Η μεγάλη θεσμική αλλαγή στην επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης

Εξαιρετικά θετική η κίνηση της Κυβέρνησης να προωθήσει ένα εντελώς νέο σύστημα για την επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, αλλά και την επαναφορά του αυτοδιοίκητου των Δικαστηρίων και των Εισαγγελιών. Σύμφωνα με νομοσχέδιο που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα και τη διαβούλευση από τον υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, οι τομές της νομοθετικής ρύθμισης είναι οι ακόλουθες:

-Επιδιώκεται η έκφραση γνώμης από τη Βουλή των Ελλήνων για τους ανώτατους δικαστικούς λειτουργούς που καταλαμβάνουν τις ηγετικές θέσεις των Ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας.

-Η έκφραση γνώμης από τη Βουλή των Ελλήνων διευρύνει τη δημοκρατική νομιμοποίηση και ενισχύει τη διαφάνεια στην επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης.

-Όταν πρόκειται να επιλεγούν ο Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, ο Πρόεδρος και ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, ο Πρόεδρος και ο Γενικός Επίτροπος του Ελεγκτικού Συνεδρίου καθώς και ο Γενικός Επίτροπος των διοικητικών δικαστηρίων, προεπιλέγονται αρχικά με απόφαση του υπουργικού συμβουλίου έξι ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί που έχουν τα τυπικά προσόντα. Ο κατάλογος των έξι προεπιλεγέντων διαβιβάζεται στη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής. Η Διάσκεψη των Προέδρων εκφράζει θετική γνώμη για τους τρεις από τους έξι υποψηφίους και αφού προηγουμένως καλέσει σε ακρόαση και τους έξι. Η Διάσκεψη εκφράζει τη γνώμη της με ομοφωνία ή με πλειοψηφία τουλάχιστον 4/5 των μελών της. Τα υπουργικό συμβούλιο αποφασίζει λαμβάνοντας υπόψη τη γνώμη της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής.

-Όταν πρόκειται να επιλεγούν οι αντιπρόεδροι των Ανωτάτων Δικαστηρίων, ο υπουργός Δικαιοσύνης αποστέλλει στη Διάσκεψη των Προέδρων κατάλογο με το σύνολο των δικαστικών λειτουργών που έχουν τα τυπικά προσόντα. Η Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής εκφέρει θετική γνώμη για τριπλάσιο αριθμό υποψηφίων από αυτούς που πρόκειται να επιλεγούν, χωρίς όμως να είναι υποχρεωτική η ακρόαση των υποψηφίων. Κατά τον ίδιο τρόπο απαιτείται ομοφωνία ή πλειοψηφία 4/5 των μελών της.

-Μια δεύτερη σημαντική τομή που ενισχύει το κύρος και την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης είναι η επαναφορά του αυτοδιοίκητου στους μεγάλους δικαστικούς σχηματισμούς της χώρας.

-Τα μεγάλα Ειρηνοδικεία, τα μεγάλα Πρωτοδικεία και τα μεγάλα Εφετεία διευθύνονται από τριμελή συμβούλια που εκλέγονται από τις ολομέλειες των οικείων δικαστηρίων με μυστική ψηφοφορία.

-Οι μεγάλες Εισαγγελίες διευθύνονται από τον Εισαγγελέα, που επίσης εκλέγεται με μυστική ψηφοφορία από τις ολομέλειες των οικείων Εισαγγελιών.

-Βασικό κριτήριο εκλογιμότητας είναι η αρχαιότητα.

-Η θητεία των εκλεγομένων είναι διετής, η εκλογή δε γίνεται για μια φορά. Επιτρέπεται εκλογή και πάλι για μία φορά των ιδίων προσώπων μόνο σε δικαστήριο ανώτερου βαθμού.

-Προβλέπονται συγκεκριμένα κωλύματα εκλογής ή ασυμβίβαστα, προκειμένου να επιλέγονται οι καλύτεροι.

-Σχετικό αμετάθετο προβλέπεται μόνο για τον πρόεδρο, τον εισαγγελέα και τα τακτικά μέλη του συμβουλίου, όχι για τους αναπληρωματικούς. Το αμετάθετο αίρεται και γι’ αυτούς που το έχουν, αν υποπέσουν σε πειθαρχικό παράπτωμα και ασκηθεί πειθαρχική δίωξη.

Θεωρώ ότι πρόκειται για την πρώτη (*) μεγάλη θεσμική τομή της Κυβέρνησης από τη στιγμή που ανέλαβε την εξουσία. Η ακρόαση των υποψηφίων αρχιδικαστών ενώπιον της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής αποτελεί ένα τεράστιο βήμα, ιδίως εάν αυτή η ακρόαση μεταδίδεται και διαδικτυακά-τηλεοπτικά.

(*) H δημόσια διαβούλευση για τα νομοσχέδια και η προκήρυξη των θέσεων των ΓΓ είναι δύο σημαντικές πολιτικές αποφάσεις, αλλά επειδή δεν έχουν ακόμη κατοχυρωθεί νομοθετικά, δεν αποτελούν θεσμικές αλλαγές.