναι αδύνατο.
Δημοσίευση σχολίου