Συνήγορος του Πολίτη: τα δρομολόγια των λεωφορείων δεν είναι "πνευματική ιδιοκτησία"

Στην υπόθεση του staseis.gr , στην οποία απαγορεύθηκε η διαδικτυακή εφαρμογή αξιοποίησης των δεδομένων του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης, παρενέβη ο Συνήγορος του Πολίτη. Ο ΟΑΣΘ είχε αποκλείσει την αξιοποίηση των δεδομένων, επικαλούμενος την "ιδιοκτησία" του πάνω σε αυτές τις πληροφορίες (δρομολόγια λεωφορείων). Το staseis.gr προσέφυγε στο Συνήγορο του Πολίτη, ζητώντας να εφαρμοστεί η νομοθεσία για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα (Ν.3448/2006). 

Είναι η πρώτη φορά,  στην οποία ο Συνήγορος του Πολίτη ζητά από έναν οργανισμό να εφαρμόσει τον νόμο για την περαιτέρω ψηφιακή χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα, ενόψει αξιοποίησής τους από διαδικτυακή εφαρμογή. Όντας από τους πρώτους που ασχολήθηκαν με την σχετική νομοθεσία για τα δημόσια δεδομένα (έχοντας συγγράψει και την σχετική ερμηνεία πριν από 3 χρόνια), χαιρετίζω την επιστολη του Συνηγόρου, προσδοκώντας την άμεση αποδοχή της από τον ΟΑΣΘ. Η εν λόγω επιστολή έχει ως εξής:

Αξιότιμε κύριε Διευθυντά, 

Στον Συνήγορο του Πολίτη περιήλθε αναφορά του κου Πέτρου Δουβαντζή, δια του νομίμου εκπροσώπου του κου Βασιλείου Σωτηρόπουλου, με την οποία ζητά τη διαμεσολάβηση της Αρχής σε σχέση με την άρνηση του ΟΑΣΘ να συμμορφωθεί με τις επιταγές του ν.3448/2006.

Ειδικότερα, όπως προκύπτει από τα διαλαμβανόμενα στην υποβληθείσα αναφορά, την 15.12.2009,  ο αναφερόμενος υπέβαλε αίτημα προς τον Οργανισμό, ώστε να του χορηγηθεί άδεια να χρησιμοποιήσει πληροφορίες που βρίσκονται αναρτημένες στον ιστοχώρο του Οργανισμού. Σκοπός του είναι να αξιοποιήσει αυτές, σε ιστοσελίδα στην οποία οι χρήστες θα έχουν πρόσβαση μέσω των κινητών τους τηλεφώνων και θα πληροφορούνται κατ' αυτόν τον τρόπο ευχερώς, τον χρόνο άφιξης του εκάστοτε λεωφορείου στη στάση που τους ενδιαφέρει.

Ο ΟΑΣΘ ωστόσο, στην από 21.12.2009 απάντησή του, αρνήθηκε τη χορήγηση αυτών των στοιχείων, επικαλούμενος μεταξύ άλλων ότι, η παροχή αυτών των δεδομένων σε τρίτους απαγορεύεται, η δε χρήση τους από αυτούς διακυβεύει την ακριβειά τους. Επιπλέον, υποστήριξε ότι μία on line άντληση στοιχείων ενδέχεται να επιβαρύνει τους Η/Υ και τα συστήματα του Οργανισμού και υπενθύμισε την υποχρέωσή του να προφυλάσσει τα ιδιόκτητα προϊόντα και τις Υπηρεσίες του.

Στο σημείο αυτό θα επιθυμούσαμε να σας επισημάνουμε τα εξής:

α) Η περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα, καθιερώθηκε από το ν.3448/06 (ΦΕΚ Α 57/15.3.206). Η δυνατότητα αξιοποίησης των πληροφοριακών πόρων του δημόσιου τομέα στοχεύει στην αποτελεσματική εκμετάλλευση του δυναμικού του κατά τρόπο που να επαναχρησιμοποιούνται δεδομένα για εμπορικούς ή μη σκοπούς, πέραν του αρχικού σκοπού της εκπλήρωσης της δημόσιας αποστολής τους.

β)  ο ΟΑΣΘ εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του συγκεκριμένου νόμου, δεδομένου ότι στην έννοια του όρου "φορείς του δημόσιου τομέα" του ν.3448/2006 περιλαμβάνονται και οι οργανισμοί δημοσίου δικαίου, όπως ο ΟΑΣΘ, που σκοπό έχουν την κάλυψη αναγκών γενικού συμφέροντος χωρίς βιομηχανικό ή εμπορικό σκοπό, παρέχουν όμως υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, τελούν υπό κρατική εποπτεία και χρηματοδοτούνται από το Κράτος.

γ) όπως ρητά ορίζεται στην παρ. 3 του άρθρου 4 του ν. 3448/2006, ως "έγγραφο προς περαιτέρω χρήση", νοείται κάθε έγγραφο - με τα δεδομένα που αυτό εμπεριέχει- ανεξαρτήτως του μέσου αποτύπωσης (αποτύπωση σε χαρτί, αποθήκευση σε ηλεκτρονική μορφή, ηχητική, οπτική ή οπτικοακουστική εγγραφή), 

δ) οι πληροφορίες που ο ΟΑΣΘ παρέχει και οι οποίες είναι προσιτές στο ευρύ κοινό καθώς παρέχονται άνευ περιορισμού σε όσους επισκέπτονται την ιστοσελίδα του, δεν θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι εμπίπτουν σε κάποια από τις εξαιρέσεις εφαρμογής του νόμου (π.χ. δεν είναι δυνατή στην περίπτωση αυτή η επίκληση ύπαρξης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας του ΟΑΣΘ, δεδομένου ότι οι συγκεκριμένες πληροφορίες δεν φέρουν τα χαρακτηριστικά του πρωτότυπου πνευματικού δημιουργήματος και ως εκ τούτου δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ν. 2121/1993), 

ε) από το άρθρο 6 του ίδιου νόμου παρέχονται τα εχέγγυα της ασφαλούς χρήσης των επαναχρησιμοποιούμενων εγγράφων καθώς απαγορεύεται η καθ' οιονδήποτε τρόπο διαστρέβλωση ή αλλοίωση του περιεχομένου τους και προβλέπεται η υποχρέωση να μνημονεύεται η πηγή της προέλευσής τους. Άλλωστε, οι φορείς του δημόσιου τομέα δεν ευθύνονται σε περίπτωση μη ορθής περαιτέρω χρήσης των εγγράφων, όσοι δε διέπραξαν αλλοίωση ή διαστρέβλωση του περιεχομένου τους και τιμωρούνται κατά τις κείμενες διατάξεις του Ποινικού Κώδικα. 

Συνεπώς, υπό το πρίσμα των ανωτέρω, θα σας παρακαλούσαμε να επανεξετάσετε το αίτημα του αναφερομένου και να μας γνωστοποιήσετε τις θέσεις σας το συντομότερο δυνατό. Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων για τη συνεργασία και παραμένομε στη διάθεσή σας για κάθε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση. 

Αναμένεται λοιπόν η απάντηση του ΟΑΣΘ, ο οποίος καλείται να εφαρμόσει το θεσμικό πλαίσιο αποφεύγοντας τις κλασικές πεπαλαιωμένες δικαιολογίες περί "πνευματικής ιδιοκτησίας" που παραδοσιακά επικαλείτο η δημόσια διοίκηση για να αποφύγει την αξιοποίηση των πληροφοριών που κατείχε. Βρισκόμαστε ήδη στην Κοινωνία της Πληροφορίας και τα νέα δικαιώματα που κατοχυρώνονται για κάθε πολίτη πρέπει να γίνονται σεβαστά απ' όλους. Πρώτα, από το Κράτος.