Ελευθερία της έκφρασης και Ελληνική ιστορία

Υπάρχουν άραγε κάποιες θεμιτές απαγορεύσεις για τον τρόπο με τον οποίο μπορεί  ένας καλλιτέχνης ή ένας διαφημιστής να χειριστεί, σε επίπεδο έμπνευσης, ορισμένες ιστορικές προσωπικότητες που έπαιξαν ρόλο σε έναν εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα;

Από κάποιες πλευρές ακούγεται η κριτική ότι δεν θα έπρεπε να επιτρέπεται τέτοιου είδους διαφημιστική μεταχείριση της εθνικής μας κληρονομιάς. Από την άλλη, βέβαια, ουδείς θα απαγόρευε την Βαβυλωνία του Βυζάντιου, στην οποία σατιρίζεται ανελέητα η αδυναμία συνεννόησης των Ελλήνων διαφόρων περιοχών (μετά τη Ναυμαχία στο Ναυαρίνο). Ουδείς διαμαρτυρήθηκε για τις χαμηλότατου επιπέδου Ελληνικές ταινίες με θέματα από την επανάσταση, οι οποίες λειτουργούν επίσης ως διακωμώδηση των ηρώων. Ουδείς διαμαρτυρήθηκε που μια ιδιωτική αεροπορική εταιρία χρησιμοποιεί το λογότυπο "η Ελλάδα ψηλά". Διότι καθένας έχει δικαίωμα να ταυτίζεται με την "Ελλάδα" και το υλικό που προσφέρει ο ατέλειωτος σκληρός δίσκος της. 

Δεν υπάρχει copyright στις ιστορικές προσωπικότητες. Άλλο όμως το copyright κι άλλο αυτό που αξιώνεται εδώ: η "ιερότητα" και το απαραβίαστο ορισμένων προσωπικοτήτων της Ελληνικής επανάστασης. Δηλαδή ότι δεν μπορείς να βάζεις τον Κολοκοτρώνη, τον Καραϊσκάκη κλπ να παίζουν ως χαρακτήρες σε ένα διαφημιστικό για την κινητή τηλεφωνία - ενώ σε ένα διαφημιστικό για την ομιλία του Καρατζαφέρη -ας πούμε- δεν τρέχει τίποτα, διότι ο σκοπός είναι πατριωτικός. Προ ετών ένας εικαστικός είχε φιλοτεχνήσει ένα πορτραίτο του Κολοκοτρώνη, με ένα πέος να αντικαθιστά το πίσω μέρος της περικεφαλαίας του (που είναι, ούτως ή άλλως,  πεόσχημο). Δεν είχε το δικαίωμα, θα έλεγαν αυτοί που διαμαρτύρονται τώρα. Προσοχή: άλλο "δεν έχεις δικαίωμα" κι άλλο "θα σου ασκήσω ανελέητη κριτική για τον τρόπο με τον οποίο άσκησες το δικαίωμα (που έχεις)".

Το ενδιαφέρον όμως σε αυτή την κριτική που ασκείται εδώ είναι πως δεν πρόκειται για ένα έργο τέχνης, αλλά για ένα διαφημιστικό μήνυμα μιας μεγάλης εταιρίας (για την οποία υπογραμμίζεται εμφατικά ότι είχε εμπλακεί και σε ένα μεγάλο σκάνδαλο, λες κι έχουν σχέση οι διαφημιστές με εκείνη την υπόθεση του 2005). Το κερδοσκοπικό στοιχείο της δραστηριότητας είναι που ενοχλεί. Το "ξεπούλημα" των ιερών και των οσίων. Έχω την εντύπωση ότι τέτοιου είδους ενστάσεις δεν θα τις ακούγαμε πριν από 15 χρόνια. Σίγουρα πάντως δεν τις ακούσαμε το 1993, όταν ο Βλάσσης Μπονάτσος διαφήμιζε το B-Free της -τότε- Telestet ντυμένος Τσε Γκεβάρα.  (Στην ίδια εκστρατεία μετείχε και η Λιάνα Κανέλλη. Το σλογκαν ήταν η λέξη "επανάσταση" - ήταν τα πρώτα καρτοκινητά τηλέφωνα). 

Το περιεχόμενο ενός τέτοιου διαφημιστικού μηνύματος είναι φυσικά ανοικτό στην κριτική, την οποία άλλωστε εξ ορισμού προκαλεί. Όσοι διαμαρτύρονται ή απλώς ασχολούνται παίζουν ακριβώς το "παιχνίδι" στο οποίο μάλλον ήθελαν να τους βάλουν οι διαφημιστές: η δημιουργία φασαρίας αλλά και διαλόγου γύρω από αυτό το θέμα. Οι αισθητικές ενστάσεις για το εν λόγω διαφημιστικό θα είναι φυσικά πολλές. Άλλο όμως αυτό κι άλλο να απασχολείται το νομοθετικό σώμα με το θεμιτό ενός τέτοιου διαφημιστικού μηνύματος. 

Ως προς την ιδεολογικοπολιτική ανάλυση του θέματος, τα λέει πολύ πληρέστερα ο Αθήναιος στο e-rooster Blog