Το θέατρο στο στόχαστρο εγκληματιών

Μετά την γνωστή ιστορία της πυρπόλησης του Θεάτρου Τέχνης στην οδό Φρυνίχου, μια ανακοίνωση θεατρικής ομάδας που θα δραστηριοποιείται στο Ίδρυμα Κακογιάννη προκαλεί ανησυχία για την ελευθερία της έκφρασης (βλ. εδώ).

Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, η ομάδα αποφασίζει την αναβολή των παραστάσεων, λόγω απειλών εναντίον συντελεστών που έφτασαν είτε μέσω τηλεφωνημάτων, είτε μέσω e-mail και blogs. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι η ανακοίνωση επισημαίνει ότι "οι πληροφορίες και τα σχόλια που διατυπώθηκαν σε ορισμένες ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές και sites του διαδικτύου αναφορικά με το περιεχόμενο της παράστασης και τα κείμενα, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και αποτελούν προϊόν διαστρέβλωσης".

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο αρχικό δελτίο τύπου είχε επισημανθεί ότι η παράσταση είναι ακατάλληλη για ανήλικους.

Από μια αναζήτηση στο διαδίκτυο προκύπτει ότι σε τηλεοπτικό σταθμό μεταδόθηκε ότι στη παράσταση παρουσιάζονται ιερά πρόσωπα να ερωτοτροπούν, πληροφορία που αναπαράγεται από "πατριωτικά" blogs, συνοδευόμενη από προτροπές για μηνύσεις και αντίδραση.

Είναι δεδομένο ότι εάν είχαν όντως κινηθεί νομικά εναντίον της παράστασης για λ.χ. προσβολή θρησκεύματος, τα δικαστήρια θα είχαν αναγνωρίσει ότι σε συνθήκες ελευθερίας της τέχνης τα συγκεκριμένα κεφάλαια του ποινικού κώδικα υποχωρούν, επειδή αφορούν αγαθό που δεν ανάγεται σε συνταγματική αξία.

Είναι γνωστή η σχετική νομολογία, ιδίως σε αποφάσεις ασφαλιστικών μέτρων (βιβλίο Ανδρουλάκη, υπόθεση Κώδικα Ντα Βίντσι, υπόθεση ταινίας Μέγας Αλέξανδρος, βλ. 1959-2009: Oι ελληνικές παραβιάσεις της ελευθερίας της τέχνης). Το ίδιο και με το κόμικ άλμπουμ ενός Αυστριακού που, ενώ αρχικά καταδικάστηκε για προσβολή θρησκεύματος, στο εφετείο αθωώθηκε πανηγυρικά.

Στην προκειμένη περίπτωση όμως, η παράσταση αναβλήθηκε με απόφαση των συντελεστών, που δεν είναι σε θέση να παίξουν, επειδή αισθάνονται απροστάτευτοι/-ες από τις απειλές που έχουν λάβει για την ζωή τους. Δηλαδή ζούμε σε ένα κράτος, το οποίο δεν είναι σε θέση να διασφαλίσει την ελευθερία της έκφρασης, εντοπίζοντας τους απειλούντες (η απειλή είναι ποινικό αδίκημα κατά το άρθρο 333 του Ποινικού Κώδικα) και προστατεύοντας έτσι την σωματική ακεραιότητα των συντελεστών ενός καλλιτεχνικού έργου.

Από την άλλη πλευρά όμως, υπάρχει και η καταγγελία ότι τα μέσα ενημέρωσης έχουν μεταφέρει ανακριβείς πληροφορίες για το περιεχόμενο της παράστασης. Εάν αυτό ευσταθεί, πρόκειται για παραβίαση δεοντολογικής υποχρέωσης, δηλ. του άρθρου 5 παρ. 1 του π.δ. 77/2003 (Κώδικας Δεοντολογίας για τις ενημερωτικές ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές), βάσει του οποίου "η μετάδοση των γεγονότων πρέπει να είναι αληθής, ακριβής και όσο είναι δυνατό πλήρης". Επίσης, εάν από τις εκπομπές δεν μεταδόθηκαν οι απόψεις των συντελεστών, υπάρχει και η παραβίαση της υποχρέωσης μετάδοσης της αντίθετης άποψης. Σχετικά με αυτό αναφέρει το άρθρο 3 του Κώδικα:

"Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση πρέπει να αναγνωρίζουν και να σέβονται εμπράκτως τη διατύπωση διαφορετικών απόψεων και να υπερασπίζονται την ελευθερία μεταδόσεώς τους. Οι διαφορετικές απόψεις πρέπει να παρουσιάζονται έγκαιρα και με ίσους όρους".

Αν είχε τηρηθεί αυτός ο θεμελιώδης δεοντολογικός αγώνας, θα ειχε δοθεί στους συντελεστές της παράστασης η ευκαιρία να αποκαταστήσουν την αλήθεια για το περιεχόμενο, συμβάλλοντας στην αποφυγή της διαστρέβλωσης και ενδεχομένως στην αποτροπή των απειλών.

Έπειτα, σύμφωνα με το άρθρο 8 του Κώδικα, "δεν επιτρέπεται να μεταδίδονται πληροφορίες χωρίς να έχουν ελεγχθεί". Ανεξάρτητα από την μετάδοση της αντίθετης άποψης, πρέπει να έχει προηγηθεί και η τεκμηρίωση και η διασταύρωση της είδησης. Δηλαδή σε μια περίπτωση θεατρικής παράστασης που φέρεται ότι προκάλεσε ορισμένες αντιδράσεις, δεν αρκεί μόνο η καταγραφή των αντιδράσεων, αλλά και ο έλεγχος ότι όντως προκλήθηκε από τις φερόμενες σκηνές.

Συνεπώς, θα έπρεπε να ενεργοποιηθούν οι σχετικοί αρμόδιοι φορείς τόσο για την εποπτεία της ραδιοτηλεόρασης, όσο και για την διερεύνηση των απειλών, ώστε να διασφαλιστεί ότι η εν λόγω θεατρική ομάδα ζει σε μια δημοκρατική κοινωνία που μπορεί να της παράσχει την ασφάλεια για την παρουσίαση ενός έργου τέχνης, που μπορεί να σοκάρει, αλλά οι αντιδράσεις δεν φτάνουν μέχρι την τέλεση ποινικών αδικημάτων εις βάρος των συντελεστών.