Νίκη της ελεύθερης διακίνησης πληροφοριών: μετά την παρέλευση αδρανούς τριετίας δεν αφαιρούνται κείμενα από ιστοσελίδα

Με μια απόφαση του Πρωτοδικείου απορρίφθηκε η αίτηση κειμενογράφων περί αφαίρεσης κειμένων που είχαν αναρτηθεί σε ιστοσελίδα στις αρχές του έτους 2005. Οι κειμενογράφοι επικαλέστηκαν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που έχουν στα κείμενα και ζήτησαν να αφαιρεθούν από την ιστοσελίδα στην οποία ισχυρίστηκαν ότι είχαν αναρτηθεί κατόπιν αντιγραφής. Ζήτησαν επίσης να απενεργοποιηθεί και το domain name της ιστοσελίδας.

Η ιστοσελίδα όμως, όταν έλαβε την αίτηση ασφαλιστικών μέτρων των κειμενογράφων αφαίρεσε άμεσα τα επίμαχα κείμενα. Το γεγονός αυτό ήταν αποφασιστικής σημασίας για να απορριφθεί από το Δικαστήριο η αίτησή τους, η οποία κατέστη έτσι άνευ αντικειμένου ("ουσία αβάσιμη").

Το Δικαστήριο, όμως, παρ' ολο που θα μπορούσε να αρκεστεί στην παραπάνω τυπική διαπίστωση και να βγάλει την απόφασή του, πήγε ένα βήμα παραπέρα. Υπογράμμισε ως παράλληλο λόγο απόρριψης του αιτήματος το μεγάλο διάστημα αδράνειας των κειμενογράφων, από τη στιγμή που υποτίθεται ότι αντιγράφησαν τα κείμενά τους (αρχές 2005) μέχρι την άσκηση της αίτησης ασφαλιστικών μέτρων και της αγωγής τους (τέλη 2007). Η παρέλευση της τριετούς αδράνειας των κειμενογράφων, οδήγησε το Δικαστήριο στην εκτίμηση ότι "πιθανολογείται η έλλειψη επείγουσας κατάστασης αλλά και επικείμενου κινδύνου που επικαλούνται οι αιτούντες".

Η κρίση αυτή του Δικαστηρίου αποτελεί μία νίκη της ελεύθερης διακίνησης πληροφοριών στο Διαδίκτυο, έναντι μιας  αντίληψης για την πνευματική ιδιοκτησία που θα έθετε ανά πάσα στιγμή σε κίνδυνο την αρχειακή λειτουργία των ιστοσελίδων, ως ένα διαρκές και δημόσια προσβάσιμο μητρώο πληροφοριών. Με την απόφαση αυτή αναγνωρίζεται ότι η παρέλευση αδρανούς τριετίας από την ανάρτηση μιας καταχώρησης αποδυναμώνει το δικαίωμα να ζητηθεί με ασφαλιστικά μέτρα η απόσυρση των κειμένων, ακόμη κι αν οι αιτούντες επικαλούνται παράνομη αντιγραφή και παράνομη ανάρτηση σε μια ιστοσελίδα.

Περισσότερα στοιχεία και το κείμενο της απόφασης θα βρείτε στη σελίδα της Data&Protection - νομικές υπηρεσίες κοινωνίας της πληροφορίας.

Είναι οπωσδήποτε θετικό ότι το Mονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών διέγνωσε ότι δεν νοείται "επείγουσα κατάσταση" για την αφαίρεση των κειμένων, τρία ολόκληρα χρόνια μετά την ανάρτησή τους, παρόλο που θα μπορούσε να αρκεστεί στη διαπίστωση ότι αφού κατέβηκαν τα κείμενα, δεν υπάρχει λόγος λήψης ασφαλιστικών μέτρων.  Το Δικαστήριο όμως δεν τόλμησε να κάνει ευθέως λόγο για το υπέρτερο έννομο συμφέρον που υποστηρίζει ουσιαστικά την σκέψη ότι μετά την τριετία δεν υπάρχει λόγος για απόσυρση, παρόλο που επισημάνθηκε κατά την ακροαματική διαδικασία. 

Το υπέρτερο αυτό γενικό έννομο συμφέρον συνδέεται ακριβώς με τη φύση του Διαδικτύου, ως ένα μέσο που υπερβαίνει την κλασική ιδιοκτησιακή αντίληψη που διέπει τόσο την σχέση ιδιοκτήτη - μέσου ενημέρωσης, όσο και τη σχέση δημιουργού - έργου. Πρόκειται για το ειδικό χαρακτηριστικό του μέσου που εξήγησα και στο Δικαστήριο ότι συνιστά την "αρχειακή λειτουργία του Διαδικτύου". Η ιδιαίτερη αυτή φύση του μέσου, ενισχυμένη από την λειτουργία των "μηχανών αναζήτησης", το διαφοροποιεί κάθετα σε σχέση με τα παραδοσιακά μέσα όπως οι εφημερίδες, τα περιοδικά, η τηλεόραση και το ραδιόφωνο. 

Το Διαδίκτυο, σε αντίθεση με αυτά τα μέσα,  αποτελεί, εκτός των άλλων, ένα δημόσια προσβάσιμο αρχείο, στο οποίο τα ιδιοκτησιακού χαρακτήρα δικαιώματα θα πρέπει να σέβονται οπωσδήποτε την ένταξη έργων στη δομή μιας ιστοσελίδας, η οποία παρέχει διαρκή και ελεύθερη πρόσβαση στο χρήστη, πέρα από τους χρονικούς ή τοπικούς περιορισμούς που είναι σύμφυτοι με τα παραδοσιακά μέσα (καταχωρήσεις σε ημερήσιες εφημερίδες, εκπομπές στην τηλεόραση ή το ραδιόφωνο), στις οποίες ο χρήστης δεν μπορεί να ανατρέχει όποτε θέλει και από οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη. 

Οι διαφοροποιήσεις αυτές σαφώς περιορίζουν τα δικαιώματα των δημιουργών σχετικά με την απαίτησή τους να αποσυρθούν τα κείμενά τους, όποτε αυτοί το επιθυμήσουν και χωρίς την επίκληση συγκεκριμένων λόγων που υπερέχουν του δημόσιου συμφέροντος για απόλαυση της "αρχειακής λειτουργίας" του Διαδικτύου. Φυσικά ο νόμος για την πνευματική ιδιοκτησία δεν έχει μεταβληθεί, αλλά οι σχετικές σκέψεις για τα αντιτιθέμενα δικαιώματα δημιουργών - χρηστών διευθετούνται με βάση της συνταγματική αναγωγή τους: από τη μία η ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία που διακινείται ηλεκτρονικά (άρθρο 5Α του Συντάγματος) και από την άλλη τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα επί προϊόντων της διανοίας (άρθρο 17 του Συντάγματος).

Αυτές οι σκέψεις θα παρείχαν ακόμη πληρέστερη θεμελίωση στην παραπάνω απόφαση, καθώς περιέχουν σταθμίσεις που οπωσδήποτε έλαβε υπόψη το Δικαστήριο και θα μπορούσε να είχε διατυπώσει και ρητά.