Αντίθετοι στο ευρωπαϊκό δίκαιο οι "όροι χρήσης" των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης

Στην ιστοσελίδα της Βουλής αναρτήθηκαν -σε αμφιλεγόμενης χρηστικότητας μορφότυπο- οι δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης των βουλευτών. Η ανάρτηση συνοδεύθηκε και από ένα κείμενο που φέρει τον τίτλο "ειδικότεροι όροι χρήσης". Η νομική δεσμευτικότητα των όρων χρήσης εξαρτάται από την συμβατότητά τους με το ισχύον δίκαιο της κοινωνίας της πληροφορίας.

Σύμφωνα με την Οδηγία 98/2003/ΕΚ για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα, η οποία αποτελεί ισχύον κοινοτικό ("ενωσιακό") δίκαιο και θεσπίστηκε μάλιστα κατά την περίοδο της ελληνικής προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ισχύουν τα παρακάτω για τα έγγραφα της Βουλής:

Άρθρο 3

Γενική αρχή

Τα κράτη µέλη µεριµνούν ώστε, όταν επιτρέπεται η περαιτέρω χρήση εγγράφων τα οποία ευρίσκονται στην κατοχή φορέων του δηµόσιου τοµέα, τα έγγραφα αυτά να είναι επαναχρησιµοποιήσιµα για εµπορικούς ή µη εµπορικούς σκοπούς σύµφωνα µε τους όρους που καθορίζονται στα κεφάλαια ΙΙΙ και ΙV. Όπου αυτό είναι δυνατόν, τα έγγραφα διατίθενται µε ηλεκτρονικά µέσα.

[...]

Άρθρο 8

Άδειες

1. Οι φορείς του δηµόσιου τοµέα δύνανται να επιτρέπουν την άνευ όρων περαιτέρω χρήση εγγράφων ή να επιβάλλουν όρους, ενδεχοµένως µέσω αδειοδότησης, για σχετικά θέµατα. Οι όροι αυτοί δεν περιορίζουν άνευ λόγου τις δυνατότητες περαιτέρω χρήσης και δεν χρησιµοποιούνται για τον περιορισµό του ανταγωνισµού.

2. Στα κράτη µέλη όπου χρησιµοποιούνται άδειες, τα κράτη µέλη εξασφαλίζουν ότι διατίθενται, σε ψηφιακή µορφή και µε δυνατότητα ηλεκτρονικής επεξεργασίας τους, τυποποιηµένες άδειες για την περαιτέρω χρήση των εγγράφων του δηµόσιου τοµέα, οι οποίες είναι δυνατόν να προσαρµόζονται προκειµένου να αντιµετωπίζονται ειδικότερες αιτήσεις αδειοδότησης. Τα κράτη µέλη ενθαρρύνουν όλους τους φορείς του δηµόσιου τοµέα να χρησιµοποιούν τις τυποποιηµένες άδειες.

Άρθρο 9

Πρακτικά µέτρα

Τα κράτη µέλη µεριµνούν ώστε να λαµβάνονται τα απαραίτητα πρακτικά µέτρα που διευκολύνουν την αναζήτηση διαθέσιµων προς περαιτέρω χρήση εγγράφων, όπως οι κατάλογοι, µε κατά προτίµηση ηλεκτρονικήπρόσβαση, των κυριότερων εγγράφων και οι ιστοσελίδες που συνδέονται µε αποκεντρωµένους καταλόγους.

Τα παραπάνω ενσωματώνονται αυτούσια και στο εσωτερικό δίκαιο, με το Ν.3448/2006 για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα.

Αυτό σημαίνει ότι οι "ειδικότεροι όροι χρήσης" με τους οποίους διατίθενται τα "πόθεν έσχες" αποτελούν νομικά "άδειες" κατά την έννοια του άρθρου 8 της Οδηγίας και του άρθρου 7 του Ν.3448/2006. Επομένως, θα πρέπει να αναζητηθεί κατά πόσον οι "ειδικότεροι όροι χρήσης" είναι σύμφωνοι με το ευρωπαϊκό κι εθνικό νομικό πλαίσιο. Κατά τον όρο υπ' αρ. 3:

"Σύμφωνα με τις νομοθετικές διατάξεις και τις οδηγίες της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, η πρόσβαση στα στοιχεία των ηλεκτρονικών δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης επιτρέπεται μόνο για σκοπούς ενημέρωσης και επιστημονικής έρευνας."

Το υπογραμμισμένο μέρος έρχεται σε σαφή αντίθεση με το άρθρο 3 της Οδηγίας και το άρθρο 2 του Ν.3448/2006, κατά τα οποία, τα δημόσια έγγραφα πρέπει να είναι επαναχρησιμοποιήσιμα για κάθε σκοπό, ακόμη κι εμπορικό. Εάν δηλαδή κάποιος θέλει να εκδώσει ένα βιβλίο με τις δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης των βουλευτών, αρκεί απλώς να τους έχει ενημερώσει εκ των προτέρων (άρθρο 11 Ν.2472/1997) και στη συνέχεια μπορεί, κατ' εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα, να αξιοποιήσει εμπορικά το εν λόγω υλικό.

Στον όρο 4 διαβάζουμε μεταξύ άλλων:

Η δημοσίευση στον τύπο των ηλεκτρονικών δηλώσεων επιτρέπεται σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 2 παρ.3 του ν. 3213/2003, υπό την προϋπόθεση ότι δημοσιεύεται ολόκληρο το κείμενό τους και δεν είναι επιτρεπτή η επιλεκτική δημοσιοποίηση ονομαστικών στοιχείων.

Η προϋπόθεση δεν ανταποκρίνεται στο άρθρο 6 παρ. 2 του Ν.3448/2006 για την περαιτέρω χρήση, ο οποίος θέτει μόνο τις εξής προϋποθέσεις:

"Η περαιτέρω χρήση των εγγράφων υπόκειται στον περιορισμό ότι το περιεχόμενο τους δεν πρέπει να αλλοιωθεί ούτε να διαστρεβλωθεί με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και ότι πρέπει να γίνεται αναφορά στην πηγή προέλευσης τους και στην ημερομηνία τελευταίας επικαιροποίησής τους."

Τέλος, διαβάζουμε στον όρο 4 :

Απαγορεύεται κάθε αντιγραφή ή αναδημοσίευση μέρους ή του συνόλου των ηλεκτρονικών δηλώσεων. Η πρόσβαση στα στοιχεία αυτά επιτρέπεται μόνο μέσω της διαδικτυακής πύλης της Βουλής των Ελλήνων και μόνο με τα τεχνικά μέσα τα οποία έχουν αξιοποιηθεί για το σκοπό αυτό.

Πρόκειται για όρο "read-only", ο οποίος έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με την αρχή της περαιτέρω χρήσης των εγγράφων του δημόσιου τομέα. Κάθε έγγραφο του δημόσιου τομέα που είναι προσβάσιμο, είναι και περαιτέρω αξιοποιήσιμο για εμπορικούς ή μη σκοπούς. Η απαγόρευση "αντιγραφής" δεν έχει λοιπόν καμία νομική ισχύ, αφού αποτελεί όρο που περιορίζει άνευ λόγου τις δυνατότητες περαιτέρω χρήσης, σε ευθεία αντίθεση με το άρθρο 8 της Οδηγίας.

Συνολικά, οι εν λόγω "ειδικότεροι όροι χρήσης" δυσχερώς συμβιβάζονται με το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο για την περαιτέρω χρηση πληροφοριών του δημόσιου τομέα. Δεν γνωρίζουμε εάν υπήρξε κάποιο κείμενο της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα σχετικά με το "πράσινο φώς" που φέρεται από δημοσιεύματα ότι έδωσε για την διαδικτυακή ανάρτηση των δηλώσεων περιουσιακών καταστάσεων, αλλά είναι μάλλον απίθανο η Αρχή να συμβούλευσε τέτοιες σοβαρές αποκλίσεις από το ευρωπαϊκό δίκαιο.

Η Βουλή θα πρέπει να αποκαταστήσει λοιπόν την εκ μέρους της τήρηση της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας και να μεταβάλει εγκαίρως κι από μόνη της τους όρους χρήσης, εάν δεν θέλει να της το υποδείξει κάποια "Τρόικα" ή κάποιο "μνημόνιο".