Τι είναι η "κακοδιοίκηση";

O "Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης", ο νέος θεσμός διαμεσολάβησης που εισάγεται με τον "Καλλικράτη" σε κάθε δήμο άνω των 20.000 κατοίκων, έχει ως αποστολή τον χειρισμό καταγγελιών που υποβάλλονται για "κακοδιοίκηση" από τις δημοτικές υπηρεσίες.

Ο όρος "κακοδιοίκηση" συναντάται και στον καταστατικό νόμο του "Συνηγόρου του Πολίτη", αλλά και στο αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο του "Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή". Είναι η γενική αποστολή κάθε Ombudsman/Ombudswoman (διοικητικού διαμεσολαβητή) να καταπολεμά τα φαινόμενα "κακοδιοίκησης" και να προωθεί την "ορθή διοικητική συμπεριφορά".

Αν γυρίσουμε πίσω στο χρόνο, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, με την Σύσταση 757 του 1975, εισηγείται στα κράτη να ιδρύσουν Ombudspersons σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο (βλ. εδώ τη Σύσταση). Στην Ελλάδα, η Σύσταση αυτή υλοποιήθηκε το 1998 ως προς το πρώτο σκέλος (με την έναρξη λειτουργίας του Συνηγόρου του Πολίτη) και τώρα ως προς το δεύτερο και τρίτο σκέλος, καθώς ο Καλλικράτης προβλέπει τους θεσμούς του "Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης", και τον "Περιφερειακό Συμπαραστάτη του Πολίτη".

H έννοια της κακοδιοίκησης (maladministration) είναι περισσότερο ένας όρος της διοικητικής πρακτικής και λιγότερο ένας όρος με προκαθορισμένο νομικά περιεχόμενο. Η κακοδιοίκηση δεν είναι ταυτόσημη με την παράβαση της αρχής της νομιμότητας, διότι αφενός υπάρχουν και παραβάσεις που μπορεί να μην έχουν αρνητικές επιπτώσεις στις διοικητικές διαδικασίες, αφετέρου ο νόμος δεν προβλέπει όλες τις προϋποθέσεις για την ορθή διοικητική συμπεριφορά απέναντι στον πολίτη. Η κακή συμπεριφορά ενός υπαλλήλου λ.χ. απέναντι σε έναν πολίτη μπορεί να μην είναι νομικά κολάσιμη, συνιστά όμως φαινόμενο κακοδιοίκησης. Η υπέρ το δέον καθυστέρηση, αν ο νόμος δεν προβλέπει προθεσμίες ενέργειας για τη διοίκηση, συνιστάφαινόμενο κακοδιοίκησης. Η ταλαιπωρία, οι άσκοπες διοικητικές απαιτήσεις, οι υπερβολικές προϋποθέσεις για την έκδοση ενός πιστοποιητικού, η υπέρβαση των κανόνων της λογικής και των αρχών της διοικητικής επιστήμης, συνιστούν φαινόμενα κακοδιοίκησης.

Όμως, ο νόμος αρκετές φορές μπορεί να συμβάλλει στην κακοδιοίκηση, λόγω της θέσπισης μιας αρνητικής διοικητικής πρακτικής (όπως έγινε ας πούμε με την απαγόρευση πρόσβασης των υποψήφιων σε διαγωνισμούς στα γραπτά τους). Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο Ombudsman (είτε είναι ο Συνήγορος του Πολίτη, είτε ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης, είτε είναι ο Περιφερειακός Συμπαραστάτης του Πολίτη, είτε ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής) έχει ως αποστολή να αναδείξει τα κενά ή τα σφάλματα της νομοθεσίας ή της μη προβλεπόμενης νομοθετικά κακής διοικητικής πρακτικής, υποδεικνύοντας όμως και τον πρακτικό τρόπο για την υπερπήδησή τους.

Μια μέθοδος είναι η σύμφωνη με το Σύνταγμα και το Ευρωπαϊκό/Διεθνές δίκαιο ερμηνεία των νόμων που εισάγουν κακές διοικητικές πρακτικές. Οι διοικητικοί διαμεσολαβητές είναι θεσμικά εξοπλισμένοι με το στοιχείο της ανεξαρτησίας, δηλαδή της μη υπαγωγής στην διοικητική ιεραρχία της δομής που ελέγχουν (είτε αυτή είναι το κράτος, είτε ο δήμος, είτε η περιφέρεια), καθώς δεν υπάγονται σε ιεραρχικό έλεγχο ή σε διοικητική εποπτεία. Έτσι, λειτουργώντας ως οιονεί δικαιοδοτικά όργανα, διαθέτουν τον θεσμικό πλεονέκτημα της προαγωγής σύμφωνων με το Σύνταγμα λύσεων, ακόμη κι όταν η νομοθεσία είναι η πηγή της κακοδιοίκησης.

Η εισαγωγή του δημοτικού και του περιφερειακού Ombudsman στην αυτοδιοικητική δομή της χώρας ανοίγει αυτή τη μεγάλη συζήτηση, η οποία αφορά την έκταση των αρμοδιοτήτων του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης, αλλά και του Περιφερειακού Συμπαραστάτη του Πολίτη.

Εδώ μπορείτε να δείτε μια πρόταση που έχουμε ετοιμάσει για τον Συμπαραστάτη των Αθηναίων και με ποιες οργανωτικές και λειτουργικές μεθόδους προτείνουμε να αντιμετωπίσει την κακοδιοίκηση:

http://symparastatis.wordpress.com/