Η διαδικασία αποζημίωσης από το Δημόσιο λόγω παρέλευσης προθεσμίας

Με σχετική εγκύκλιο του υπουργείου Εσωτερικών ενημερωθήκαμε για την λειτουργία των Επιτροπών που επιδικάζουν αποζημιώσεις όταν το Δημόσιο δεν ενεργήσει εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας των 50 ημερών. Εκτός από το άρθρο 5 του Ν.1941/1991 (όπως τροποποιήθηκε) που προβλέπει αυτή την αποζημίωση, έχει εκδοθεί και η απόφαση των υφυπουργών Εσωτερικών (κ. Ανδρεουλάκος) και Οικονομίας (κ.Δούκας) ΔΙΣΚΠΟ/Φ.17/ΟΙΚ/17170/ΦΕΚ Β 1226/10.8.2008 που ορίζει την διαδικασία για την αποζημώση των πολιτών.  Στο παράρτημα αυτού του ΦΕΚ θα βρείτε και το έντυπο για την υποβολή του σχετικού αιτήματος.

Παραθέτω εδώ αυτή τη διαδικασία όπως ορίζει η (υφ)υπουργική απόφαση του 2004, σχολιάζοντας ανάμεσα με κόκκινο χρώμα.

1. Σε περίπτωση μη τήρησης των προβλεπόμενων, από τις διατάξεις του άρθρου 4 του Ν. 2690/1999, όπως τροποποιήθηκαν με το άρθρο 6 του Ν. 3242/2004 [δηλαδή εντός 50 ημερών από την κατάθεση της αρχικής αίτησης στην αρμόδια υπηρεσία, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά από άλλες διατάξεις, όπως λ.χ. για την πρόσβαση στα έγγραφα που προβλέπεται προθεσμία 20 ημερών], προθεσμιών μέσα στις οποίες οι υπηρεσίες του Δημόσιου Τομέα, υποχρεούνται να απαντούν οριστικά στα αιτήματα των πολιτών και να διεκπεραιώνουν τις υποθέσεις τους, καταβάλλεται στον αιτούντα, από τον οικείο φορέα, πλήρης αποζημίωση. Η αποζημίωση αυτή αφαιρείται από το τυχόν, μεταγενεστέρως, επιδικαζόμενο ποσό, εφόσον γίνει δεκτή από το αρμόδιο δικαστήριο σχετική αγωγική απαίτηση, κατά τις περί αστικής ευθύνης διατάξεις.

Οι ενδιαφερόμενοι, προκειμένου να τους καταβληθεί η ως άνω αποζημίωση υποβάλλουν αίτηση σε ειδικό έντυπο όπως το συνημμένο υπόδειγμα, το οποίο εμφαίνεται στο παράρτημα και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της απόφασης αυτής, στην Διεύθυνση Σχέσεων Κράτους - Πολίτη του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, για θέματα αρμοδιότητας των Υπουργείων, ή στην Ειδική Επιτροπή της παραγράφου 13 του άρθρου δεύτερου του Ν. 2690/1999 που λειτουργεί στην έδρα κάθε Περιφέρειας, για θέματα υπηρεσιών του Δημόσιου Τομέα, όπως αυτός οριοθετείται από τις διατάξεις του άρθρου 14 του Ν. 2190/1994, όπως ισχύει κάθε φορά. Το έντυπο αυτό ισχύει για αιτήματα αποζημίωσης, που υποβάλλονται στις αρμόδιες υπηρεσίες από την 24η Μαΐου 2004 και μετά.

2. Οι αιτήσεις υποβάλλονται μέσα σε αποκλειστική προθεσμία εξήντα (60) ημερών, από την παρέλευση άπρακτης της προθεσμίας που ορίζεται για την διεκπεραίωση της υπόθεσης ή την οριστική απάντηση [δηλαδή μετά την παρέλευση των 50 ημερών που οφείλει το Δημόσιο να ενεργήσει, εκτός αν προβλέπονται διαφορετικές προθεσμίες].

3. Το έντυπο της αίτησης της προηγούμενης παραγράφου χορηγείται σε κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη από τις υπηρεσίες του δημόσιου τομέα, στις οποίες υποβάλλει αίτηση για διεκπεραίωση υπόθεσης του ή παροχή πληροφοριών. Έντυπα αιτήσεων χορηγούνται επίσης από το Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, από τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών καθώς και τις υπηρεσίες όλων των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων της χώρας, που έχουν αρμοδιότητα την πληροφόρηση του πολίτη. Σε περίπτωση έλλειψης εντύπου, η αίτηση μπορεί να υποβάλλεται και σε απλό χαρτί. Στην περίπτωση αυτή οι αρμόδιοι υπάλληλοι υποχρεούνται να συντάξουν την σχετική αίτηση, εφόσον το ζητήσει ο ενδιαφερόμενος.

4. Μετά την υποβολή της αίτησης στο ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α ή στις Περιφέρειες, η οποία μπορεί να σταλεί και ταχυδρομικώς επί αποδείξει ή μέσω τηλεομοιοτυπίας (Fax), επιλαμβάνεται της υπόθεσης ο αρμόδιος εισηγητής και αφού εξετάσει την μη τήρηση της προθεσμίας εισηγείται σχετικά στην οικεία Επιτροπή. Για τον καθορισμό του ύψους της καταβλητέας πλήρους αποζημιώσεως, οι αρμόδιες Επιτροπές λαμβάνουν υπόψη ως κριτήρια ιδίως το μέγεθος της περιουσιακής ζημίας και της ηθικής βλάβης που προκλήθηκε από την καθυστέρηση, τις συνθήκες στις οποίες οφείλεται η καθυστέρηση και το τυχόν υφιστάμενο σχετικό πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη [ο οποίος αποκλείεται να έχει προλάβει να εκδόσει Πόρισμα πριν εκπνεύσει η προθεσμία των 60 ημερών που έχει ο πολίτης για να υποβάλει το αίτημα αποζημίωσης - το πολύ να έχει στείλει ο Συνήγορος μία επιστολή προς την αρμόδια υπηρεσία ζητώντας να εξεταστεί η αίτηση], με τον οποίο οφείλουν να επικοινωνούν και να συνεργάζονται, προκειμένου να διαπιστώνουν την ύπαρξη σχετικού πορίσματος, εφόσον αυτό δεν προσκομίζεται από τον πολίτη, αλλά δηλώνει ότι είχε προσφύγει στο Συνήγορο του Πολίτη [Και γιατί να μην κοινοποιεί αυτεπαγγέλτως ο Συνήγορος του Πολίτη τα πορίσματά του επί παρέλευσης προθεσμίας στην οικεία Επιτροπή προς αυτεπάγγελτη επιδίκαση αποζημίωσης υπέρ του πολίτη;]. Οι Επιτροπές, μετά από εξέταση της συνδρομής των ανωτέρω προϋποθέσεων, εκδίδουν τις αποφάσεις τους, οι οποίες περιλαμβάνουν το ονοματεπώνυμο και άλλα αναγκαία στοιχεία προσδιορισμού της ταυτότητας του δικαιούχου, την καθοριζόμενη αποζημίωση ολογράφως και αριθμητικώς, σε περίπτωση θετικής για τον πολίτη απόφασης, καθώς και την συγκεκριμένη υπηρεσιακή μονάδα του φορέα που δεν τήρησε την προβλεπόμενη προθεσμία.

Οι αποφάσεις αυτές κοινοποιούνται στον ενδιαφερόμενο πολίτη, στην υπηρεσία που δεν ενήργησε μέσα στην νόμιμη προθεσμία και αποτελούν εντολή καταβολής στον πολίτη του ορισθέντος ποσού, στις Διευθύνσεις Διοικητικού και Οικονομικού του αρμόδιου φορέα και στη Διεύθυνση Σχέσεων Κράτους - Πολίτη του ΥΠ.ΕΣ.Δ.ΔΑ, αν πρόκειται για αποφάσεις της Επιτροπής που λειτουργεί σε αυτό ή στην αρμόδια Περιφέρεια, αν πρόκειται για αποφάσεις των Επιτροπών που λειτουργούν σε κάθε μία από τις Περιφέρειες της χώρας.

5. Αν η καταβολή της αποζημίωσης δεν γίνει μέσα σ' ένα μήνα από την κοινοποίηση της απόφασης της Επιτροπής, το χρηματικό ποσό καταβάλλεται εντόκως. Ο τόκος υπολογίζεται για κάθε μήνα με το επιτόκιο της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, που ισχύει για τις καταθέσεις, επί προθεσμία διάρκειας ενός έτους.[Αυτό σημαίνει ότι ο μηνιαίος τόκος δεν μπορεί να υπερβεί τους δώδεκα μήνες].

Αρθρο 2

1. Οι οικείες Διευθύνσεις Οικονομικού των Δημοσίων Υπηρεσιών και Ν.Π.Δ.Δ., των οποίων τα χρηματικά εντάλματα εκδίδονται από Υπηρεσίες Δημοσιονομικού Ελέγχου (Υ.Δ. Ε.), εντός πέντε (5) ημερών από την κοινοποίηση της απόφασης της αρμόδιας Επιτροπής , εκδίδουν και αποστέλλουν εγγράφως στην αρμόδια Υ.Δ.Ε. τη σχετική απόφαση ανάληψης δαπάνης, μαζί με την απόφαση της Επιτροπής και κατάσταση δαπάνης. Η Υ.Δ.Ε. εντός δεκαπέντε (15) ημερών από τη λήψη των ανωτέρω δικαιολογητικών εκδίδει και αποστέλλει στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. ή ταμειακή υπηρεσία του Ν.Π.Δ.Δ. τακτικό ένταλμα πληρωμής επ' ονόματι του δικαιούχου.

Το κατά τα ανωτέρω έγγραφο των Διευθύνσεων Οικονομικού κοινοποιείται στον ενδιαφερόμενο πολίτη, ο οποίος και ειδοποιείται με το ίδιο έγγραφο να προσέλθει, μετά από είκοσι (20) ημέρες στην αρμόδια Δ.Ο.Υ της περιοχής της κατοικίας του (αναγράφεται η συγκεκριμένη Δ.Ο.Υ. και η διεύθυνση της), ή την ταμειακή υπηρεσία του Ν.Π.Δ.Δ., για την είσπραξη του ποσού. [Άρα το ταχύτερο για την είσπραξη της αποζημίωσης είναι 40 ημέρες μετά την κοινοποίηση της απόφασης].

Στις περιπτώσεις Ν.Π.Δ.Δ., στα οποία δεν υπάρχουν Υπηρεσίες Δημοσιονομικού Ελέγχου, ακολουθείται ανάλογη διαδικασία, η οποία δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τις είκοσι (20) ημέρες συνολικά από την, κατά την παράγραφο 4 του άρθρου 1 της παρούσας, κοινοποίηση της απόφασης της Επιτροπής στις Διευθύνσεις Οικονομικού.

2. Η κατά τις προηγούμενες παραγράφους δαπάνη βαρύνει τους σχετικούς Κ.Α.Ε. του τακτικού προϋπολογισμού των Υπουργείων και των Περιφερειών και τον σχετικό Κ.Α.Ε του προϋπολογισμού των Ν.Π.Δ.Δ.

3. Οι λοιποί φορείς του δημοσίου τομέα ακολουθούν για την καταβολή στους πολίτες της σχετικής αποζημίωσης την συντομότερη διαδικασία εκτέλεσης δαπανών που προβλέπεται από τους οικείους Κανονισμούς, η οποία δεν υπερβαίνει τις είκοσι (20) ημέρες, από την, κατά την παράγραφο 4 του άρθρου 1 της παρούσας, κοινοποίηση της απόφασης της Επιτροπής.

4. Οι υπ' αριθ. ΔΙΣΚΠΟ/Φ.17/9485/6.5.1999 (ΦΕΚ 885/Β'/26.5.1999), ΔΙΣΚΠΟ/Φ17/21936/18.10.2001 (ΦΕΚ 1391/Β/22.10.2001) και ΔΙΣΚΠΟ/Φ17/ΟΙΚ/16787/3.9.2003 (ΦΕΚ 1278/Β/8.9.2003) Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις ισχύουν αναφορικά με αιτήματα αποζημίωσης, που υποβάλλονται στις αρμόδιες υπηρεσίες, μέχρι την 23η Μαΐου 2004. [Η πρώτη από αυτές τις υπουργικές αποφάσεις καθόριζε, το έτος 1999, μια παραπλήσια προς την ανωτέρω διαδικασία αποζημίωσης των πολιτών. Η δεύτερη απόφαση όριζε το ανώτατο όριο αποζημίωσης στα 600 ευρώ, ενώ η τρίτη απόφαση όριζε το κατώτατο όριο στα 30 ευρώ. Στις 23.5.2004 καταργήθηκαν αυτά τα ανώτατα και κατώτατα όρια, επομένως θα μπορούσε κάποιος να ζητήσει περισσότερα απο 600 ευρώ, αλλά τελικά να του επιδικαστούν κάτω από 30 ευρώ. Πάντως στην γνωμοδότηση ΝΣΚ 39/2003, αναφέρεται μια περίπτωση επιδίκασης 100 ευρώ λόγω καθυστέρησης υπηρεσίας του ΥΠΠΟ το 2003.]

5. Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μαζί με το συνημμένο στο Παράρτημα υπόδειγμα αίτησης. Αθήνα, 3 Αυγούστου 2004

Με λίγα λόγια, η Πολιτεία παραδέχεται ότι δεν μπορεί με τους δικούς της ελεγκτικούς μηχανισμούς να επιβάλει αυτεπαγγέλτως την τήρηση των προθεσμιών που η ίδια έχει θεσπίσει με νόμους και απευθύνεται στους πολίτες, με το δέλεαρ μιας μικρής αποζημίωσης για την οποία πρέπει να περιμένουν άλλες 60 ημέρες περίπου, να κινητοποιήσουν τη διαδικασία αυτή προκειμένου να συμμορφωθεί το Δημόσιο. 

Πάντως, νομίζω ότι αξίζει οι πολίτες και οι νομικοί τους σύμβουλοι να αξιοποιήσουν αυτές τις δυνατότητες προκειμένου το Δημόσιο να λάβει σοβαρά υπόψη αυτές τις προθεσμίες που ακόμη και σήμερα ορισμένοι θεωρούν "ενδεικτικές". Με κίνδυνο, βέβαια, οι δημόσιες υπηρεσίες και οι υπάλληλοι -ουσιαστικά- εναντίον των οποίων θα στραφούν να ... απορρίψουν τελικά τα αρχικά αιτήματά τους.

Σε μια δεύτερη ανάγνωση, όμως, τόσο αυτό το δικαίωμα, όσο, πολύ περισσότερο, το δικαίωμα πρόσβασης του πολίτη στα έγγραφα του δημόσιου τομέα, όπως και το δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης και αιτιολόγησης των αποφάσεων της Διοίκησης προσδίδουν μια νέα ιδιότητα στον (ενεργό) πολίτη: αυτόν του ελεγκτή. 

Ο πολίτης - ελεγκτής βέβαια είναι αυτός που έχει ελεύθερο χρόνο (= χρήματα), όρεξη, γνώση ή νομικό σύμβουλο και δεν φοβάται τόσο από την πιθανή απόρριψη της αίτησής του. Επειδή όλα πια ανάγονται σε όρους πλειοψηφίας/μειοψηφίας, αναρωτιέμαι αν ο πολίτης - ελεγκτής είναι πράγματι "Καθένας" όπως αναφέρει το Σύνταγμα ή μια νέα ελιτ (="κανένας" όπως θα έλεγε κάποιος απαισιόδοξος).