Βιβλίο: Περί της ελευθερίας των ιστολογίων (blogs)

Τα σύνθετα νομικά ζητήματα που έχουν προκύψει από την ευρύτατη χρήση των blogs στην Ελλάδα έχουν απασχολήσει μέχρι τώρα την αρθρογραφία στα επιστημονικά περιοδικά. Σε επίπεδο γενικής βιβλιογραφίας, υπάρχει το έργο του Μανώλη Ανδριωτάκη "Blogs: ειδήσεις από το δικό σου δωμάτιο", ο οποίος προσεγγίζει το θέμα από κοινωνιολογικής κι επικοινωνιακής πλευράς. Μία νέα μονογραφία ξεδιπλώνει τον καμβά του νομικού τοπίου, από την σκοπιά της ελευθερίας των ιστολογίων και των περιορισμών αυτής της ελευθερίας. Μετά το βιβλίο της για τους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, η Φερενίκη Παναγοπούλου - Κουτνατζή παραδίδει στο αναγνωστικό κοινό ένα έργο που αφηγείται από την αρχή την νομική περιπέτεια των blogs στην Ελλάδα.

Πρόκειται για μία νομική παρουσίαση, η οποία βεβαίως λαμβάνει υπόψη τα τεχνικά χαρακτηριστικά του νέου μέσου και τοποθετείται στα κρίσιμα ερωτήματα που έχουμε αντιμετωπίσει όσοι ασχολούμαστε με το δίκαιο της κοινωνίας της πληροφορίας, με απλή και εύληπτη γλώσσα που μπορεί να παρακολουθήσει και ο μη νομικός. Η συγγραφέας αφιερώνει αρκετές σελίδες στην περιγραφή της λειτουργίας και της επιρροής των ιστολογίων στο δημόσιο χώρο, παρουσίαζοντας ενδιαφέροντα παραδείγματα που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστά. Όπως η επίδραση των νομικών blogs στις ΗΠΑ - σε μία περίπτωση το Ανώτατο Δικαστήριο αναγκάστηκε να εκδόσει διορθωτική απόφαση, λόγω παράλειψης που είχε τονιστεί από νομικό ιστολόγο!

Η παρουσίαση του βιβλίου γίνεται με μία ροή από το γενικό προς το ειδικό, η οποία αποτελεί παράλληλα και μία χρονική εξελικτική πορεία: από τους συνταγματικούς κανόνες και το διεθνές δίκαιο, περνάει στο σύνθετο θέμα της άρσης του απορρήτου (όπου διαφωνεί με τις γνωμοδοτήσεις της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, ότι δήθεν τα ψηφιακά ίχνη που αφήνει ο ανώνυμος χρήστης δεν καλύπτονται από το απόρρητο), διέρχεται από τις μυλόπετρες του δυσχερούς ζητήματος περί της εφαρμογής ή μη του νόμου περί Τύπου στα blogs, καθώς και της ευθύνης ή μη του ιστολόγου για τα σχόλια των αναγνωστών και βλέπει προς το μέλλον, στην ανάγκη υιοθέτησης ενός Κώδικα Δεοντολογίας Ιστολογίων. Μέσα στις 120 σελίδες του πονήματος καλύπτεται έτσι οριζόντια κάθε πτυχή της προβληματικής, με το βλέμμα στις αντίστοιχες εξελίξεις στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Στην παρούσα φάση όμως, θα χρειάζονταν περισσότερα στοιχεία από την αλλοδαπή νομολογία και νομοθεσία. Η συγγραφέας αναφέρει κάποιες αρχικές αποφάσεις αμερικάνικων δικαστηρίων, αλλά η σχετική νομολογία έχει παρουσίασει κι άλλες εξελίξεις τα τελευταία χρόνια, ιδίως προς την ταυτοποίηση των ιστολόγων με σχετικές διατάξεις δικαστικών αποφάσεων δικαστηρίων των Η.Π.Α. Παραθέτει επίσης την σημαντική πληροφορία ότι ο Γερμανικός Νόμος ορίζει ότι τα ιστολόγια που δεν εξυπηρετούν αποκλειστικώς προσωπικούς ή οικογενειακούς σκοπούς υποχρεούνται σε αναγραφή του ονόματος του συντάκτη τους και της διεύθυνσής του και ορίζει ότι στην περίπτωση πληροφοριακού περιεχομένου πρέπει να αναγράφεται ο υπεύθυνος αυτού.

Έχω ορισμένες ενστάσεις για τον διαχωρισμό των ιστολογίων ανάλογα με το σκοπό που εξυπηρετούν. Το δίπολο πληροφόρηση - γνώμη δεν νομίζω ότι μπορεί να οδηγήσει σε κάθετες κατηγοριοποιήσεις, ώστε να μιλάμε για "ενημερωτικά" και "μη ενημερωτικά" ιστολόγια. Η εμπειρία έχει δείξει ότι τόσο η πληροφόρηση όσο και η γνώμη συνυπάρχουν σε κάθε ιστολόγιο, οπότε η αξιολόγηση ως προς την ελευθερία της έκφρασης θα πρέπει να εστιάζει σε κάθε επίμαχο χωρίο, κατά την case by case ανάλυση που ακολουθεί για κάθε τέτοια περίπτωση, όπως αναφέρεται και στο βιβλίο. Εκεί εστιάζει και η κριτική μου για τη σχετική ελληνική νομολογία που εξαιρεί συνολικά τα blogs που δεν ανήκουν σε ΜΜΕ από την εφαρμογή του νόμου περί τύπου. Η έλλειψη επιχειρηματικής διάρθρωσης είναι επαρκέστατο επιχείρημα για τη μη εφαρμογή των ουσιαστικών διατάξεων του ν.1180, όχι όμως και για τη μη υπαγωγή των post στα "δημοσιεύματα" του άρθρου 681Δ του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας που δεν αποτελεί αναπόσπαστο παρακολούθημα του ν.1180. Όταν επισήμανα αυτή τη λεπτή διαφορά στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης, δεν εξετάστηκε στο επίπεδο αυτο και στην απόφαση (που υπάρχει στο βιβλίο) πρυτάνευσε η ασπρόμαυρη λογική "νόμος περί τύπου ή όχι", αποκλείοντας την εκδίακαση με βάση την σχετική ειδική διαδικασία που εξυπηρετεί καλύτερα τις αποδεικτικές παραμέτρους που προκύπτουν σε τέτοιες υποθέσεις σε σχέση με την πεπαλαιωμένη λογική της τακτικής διαδικασίας. Η εξέλιξη οδήγησε σε αρνητικά σχόλια από μη γνώστες, οι οποίοι επιβεβαίωσαν έτσι τη γενικότερη άγνοιά τους για τους δικονομικούς κανόνες και την προκατάληψή τους για την ουσία της υπόθεσης.

Θα ήθελα πάντως, από τη θέση αυτή να ευχαριστήσω τη συγγραφέα για τις παραπομπές στο e-lawyer, οι οποίες επιβεβαιώνουν και τον αρχικό στόχο του να αποτελέσει ένα αρχείο σημειώσεων που θα φανούν χρήσιμες και σε βάθος χρόνου σε όποιον αναζητά την ανάλυση σε θέματα όπως αυτό. Και προτείνω σε όλους τους ενδιαφερόμενους να διαβάσουν αυτό το βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα-Θεσσαλονίκη και προλόγισε ο Νίκος Δήμου με τη γνωστή του ενάργεια ως ένας από τους πρώτους bloggers της ελληνόφωνης μπλογκόσφαιρας.