Blawgs: η νομομπλογκόσφαιρα

Πέρσι ο κύριος Στάθης Μίχος, δικηγόρος και συγγραφέας, μου είχε στείλει ένα booklet με τα (πεντακόσια; δεν θυμάμαι τον αριθμό) καλύτερα αγγλόφωνα νομικά blogs για το 2007. Τα blawgs. Δυστυχώς δεν μπορώ να βρω το mail του - παρακαλείται να το ξαναστείλει.

Υπάρχει όμως και η ελληνική νομομπλογκόσφαιρα.

Ο κύριος Ιωάννης Ιγγλεζάκης είναι ο πρώτος συγγραφέας που ασχολήθηκε διεξοδικά με το θέμα των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων και έχει ήδη παρουσιάσει σημαντική εργογραφία σχετικά με τα νομικά ζητήματα της κοινωνίας της πληροφορίας. Το blawg του είναι το INFORMATION LAW, στο οποίο βρίσκω άρθρα για περιπτώσεις που δεν γνώριζα, όπως η Σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Διαδικτυακά Φίλτρα και ο Ευρωπαϊκος Χάρτης για τα ψηφιακά δικαιώματα στην κοινωνία της πληροφορίας. Σχολιάζει επίσης τη νομολογία για θέματα δικαίου μ.μ.ε. και προστασίας προσωπικών δεδομένων. Θα τον ήθελα λίγο πιο τολμηρό.

Ένα νέο blawg είναι το ΔΙΚΗΓΟΡΙΑ ON LINE  του δικηγόρου κ. Παναγιώτη Κουτσουβέλη. Ανανεώνεται σε καθημερινή βάση και αναμεταδίδει τίτλους τελευταίων posts ορισμένων blawgs, έτσι ώστε να αποτελεί ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο παρακολούθησης της νομομπλογκόσφαιρας.  Δεν λείπει φυσικά και ο σχολιασμός που εύχομαι να οδηγήσει και σε ενεργό διάλογο ανάμεσα σε συναδέλφους. Ας κάνω μια παρένθεση εδώ, για να πω ότι παρ'όλο που καθημερινά επισκέπτονται αρκετοί νομικοί το e-lawyer αυτά τα τρία χρόνια λειτουργίας του, δεν έχουμε ευτυχήσει να δούμε αρκετούς πραγματικά ενδιαφέροντες και εις βάθος διαλόγους. Αποδέχομαι το μέρος της ευθύνης που μου αναλογεί σε αυτό - συνήθως με κατηγορούν ορισμένοι ότι είμαι επιθετικός- αλλά αναλογίζομαι μήπως ο θεωρητικά περιορισμένος χώρος των σχολίων αποθαρρύνει μια τέτοια συμμετοχή. Στο blawg του Παναγιώτη, το οποίο συγκεντρώνει αρκετή πληροφορία, εύχομαι να αποφευχθούν αυτά τα εμπόδια.

Την κυρία Ελένη Τροβά γνώριζα από τα βιβλία της και την φήμη της ως μιας κορυφαίας νομικού στον χώρο του δημοσίου δικαίου και δικηγόρου στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, ήδη από φοιτητής. Το blawg του δικηγορικού γραφείου της με τον κ. Παναγιώτη Σκουρή, το ΝΟΜΙΚΑ ΝΕΑ, είναι πολύ ζωντανό, με καλή χαρτογράφηση του "νομικού" διαδικτύου και συμμετοχή και άλλων συντακτών. Είναι ίσως το πιο "προσωπικό" blawg, λόγω ορισμένων εξομολογητικών κειμένων της κυρίας Τροβά, σχετικά με τις εμπειρίες της από την δικηγορία, αλλά και τις αναμνήσεις της ως παιδί δικηγόρου. Οι νομικές αναλύσεις, πάντα με πλούσια παράθεση βιβλιογραφίας και links είναι φυσικά υπερπλήρεις και όχι απλά "ενημερωτικές".Η Ελένη δεν διστάζει άλλωστε να μου τα "χώνει" συνέχεια, όταν αναφέρω κάτι έστω και αδιόρατα θετικό για τις ανεξάρτητες αρχές, πράγμα που δίνει αφορμή για κουβέντα και δυναμιτίζει ορισμένες αγκυλώσεις μου. Ταυτόχρονα, το blawg αποτελεί μέρος μιας αξιόλογης ιστοσελίδας που παρουσιάζει το γραφείο Σκουρής-Τροβά και συνεργάτες. Επειδή πέρασα πρόσφατα από τη διαδικασία δημιουργίας επαγγελματικής ιστοσελίδας και είδα πόσο δύσκολο είναι να δημιουργήσεις ένα e-δικηγορικό γραφείο αποφεύγοντας την παγίδα του πομπώδους και του κιτς, νομίζω ότι η ιστοσελίδα του γραφείου της Ελένης και του Παναγιώτη είναι υποδειγματική, καθώς τηρεί την λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική αισθητική και την προσωπική πινελιά. 

Το αγαπημένο μου blawg είναι το ΚΕΝΟ ΔΙΚΑΙΟΥ, το οποίο όμως έχει σταματήσει να ανανεώνεται από το 2006. Εξαιρετικά κείμενα, με τολμηρές παραπομπές. Κρίμα που ήταν τόσο βραχύβιο.

Το πιο σατιρικό artwork έχει φυσικά το blawg του Χασοδίκη. Με ισόποσες δόσεις "προσωπικού"  και νομικού στοιχείου, νομίζω ότι έχει γίνει εξαιρετικά δημοφιλής χώρος. Δεν τον διαβάζω πολύ συχνά ομολογώ, καθώς το υπερβολικά "χύμα" του μερικές φορές με απωθεί. Βρίσκω πιο ενδιαφέροντα τα νομικά posts του, γιατί νομίζω ότι δεν αναπαράγει απλώς γνώση, αλλά έχει και άποψη, όχι δεδομένη και αμετακίνητη, αλλά προϊόν σκέψης - πάντα καλεί σε διάλογο, ακόμη κι όταν ξεκινάει από το ένα άκρο του. Αρκετές φορές πολιτικολογεί βέβαια, πράγμα που σκέφτομαι να περιορίσω στο e-lawyer και να εστιάσω σε πιο καθαρά νομικές προσεγγίσεις, αφήνοντας έξω τις θέσεις που μπορεί να παρερμηνευθούν. Ο χασοδίκης όμως έχει επιλέξει περισσότερο την οπτική του δικηγόρου που "ψήνεται" στους δαιδάλους της "μαχόμενης", οπότε νομίζω ότι αυτό είναι και το πιο ενδιαφέρον και εξατομικευτικό χαρακτηριστικό του.

Ο netpen νομίζω ότι έχει εγκαταλείψει το blawg του, το οποίο είναι κάπως περισσότερο blog παρά blawg. Επειδή συχνά με ρωτούν οι φίλοι μου για ποιο λόγο διαφωνούμε τόσο πολύ, πράγμα που με έχει κάνει να του συμπεριφερθώ και με απότομο τρόπο, ενώ ο ίδιος είναι πάντοτε ευγενικός, ήρεμος και νηφάλιος, αναλογίστηκα και ο ίδιος ποια να είναι αυτή η βαθύτερη αιτία. Κατέληξα ότι ο netpen σκέπτεται μάλλον συντηρητικά: "αυτό δεν θα το δεχτούν ποτέ οι δικαστές", "το άλλο  είναι αντίθετο στη νομολογία", "με το τρίτο διαφωνεί η κρατούσα άποψη στη θεωρία". Ε, και; Αν δεν σκεφτούμε λίγο πιο ανεξάρτητα από όλα αυτά, δεν θα πάμε ποτέ τη συζήτηση λίγο παρακάτω. Θεωρώ ότι σε νομικές συζητήσεις βλέπει τα πράγματα λίγο πιο στενά από ό,τι θα έπρεπε, όπως λ.χ. ο αυτοπεριορισμός του τύπου σε περιπτώσεις όπως αυτή του Δανού σκιτσογράφου, αλλά στην πραγματικότητα είναι ένας ευαίσθητος άνθρωπος που έχει ένστικτο για τις υπερβάσεις που πρέπει να γίνουν. Απλώς διστάζει να τις αναζητήσει στα υπάρχοντα νομικά δεδομένα και τις θεωρεί λίγο εξωτικές. Θεωρώ ότι η συμμετοχή του σε καμπάνιες όπως η πρωτοβουλία για την κατάργηση των διακρίσεων στο σύμφωνο συμβίωσης και ο συντονιστικός του ρόλος στην καμπάνια για το dvd τον απελευθέρωσαν σε ένα βαθμό. 

Ένα blawg που θαυμάζω πολύ, αλλά ομολογώ ότι δυστυχώς δεν επισκέπτομαι συχνά είναι το αναΜόρφωση-Συνιστολόγιο. Στον αντίποδα του netpen, εκεί όλα είναι υπό διαρκή αμφισβήτηση, με τα "ελεύθερα" εργαλεία της μεθοδολογίας που μπορούν να κολλήσουν στον τοίχο κάθε θετικιστή. Θυμάμαι τις καταπληκτικές αντιρρήσεις που είχαν φέρει στην ανάλυσή μου για την απόρριψη της υποψηφιότητας Γεννηματά και πόσο είχα χαρεί που κάποιοι κοιτάνε και πέρα από τις διατάξεις, την ιστορία και το σκοπό τους και έχουν ξεπεράσει το δόγμα, ρωτώντας ένα διαρκές "γιατί" σε κάθε νομική απάντηση! 

Πιο πρόσφατα δημιούργησε ένα blog και ο σύλλογος συνταγματολόγων υπό το όνομα του αείμνηστου Αριστόβουλου Μάνεση. Αμιγώς νομικά κείμενα, ορισμένων από τους σημαντικούς σύγχρονους συνταγματολόγους, όπως η Λίνα Παπαδοπούλου, ο Ευάγγελος Μάλλιος, ο Γεώργιος Παπαδημητρίου και ο Τάκης Βιδάλης. Με τις νομικές τοποθετήσεις του καθηγητή Μανιτάκη σε "δύσκολα" διαφωνώ κάθετα και οριζόντια  και διαχρονικά, γιατί θεωρώ ότι κάνει  απλώς αντιπολίτευση, στο blog όμως υπάρχουν αξιόλογες αναλύσεις. Κατά τη γνώμη μου όμως, δεν πρόκειται για blog, αλλά για μια φτηνή λύση αντί για την δημιουργία κανονικής ιστοσελίδας: αργούν να δημοσιεύσουν τα σχόλια που έχουν γίνει - δεν ξέρω μήπως τα απορρίπτουν κι όλας. Έκανα το τεστ να αποκαλύψω εν είδη σχολίου νομικά σφάλματα ορισμένων αρθρογράφων (λ.χ. η καθηγήτρια κυρία Κοτζάμπαση αναφέρει ότι ο εισαγγελέας νομιμοποιείται να προσβάλλει με αγωγή έναν γάμο ως ανυπόστατο, αν και κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από τις σχετικές διατάξεις), αλλά μέχρι στιγμής δεν τα έχουν αναρτήσει. 

Με αφορμή το τελευταίο σχόλιο, θέλω να διατυπώσω και εδώ την θέση που υποστήριξα και αλλού για την έννοια του ιστολόγου, του blogger. Τυπικά, όποιος έχει ανοίξει ένα blog θεωρείται blogger. Το θέμα είναι ο ορισμός του blog, ο οποίος κατά τη γνώμη μου μπορεί να είναι μόνο περιγραφικός και να "χάνει" με κριτήρια θεωρητικοποίησης. Ας πούμε η wikipedia μιλάει για "ημερολόγιο", για αναρτώμενες με αντίστροφη χρονολογική σειρά καταγραφές κλπ. Εντάξει, πες ότι το τυπικό μπορεί να περιγραφεί. Αυτό καθιστά τους συνταγματολόγους που τα κείμενά τους αναρτώνται στο manesis.blogspot.com ιστολόγους; Δεν νομίζω. Πρώτ' απ' όλα δεν τα αναρτούν οι ίδιοι (αν δεν κάνω λάθος διαχειρίστρια είναι η κα Παπαδοπούλου). Έπειτα, υπάρχει μηδενική διάδραση: έχουν ένα ξεχασμένο moderation στα σχόλια. Δεν χρησιμοποιούν το "συντακτικό" του διαδικτύου, με links, εικόνες, παραπομπές, video ενδεχομένως. Τέταρτον, δεν απαντούν. Πέμπτον δεν πάνε να σχολιάσουν σε άλλα blogs ή εν πάσει περιπτώσει δεν παρακολουθούν τι γίνεται "παραδίπλα" ή και μέσα στο δικό τους blog: ενδιαφέρονται ενεργά αν το διαβάζει κανείς; Αυτά τα χαρακτηριστικά, συν το γεγονός ότι ο σκοπός του manesis.blogspot θα μπορούσε να καλυφθεί και με μια ιστοσελίδα, νομίζω ότι του αφαρούν την ιδιότητα του blog ή έστω την ιδιότητα του blogger από τους συμμετέχοντες.

Αντίθετα, θεωρώ ότι blogger μπορείς να είσαι και εκτός blog, όταν στέλνεις ένα message όπως αυτό που έλαβα μόλις από τον ibt:

"vassili eimai sta starbucks kai kopika apo to kapaki enos frappuccino. Mporoume na ksekinisoume agwgi?"