H διαμεσολάβηση UNESCO για την υπόθεση των γλυπτών του Παρθενώνα

Επί πολλά χρόνια στην ατζέντα της UNESCO (Εκπαιδευτικός, Επιστημονικός και Πολιτισμικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών) υπάρχει η προσπάθεια για την συνεννόηση της Ελληνικής και της Βρετανικής πλευράς για το ζήτημα των γλυπτών του Παρθενώνα που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Στο πλαίσιο του Οργανισμού λειτουργεί η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Προώθηση της Επιστροφής Πολιτισμικών Αγαθών στην Χώρα Προέλευσής, η οποία επί χρόνια συνεδριάζει για το θέμα (βλ. π.χ. την 9η συνεδρίαση του 1996, όπου η βρετανική πλευρά ζητά πληροφορίες για τα νομικά επιχειρήματα που δόθηκαν στην προηγούμενη συνεδρίαση). 

Τον Σεπτέμβριο του 2010, προκειμένου προφανώς να τυποποιήσει και να παγιώσει την διαδικασία, η Διακυβερνητική Επιτροπή θέσπισε τους νέους Κανόνες Διαμεσολάβησης (Mediation and Conciliation) για υποθέσεις που αφορούν αιτήματα επιστροφής πολιτισμικών αγαθών. Σύμφωνα με τους Κανόνες, ως διαμεσολάβηση ορίζεται η διαδικασία σύμφωνα με την οποία και τα δύο μέρη συμφωνούν την παρέμβαση ενός τρίτου για την επιβοήθησαν τους ώστε να βρουν μια φιλική λύση στην διαφορά που σχετίζεται με την επιστροφή πολιτισμικής κληρονομιάς. 

Επομένως, δεν αρκεί να "προσφύγει" μία χώρα στην UNESCO, αλλά θα πρέπει και η άλλη χώρα να συμφωνήσει στην διαδικασία της διαμεσολάβησης. Βασική αρχή σύμφωνα με τους Κανόνες είναι η εμπιστευτικότητα της διαμεσολάβησης, δηλαδή η μη δημόσια διεξαγωγή της διαδικασίας. Βασικές αρχές είναι επίσης η δικαιοσύνη, η ανεξαρτησία και η καλή πίστη του Διαμεσολαβητή.  Ο Διαμεσολαβητής έχει την αποστολή να συμβάλλει στην επίλυση της διαφοράς με βάση το διεθνές δίκαιο και αναγνωρισμένες αρχές. Αυτό σημαίνει ότι, σε αντίθεση με μια δικαστική διαδικασία, τα εργαλεία επίλυσης της διαφοράς δεν περιορίζονται στους νομικούς κανόνες, αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν και άλλες αρχές, αρκεί φυσικά να γίνουν αποδεκτές από τα μέρη, αφού η δεσμευτικότητα απορρέει μόνο από την διαμόρφωση της συμφωνίας.

Ο Διαμεσολαβητής διορίζεται με κοινή απόφαση των δύο κρατών. Αυτό πρέπει να γίνει εντός εξήντα (60) ημερών από την υποβολή του αιτήματος διαμεσολάβησης εκ μέρους των χωρών. Εάν τα κράτη δεν συμφωνήσουν, τότε ο Διαμεσολαβητής διορίζεται με απόφαση του Γενικού Διευθυντή της UNESCO, ύστερα από διαβούλευση με τα μέρη, το ταχύτερο δυνατό. Αν ο Διαμεσολαβητής παραβιάσει τις βασικές αρχές, ένα από τα μέρη έχει δικαίωμα να ζητήσει την αντικατάστασή του. 

Τα κράτη προσκομίζουν όλο το γραπτό υλικό που αφορά την υπόθεση στον Διαμεσολαβητής και λαμβάνουν τα αντίστοιχα έγγραφα του άλλου μέρους. Ο Διαμεσολαβητής ορίζει τον τόπο, τον χρόνο και την γλώσσα των συναντήσεων που θα ακολουθήσουν. Ο Διαμεσολαβητής έχει αρμοδιότητα να διεξάγει και ο ίδιος έρευνα για την διαπίστωση των πραγματικών περιστατικών που αφορούν την υπόθεση. Εάν το ζητήσουν οι συμμετέχοντες, ο Διαμεσολαβητής μπορεί να εξετάσει μάρτυρες, ειδικούς ή άλλους τρίτους για θέματα απόδειξης.Οι διαβουλεύσεις είναι εμπιστευτικές, δεν τηρούνται πρακτικά και τα έγγραφα που θα συγκεντρωθούν από την διαδικασία δεν επιτρέπεται να δημοσιευθούν εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία των μερών. Ο Διαμεσολαβητής μπορεί να πραγματοποιεί συναντήσεις και με κάθε μέρος χωριστά, τηρώντας τις βασικές αρχές και χωρίς να μεταφέρει οποιαδήποτε πληροφορία στην άλλη πλευρά, αν δεν του έχει ζητηθεί. Ο Διαμεσολαβητής επιδιώκει να επιβοηθήσει τα μέρη να φτάσουν σε συμφωνία, εντός ενός έτους από τον διορισμό του, εκτός αν υπάρχει διαφορετική συμφωνία των μερών. Τα μέρη μπορούν να ορίζουν μια προθεσμία για την κατάληξη σε συμφωνία. 

Η εξέλιξη της διαδικασίας μπορεί να είναι είτε η συμφωνία, είτε η λήξη χρόνου χωρίς συμφωνία, είτε και η αποχώρηση ενός μέρους από την διαμεσολάβηση. Η τυχόν συμφωνία είναι δεσμευτική για τα μέρη, εάν τα ίδια αποφασίσουν να είναι δεσμευτική. Τα έξοδα μοιράζονται τα δύο μέρη, εκτός αν υπάρχει διαφορετική συμφωνία.

Στην 19η Συνεδρίαση της Διακυβερνητικής Επιτροπής που έλαβε χώρα την 1-2 Οκτωβρίου 2013 (βλ. εδώ) εκδόθηκε η Σύσταση 19.COM 8, η οποία έχει ως εξής:

"Η Επιτροπή, 

Ανακαλώντας τις σχετικές συστάσεις της UNESCO που εκφράζουν την διαρκή ανησυχία της για την επίλυση του ζητήματος των Γλυπτών του Παρθενώνα,
1. Αναγνωρίζει την αποδοτική συνεργασία της Ελλάδας και του Ηνωμένου Βασιλείου σε πολιτισμικά θέματα και εκφράζει την ευχή ότι αυτό θα συνεχιστεί για την επιβοήθηση των σχετικών συζητήσεων που είναι σε εξέλιξη όσον αφορά την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα,
2. Ανακαλώντας ότι τον προηγούμενο Αύγουστο εστάλη στην UNESCO μια επίσημη επιστολή στην Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου και στο Βρετανικό Μουσείο αναφέροντας ότι:

"Νωρίτερα σε αυτόν τον χρόνο, οι Ελληνικές αρχές προσέγγισαν την UNESCO με αίτημα για παροχή των υπηρεσιών του Οργανισμού προκειμένου να διερευνηθεί η δυνατότητα συμφωνίας του Ηνωμένου Βασιλείου στην διαδικασία που προβλέπουν οι Κανονισμοί Διαμεσολάβησης (που θεσπίστηκαν το 2010) στο πλαίσιο της Διακυβερνητικής Επιτροπής και σημειώνει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει απαντήσει ακόμη στην UNESCO παρ΄ όλο που κατά την 19η Συνεδρίαση αναγνώρισε ότι η UNESCO είναι έτοιμη να υποβοηθήσει συζητήσεις διαμεσολάβησης. 
3. Καλεί τον Γενικό Διευθυντή να επιβοηθήσει τον προγραμματισμό των αναγκαίων συναντήσεων ανάμεσα στην Ελλάδα και στο Ηνωμένο Βασίλειο, με σκοπό την επίτευξη κοινά αποδεκτής λύσης για το θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα και καλεί τα δύο μέρη να εξετάσουν την προσφυγή στην διαδικασία της διαμεσολάβησης, σημειώνοντας ότι η Ελλάδα έχει ήδη ζητήσει διαμεσολάβηση."

Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση,  η UNESCO ζήτησε από την Βρετανική πλευρά να απαντήσει εντός 6 μηνών εάν δέχεται την πρόταση για προσφυγή σε διαμεσολάβηση. Σύμφωνα με δήλωση κυβερνητικού στελέχους του Ηνωμένου Βασιλείου στο Κοινοβούλιο, η Βρετανική πλευρά θα απαντήσει.