25 χρόνια "Αθήνα 9.84"

Η έναρξη λειτουργίας του ραδιοφωνικού σταθμού του Δήμου Αθηναίων (στη συχνότητα 9,84 fm) σηματοδότησε την μετάβαση από το κρατικό μονοπώλιο της δημόσιας πληροφόρησης προς την ελεύθερη ραδιοτηλεόραση. Το εγχείρημα της ίδρυσης του δημοτικού ραδιοφώνου θα πρέπει να το αξιολογήσουμε δηλαδή στο ιστορικό του πλαίσιο: δεν ήταν μια εξέλιξη σε τεχνολογικό επίπεδο (όπως η είσοδος του Διαδικτύου, μια δεκαετία μετά), αλλά μια μεταβολή σε επίπεδο αντίληψης συνταγματικών δικαιωμάτων. Ήταν η εποχή που η αναφορά του Συντάγματος σε "άμεσο έλεγχο του κράτους" στην ραδιοτηλεόραση ερμηνευόταν ως θεμιτό κρατικό μονοπώλιο και ως απαγόρευση σε οποιονδήποτε πλην της ΕΡΤ να λειτουργεί ραδιοτηλεοπτικό σταθμό. 

Σταδιακά αυτή η ερμηνεία εγκαταλείφθηκε: ο "άμεσος κρατικός έλεγχος" εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά μόνο σε ρυθμιστικό επίπεδο (τον ασκεί το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, η ανεξάρτητη αρχή που ιδρύθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 για να υποδεχθεί το φαινόμενο των ραδιοτηλεοπτικών πρωτοβουλιών), όχι σε επίπεδο επιχειρηματικού μονοπωλίου. Στον ίδιο τον 9.84 εκείνης της εποχής  φιλοξενήθηκαν  ραδιοφωνικοί παραγωγοί που τολμούσαν για πρώτη ίσως φορά να προβάλλουν έναν εναλλακτικό λόγο σε δημόσιο μέσο, ασκώντας κριτική στην κυβέρνηση, προωθώντας την σάτιρα, την μαχητική δημοσιογραφία, εκπομπές πολιτισμού και τελευταίας "λέξης" της επικαιρότητας. Τηρουμένων των αναλογιών,  ο 9.84 ήταν για εκείνη την εποχή ό,τι είναι σήμερα τα social media. Δεν ήσουν βέβαια hipster αν άκουγες 9.84, αφού τα λεγόμενα πειρατικά ραδιόφωνα και τότε υπήρχαν, αλλά ήταν ένα "μονοπώλιο" mainstream ελεύθερης ραδιοφωνίας που χαιρετίστηκε και από τους δεξιούς που είχαν υποστεί μια 8ετία το ΠΑΣΟΚ, αλλά και από τους αριστερούς που ήθελαν ένα εναλλακτικό βήμα πολιτισμού κι ελευθερίας με μεγάλη ακροαματικότητα. Θυμάμαι, ενδεικτικά, ότι στον 9.84 έδωσε εκείνη την εποχή την πρώτη του συνέντευξη το πιο πολυσυζητημένο -τότε- πρόσωπο στην Ελλάδα : η Δ.Λιάνη, πολύ πριν παντρευτεί τον Α. Παπανδρέου. Την είχε φιλοξενήσει στην εκπομπή του ο Λ. Λαζόπουλος. 

Φυσικά όλα έχουν την ακμή και την παρακμή τους. Δημοσιογράφοι και παραγωγοί εκείνου του φυτωρίου συνέχισαν τις καριέρες τους στην ιδιωτική τηλεόραση που ελάχιστα σεβόταν από τότε τους κανόνες της δεοντολογίας και της πολυφωνίας, αλλά εξ αρχής εξυπηρετούσε τα συγκεκριμένα συμφέροντα του κάθε φορά ιδιοκτήτη. Ο ίδιος ο 9.84 από μια ανεξάρτητη φωνή, σταδιακά μετατράπηκε σε μια ακόμη δημοτική υπηρεσία με όλες τις στρεβλώσεις που μπορεί να επιφέρει αυτή η μετάβαση. 

Βρέθηκα πρόσφατα στον 9.84, στο πλαίσιο της απονομής των Ελληνικών Βραβείων Διαδικτύου, ως συντονιστής της κριτικής επιτροπής, στην εκδήλωση που έγινε στο Αμφιθέατρο του ραδιοσταθμού στο Γκάζι. Οι άνθρωποι του 9.84 υποδέχθηκαν πολύ θετικά τον θεσμό, κάτι που είδα σαν συνάντηση των νέων μέσων με την παλιά "πρωτοπορία". Το κτίριο του 9.84 έχει αρκετές "μουσειακές" γωνιές, με εκθέματα από παλαιότερες εποχές του ραδιοφώνου. Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, η ίδια η λειτουργία του 9.84 έχει μια μουσειακή και συμβολική αξία πια, στην εποχή που τα web radios υπερκαλύπτουν το κενό του εναλλακτικού και της άμεσης - πια - δημοσιογραφίας των πολιτών. Αντιμετωπίζουμε τον 9.84 σαν ένα "Πολυτεχνείο" της δεκαετίας του 1980, όσον αφορά την διεύρυνση της ελευθερίας της έκφρασης. Αλλά πληρώνουμε αρκετά ακριβά αυτή την αντιμετώπιση του 9.84, ως ενός τοτέμ. Θα ήταν χρήσιμο, πέρα από τα σύμβολα, ο σταθμός να υποδεχθεί και στην πράξη τα νέα μέσα, να γίνει ένα ραδιόφωνο στο οποίο οι δημότες θα μπορούν να κάνουν τις εκπομπές τους. Ένα  σύγχρονο νόημα των ιστορικών συμφραζομένων του 9.84  θα είχε η απευθείας διάθεση των τεχνικών μέσων  στην κοινωνία των πολιτών και στη δημοσιογραφία των πολιτών. Αυτή η μετάβαση γίνεται ήδη, σταδιακά, με την υποδοχή bloggers ως παραγωγών. Θα είχε ακόμη μεγαλύτερο νόημα, αν ο 9.84 λειτουργούσε σαν μια πλατφόρμα υποδοχής για τα ανεξάρτητα ραδιόφωνα πόλης, ανοίγοντας όχι μόνο τα studio αλλά και το bandwidth του στην πολυχρωμία και την πολυσυλλεκτικότητα των διαδικτυακών κοινοτήτων.