H πλημμελής εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων υπονομεύει την εμπιστοσύνη στην Κρατική δικαιοσύνη [31/08/09] Οι αποφάσεις τις δικαιοσύνης σε μερικές Ευρωπαϊκές χώρες συνήθως εφαρμόζονται μόνο εν μέρει και με μεγάλη καθυστέρηση - ή μερικές φορές και καθόλου. Αυτό είναι ένα από τα πιο συχνά προβλήματα που εντοπίζει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (το Δικαστήριο του Στρασβούργου). Η πλημμελής εκτέλεση των τελικών δικαστικών αποφάσεων θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως άρνηση αποδοχής του Κράτους Δικαίου και είναι ένα σοβαρό πρόβλημα Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.
Η μη εφαρμογή των δικαστικών αποφάσεων μπορεί να έχει επιπτώσεις σε μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες και ιδίως στις ευπαθείς ομάδες. Όταν οι κρατικές Αρχές αγνοούν τις δικαστικές αποφάσεις περί καταβολής κοινωνικών παροχών - όπως οι συντάξεις ή τα επιδόματα τέκνων - αυτό θα μπορούσε να έχει απρόσμενες συνέπειες για όλες τις οικογένειες που αφορά.
Άλλα παραδείγματα αφορούν τις αποζημιώσεις για βλάβες που επήλθαν κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας ή κατόπιν εσφαλμένης ποινικής δίωξης. Ένας μεγάλος αριθμός μη εκτελεσθεισών αποφάσεων που έχουν αχθεί ενώπιον του Δικαστηρίου του Στρασβούργου αφορά την επιστροφή της ιδιοκτησίας που έχει κρατικοποιηθεί από τις πρώην κομμουνιστικές κυβερνήσεις.
Ένας μεγάλος αριθμός άλλων υποθέσεων για μη εκτέλεση εσωτερικών δικαστικών αποφάσεων έχει εγερθεί επίσης με προσφυγές στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο - το οποίο έχει κρίνει ότι υπάρχουν πολλές παραβιάσεις σε αυτόν τον τομέα. Ανάμεσα στις χώρες με τέτοιες υποθέσεις είναι η Αλβανία, η Βοσνία - Ερζεγοβίνη, η Μολδαβία, η Ρωσική Ομοσπονδία, η Σερβία και η Ουκρανία.
Πράγματι, η πλημμελής ανταπόκριση σε εσωτερικές δικαστικές αποφάσεις σε διάφορες χώρες μπορεί να θεωρηθεί ως δομικό πρόβλημα το οποίο απαιτεί να λάβουν μέτρα κατά προτεραιότητα οι εθνικές αρχές.
Είναι βασική αρχή να εκτελείται κάθε δικαστική απόφαση, ακόμη κι αυτές που έχουν εκδοθεί εις βάρος των κυβερνητικών υπηρεσιών. Έτσι, είναι εξόχως ανησυχητικό ότι ακόμη και τα πολιτικά κέντρα λήψης αποφάσεων, σε υψηλό επίπεδο, ορισμένες φορές τείνουν να αναζητούν κάθε μέσο καταστρατήγησης των δικαστικών αποφάσεων και κάνουν δημόσιες δηλώσεις ελλείψεως σεβασμού προς την Δικαιοσύνη.
Πρέπει να γίνει σαφές ότι η μη εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων από τις αρχές συνιστά παραβίαση του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη, το οποίο προβλέπεται από το Άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στην απόφασή του επί της υποθέσεως Hornsby κατά Ελλάδας, το Δικαστήριο του Στρασβούργου επιβεβαίωσε ότι "το δικαίωμα πρόσβασης σε δικαστήριο [...] θα απέβαινε απατηλό εάν το εσωτερικό δικαστικό σύστηματου Συμβαλλόμενου Κράτους επέτρεπε να μένει ανεκτέλεστη μια τελική δικαστική απόφαση εις βάρος του ενός διαδίκου.”
Το Δικαστήριο παρατήρησε επίσης ότι τα Κράτη κυρώνοντας την Σύμβαση έχουν αναλάβει την υποχρέωση να σέβονται την αρχή του Κράτος Δικαίου. Η παράλειψη εκτέλεσης των δικαστικών αποφάσεων είναι ασύμβατη με αυτήν την αρχή. Όταν οι διοικητικές αρχές δεν συμμορφώνονται ή ακόμη και όταν καθυστερούν, οι εγγυήσεις του άρθου 6 παραμένουν ανεφάρμοστες.
Η πολυπλοκότητα της εσωτερικής διαδικασίας εκτέλεσης ή το σύστημα του δημόσιου λογιστικού δεν απαλάσσουν το Κράτος από την υποχρέωσή του να εγγυηθεί σε καθέναν το δικαίωμα για εκτέλεση μιας δεσμευτικής δικαστικής απόφασης σε εύλογο χρόνο, είπε το Δικαστήριο. Ούτε έχει την ευχέρεια το Κράτος να επικαλεσθεί την έλλειψη κεφαλαίων ή άλλων πόρων ως δικαιολογία για την μη πληρωμή δικαστικής οφειλής.
Διάφορα όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης έχουν εστιάσει σε αυτά τα δομικά προβλήματα. Ιδιαίτερη προσοχή έχει δοθεί από την Κοινοβουλευτική ΔΙάσκεψη ή από εξειδικευμένα όργανα όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Αποτελεσματική Δικαιοσύνη (CEPEJ) και προτεραιότητα έχει δοθεί από την Επιτροπή Υπουργών στο πλαίσιο της εκτέλεσης αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει ένα ειδικό Τμήμα το οποίο επιβοηθεί την Επιτροπή Υπουργών στην επίβλεψη της εκτέλεσης των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Αυτό το Τμήμα έχει οργανώσει επίσης συζητήσεις για να τεθεί το πρόβλημα της καθυστέρησης ή μη τήρησης αποφάσεων εθνικών δικαστηρίων.
Τα συμπεράσματα που έχουν εξαχθεί υπογραμμίζουν την ανάγκη για ένα νομικό και κανονιστικό θεσμικό πλαίσιο το οποίο θα διασφαλίσει την εκτέλεση των αποφάσεων των εθνικών δικαστηρίων:
• Πρέπει να υπάρχουν σαφείς διαδικασίες προσαρμοσμένες στο εθνικό πλαίσιο προϋπολογισμού που να είναι συμβατές με την ανάγκη άμεσης και προσήκουσας εκτέλεσης των αποφάσεων, • Χρειάζεται να ιδρυθεί μια αποτελεσματική και ανεξάρτητη υπηρεσία δικαστικών επιμελητών, • Η ευθύνη των αρμόδιων υπαλλήλων θα πρέπει να είναι αυξημένη όσον αφορά την διαδικασία εκτέλεσης των εθνικών αποφάσεων, τόσο με την επαύξηση της προσωπικής τους ευθύνης, όσο και με τον αυστηρότερο έλεγχο επί των πράξεών τους, • Θα πρέπει να υπάρχουν επαρκή εσωτερικά μέσα για να επιταχυνθεί η εκτέλεση των διαδικασιών και της καταβολής αποζημιώσεων σε περιπτώσης που δεν εκτελέσθηκε απόφαση.
Αυτή η τελευταία προϋπόθεση είναι ουσιώδης. Σε μια πρόσφατη πιλοτική απόφαση το Στρασβούργο εξειδίκευσε περαιτέρω τις προϋποθέσεις και τα κριτήρια για τις προσπάθειες που θα πρέπει να πιστοποιούν την αποτλελεσματικότητα των αποζημιωτικών μέσων που θα επιτρέπουν την επαρκή και ουσιώδη αποζημίωση σε εθνικό επίπεδο.
Πράγματι, έχει ληφθεί μια σειρά μέτρων από διάφορες χώρες προς αυτήν την κατεύθυνση. Η πρόοδος θα σημειωθεί μέσω σχεδίων δράσεις ή εθνικών στρατηγικών, μεταρρυθμίσεων του συστήματος δικαστικών επιμελιτών, νέων νόμων που θεσπίζουν ένδικα μέσα, μηχανισμούς εκτέλεσης που θεσπίζονται για παράδειγμα σε συνεργαία με τα Ανώτατα Δικαστήρια και με το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Είναι σαφές, πάντως, ότι για να είναι αποτελεσματικές όλες αυτές οι προσπάθειες, υπάρχει ανάγκη επαρκούς γνώσης των εμπλεκομένων. Η ανταλλαγή εμπειριών ανάμεσα στις εμπλεκόμενες χώρες, συζητήσεις με το Συμβούλιο της Ευρώπης και νομικές συμβουλές είναι ουσιώδη όσον αφορά το θέμα.
Αυτές οι προσπάθειες απαιτούν περισσότερη ευαισθητοποίηση και δράση από κεντρικούς εθνικούς παράγοντες. Οι βουλευτές μπορούν να ασκήσουν πίεση για την άμεση θέσπιση των απαραίτητων νομικών μεταρρυθμίσεων. Οι ανεξάρτητες κρατικές αρχές όπως οι Συνήγοροι του Πολίτη παίζουν ένα κεντρικό ρόλο μέσω της αρμοδιότητάς τους να ελέγχουν την Διοίκηση. Αυτοί οι θεσμοί μπορούν να ενημερώνουν τους πολίτες για τους νέους νόμους που προβλέπουν εθνικά ένδικα μέσα σε περιπτώσεις μη εκτέλεσης και επίσης να πιέζουν την διοίκηση να τηρεί το νόμο.
Η αξιοπιστία του δικαστικού συστήματος βρίσκεται σε κίνδυνο. Δεν αρκεί η μεταρρύθμιση της νομοθεσίας, η αύξηση των πόρων για τα δικαστήρια ή η ενθάρρυνση του κοινού να προσφεύγει στα δικαστήρια. Οι πολίτες που έχουν εμπιστευθεί το δικαστικό σύστημα πρέπει να ικανοποιούνται, όχι μόνο στα χαρτιά αλλά και στην πράξη. H διασφάλιση της πλήρους και έγκαιρης εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων συνιστά το επιστέγασμα μιας δημοκρατικής κοινωνίας.
Thomas Hammarberg
| 
Στη σημερινή του Γνώμη, ο Επίτροπος Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, κ. Thomas Hammarberg υπογραμμίζει την ανάγκη να τηρούνται οι δικαστικές αποφάσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου