Το Τμήμα Ευρείας Συνθέσεως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου εξέδωσε σήμερα την τελική απόφασή του σχετικά με το θέμα των αποζημιώσεων στην υπόθεση της Κύπρου εναντίον της Τουρκίας. Πρόκειται για μια από τις ελάχιστες "διακρατικές προσφυγές" που υποβλήθηκαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο κατά κύριο λόγο δικάζει υπόθεσεις ατόμων κατά κρατών. Όπως ειπώθηκε ήδη, η απόφαση αυτή ανοίγει μια νέα εποχή κι ένα ολόκληρο νέο κεφάλαιο στο διεθνές δίκαιο προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων για το ΕΕΔΑ: την επιδίκαση αποζημιώσεων από κράτος προς κράτος για παραβιάσεις. Είναι η πρώτη τέτοια απόφαση στην ιστορία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Το Δικαστήριο επιδίκασε κατά πλειοψηφία υπέρ της Κύπρου 30.000.000 ευρώ για ηθική βλάβη των συγγενών των αγνοουμένων και 60.000.000 ευρώ για ηθική βλάβη των Ελληνοκύπριων κατοίκων της Καρπασίας. Τα ποσά αυτά θα αποδοθούν στους δικαιούχους από την Κυπριακή Κυβέρνηση, υπό την εποπτεία της Επιτροπής Υπουργών (θεσμικού οργάνου του Συμβουλίου της Ευρώπης, υπεύθυνου για την εκτέλεση των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου).
Η αρχική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου εκδόθηκε το 2001 και αφορά τις παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων από την Τουρκία, λόγω της κατάστασης στην βόρεια Κύπρο, ύστερα από την στρατιωτικές επεμβάσεις της Τουρκίας τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1974, την συνεχιζόμενη διχοτόμηση του εδάφους της Κύπρου και τις δραστηριότητες της "Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου". Στην απόφαση κρίθηκε μεταξύ άλλων ότι η Τουρκία είχε παραβιάσει το δικαίωμα στην ζωή (άρθρο 2), λόγω του ότι η Τουρκία δεν είχε δημιουργήσει έναν αποτελεσματικό μηχανισμό για την διεξαγωγή έρευνας όσον αφορά την τύχη των Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων που χάθηκαν υπό συνθήκες απειλής της ζωής τους, το δικαίωμα στην ελευθερία, λόγω του ότι δεν υπήρχε επίσης αντίστοιχος μηχανισμός έρευνας για τους αγνοούμενους που φέρονται ότι συνελήφθησαν από τουρκικές δυνάμεις κατά το χρόνο της εξαφάνισής τους (παράλληλα, αθωώθηκε η Τουρκία για ευθεία παραβίαση των άρθρων, δηλ. ότι τους σκότωσαν ή τους συνέλαβαν), του άρθρου 3 για την απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση των συγγενών των Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων, του άρθρου 8, για τον αποκλεισμό των Ελληνοκύπριων από τα σπίτια τους στην βόρειο Κύπρο, του άρθρου 1 του πρόσθετου πρωτοκόλλου στην ΕΣΔΑ για παραβίαση του δικαιώματός τους στην ιδιοκτησία και για μη αναγνώριση κληρονομικών δικαιωμάτων σε περίπτωση θανάτου, του άρθρου 13 για έλλειψη ένδικου μέσου ώστε οι θιγόμενοι να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους, του άρθρου 9 για παραβίαση της θρησκευτικής ελευθερίας των Ελληνοκύπριων, παραβίαση του άρθρου 10 της ελευθερίας πρόσβασης στην πληροφόρηση, για την εκτεταμένη λογοκρισία των σχολικών βιβλίων του δημοτικού σχολείου, του άρθρου 2 του πρόσθετου πρωτοκόλλου για παραβίαση του δικαιώματος στην εκπαίδευση λόγω ακατάλληλων εγκαταστάσεων, του άρθρου 8 για γενικευμένη παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής και του άρθρου 13 επειδή δεν υπάρχει αποτελεσματικός μηχανισμός για τους κατοίκους της βόρειας Κύπρου να ασκήσουν θεμελιώδη δικαιώματα. Παράλληλα, το ΕΔΔΑ απέρριψε αρκετούς επιπλέον ισχυρισμούς για περαιτέρω παραβιάσεις δικαιωμάτων από την Τουρκία, όπως αναλυτικά αναφέρει η απόφαση του 2001 και υπήρχαν διάφορες μειοψηφούσες γνώμες από Ευρωδικαστές.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο σημειώνει ότι είναι η δεύτερη υπόθεση στην νομολογία του που ασχολείται με την διακρατική αποζημίωση: η προηγούμενη αφορούσε την προσφυγή της Ιρλανδίας κατά του Ηνωμένου Βασιλείου (το 1978), όπου δεν επιδικάστηκε αποζημίωση. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, η αποζημίωση απορρέει από την αρχή του δημοσίου διεθνούς δικαίου για την κρατική ευθύνη.
Η ουσία αυτής της απόφασης δεν σχετίζεται λοιπόν με τις ίδιες τις παραβάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων, θέμα το οποίο κρίθηκε με την απόφαση του 2001, αλλά με το κατά πόσον είναι δυνατόν ένα κράτος να πληρώσει σε ένα άλλο κράτος (κι όχι σε ένα άτομο όπως είναι το σύνηθες) αποζημίωση για ηθική βλάβη. Το κρίσιμο νομικό θέμα ήταν κατά πόσον το άρθρο 41 της ΕΣΔΑ που αφορά τις αποζημιώσεις λόγω ηθικής βλάβης (κι όχι περιουσιακής ζημίας) εφαρμόζονται και σε διακρατικές υποθέσεις, ενώ η συνήθης χρήση του αφορά τις προσφυγές ατόμων κατά κρατών. Το ΕΔΔΑ έκρινε καταφατικά και επιδίκασε το συνολικό ποσό των 90 εκ. ευρώ ως εύλογη ικανοποίηση για ηθική βλάβη, δηλαδή όχι για υλικές ζημιές. Στο σκεπτικό αυτό κατέληξε κρίνοντας ότι το άρθρο 41 είναι lex specialis (ειδικότερος νόμος) που κατισχύει γενικών αρχών του διεθνούς δικαίου και ότι δεν μπορεί να ερμηνευθεί τόσο στενά ώστε να εφαρμόζεται μόνο σε υποθέσεις ατόμων κατά κρατών.
Πρόκειται λοιπόν για την πρώτη τελική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου με την οποία κρίθηκε ότι οι παραβάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων αποτελούν λόγο επιδίκασης εύλογης χρηματικής ικανοποίησης σε διακρατική προσφυγή. Πολύ σημαντικό επίσης είναι ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποδέσμευσε με την απόφαση αυτή τον χρόνο υποβολής του αιτήματος αποζημίωσης από άλλες προϋποθέσεις παραγραφής.
Στην απόφαση περιέχονται όμως και μειοψηφούσες γνώμες Ευρωδικαστών που είχαν διαφορετική προσέγγιση για το κύριο νομικό θέμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου