Δεν φοβάμαι το blogoνόμο γιατί έχω το Σύνταγμα

Διαβάζουμε στον πάντα ενήμερο για τις νομοθετικές πρωτοβουλίες "Ελεύθερο Τύπο" ότι ετοιμάζεται κανονιστικό πλαίσιο για τα blogs.
Ας δούμε τις τέσσερις βασικές ρυθμίσεις που φέρεται ότι θα περιλαμβάνει αυτό το νομοσχέδιο:


"Πρώτον, οι διαχειριστές των blogs ενημερωτικού χαρακτήρα θα έχουν την ευθύνη να αναγράφουν στην κεντρική ιστοσελίδα τον κατά νόμο υπεύθυνο του blog."

(α) blogs ενημερωτικού χαρακτήρα

Εισάγεται, λοιπόν, η έννοια του blog "ενημερωτικού" χαρακτήρα, η οποία έχει πυροδοτήσει ήδη πλείστες συζητήσεις.
Δεν θα έπρεπε να ξενίζει, ωστόσο, η γενική αλήθεια ότι όταν μεταδίδουμε γεγονότα, δηλαδή πληροφορίες που ισχυριζόμαστε ότι πράγματι συνέβησαν, διαχειριζόμαστε ένα δημόσιο αγαθό, το οποίο αναγκαστικά επιβάλλει αυξημένη ευθύνη. Την ευθύνη που έχει καθένας, ο οποίος μιλάει δημόσια λέγοντας όχι μια απλή γνώμη, ούτε σχολιάζοντας, ούτε αναμεταδίδοντας θέσεις, απόψεις, προσεγγίσεις.
Άλλο είναι να πεις: "Ξέσπασε πόλεμος" κι άλλο να πεις "Ο χειρισμός του ζητήματος με την ΠΓΔΜ νομίζω ότι είναι επικίνδυνος για την εξωτερική πολιτική της χώρας".
Όταν επιχείρησα πέρσι το Μάρτη μια πρώτη, ιδιωτική κωδικοποίηση των αρχών που σύμφωνα με το δίκαιο και την δεοντολογία θα έπρεπε να διέπουν τα ιστολόγια (με επεξηγηματικό υπόμνημα), είχα αφιερώσει το 1ο Άρθρο σε αυτό ακριβώς το ζήτημα:

Άρθρο 2

Αρχές για τη μετάδοση ειδήσεων

Όταν ένα ιστολόγιο χρησιμοποιείται ως μέσο για τη μετάδοση ειδήσεων, δηλαδή πληροφοριών για πραγματικά περιστατικά που αφορούν ένα ευρύτερο σύνολο αναγνωστών, πρέπει να τηρούνται οι παρακάτω αρχές:

α) η δημοσιοποίηση πρέπει να αφορά όλη την αλήθεια, χωρίς διαστρέβλωση, αλλοίωση ή παρουσίαση επιλεκτικών στοιχείων από την μεταδιδόμενη είδηση,

β) η ακρίβεια της είδησης πρέπει να ελέγχεται πριν την μετάδοση, με κάθε πρόσφορο μέσο, όπως η διασταύρωση των πληροφοριών με την συλλογή των στοιχείων από τουλάχιστον δύο διαφορετικές, ανεξάρτητες μεταξύ τους, πηγές,

γ) όταν η είδηση ενδέχεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υπόληψη ενός προσώπου, τη μετάδοσή της θα πρέπει να συνοδεύει πλήρης παράθεση των αποδεικτικών στοιχείων που θεμελιώνουν την ακρίβειά της, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν συλλεχθεί με θεμιτά και νόμιμα μέσα – διαφορετικά η δημοσιοποίηση της είδησης πρέπει να αποφεύγεται,

δ) η είδηση (πληροφορία για πραγματικό περιστατικό) πρέπει να διακρίνεται με σαφήνεια από το σχόλιο του ιστολόγου (ερμηνείες, εκτιμήσεις, κριτικές, χαρακτηρισμοί),

ε) ο τίτλος του κειμένου πρέπει να αντιστοιχεί με το περιεχόμενο του (αρχή της σχετικότητας τίτλου – είδησης)

στ) η χρήση φωτογραφιών, εικόνων, γραφικών απεικονίσεων ή άλλων παραστάσεων να γίνεται με ακρίβεια, αναφορά στην πηγή –εφόσον τα δεδομένα δεν έχουν χορηγηθεί υπό τον όρο της εμπιστευτικότητας- και μνεία στις επιστημονικές μεθόδους με τις οποίες εκπονήθηκαν.

ζ) η είδηση πρέπει να μεταδίδεται ανεπηρέαστα από προσωπικές πολιτικές, κοινωνικές, θρησκευτικές, φυλετικές, φιλοσοφικές και πολιτισμικές απόψεις ή πεποιθήσεις του ιστολόγου – αυτές τις εκφράζει στο πλαίσιο του σχολιασμού ή της κριτικής του,

η) εφόσον υπάρχουν περισσότερες εκδοχές ή απόψεις για ένα πραγματικό περιστατικό, πρέπει να εκτίθενται όλες ή έστω οι πιο αντιπροσωπευτικές από αυτές, για την πληρότητα της κάλυψης.

Το αμέσως επόμενο άρθρο όμως, διευκρίνιζε ότι η μετάδοση απόψεων, σχολίων και θέσεων είναι ένα εντελώς διαφορετικό θέμα, το οποίο πρέπει να διέπει μια διαφορετική κανονολογία:

Άρθρο 3

Αρχές για τον σχολιασμό και την κριτική γεγονότων ή προσώπων

1. Ο δημόσιος σχολιασμός, η κριτική, η αξιολόγηση και ο σχολιασμός αποτελούν
τον πυρήνα της ελευθερίας της έκφρασης και δεν πρέπει να παρεμποδίζονται από
κανέναν, ούτε ανάμεσα στους ίδιους τους ιστολόγους.

2. Ωστόσο, κατά την άσκηση αυτών των δραστηριοτήτων, τα ιστολόγια πρέπει να σέβονται:

α) το τεκμήριο της αθωότητας, δηλαδή την μη ενοχοποίηση πριν την αμετάκλητη καταδίκη κάποιου για ένα αδίκημα που τιμωρείται από το νόμο,

β) τους ανήλικους, τους ηλικιωμένους, τα πρόσωπα με ειδικές ανάγκες και με σοβαρά προβλήματα υγείας, εφόσον αυτές οι ιδιότητες είναι γνωστές στο σχολιαστή,

γ) τα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση πένθους, ψυχικού κλονισμού και οδύνης, καθώς και αυτούς που έχουν προφανώς ψυχικό πρόβλημα, αποφεύγοντας να προβάλουν την ιδιαιτερότητά τους.

3. Η ελευθερία της έκφρασης επιτρέπει την οξεία κριτική και την ειρωνεία, όχι όμως και την εξύβριση, την δυσφήμηση, την συκοφαντική δυσφήμηση και την προσβολή της προσωπικότητας του άλλου.

Ο διαχωρισμός ανάμεσα σε "ενημερωτικά" και "μη ενημερωτικά" ιστολόγια δεν μπορεί να γίνει με καθετοποιημένες διατυπώσεις, γιατί κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Ένα παράδειγμα αποτελεί το blog στο οποίο βρίσκεστε αυτή τη στιγμή: ενώ συνήθως αποφεύγω τις εκ βαθέων αναλύσεις ενός "προσωπικού ημερολογίου", δύσκολα θα κατέτασσε κανείς το elawyer στα blogs που είναι αμιγώς ενημερωτικά, δηλ. που απλώς μεταδίδουν ειδήσεις. Κι αυτό γιατί επιχειρώ πάντοτε να υπάρχει η κριτική στάση και ο σχολιασμός. Μια καθετοποιημένη αντιμετώπιση θα τοποθετούσε βέβαια και τα σχόλια στην έννοια της ενημέρωσης. Χωρίς όμως να ξεχνάμε την θεμελιώδη διάκριση ανάμεσα σε σχόλιο και είδηση (που κατοχυρώνεται από κάθε κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας) και χωρίς να ξεχνάμε ότι το σχόλιο ή η είδηση μπορεί να αφορά μόνον τον εαυτό μας ή ένα μικρό κύκλο γνωστών και φίλων, οπότε στην δεύτερη περίπτωση δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να γίνεται πια λόγος για "ενημερωτικό" blog.

H διάκριση ανάμεσα σε "ενημερωτικά" και "μη ενημερωτικά" μέσα ενημέρωσης υπάρχει και στον πρόσφατο Ν. 3592/2007(για τη συγκέντρωση στον τομέα των μ.μ.ε.). Κατά το άρθρο 5 παρ. 5 του νόμου:

Ως ενημερωτικά μέσα νοούνται εκείνα των οποίων το ημερήσιο πρόγραμμα περιλαμβάνει τακτά πρωτότυπα δελτία ειδήσεων καθημερινά, πολιτικό σχολιασμό και ενημερωτικές εκπομπές, όπως πολιτικής και οικονομικής επικαιρότητας. Τα ενημερωτικά μέσα διακρίνονται σε γενικού και θεματικού περιεχομένου. Γενικού περιεχομένου είναι τα ενημερωτικά μέσα, τα οποία περιέχουν προγράμματα ποικίλης ύλης. Θεματικού περιεχομένου είναι τα ενημερωτικά μέσα των οποίων το πρόγραμμα περιλαμβάνει ειδικό προσανατολισμό σε μία συγκεκριμένη κατηγορία ενημέρωσης, όπως οικονομικού, πολιτικού και θρησκευτικού περιεχομένου. Μη ενημερωτικά μέσα θεωρούνται αυτά, το πρόγραμμα των οποίων δεν έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και αφορά αποκλειστικά σε ειδικούς τομείς ψυχαγωγίας και επιμόρφωσης, με περιεχόμενο, όπως μουσικό, αθλητικές μεταδόσεις με ή χωρίς σχολιασμό αθλητικών ειδήσεων, προβολή ταινιών, εκπαιδευτικό ντοκιμαντέρ ή παιδικές εκπομπές, περιλαμβανομένων και των μέσων που μεταδίδουν αποκλειστικά τηλεπωλήσεις, κατά τα οριζόμενα στην παρ. 22 του άρθρου 1 της Οδηγίας 97/36/ΕΚ, με την οποία τροποποιήθηκε το άρθρο 19 της Οδηγίας 89/552/ΕΟΚ

Η στοχοθεσία βέβαια αυτού του νομοθετήματος είναι απολύτως συγκεκριμένη και αφορά την διασφάλιση των όρων του ελεύθερου ανταγωνισμού στην αγορά των μ.μ.ε. Οι ορισμοί αυτοί αποτελούν ωστόσο ένα κριτήριο για τις υποχρεώσεις των ενημερωτικών και των μη ενημερωτικών μέσων και βρίσκεται προς την σωστή κατεύθυνση.

(β) η αναγραφή του κατά νόμον υπεύθυνου

Η φερόμενη υποχρέωση για την καταγραφή του κατά νόμον υπεύθυνου επεκτείνει την εφαρμογή του Ν.1178/1981 (αστική ευθύνη του Τύπου) στον διαδικτυακό τύπο. Κατά τη γνώμη μου, ο νόμος αυτός ούτως ή άλλως έχει εφαρμογή στον διαδικτυακό τύπο, όπως έχω πει και παλαιότερα (αυτό αναλύεται διεξοδικά παρακάτω). Οπότε η νομοθετική επέκταση θα έχει απλώς και μόνον επιβεβαιωτικό χαρακτήρα.
Ας δούμε τι λέει η παρ. 3 του Ν.1178/1981:

Ο ιδιοκτήτης πάσης εφημερίδος ή περιοδικού υποχρεούται να ορίζη εκδότην και διευθυντήν φυσικά πρόσωπα έχοντα την μόνιμον κατοικίαν και διαμονήν των εν Ελλάδι και μη καλυπτόμενα οπωσδήποτε υπό ασυλίας, ετεροδικίας ή άλλου λόγου αίροντος το αξιόποινον ή παρακωλύοντος την ποινικήν τούτου δίωξιν. Η σύμπτωσις αμφοτέρων των ως άνω ιδιοτήτων εις το αυτό πρόσωπον επιτρέπεται.Ποινική ευθύνη εις βάρος του ιδιοκτήτου του εντύπου υφίσταται μόνον εάν συντρέχουν εν τω προσώπω του αι ιδιότητες του εκδότου ή του διευθυντού ή εφ' όσον δεν έχει ορίσει εκδότην.Ο ορισμός του εκδότου ή του διευθυντού εμφαίνεται μόνον εκ της αναγραφής του επί του φύλλου του εντύπου.Εν η περιπτώσει ο ιδιοκτήτης δεν έχει ορίσει εκδότην ή διευθυντήν συγκεντρούντα τα ως άνω στοιχεία ή ούτος (ο ιδιοκτήτης) καλύπτεται υπό λόγων ή περιπτώσεων καθιστώντων αδύνατον ή δυσχερή την ποινικήν τούτου δίωξιν ή καταδίκην, το δικαστήριον δεν κωλύεται να αναζητήση τον πράγματι υπεύθυνον αξιοποίνου πράξεως μη δεσμευόμενον υπό των περί πλασματικής ευθύνης διατάξεων του παρόντος, ως και του άρθρου 46 του περί τύπου νόμου, ισχύοντος εν προκειμένω κατά τα λοιπά.Εις περίπτωσιν καθ' ην δεν έχει ορισθή εκδότης, ως εκδότης τεκμαίρεται ο ιδιοκτήτης.Εάν ο ιδιοκτήτης ημερησίου ή περιοδικού εντύπου είναι άγνωστος, την ευθύνην φερουν τα εν εδαφ. γ του άρθρ. 46 του ΑΝ 1092/1938 "περί τύπου" αναφερόμενα πρόσωπα.

Η ένταση που δημιουργείται ως προς την εφαρμογή αυτού του άρθρου στα ιστολόγια οφείλεται στο γεγονός ότι κατά κύριο λόγο αυτά δεν παρουσιάζουν την "επιχειρηματική" διάρθρωση ενός παραδοσιακού εντύπου, αλλά, κυρίως, ότι έτσι θίγεται το δικαίωμα της ανωνυμίας.

Το δικαίωμα της ανωνυμίας στα blogs έχει ένα πολυεπίπεδο Συνταγματικό θεμέλιο: στην ελευθερία της έκφρασης (άρθρο 14 Σ., άρθρο 10 ΕΣΔΑ), στην προστασία των προσωπικών δεδομένων (άρθρο 9Α Σ.), στην προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών (άρθρο 19Σ.) Ως προς το τελευταίο ζήτημα -του απορρήτου- θα επανέλθω παρακάτω, όπου τίθεται το θέμα της ευκολότερης άρσης του.

Παραθέτω επίσης το αντίστοιχο άρθρο από την ιδιωτική κωδικοποίηση:

Άρθρο 6

Ανωνυμία

1. Η ανωνυμία είναι δικαίωμα των χρηστών του διαδικτύου το οποίο διασφαλίζει περιβάλλον προωθημένης ελευθερίας έκφρασης, αλλά, σε κάθε περίπτωση, η χρήση της για την αποποίηση ευθύνης για παράνομες πράξεις είναι καταχρηστική. Η άρση της ανωνυμίας, ωστόσο, επιτρέπεται μόνο ύστερα από επέμβαση αρμόδιων κρατικών αρχών.

2. Η ανωνυμία πρέπει να είναι απολύτως σεβαστή ως επιλογή ενός γράφοντος και δεν πρέπει να αποτελεί αντικείμενο αρνητικής κριτικής από τους επωνύμως συμμετέχοντες, σε καμία περίπτωση.

3. H αποκάλυψη πληροφοριών από τις οποίες μπορεί να προσδιοριστεί η ταυτότητα ενός προσώπου (π.χ. επάγγελμα, διεύθυνση, χαρακτηριστικά, οικογενειακή κατάσταση, παλαιότερο ή παράλληλο ψευδώνυμο, θρησκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις, σεξουαλικός προσανατολισμός, καταγωγή κλπ) αποτελεί παραβίαση της επιλογής του για ανωνυμία και είναι εξίσου κατακριτέα με την αποκάλυψη του ονόματός του.

Ένας νόμος που ζητά εξ αρχής από τα ενημερωτικά ιστολόγια να κατονομάζουν το πρόσωπο που ευθύνεται για το περιεχόμενό του, είναι σαν να θεωρεί εξ αρχής όσους γράφουν σε αυτό ύποπτους για τέλεση παραβάσεων.

Βεβαίως, ο Ν.1178/1981 έχει λύσει αυτό το θέμα, μεταθέτοντας την ευθύνη για ανώνυμα δημοσιεύματα στον εκδότη ή τον διευθυντή συντάξεως του δημοσιεύματος. Κάποιος πρέπει να είναι εξ αρχής υπεύθυνος, "δια πάν ενδεχόμενο". Αξιώνοντας, δηλ. ο νόμος, ήδη από το 1981 την γνωστοποίηση του υπευθύνου προσώπου, ήδη θεωρεί εξ αρχής τον τύπο ως πηγή κινδύνου για προσβολές της προσωπικότητας. Η επέκταση εφαρμογής αυτής της διάταξης στο ραδιόφωνο προσβλήθηκε από τον αείμνηστο φίλο Νικήτα Λιοναράκη στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο έκρινε ότι δεν μπορεί η ευθύνη του παρουσιαστή ζωντανής εκπομπής να ταυτίζεται με την ευθύνη του καλεσμένου του, ο οποίος τέλεσε on air προσβολή της προσωπικότητας.

[Κάνοντας μια παρένθεση, παρακολούθησα πριν από μερικούς μήνες την δίκη του in.gr για ορισμένες αναρτήσεις στο forum του, από τις οποίες ένα πρόσωπο θεώρησες ότι προσεβλήθη. Η κατάθεση του μάρτυρα του in.gr ήταν ότι είναι τεχνικώς αδύνατο να υπάρχει διαρκής έλεγχος σε μια ανοιχτά προσβάσιμη ιστοσελίδα και ότι αφού έσβησαν τα προσβλητικά κείμενα, κάποιοι μετά πήγαν και τα ανέβασαν. Περιμένουμε αυτήν την απόφαση για να δούμε πως θα κρίνουν και τα δικαστήρια το θέμα της ευθύνης σε αυτές τις περιπτώσεις].

[Κάνοντας μια δεύτερη παρένθεση, ο Νικήτας ακόμη και μετά τη δικαίωσή του από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, μου εκμυστηρεύτηκε ότι εξακολουθεί να θεωρεί τον εαυτό του "φαν" του νόμου, ως αξιοπρεπής δημοσιογράφος, όπως είχε γράψει τότε και στην Αthens Voice. Άλλο όμως αυτό κι άλλο η εξόφθαλμα εσφαλμένη εφαρμογή του νόμου από τα ελληνικά δικαστήρια, τα οποία παραβίασαν την ΕΣΔΑ και την νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου]

Άρα, με όρους ελευθερίας της έκφρασης, η υποχρεωτική ανακοίνωση ενός αστικά υπεύθυνου για τα ενημερωτικά ιστολόγια, δεν νομίζω ότι έχει ζητήματα συνταγματικότητας. Θέμα διαφορετικό όμως είναι πως εξαναγκάζεις πρακτικά την κοινοποίηση αυτή, την στιγμή που η ανωνυμία προστατεύεται από το απόρρητο και την νομοθεσία για την προστασία προσωπικών δεδομένων, θέμα το οποίο αναλύω παρακάτω.

"Δεύτερον, το νομοσχέδιο επιφυλάσσει στα αδικήματα που τελούνται μέσω των blogs προβλέψεις ανάλογες με αυτές του νόμου περί Τύπου."

(γ) αποτελούν "Τύπο" τα blogs;

Το ερώτημα είναι ακανθώδες, γιατί αν θεωρήσουμε ότι τα blogs δεν είναι "Τύπος", τότε θα τα αποστερήσουμε από την συνταγματική προστασία που απαγορεύει την λογοκρισία και άλλα προληπτικά μέτρα κατά της ελευθεροτυπίας, σύμφωνα με το άρθρο 14 του Συντάγματος.
Αν θεωρήσουμε όμως ότι αποτελούν Τύπο, εκτός από την συνταγματική προστασία, έχουμε και την αστική και ποινική ευθύνη.

Ας δούμε έναν νομοθετικό ορισμό περί του τι συνιστά "Τύπο". Σύμφωνα με το άρθρο 1 εδ. 1 του α.ν. 1092/1938 περί τύπου, τύπος και έντυπο [κατά την έννοια εκείνου του νόμου] είναι "παν ό,τι εκ τυπογραφίας ή οιουδήποτε άλλου μηχανικού ή χημικού μέσου παράγεται εις όμοια αντίτυπα και χρησιμεύει εις πολλαπλασιασμόν ή διάδοσιν χειρογράφων, εικόνων, παραστάσεων μετά ή άνευ σημειώσεων".

Εξάλλου, όπως γίνεται παγίως δεκτό "έντυπο είναι κάθε κείμενο, κάθε όχι απλώς διακοσμητική εικαστική παράσταση, κάθε εγγραφή μουσικού έργου με κείμενο ή επεξηγήσεις και κάθε ηχητικό αποτύπωμα απλού ή μελωδικού λόγου, εφόσον έχει παραχθεί με μηχανική η φυσικοχημική ηλεκτρονική διαδικασία κατάλληλη για παραγωγή σημαντικού αριθμού αντιτύπων και προορίζεται για διάδοση" (Δαγτόγλου, Ατομικά δικαιώματα, τ.1, 1991, σελ. 451 επ.).

Με δεδομένο, λοιπόν, ότι "οι ιστοσελίδες … περιέχουν συνήθως κείμενα που παράγονται με ένα συνδυασμό μηχανικής, φυσικοχημικής και ηλεκτρονικής διαδικασίας και προορίζονται για διάδοση μέσω του Διαδικτύου, καθώς και το ότι κάθε ανάκληση του συγκεκριμένου υλικού από κάποιον χρήστη ουσιαστικά συνιστά "αντίτυπο", γίνεται σαφές ότι ένα σημαντικό τμήμα που διακινείται στο Διαδίκτυο συνιστά τύπο." (Ι.Καράκωστας, Δίκαιο & Ίντερνετ, β΄ έκδ. Αθήνα 2003, σελ. 45)

Από τους ορισμούς και τις απόψεις αυτές προκύπτει ότι δεν απαιτείται "ενημερωτικός χαρακτήρας", αλλά ούτε και η χρήση της παραδοσιακής τυπογραφίας, για να ενταχθεί ένα δημοσίευμα στην έννοια του "Τύπου".

Η διαφορά παραδοσιακών μέσων από τα ιστολόγια είναι στην ουσία οικονομική (η έλλειψη επιχειρηματικής διάρθρωσης) και πολιτική (ο μάλλον περιορισμένος ακόμη αντίκτυπος σε σχέση με τα παραδοσιακά συγκροτήματα τύπου).

Μια νομοθεσία που προβλέπει την αντικειμενική ευθύνη του ιδιοκτήτη, όπως ο Ν.1178/1981, αλλά και οι παλαιότεροι νόμοι περί ασέμνων και άλλων ποινικών αδικημάτων, θεμελιώνεται πάνω στα μεταβιομηχανικά δεδομένα εκείνων των εποχών. Αν ένας δικαστής κάνει αυτή τη σκέψη, θα εντοπίσει κενό δικαίου, το οποίο θα κληθεί να καλύψει με ανάλογη εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας.

Πριν απορρίψουμε συλλήβδην, λοιπόν, την πρόταση για "ανάλογη" νομοθεσία στον τομέα των ιστολογίων, θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν θέλουμε να αφήσουμε στον δικαστή αυτήν την σύνθετη εργασία ή αν προτιμάμε να πιέσουμε τον νομοθέτη να κινηθεί προς την σωστή κατεύθυνση. Ο μηδενισμός της καθολικής άρνησης δεν συμβάλλει στην διαμόρφωση ενός πλαισίου ασφάλειας δικαίου για το τι μπορεί να αντιμετωπίσει καθένας από εμάς, είτε ως ενάγων είτε ως εναγόμενος.

"Τρίτον, διευκολύνεται η πρόσβαση των διωκτικών αρχών στα ηλεκτρονικά ίχνη ώστε να αποκαλύπτεται με πιο γρήγορες διαδικασίες ο υπεύθυνος μιας συκοφαντικής ή εκβιαστικής δημοσίευσης."

(δ) με συνταγματική αναθεώρηση;

Η "διευκόλυνση" των διωκτικών αρχών περνάει αναγκαστικά από την άρση του απορρήτου, η οποία σύμφωνα με το Σύνταγμα επιτρέπεται μόνον "για λόγους εθνικής ασφάλειας και ή για διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων" (άρθρο 19§1 Σ.).

Ήδη ο κοινός νομοθέτης έχει δώσει μια λίστα με τα "ιδιαίτερα σοβαρά εγκλήματα", στα οποία περιλαμβάνονται μόνον ορισμένα κακουργήματα. Λ.χ. δεν επιτρέπεται άρση του απορρήτου για να εντοπιστεί ο ένοχος μιας απλής περίπτωσης κλοπής.

Η περίπτωση της εκβίασης αποτελεί μια εξαίρεση: περιλαμβάνει τόσο κακουργηματικές όσο και πλημμεληματικές μορφές τέλεσης, σύμφωνα με το άρθρο 385 Π.Κ.

Πάντως, η συκοφαντική δυσφήμηση δεν αποτελεί κακούργημα.

Έτσι, δημιουργείται η "ιδιότυπη ασυλία των bloggers", οι οποίοι με το παρόν νομοθετικό πλαίσιο, μπορούν στην πράξη να τελούν συκοφαντική δυσφήμηση, χωρίς να τίθεται ζήτημα άρσης του απορρήτου. Γεγονός το οποίο οδηγεί σε ατιμωρησία.

Ωστόσο, το να συμπεριληφθεί, άνευ ετέρου, το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφήμησης στη λίστα εγκλημάτων που επιτρέπουν την άρση του απορρήτου, δεν θα ήταν συμβατό με το σύνταγμα. Η συκοφαντική δυσφήμηση δεν μπορεί να θεωρηθεί "ιδιαιτέρως σοβαρό έγκλημα", όπως απαιτεί το άρθρο 19. Συνεπώς, ακόμα και αν επιτρεπόταν με νομοθετική τροποποίηση η άρση του απορρήτου για συκοφαντική δυσφήμηση, αυτή η νομοθεσία θα ήταν αντισυνταγματική και το αποδεικτικό υλικό δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ενώπιον Δικαστηρίου, καθώς αυτό απαγορεύεται από το άρθρο 19§3 του Συντάγματος:

"Απαγορεύεται η χρήση αποδεικτικών μέσων που έχουν αποκτηθεί κατά παράβαση του άρθρου αυτού και των άρθρων 9 και 9Α".

Τα άρθρα 9 και 9Α (προστασία ιδιωτικής ζωής, άσυλο κατοικίας και προστασία προσωπικών δεδομένων) του Συντάγματος βρίσκονται επίσης εκεί για να υπενθυμίσουν ότι δεν επιτρέπεται η τροποποίηση της νομοθεσίας για την "διευκόλυνση της πρόσβασης των διωκτικών αρχών" με τρόπους άλλους από την άρση του απορρήτου, κατ' άρθρο 19 Σ.

Κατά τη γνώμη μου, το μόνο περιθώριο που έχει ο νομοθέτης για τη συκοφαντική δυσφήμηση είναι η τυποποίηση της "κατ' εξακολούθηση τέλεσης συκοφαντικής δυσφήμησης", αν δηλαδή κάποιος χρησιμοποιεί το blog μόνο και μόνο γι' αυτόν τον σκοπό. Σε αυτήν την περίπτωση, ναι, θα μπορούσε να γίνει λόγος για ιδιαιτέρως σοβαρό έγκλημα.
Διαφορετικά, υπάρχει συνταγματική εκτροπή.

"Τέταρτον, το ΕΣΡ αποκτά δικαίωμα παρέμβασης σε περίπτωση που οι χρησιμοποιούμενες φωτογραφίες ή το audio και video υλικό που αναρτάται σε κάποιο blog δημιουργούν ζητήματα που εμπίπτουν στη δικαιοδοσία του."

(ε) θεσμικός έλεγχος από ανεξάρτητη δημόσια αρχή ως προς το οπτικοακουστικό υλικό

Οι αρμοδιότητες του ΕΣΡ έχουν διαπεράσει προ πολλού βέβαια τον έλεγχο της συμβατικής ραδιοτηλεόρασης, όπως ο ρόλος του προσδιορίζεται από το Σύνταγμα. Μαζί με την ΕΕΤΤ και την Επιτροπή Ανταγωνισμού το ΕΣΡ ελέγχει την τήρηση κανόνων ελεύθερου ανταγωνισμού ακόμη και σε ψηφιακά μέσα ενημέρωσης, ως προς το "περιεχόμενο". Ως προς το περιεχόμενο έχει βέβαια λόγο και η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, αλλά και η ΑΔΑΕ, ανάλογα με τις αρμοδιότητές τους.

Ήδη ο αντίλογος έχει να κάνει με το γεγονός ότι το διαδίκτυο δεν αποτελεί "κρατικό πόρο", όπως οι ραδιοσυχνότητες. Το επιχείρημα αυτό νομίζω ότι ξεπερνιέται ήδη από την επέκταση αρμοδιότητας του ΕΣΡ και στην καλωδιακή ψηφιακή τηλεόραση, όπου κι εκεί δεν έχουμε κρατικό πόρο. Από την άλλη πλευρά, τα domain names έχουν θεωρηθεί πεπερασμένος πόρος, γι' αυτό και ο έλεγχός χρήσης τους έχει ανατεθεί στην ΕΕΤΤ.

Το κρίσιμο είναι αν το webcast και το podcast είναι εκπομπή.

Το πεδίο εφαρμογής του Ν.3592/2007 (για τη συγκέντρωση ιδιοκτησίας μ.μ.ε.) πάντως, ως προς τις δικτυακές δραστηριότητες, περιορίζεται στην «παροχή ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών, μέσω ευρυζωνικών δικτύων είτε δεν απαιτείται συχνότητα είτε απαιτείται συχνότητα, αλλά όχι από εκείνες που έχουν χορηγηθεί για την εκπομπή ραδιοτηλεοπτικού σήματος» (άρθρο 1§2). Από τη διατύπωση αυτή φαίνεται ότι στο πεδίο εφαρμογής εμπίπτει κατ’ αρχήν το radiocast και το videocast που πραγματοποιείται μέσω ιστοσελίδων. Το ζήτημα γίνεται ακόμα πιο σύνθετο, καθώς ο νόμος αναφέρει ότι η παροχή αυτών των υπηρεσιών επιτρέπεται, μετά από έγκριση περιεχομένου, που χορηγείται σύμφωνα με ειδικότερες διατάξεις και εφόσον ο πάροχος δικτύου έχει υπαχθεί στο καθεστώς του Ν.3431/2006! Ο έλεγχος του περιεχομένου γίνεται από το ΕΣΡ, σύμφωνα με το άρθρο 15§5. Έτσι, εισέρχεται το ΕΣΡ στον έλεγχο του περιεχομένου που διακινείται μέσω Διαδικτύου, αλλά οι κυρώσεις για μετάδοση μη εγκεκριμένου περιεχομένου επιβάλλονται από την … ΕΕΤΤ!

Αντί άλλου σχολίου, θα θυμίσω τι είχα πει για την εποπτεία τήρησης ενός συστήματος κανόνων δεοντολογίας:

Άρθρο 9

Ανεξάρτητη εποπτεία εφαρμογής των κανόνων του Κώδικα (Weblog Ombudsman)

Αν σημειωθεί παραβίαση των παραπάνω κανόνων, οι διαφωνούντες ιστολόγοι μπορούν να αναθέσουν την επίλυση της διαφοράς σε ένα πρόσωπο της κοινής επιλογής τους (Weblog Ombudsman), το οποίο έχει την υποχρέωση να αντιμετωπίσει την υπόθεση με ανεξαρτησία και αντικειμενικότητα, αφού εξετάσει τα στοιχεία εκατέρωθεν.