Σήμερα στις 11.00 ώρα Ελλάδος, ο πρόεδρος του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης κ. Hisashi Owada θα αναγνώσει την απόφαση στην υπόθεση Γερμανίας κατά Ιταλίας (δικαιοδοτική ασυλία των κρατών) με παρέμβαση της Ελλάδας υπέρ της Ιταλίας. Η συνεδρίαση θα μεταδοθεί ζωντανά στο διαδικτυακό τόπο του Διεθνούς Δικαστηρίου, όπως αναφέρει το σχετικό δελτίο τύπου. Ας δούμε βήμα προς βήμα το χρονικό αυτής της δίκης.
Η προσφυγή
Η υπόθεση ξεκίνησε στις 23.12.2008, με την προσφυγή που άσκησε η Γερμανία εναντίον της Ιταλίας (βλ. εδώ το πλήρες κείμενο, σε Αγγλικά/Γαλλικά), την οποία κατέθεσε ο πρέσβης της Γερμανίας, κατ΄εντολή της κυβέρνησής του, όπως αναφέρει στην επιστολή του. Κατά την προσφυγή, η Ιταλία τα τελευταία χρόνια είχε παραβιάσει την δικαιοδοτική ασυλία της Γερμανίας, διότι ιταλικά δικαστήρια εκδίκασαν υποθέσεις εναντίον του γερμανικού δημοσίου, όσον αφορά αιτήσεις αποζημιώσεων από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήδη από το αρχικό δελτίο τύπου του Διεθνούς Δικαστηρίου, η υπόθεση αναφέρεται ότι αφορά την διερεύνηση παραβίασης της δικαιοδοτικής ασυλίας της Γερμανίας, ως κυρίαρχου κράτους. Αφορά λοιπόν ένα ζήτημα που συνέχεται με την εθνική κυριαρχία.
Ο Ιταλικός Άρειος Πάγος εξέδωσε μια απόφαση το 2004, στην υπόθεση Ferrini, κατά την οποία τα Ιταλικά δικαστήρια μπορούν να εκδικάσουν την αγωγή αποζημίωσης ατόμου το οποίο εκτοπίστηκε στην Γερμανία κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και καταδικάστηκε σε καταναγκαστική εργασία. Αυτή η πρώτη δικαστική απόφαση είχε αποτέλεσμα να ασκηθούν κι άλλες τέτοιες προσφυγές εναντίον της Γερμανίας σε ιταλικό έδαφος, ενώ ο Ιταλικός Άρειος Πάγος επιβεβαίωσε το νομικό σκεπτικό του 2004, περί ύπαρξης διεθνούς δικαιοδοσίας των Ιταλικών δικαστηρίων, με άλλες δύο αποφάσεις το 2008. Έτσι η Γερμανία θεώρησε ότι θα στηθεί μια βιομηχανία αγωγών εναντίον της στα Ιταλικά δικαστήρια κι γι' αυτό άσκησε αυτή την προσφυγή, επισημαίνοντας ότι οι πράξεις αυτές προσβάλλουν την δικαιοδοτική ασυλία που απολαμβάνει αλλοδαπό Δημόσιο σε μια τρίτη χώρα.
Τρεις είναι οι ομάδες εναγόντων που στρέφονται εναντίον της Γερμανίας στα Ιταλικά δικαστήρια: α) Ιταλοί που είχαν συλληφθεί και εκτοπιστεί για καταναγκαστικά έργα στην Γερμανία, β) μέλη του Ιταλικού στρατού οι οποίοι αιχμαλωτίσθηκαν από τους Ναζί προκειμένου -μετά την εγκατάλειψη του Άξονα από την Ιταλία - να χρησιμοποιηθούν σε καταναγκαστικά έργα και γ) θύματα των φρικαλεοτήτων των Ναζί. Ως τέταρτη, χωριστή περίπτωση, αναφέρει η προσφυγή την υπόθεση της σφαγής του Διστόμου: αφορούσε την αναγκαστική εκτέλεση μιας απόφασης που είχε ήδη εκδοθεί από τα Ελληνικά δικαστήρια, αλλά η εκτέλεσή της ζητήθηκε επί ιταλικού εδάφους, αξιοποιώντας την παραπάνω νομολογία Ferrini.
Η προσφυγή της Γερμανίας βασίζεται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Ειρηνική Επίλυση των Διαφορών, του 1957, κείμενο που η Ιταλία κύρωσε το 1960 ενώ η Γερμανία το 1961.
Προθεσμίες για υπομνήματα
Με Διάταξή του το Διεθνές Δικαστήριο στις 29.4.2009 όρισε προθεσμία για την Γερμανία, να καταθέσει το Υπόμνημά της ως τις 23.6.2009 και για την Ιταλία να καταθέσει το Αντίθετο Υπόμνημά της ως τις 23.12.2009.
Το Υπόμνημα της Γερμανίας
Στις 12.6.2009 η Γερμανία κατέθεσε το Υπόμνημά της. Σε αυτό, η Γερμανία παραθέτει τις συμφωνίες που συνήψε σχετικά με τις αποζημιώσεις για όσα είχε προκαλέσει το Τρίτο Ράιχ. Στη Συνθήκη Ειρήνης που υπέγραψε η Ιταλία το 1947 με τους νικητές συμμάχους, υπήρχε μια ρήτρα παραίτησης όλων των αξιώσεών της έναντι της Γερμανίας που υπήρχαν ως τις 8.5.1945. Μετά την ίδρυση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, ανέκυψαν διαφωνίες ως προς το πεδίο εφαρμογής αυτής της εξαίρεσης. Το 1961 οι δύο χώρες συνήψαν μια συμφωνία, για την επίλυση των διαφωνιών και η Γερμανία πλήρωσε αποζημίωση στην Ιταλία (40 εκ. μάρκα). Με μια δεύτερη σύμβαση, η Γερμανία πλήρωσε άλλα 40 εκ. μάρκα σε Ιταλούς πολίτες που ήταν θύματα του ναζιστικού καθεστώτος. Η Ιταλία παραιτήθηκε από άλλες αξιώσεις.
Στο Υπόμνημα η Γερμανία αναφέρεται στις πρόσφατες δικαστικές υποθέσεις σε Ιταλικά δικαστήρια μετά την απόφαση Ferrini. Στη σελίδα 23, υπάρχει αναφορά στην υπόθεση του Διστόμου. Τους τελευταίους μήνες της Κατοχής, στο Δίστομο οργανώθηκε μια επιχείρηση αντεκδίκησης από τους Γερμανούς, καθώς 18 στρατιώτες τους είχαν εκτελεστεί από αντιστεκόμενους Έλληνες. Στη σφαγή του Δίστομου χάθηκαν 200 Έλληνες, κυρίως γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι, ενώ όλο το χωριό κάηκε και ισοπεδώθηκε. Το 1997, το Πρωτοδικείο Λειβαδιάς έκρινε ότι είχε δικαιοδοσία να εκδικάσει αγωγή αποζημίωσης 250 διαδόχων των θυμάτων του Διστόμου και καταδίκασε το Γερμανικό Δημόσιο σε αποζημίωση συνολικά 27.000.000 ευρώ. Η Γερμανία προσέφυγε στον Άρειο Πάγο, επικαλούμενη έλλειψη δικαιοδοσίας, λόγω της ασυλίας της ως αλλοδαπού δημοσίου. Το 2000 εκδόθηκε η απόφαση του Αρείου Πάγου, ο οποίος απέρριψε την αίτηση αναίρεσης της Γερμανίας. Όμως, κατά τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, για να εκτελεστεί απόφαση εις βάρος αλλοδαπού δημοσίου απαιτείται η συναίνεση του Υπουργού Δικαιοσύνης, ο οποίος δεν υπέγραψε. Οι δικαιούχοι προχώρησαν παρ' όλ' αυτά σε διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης (στο κτίριο του Ινστιτούτου Γκαίτε, στην οδό Ομήρου), αλλά το Γερμανικό Δημόσιο άσκησε ανακοπή και την κέρδισε, ακριβώς λόγω της έλλειψης υπογραφής του Υπουργού Δικαιοσύνης. Οι δικαιούχοι έφτασαν μέχρι τον Άρειο Πάγο, ο οποίος επιβεβαίωσε ότι δεν μπορούσαν να προχωρήσουν σε αναγκαστική εκτέλεση χωρίς την έγκριση του Υπουργού. Eπίσης προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο απέρριψε την προσφυγή τους, στη βάση της δικαιοδοτικής ασυλίας του αλλοδαπού δημοσίου. Τότε, οι δικαιούχοι, γνωρίζοντας την απόφαση Ferrini, προσέφυγαν στα Ιταλικά δικαστήρια. Το Εφετείο της Φλωρεντίας με απόφαση του 2005 αναγνώρισε ότι διαθέτει αρμοδιότητα για την εκδίκαση της υπόθεσης και απέρριψε το 2007 την ένσταση της Γερμανίας σχετικά με αυτό, όπως και ο Ιταλικός Άρειος Πάγος. Ωστόσο, οι αποφάσεις αυτές αφορούν μόνο το ποσό των δικαστικών εξόδων (δηλ. 2.934,70 ευρώ), το οποίο έχει κηρυχθεί εκτελεστό εναντίον της Γερμανίας στην Ιταλία. Οι δικαιούχοι αναζήτησαν ακίνητη περιουσία της Γερμανίας στην Ιταλία και εντόπισαν την Villa Vigoni, η οποια βάσει ιταλογερμανικών συμφωνιών θα αξιοποιείτο ως πολιτισμικό κέντρο για τις ιταλογερμανικές σχέσεις. Πέτυχαν την εγγραφη υποθήκης εις βάρος του ακινήτου, για 25.000 ευρώ, αλλά στη συνέχεια η Γερμανία υπέβαλε έφεση και μέχρι την υποβολή του Υπομνήματος η υπόθεση εκκρεμούσε. Οι δικαιούχοι επιδίωξαν επίσης να δεσμεύσουν δικαστικά τις μετοχές σε σιδηροδρομική εταιρία της Γερμανίας, οι οποίες εκτιμώνται στα 50 εκ. ευρώ, αλλά η υπόθεση δεν είχε εκδικαστεί ακόμη κατά την υποβολή του Υπομνήματος.
Στο Υπόμνημά της η Γερμανία αναφέρει ότι η απόφαση του Ελληνικού Άρειου Πάγου του έτους 2000 στην υπόθεση του Δίστομου ήταν εκείνη που πρώτη παραβίασε τον κανόνα της δικαιοδοτικής ασυλίας του αλλοδαπού δημοσίου. Η Γερμανία αναφέρει όμως ότι η κάπως συνοπτική αιτιολογία της απόφασης του Αρείου Πάγου ήταν ελάχιστα πειστική κι ότι υπήρξε μεταγενέστερη απόφαση του ιεραρχικά ανώτερου Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου, η οποία ανέτρεψε πλήρως το σκεπτικό του Διστόμου.
Το Αντίθετο Υπόμνημα της Ιταλίας
Στο 136 σελίδων Αντίθετο Υπόμνημα της, η Ιταλία αφιερώνει σημαντική έκταση στην εξιστόρηση των περιστατικών που αφορούσαν οι αποζημιώσεις και στους μηχανισμούς που ακολουθήθηκαν για την καταβολή τους. Η Ιταλία επιχειρεί την ένταξη του κανόνα της δικαιοδοτικής ασυλίας ξένου κράτους στο γενικότερο νομικό πλαίσιο των εγκλημάτων πολέμου και της υποχρέωσης αποκατάστασής τους. Επιχειρεί δηλαδή τη σχετικοποίηση του κανόνα και την στάθμισή του με το αντίρροπο έννομο αγαθό που είναι η υποχρέωση αποκατάστασης. Έτσι, ισχυρίζεται ότι δεν παραβίασε το διεθνές δίκαιο, με την αναγνώριση δικαιοδοσίας για την εκδίκαση των υποθέσεων των γερμανικών αποζημιώσεων.
Η Ιταλία υποστηρίζει σθεναρά ότι η "ετεροδικία" δεν σημαίνει "ατιμωρησία". Σκοπός της ετεροδικίας είναι να βρεθούν οι εναλλακτικοί μηχανισμοί επανόρθωσης. Στην περίπτωση της Γερμανίας όμως, τα θύματα προσέφυγαν και σε γερμανικά δικαστήρια και αντιμετώπισαν την απόρριψη. Έτσι η ετεροδικία για την Γερμανία λειτούργησε όντως ως μια περίπτωση ατιμωρησίας.
Στο υπόμνημά της η Ιταλία έκανε χρήση της δυνατότητας να ασκήσει αντίθετη αίτηση. Υπέβαλε έτσι το αίτημα στο Διεθνές Δικαστήριο να καταδικαστεί η Γερμανία για παραβίαση των διεθνούς δικαίου υποχρεώσεών της έναντι των θυμάτων που δεν αποζημίωσε. Η νομική βάση αυτού του αιτήματος ήταν το άρθρο 80 του καταστατικού, αλλά και η ίδια η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Ειρηνική Επίλυση Διαφορών.
Στις 6.7.2010, το Διεθνές Δικαστήριο με Διάταξή του αποφάσισε να απορρίψει αυτή την αντίθετη αίτηση της Ιταλίας, λόγω του ότι αναφερόταν σε περιστατικά τα οποία δεν καλύπτονταν από το χρονικό πεδίο εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Σύμβασης. Μειοψήφισε ένας δικαστής, με μια εξαιρετικά τεκμηριωμένη μειοψηφική γνώμη 50 σελίδων, ενώ ο ad hoc δικαστής που είχε προτείνει η Ιταλία απλώς δήλωσε ότι θα έπρεπε τα επιχειρήματα των διαδίκων σε αυτό το θέμα να είχαν αποτελέσει αντικείμενο ακροαματικής διαδικασίας. Υπήρξε επίσης μια κοινή δήλωση των δικαστών Keith και Greenwood.
Η Απάντηση της Γερμανίας
Στις 5.10.2010, η Γερμανία αντέκρουσε σε αυτά τα επιχειρήματα με το δικόγραφο Απάντησης. Θεωρεί "αναχρονιστικές" τις απόψεις της Ιταλίας και ανέφερε ότι οι παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου δεν εγείρουν ατομικές αξιώσεις. Ισχυρίστηκε ότι δεν υπάρχει ατιμωρησία, αφού τα θύματα είχαν τη δυνατότητα να προσφύγουν στη Γερμανική δικαιοσύνη, αλλά βέβαια οι αγωγές τους προφανώς θα απορρίπτονταν αφού δεν αναγνωρίζεται από το γερμανικό δίκαιο ατομική προσφυγή για παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Το επιχείρημα της Γερμανίας είναι ότι εάν αναγνωρίζονταν ατομικές προσφυγές, οι πόλεμοι δεν θα τελείωναν ποτέ.
Η ανταπάντηση της Ιταλίας
Στις 10.1.2011 η Ιταλία κατέθεσε το δικόγραφο της Ανταπάντησής της. Eξηγώντας ότι οι δίκες στην Ιταλία ήταν η τελευταία λύση για να αποκατασταθούν τα θύματα.
Η παρέμβαση της Ελλάδας
Στις 13.1.2011 η Ελλάδα υπέβαλε αίτηση στο Διεθνές Δικαστήριο, ζητώντας να της επιτραπεί η άσκηση παρέμβασης στην εκδίκαση της υπόθεσης. Το έγγραφο υπογράφει ο πρέσβης της Ελλάδας στις Κάτω Χώρες, κ. Οικονομίδης.
Στις 23.3.2011 η Γερμανία υπέβαλε γραπτές παρατηρήσεις σχετικά με το αίτημα της Ελλάδας.
Στις 28.3.2011 υπέβαλε τις παρατηρήσεις της και η Ιταλία όσον αφορά το αίτημα.
Στις 6.5.2011 η Ελλάδα απάντησε στις παρατηρήσεις της Ιταλίας και της Γερμανίας.
Στις 26.5.2011 η Γερμανία υπέβαλε πρόσθετες παρατηρήσεις επί του θέματος.
Στις 27.5.2011 η Ιταλία υπέβαλε κι αυτή πρόσθετες παρατηρήσεις.
Στις 4.7.2011 το Διεθνές Δικαστήριο με Διάταξή του έδωσε την άδεια στην Ελλάδα να ασκήσει παρέμβαση στην υπόθεση. Μια εξαιρετικά τεκμηριωμένη χωριστή άποψη υπήρξε και πάλι από τον δικαστή Τrindade. Την διαφωνία του εξέφρασε σε μια δήλωση και ο ad hoc δικαστής που είχε προτείνει η Ιταλία.
Στις 3.8.2011 κατατέθηκε στο Δικαστήριο η Δήλωση της Ελληνικής Δημοκρατίας σχετικά με την υπόθεση. Σε αυτήν παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν οι υποθέσεις στο Δίστομο και το Λιδωρίκι.
Στις 26.8.2011 ήρθε η απάντηση της Γερμανία στην Δήλωση της Ελληνικής Δημοκρατίας. Η Ιταλία σε μια επιστολή της δήλωσε ότι δεν θα σχολιάσει την Ελληνική Δήλωση.
Η προφορική διαδικασία
Από τις 12 έως τις 16 Σεπτεμβρίου, στο Διεθνές Δικαστήριο διεξήχθη η προφορική διαδικασία, με ανάπτυξη των επιχειρημάτων κάθε πλευράς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου