Καταδίκη της Ελλάδας για το "Ουράνιο Τόξο"

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καταδίκασε στις 20.10.2005 την Ελλάδα στην υπόθεση «Ουράνιο τόξο» και άλλοι κατά Ελλάδας, για παραβίαση του δικαιώματος σε δίκαιη δικαστική ακρόαση και του δικαιώματος στη σύσταση σωματείου και συνεταιρισμού. To Δικαστήριο καταδίκασε την Ελλάδα να καταβάλλει στους αιτούντες συνολικά 34.245€.

Σύμφωνα με το ίδιο το κείμενο της απόφασης (που υπάρχει μόνο στα αγγλικά και τα γαλλικά στο site του Δικαστηρίου): οι αιτούντες είναι το πολιτικό κόμμα «Ουράνιο Τόξο», ιδρυθέν το 1994 και δύο Έλληνες που είναι μέλος της πολιτικής του γραμματείας.

Το Ουράνιο τόξο, δεδηλωμένοι στόχοι του οποίου περιλαμβάνουν την υπεράσπιση της μακεδονικής μειονότητας που ζει στην Ελλάδα, παίρνει κανονικά μέρος στις εκλογές από το 1994. Το Σεπτέμβρη του 1995, το κόμμα απέκτησε τα γραφεία του στη Φλώρινα. Ανάρτησε μια πινακίδα με το όνομα του κόμματος στις δύο χώρες που ομιλούνται στην περιοχή, τα ελληνικά και τα μακεδονικά. Περιλάμβανε τη λέξη "vino-zito”, γραμμένη στο «σλάβικο αλφάβητο», που σημαίνει «ουράνιο τόξο» στα μακεδονικά, αλλά ήταν επίσης και το σύνθημα των δυνάμεων που είχαν ζητήσει να καταλάβουν την Φλώρινα κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου στη Μακεδονία.
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1995, ιερείς από την εκκλησία της Φλώρινας κάλεσαν το λαό να πάρει μέρος σε μια «διαδήλωση διαμαρτυρίας ενάντια στους εχθρούς της Ελλάδας που επαίσχυντα κραδαίνουν ταμπέλες με ανθελληνικές επιγραφές». Επίσης ζήτησαν την απέλαση των υπεύθυνων. Την επόμενη μέρα το δημοτικό συμβούλιο δημοσιοποίησε στον τοπικό τύπο μια διακήρυξη για την οργάνωση διαμαρτυριών εναντίον στους αιτούντες και ο εισαγγελέας διέταξε την απομάκρυνση της πινακίδας επί τη βάσει ότι η αναγραφή του ονόματος του κόμματος στα μακεδονικά θα μπορούσε να διεγείρει τον τοπικό πληθυσμό.
Στις 13 Σεπτεμβρίου 1995, αστυνομικοί απομάκρυναν την πινακίδα χωρίς να δώσουν εξηγήσεις στους αιτούντες, οι οποίοι επιχείρησαν να εγκαταστήσουν μία νέα. Το ίδιο βράδυ, οι αιτούντες λένε ότι προσεβλήθησαν και απειλήθηκαν από ένα πλήθος που συγκεντρώθηκε έξω από τις εγκαταστάσεις του κόμματος και το οποίο περιλάμβανε τον δήμαρχο και δημοτικούς συμβούλους. Γύρω στις 1.30 ένας αριθμός ατόμων επιτέθηκε στα γραφεία, εισήλθε στις εγκαταστάσεις και προπηλάκισε όσους βρίσκονταν εντός, απαιτώντας να κατεβάσουν την ταμπέλα, πράγμα το οποίο οι αιτούντες και έπραξαν. Μια δεύτερη επίθεση ακολούθησε περίπου στις 4, κατά τη διάρκεια της οποίας ο εξοπλισμός και τα έπιπλα των εγκαταστάσεων πετάχτηκαν από το παράθυρο και κάηκαν.
Οι αιτούντες ισχυρίζονται ότι κατά τη διάρκεια που αυτά συνέβαιναν τηλεφώνησαν στον αστυνομικό σταθμό που βρισκόταν 500 μέτρα από τις εγκαταστάσεις του κόμματος, αλλά τους ενημέρωσαν ότι δεν υπήρχαν διαθέσιμοι αστυνομικοί για να επιληφθούν.
Ο εισαγγελέας δεν ανέλαβε δράση κατά εκείνων που πήραν μέρος στα γεγονότα. Εντούτοις, ποινικές διαδικασίες κινήθηκαν σύμφωνα με το άρθρο 192 του Ποινικού Κωδικα εναντίον των κ. ΧΧΧΧ και άλλων για πρόκληση πανικού. Κατηγορήθηκαν για «διέγερση του τοπικού πληθυσμού με την ανάρτηση μιας πινακίδας στα γραφεία του κόμματος που περιλάμβανε την λέξη της σλάβικης γλώσσας «vino-zito». Οι αιτούντες αθωώθηκαν το Σεπτέμβρη 1998.
Το Δεκέμβρη του 1995, οι αιτούντες κατέθεσαν μήνυση κατά των υπεύθυνων για τα γεγονότα και ζήτησαν να μετάσχουν στις διαδικασίες ως πολιτικό κόμμα. Ωστόσο, λόγω έλλειψης αποδείξεων, οι διαδικασίες δεν προχώρησαν. Στη συνέχεια, οι αιτούντες προσέφυγαν στον Άρειο Πάγο. Η αίτησή τους απορρίφθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2003.
Οι αιτούντες διαμαρτυρήθηκαν για την καθυστέρηση των διαδικασιών από την εισαγγελία και για προσβολή του δικαιώματος του συνεταιρίζεσθαι, θεμελιώνοντας τους ισχυρισμούς τους στο άρθρο 6 και 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ).
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου παρατήρησε ότι οι διαδικασίες κράτησαν πάνω από επτά χρόνια και έναν μήνα, μόνο για την διερεύνηση της υπόθεσης. Υπό το φως αυτών των περιστάσεων, η περίοδος είναι υπερβολική και δεν συμβιβάζεται με την έννοια του «εύλογου χρόνου» που απαιτείται για την απόδοση δικαιοσύνης. Για αυτό θεωρεί ότι υπάρχει παραβίαση του άρθρου 6§1 (δίκαιη δίκη).
Το ΕΔΔΑ σημείωσε ότι το Ουράνιο Τόξο ήταν ένα νόμιμα ιδρυθέν κόμμα, με έναν από τους στόχους του οποίου είναι η υπεράσπιση της μακεδονικής μειονότητας που ζει στην Ελλάδα. Η ανάρτηση μιας πινακίδας στην πρόσοψη των εγκαταστάσεών της με το όνομα του κόμματος γραμμένο στα μακεδονικά δεν μπορεί να θεωρηθεί κατακριτέα ή να θεμελιώσει από μόνης της μια παρούσα και άμεση απειλή για τη δημόσια τάξη. Το Δικαστήριο θα μπορούσε να αποδεχτεί ότι η χρήση του όρου «vino-zito” είχε σπείρει επιθετικά συναισθήματα ανάμεσα στον τοπικό πληθυσμό, καθώς οι διφορούμενες συνδηλώσεις του θα μπορούσαν να προσβάλουν τις πολιτικές ή πατριωτικές απόψεις της πλειοψηφίας του πληθυσμού της Φλώρινας. Εντούτοις, ο κίνδυνος της πρόκλησης εχθροπραξιών εντός της κοινότητας με τη δημόσια χρήση πολιτικών όρων δεν επαρκή από μόνος του για να δικαιολογήσει περιορισμό της ελευθερίας της ένωσης.
Αναφορικά με την συμπεριφορά των Αρχών, το δικαστήριο σημειώνει ότι δύο μέρες πριν τα γεγονότα, το δημοτικό συμβούλιο είχε παρακινήσει τον λαό της πόλης να διαμαρτυρηθεί ενάντια στους αιτούντες και μερικά από τα μέλη του πήραν μέρος στις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο διευκόλυνε την διασπορά μίσους σε ένα τμήμα του πληθυσμού εναντίον των αιτούντων. Ο ρόλος των κρατικών αρχών ήταν να υπερασπιστούν και να προωθήσουν τις θεμελιώδεις αξίες ενός δημοκρατικού συστήματος, όπως ο πλουραλισμός, η ανεκτικότητα και η κοινωνική συνοχή. Στην προκειμένη περίπτωση οι τοπικές αρχές θα έπρεπε να προωθήσουν μια συμβιβαστική λύση, παρά να ενθαρρύνουν επιθετικές συμπεριφορές.
Αναφορικά με την συμπεριφορά της αστυνομίας, το δικαστήριο εκτιμά ότι θα μπορούσε να είχε προβλέψει τον κίνδυνο ότι η αντιδικία θα εξελισσόταν σε βία και παραβιάσεις του δικαιώματος στην ένωση. Γι’ αυτό το Κράτος έπρεπε να λάβει ικανοποιητικά μέτρα για να αποκρούσει ή, τέλος πάντων, να ελέγξει τη βία. Εντούτοις, τίποτα δεν έγινε. Αντί να έλθει αμέσως σε επαφή, η αστυνομία που βρισκόταν στα περίχωρα, δεν παρενέβη την νύχτα της επίθεσης, επικαλούμενη έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού. Η Ελληνική Κυβέρνηση δεν παρείχε εξηγήσεις για την έλλειψη αστυνομικών υπαλλήλων, ενόψει του ότι θα γεγονότα ήταν προβλέψιμα. Ούτε διαφεύγει της προσοχής του Δικαστηρίου ότι ο εισαγγελέας δεν θεώρησε απαραίτητο να κινήσει την έρευνα για να εντοπιστούν οι υπεύθυνοι. Μόνον όταν οι αιτούντες υπέβαλαν την μήνυση ξεκίνησε η έρευνα. Σε περιπτώσεις παραβίασης του δικαιώματος της ένωσης από ιδιώτες, οι αρμόδιες αρχές έχουν καθήκον να αναλαμβάνουν επαρκή μέτρα διερεύνησης.
Σύμφωνα με αυτές τις περιστάσεις, το Δικαστήριο κρίνει ότι οι Ελληνικές Αρχές με πράξεις και παραλείψεις τους παραβίασαν το άρθρο 11 της ΕΣΔΑ (δικαίωμα ένωσης και συνεταιρίζεσθαι).

http://www.echr.coe.int/Eng/Press/2005/Oct/ChamberjudgmentOuranioToxovGreece201005.htm

Είναι η πολλοστή φορά για την οποία η Ελλάδα καταδικάζεται για την φοβερή καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης. Σε αυτήν την υπόθεση πήρε 8 χρόνια και έναν μήνα στον Άρειο Πάγο για να … απορρίψει μία αίτηση. Ανεξάρτητα από το πολιτικό περιεχόμενο που είχε αυτή η αίτηση, τίποτε δεν δικαιολογεί μια τόσο σοβαρή καθυστέρηση, ενόψει μάλιστα και του ότι παραβιάστηκε το ατομικό δικαίωμα της ένωσης, τόσο βάναυσα.
Πάντως εντυπωσιάζει που το ΕΔΔΑ, ένας θεσμός του Συμβουλίου της Ευρώπης (προσοχή: δεν έχει σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων), χρησιμοποιεί στα επίσημα κείμενά του (ή έστω αποδέχεται την χρήση από τους αιτούντες, χωρίς καμία παρατήρηση) τον όρο «μακεδονική μειονότητα», «μακεδονική γλώσσα» κλπ. Σε κάποιο σημείο της απόφασης η «μακεδονική γλώσσα» γίνεται «σλαβική». Μια βασική αρχή των δικαστικών αποφάσεων είναι ότι στο μέτρο που αποδίδουν ισχυρισμούς των διαδίκων μεταφέρουν τις ακριβείς διατυπώσεις, ώστε ο αναγνώστης της απόφασης να ξέρει τι ακριβώς προβλήθηκε. Όμως, ενώ το θέμα του τοπωνυμίου «Μακεδονία» βρίσκεται στη γνωστή εκκρεμότητα, νομίζω ότι το ΕΔΔΑ, όσο ανεξάρτητο κι αν είναι, όφειλε να τηρήσει τους όρους βάσει των οποίων το Συμβούλιο της Ευρώπης συμπεριφέρεται στα κράτη-μέλη του.