Αποκαθιστώντας τον ακρωτηριασμό της Αφροδίτης της Μήλου

Το θέμα με τα ανθελληνικά δημοσιεύματα έχει δύο πτυχές: η μία είναι η επικοινωνιακή και είναι ο λόγος για τον οποίο βλέπουμε τον Πρωθυπουργό να δίνει έναν τεράστιο αγώνα εμφανιζόμενος σε διεθνή μέσα ενημέρωσης και σε διάφορα πολιτικά fora για να πείσει ότι η Ελλάδα προσπαθεί και σοβαρεύεται. Η άλλη πτυχή είναι η νομική και αναλύεται σε περισσότερα σκέλη.

Το ένα σκέλος είναι κατά πόσον τα δημοσιεύματα αυτά έχουν όντως επιπτώσεις στην πιστοληπτική ικανότητα της χώρας. Αυτό είναι ένα μεγάλο ζήτημα αιτιώδους συνάφειας και -φυσικά- απόδειξης. Λαμβάνονται άραγε υπόψη οι θέσεις του κάθε δημοσιογράφου ή άλλου μεμονωμένου οικονομολόγου που τυχαίνει να είναι "διαβαστερές" σε μια συγκυρία κατά την οποία όλοι αντιμετωπίζουν την Ελλάδα ως μίασμα και το σημείο "G" του P.I.G.S.? Kι αν ναι, σε τι ποσοστό συνέβαλαν τα συγκεκριμένα δημοσιεύματα σε μια μετρήσιμη πτώση της πιστοληπτικής ικανότητας στον διεθνή "Τειρεσία"; Εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, καλύτερα να μην ασχοληθεί κανείς. 

Το άλλο σκέλος είναι αυτό με την Αφροδίτη της Μήλου, για την δημιουργία της οποίας, σύμφωνα με κάποιες πηγές, είχε ποζάρει η γνωστή εταίρα Φρύνη (που είχε ένα πρόβλημα με την Δικαιοσύνη και ο συνήγορός της το έλυσε με εξωνομικό και  επικοινωνιακό τρόπο: αφαιρώντας τα ρούχα της μπροστά στον Άρειο Πάγο). Το γερμανικό περιοδικό Focus προσθέτει λοιπόν στην Αφροδίτη ένα από τα χαμένα της χέρια, για να αποδώσει μια άσεμνη χειρονομία (στην αργκό λέγεται "κωλόχερο"). 

Έτσι το νομικό ερώτημα είναι εάν έχει το δικαίωμα ένα περιοδικό να συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο σε ένα ελληνικό άγαλμα, το οποίο ταυτόχρονα αποτελεί κι ένα σύμβολο του Ελληνικού πολιτισμού. Μήπως τελικά αυτή η εικόνα αφορά συνιστά ύβρι για όλους τους Έλληνες και συνεπώς υπάρχει προσβολή μας λόγω εθνικής καταγωγής, άρα τίθεται ζήτημα εφαρμογής του ν.927/1979; Μήπως τελικά αυτή είναι  η περίφημη "κερκόπορτα" όλων όσοι είναι αντίθετοι στην αντιρατσιστική νομοθεσία και τελικά έρθουν οι ίδιοι οι διωχθέντες για ρατσισμό να αξιώσουν δικαστηριακά το σεβασμό τους ως Έλληνες, ζητώντας λ.χ. με ασφαλιστικά μέτρα την απαγόρευση του εν λόγω περιοδικού;

Τα δικαστήριά έχουν αποκλείσει τέτοιου είδους παρερμηνείες, τασσόμενα παραδοσιακά υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης και θεωρούν ότι τα έργα της αρχαίας τέχνης ή ακόμα και τα θρησκευτικά σύμβολα μπορούν να "αγγίζονται" από τους σύγχρονους σχολιαστές.

Χαρακτηριστική είναι η απόφαση του 1235/2005 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, το οποίο απέρριψε αίτηση ασφαλιστικών μέτρων κατά της ταινίας "Αλέξανδρος" του Όλιβερ Στόουν. Εναντίον της προσέφυγαν ορισμένοι πολίτες με αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, ζητώντας την απαγόρευσή της, επειδή κατά τη γνώμη τους η ταινία προσέβαλε τον Μέγα Αλέξανδρο, ένα εθνικό σύμβολο. Η απόφαση αναφέρει:

"Στο σενάριο της ταινίας, σε ορισμένες σκηνές ο Μέγας Αλεξανδρος, που δεν αποτελεί σύμβολο ή έμβλημα κυριαρχίας του ελληνικού κράτους, κατά την έννοια του άρθρου 181 ΠΚ, όπως εσφαλμένα θεωρούν οι αιτούσες, εμφανίζεται να έχει ομοφυλοφιλικές τάσεις. [...] ανεξάρτητα των όποιων αντιφάσεων προς τις γραπτές μαρτυρίες για δραματουργικούς λόγους, στο συνολικό αποτέλεσμα, ως έργο τέχνης,  δεν αποτελεί απειλή για την ελληνική ιστορία και τον πολιτισμό, αλλά και για τη νεότητα, ούτε προσβάλλει την προσωπικότητα των αιτουσών σε οποιαδήποτε εκδήλωση και έκφρανση [...]. Η αναφορά στις ομοφυλοφιλικές σχέσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η οποία δεν είναι το καθοριστικό θέμα της ταινίας, επιτρέποντας στο θεατή ακόμη και να την αγνοήσει, δεν αποβλέπει σε φτηνό σκανδαλισμό αυτού (θεατή), ικανό να εξάψει τη φαντασία του και τα ακτώτερα ένστικτα, με κατεύθυνση την προώθησή του στην ακολασία και ενδεχομένως, σε αντίστοιχες αξιόποινες πράξεις."

Τα ίδια και στις υποθέσεις Μ εις τη Νιοστή (βιβλίο Μ.Ανδρουλάκη) και της ταινίας Κώδικας Da Vinci: οι Χριστιανοί δεν προσβάλλονται επειδή κάποια πρόσωπα της θρησκείας τους παρουσιάζονται σε διαφορετικό πλαίσιο. Το ίδιο και στην υπόθεση κατοίκων Λέσβου κατά της ΟΛΚΕ για την λέξη "Λεσβία": η τοπική καταγωγή δεν είναι στοιχείο της προσωπικότητας είπε το Δικαστήριο (βλ. εδώ). 

Για να επιστρέψω όμως στον πολιτικό χειρισμό, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι κι αυτός ενδέχεται να έχει ορισμένες νομικές προεκτάσεις. Διαβάσαμε ότι ο Πρόεδρος της Βουλής κάλεσε τον Πρέσβη της Γερμανίας για το θέμα των ανθελληνικών δημοσιευμάτων. Το ερώτημα είναι εάν η παρέμβαση που ζητείται σε ιδιωτικά μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι ή όχι μια παρέμβαση στην ελευθερία του λόγου. Υπάρχει φυσικά μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο lobbying και στην παρέμβαση του κράτους στην ελευθερία του λόγου: στην πρώτη περίπτωση διαμορφώνεις ένα κλίμα, ενώ στην δεύτερη επιβάλλεις μια απόφαση που έχεις λάβει ως εξουσία. 

Για παράδειγμα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει νομολογήσει ορισμένες φορές ότι οι κρατικοί αξιωματούχοι πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στο δημόσιο λόγο τους, όταν τοποθετούνται σε ζητήματα που μπορεί να έχουν επιπτώσεις σε ανθρώπινα δικαιώματα, ακριβώς επειδή οι κατώτεροί τους υπάλληλοι ενδέχεται να εκλάβουν τις απόψεις τους ως εντολές ή κατευθυντήριες γραμμές, στο πλαίσιο της διοικητικής ιεραρχίας. Έτσι, σε ένα ζήτημα ελευθερίας έκφρασης, οι γερμανικές αρχές θα πρέπει, εάν αποφασίσουν να χειριστούν το ζήτημα, να αποφύγουν τις δημόσιες τοποθετήσεις ή παρεμβάσεις και να θέσουν απλώς το θέμα της κάλυψης - ενδεχομένως- της άλλης πλευράς (δηλ. των επιχειρημάτων της Ελληνικής Κυβέρνησης). Αλλά αυτό είναι ένας χειρισμός που φυσικά δεν αρκεί για να αφαιρέσει την Αφροδίτη της Μήλου με άσεμνη χειρονομία από το εξώφυλλο ενός περιοδικού. Οπότε το θέμα επανέρχεται στην πραγματική του διάσταση που ανήκει στην αρμοδιότητα των ειδικών της επικοινωνίας. Μπορούν άραγε αυτοί να "αποκαταστήσουν" τον ακρωτηριασμό της Αφροδίτης της Μήλου;