Δικαστής πρωθυπουργός;

Σύμφωνα με το άρθρο 37 του Συντάγματος, εάν μετά την κλήση των αρχηγών των κομμάτων από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας διαπιστωθεί αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης, τότε ο ίδιος ο Πρόεδρος επιδιώκει τον σχηματισμό κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Βουλής για την διενέργεια εκλογών.

 Σε περίπτωση αποτυχίας, τότε ο Πρόεδρος αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας ή του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού συνεδρίου το σχηματισμό κυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές και διαλύει τη Βουλή. Η διάταξη αυτή ενεργοποιήθηκε το 1989, όταν πρωθυπουργός διορίστηκε ο τότε πρόεδρος του Αρείου Πάγου, κ. Ιωάννης Γρίβας, ο οποίος θήτευσε ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός από τις 12 Οκτωβρίου 1989 έως τις 23 Νοεμβρίου 1989. 

O πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας είναι ο κ.  Παναγιώτης Πικραμμένος.  Η πρόεδρος του Αρείου Πάγου είναι η κ. Ρένα Ασημακοπούλου (φωτό). Ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου είναι ο κ. Ιωάννης Καραβοκύρης. Και οι τρεις τους διορίστηκαν στις ηγεσίες των ανώτατων δικαστηρίων με προεδρικό διάταγμα που εκδόθηκε κατόπιν πρότασης του Υπουργικού Συμβουλίου, συμφωνα με το άρθρο 90 παρ. 5 του Συντάγματος και τον Ν.3841/2010 , κατά τον οποίο δεν αρκεί η πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου, αλλά προηγείται "γνώμη της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής και εισήγηση του Υπουργού Δικαιοσύνης κλπ". Με αυτόν τον νόμο διευρύνθηκε ο ορίζοντας των πολιτειακών οργάνων που εμπλέκονται στην επιλογή των κορυφαίων θέσεων της Δικαιοσύνης, έτσι ώστε να μην αποτελεί μονομερή απόφαση της Κυβέρνησης, αλλά να μετέχει και η Βουλή (δια της Διασκέψεως των Προέδρων της) στην επιλογή. Θεωρώ επιτυχή αυτή την διαρρύθμιση της διασταύρωσης των λειτουργιών, αν και θα προτιμούσα σαφώς την επαύξηση του αυτοδιοίκητου της Δικαιοσύνης με ανάδειξη των προέδρων από τους ίδιους τους δικαστές.

Ενστάσεις για την συνταγματικότητα του Ν.3841/2010, με την έννοια ότι η εμπλοκή της Βουλής σε μια συνταγματική αρμοδιότητα του ΠτΔ και του υπουργικού συμβουλίου "αναθεωρεί" το άρθρο 90 παρ. 5 του Συντάγματος είχε διατυπώσει ο καθηγητής συνταγματικού δικαίου κ. Αντώνης Μανιτάκης (βλ. εδώ). 

Το κριτήριο με το οποίο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επιλέγει έναν από τους τρεις προέδρους, σύμφωνα με έναν άτυπο κανόνα θεσμικής ευπρέπειας, θα πρέπει να είναι μάλλον αυτό της "επετηρίδας". Σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, εάν δεν σχηματιστεί τελικά οικουμενική κυβέρνηση, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα αναθέσει τον σχηματισμό κυβέρνησης στην κ. Ρένα Ασημακοπούλου, η οποία είναι αρχαιότερη από τους τρεις στην επετηρίδα (διορίστηκε δικαστής το 1974, ενώ ο κ. Καραβοκύρης το έτος 1975 και ο κ. Πικραμμένος το 1976). Και αν εκπληρωθεί αυτή η συνταγματική "προφητεία", θα έχουμε την πρώτη γυναίκα πρωθυπουργό, έστω και "υπηρεσιακή".