Η Ελλάδα στο Διεθνές Δικαστήριο για τις αποζημιώσεις του Διστόμου

Η υπόθεση στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ξεκίνησε μετά από προσφυγή της Γερμανίας κατά της Ιταλίας. Η διαφορά σχετίζεται με την απόφαση της Ιταλίας για αναγκαστική εκτέλεση ακινήτων του γερμανικού δημοσίου προκειμένου να ικανοποιηθούν αιτήματα δικαιούχων γερμανικών αποζημιώσεων από τη σφαγή του Διστόμου (βλ. παλαιότερο elawyer post εδώ).

Με σημερινή απόφαση του Πρωθυπουργού, η Ελλάδα αποφασίστηκε ότι θα ασκήσει παρέμβαση υπέρ της καταγγελλόμενης Ιταλίας.

Στις 27.12.2008 υποβλήθηκε στο Διεθνές Δικαστήριο η προσφυγή της Γερμανίας κατά της Ιταλίας στα τέλη του 2008 (βλ. το πλήρες κείμενο της προσφυγής εδώ). Η Γερμανία διαμαρτύρεται επειδή τα ιταλικά δικαστήρια εκδίδουν αποφάσεις που σχετίζονται με αποζημιώσεις που πρέπει να καταβάλει η Γερμανία στα θύματα ναζιστικών εγκλημάτων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η Γερμανία ισχυρίζεται ότι η Ιταλία δεν έχει δικαιοδοσία να δικάζει και - κυρίως - να επιτρέπει την εκτέλεση των αποφάσεων εναντίον του Γερμανικού Δημοσίου, διότι έτσι παραβιάζονται τα κυριαρχικά δικαιώματα της Γερμανίας. Στη σελίδα 16 της προσφυγής, η Γερμανία μνημονεύει ειδικά ως ομάδα αιτούντων αποζημίωσης τους συγγενείς των θυμάτων του Διστόμου. Όταν τα θύματα κέρδισαν στα Ελληνικά Δικαστήρια αποζημίωση, εμφανίστηκε η αδυναμία της αναγκαστικής εκτέλεσης της εις βάρος του Γερμανικού Δημοσίου, επειδή σύμφωνα με τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, για να γίνει κατάσχεση σε ακίνητο αλλοδαπού δημοσίου έπρεπε να συμφωνήσει και να υπογράψει και ο Υπουργός Δικαιοσύνης. Επειδή ο Υπουργός δεν υπέγραφε για κάτι τέτοιο κι επειδή στην Ιταλία δεν υπήρχε τέτοια προϋπόθεση, οι δικαιούχοι κίνησαν διαδικασίες εκτέλεσης στην Ιταλία. Με αποτέλεσμα η Γερμανία να στραφεί γι' αυτήν αλλά και για τις άλλες υποθέσεις εναντίον της Ιταλίας.

Στις 29 Απριλίου 2009, το Διεθνές Δικαστήριο εξέδωσε μια Διάταξη (πλήρες κείμενο εδώ), με την οποία καθορίστηκε η προθεσμία για υποβολή υπομνημάτων από τις δύο χώρες. Η Γερμανία μπορούσε να καταθέσει το υπόμνημά της μέχρι τις 23 Ιουνίου 2009, ενώ η Ιταλία μπορούσε να καταθέσει το υπόμνημα αντίκρουσης μέχρι τις 23 Δεκεμβρίου 2009.

Στις 22 Δεκεμβρίου 2009, η Ιταλία καταθέτει το υπόμνημα αντίκρουσης (πλήρες κείμενο εδώ). Σε αυτό η Ιταλία ζητάει από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης να διαγνώσει ότι η Γερμανία έχει παραβιάσεις τις υποχρεώσεις της για αποζημίωση των θυμάτων της Ιταλίας για τα εγκλήματα που τελέστηκαν από τη Ναζιστική Γερμανία κατά τον Β' ΠΠ και ότι, συνακόλουθα η Γερμανία πρέπει ν' αποζημιώσει τα θύματα. Η Ιταλία επικαλείται την Σύμβαση με τη Γερμανία για την αποκατάσταση των διαφορών και επιχειρεί με αυτό τον τρόπο να επιτεθεί νομικά εναντίον της με το υπόμνημα αντίκρουσης, ισχυριζόμενη ότι το θέμα της ασυλίας συνδέεται με το θέμα των αποζημιώσεων που πηγάζει από αυτή τη Σύμβαση. Η Γερμανία είχε ισχυριστεί ότι το θέμα είχε κλείσει με την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης του 1947 και τις Συμφωνίες του 1961. Παρ' όλ' αυτά, κατά τους ισχυρισμούς της Ιταλίας, η Γερμανία δεν έχει δημιουργήσει ένα νομικό βοήθημα για όσους δεν έχουν αποζημιωθεί με αποτέλεσμα αυτοί να προσφεύγουν στα ιταλικά δικαστήρια.

Η Γερμανία κατέθεσε στις 10 Μαρτίου του 2010 τις γραπτές παρατηρήσεις της επί του υπομνήματος αντίκρουσης της Ιταλίας (βλ. πλήρες κείμενο εδώ). Σε αυτές επισημαίνει ότι η Ιταλία με το υπόμνημα δεν ζητά απλώς την απόρριψη της προσφυγής αλλά και να καταδικαστεί η Γερμανία για την παραβίαση των υποχρεώσεών της περί αποζημίωσης. Η Γερμανία επισημαίνει ότι το Διεθνές Δικαστήριο δεν έχει τέτοια αρμοδιότητα κι ότι το αντικείμενο της συγκεκριμένης δίκης είναι εάν έχουν ή όχι τα ιταλικά δικαστήρια αρμοδιότητα να επιδικάζουν αποζημιώσεις εις βάρος του Γερμανικού Δημοσίου. Και ζητά από το Δικαστήριο να απορρίψει το υπόμνημα αντίκρουσης της Ιταλίας.

Στις γραπτές παρατηρήσεις που κατέθεσε η Ιταλία στις 25 Μαϊου 2010 αρνείται την κατηγορία ότι δήθεν προσπαθεί να θεμελιώσει μια "διαρκή" ευθύνη της Γερμανίας που ανατρέχει στον Β'ΠΠ αλλά εμμένει στις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Συμφωνία του 1961 (βλ. πλήρες κείμενο παρατηρήσεων Ιταλίας εδώ).

Όμως το Δικαστήριο δεν ενέκρινε το αίτημα της Ιταλίας που προσπάθησε να προσθέσει κι άλλες πτυχές στην υπόθεση. Με την Διάταξη της 6ης Ιουλίου 2010, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης απέρριψε το αίτημα της Ιταλίας, διαπιστώνοντας ότι βρίσκεται πέραν της δικαιοδοσίας του, κηρύσσοντας απαράδεκτο το υπόμνημα αντίκρουσης (βλ. το πλήρες κείμενο της διάταξης εδώ). Με το κείμενο αυτό, το Διεθνές Δικαστήριο έδωσε στα διάδικα μέρη τη δυνατότητα άλλης μιας ευκαιρίας κατάθεσης υπομνημάτων για το θέμα της υπόθεσης (το οποίο αφορά την ετεροδικία του Γερμανικού κράτους, δηλαδή την έλλειψη αρμοδιότητας των δικαστηρίων της Ιταλίας όσον αφορά το Γερμανικό δημόσιο). Η Ιταλία μπορεί να φέρει το νέο δικόγραφο μέχρι τις 14 Ιανουαρίου 2011.

Ωστόσο, μειοψήφισε ένας δικαστής, ο οποίος δημοσίευσε μια 50σέλιδη έκθεση με την μειοψηφούσα γνώμη του, η οποία αποτελεί ένα πολύ ουσιαστικό και σοβαρό κείμενο, το οποίο μιλάει για πραγμάτωση της Δικαιοσύνης και καταλήγει στο ότι τα κράτη μπορούν να συμφωνούν ό,τι θέλουν για τα δικά τους δικαιώματα, αλλά τα δικά τους δικαιώματα είναι διαφορετικό αντικείμενο από τα δικαιώματα των ατόμων (βλ. πλήρες κείμενο εδώ του Δικαστή Cançado Trindade).

Με την χθεσινή ανακοίνωση του Πρωθυπουργού, η Ελλάδα θα ασκήσει παρέμβαση στο Διεθνές Δικαστήριο, προφανώς υπέρ της νομολογίας των ιταλικών δικαστηρίων ότι υπάρχει διεθνής δικαιοδοσία και ότι μπορούν να ασκηθούν αποζημιώσεις εκεί.

Νομίζω όμως ότι ο Πρωθυπουργός και τα εμπλεκόμενα υπουργεία θα μπορούσαν να κάνουν κάτι πιο απλό: να καταργήσουν την διάταξη του Κώδικα Πόλιτικής Δικονομίας που επιβάλλει την υπογραφή του Υπουργού για την εκτέλεση εις βάρος αλλοδαπού δημοσίου, ώστε οι δικαιούχοι να προβούν σε αναγκαστική εκτέλεση εις βάρος των ακινήτων της Γερμανίας στην Ελλάδα. Φυσικά αυτό θα έφερνε την Ελλάδα ως υπόδικη ενώπιον της Χάγης, αλλά έχω την εντύπωση ότι είναι άλλο να δικάζουν τα Ελληνικά δικαστήρια μια υπόθεση που αφορά εγκλήματα πολέμου που έγιναν σε ελληνικό έδαφος κι άλλο να δικάζουν την ίδια υπόθεση ιταλικά δικαστήρια.