Τροποποιήσεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρώπινων Δικαιωμάτων ζητά το Ηνωμένο Βασίλειο

Το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται από το Νοέμβριο 2011 έως τον Μάιο 2012 στην προεδρία του Συμβουλίου της Ευρώπης και μια από τις πρώτες εξαγγελίες του βρετανού πρωθυπουργού κ. Κάμερον είναι η πρόθεση να περιοριστεί η παρέμβαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στα κράτη μέλη και τη νομοθεσία τους. Γι' αυτό, κατά τον επίσημο λόγο ανάληψης της προεδρίας, ο πρωθυπουργός εξήγγειλε την πρόθεση του Η.Β. να εισηγηθεί την τροποποίηση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ).

Η ΕΣΔΑ είναι το κεντρικό νομοθέτημα της Ευρώπης για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων και ένα από τα σημαντικότερα νομικά κείμενα όλων των εποχών, καθώς προσδιορίζει το πρότυπο της νομικής προστασίας. Η υπογραφή και τήρηση της ΕΣΔΑ αποτελεί λ.χ. προϋπόθεση για την ένταξη μιας χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί το πιο προωθημένο corpus δικαστικών αποφάσεων σχετικά με τις υποχρεώσεις των κρατών απέναντι στον άνθρωπο. Η ΕΣΔΑ βέβαια, ως σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης μπορεί να τροποποιηθεί μόνο με ομοφωνία των 47 κρατών - μελών, μια προϋπόθεση που φαντάζει εξαιρετικά δύσκολη.

Οι προτάσεις για την τροποποίηση της ΕΣΔΑ συνοψίζονται στην Διακήρυξη του Μπράιτον, η οποία εστιάζει κυρίως στην γραπτή αναφορά στο κείμενο της Σύμβασης στο "πεδίο ελεύθερης εκτίμησης των κρατών" (margin of appreciation) που αναγνωρίζει ήδη νομολογιακά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όταν θεωρεί ότι το κράτος έχει έναν ιδιαίτερο λόγο να ρυθμίσει μονομερώς ένα νομικό θέμα, δίνοντας το ίδιο περιεχόμενο σε μια διάταξη της ΕΣΔΑ κι όχι το αντίστροφο. Το θέμα του "πεδίου ελεύθερης εκτίμησης" των κρατών έχει αποτελέσει αντικείμενο εντονότατης κριτικής, διότι θεωρείται ένα παράθυρο από την ίδια την εφαρμογή της ΕΣΔΑ. Ο τ. αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, ο καθηγητής κ. Χρήστος Ροζάκης, στην συνέντευξη που μου έδωσε πέρσι στο radiobubble, είπε ότι το "πεδίο ελεύθερης εκτίμησης" εφαρμόζεται με έναν βαθμό αυθαιρεσίας καθώς δεν υπάρχουν κριτήρια (ακούστε την εκπομπή εδώ).

Mια δεύτερη προτεινόμενη αλλαγή, είναι η ρητή αναφορά στην αρχή της επικουρικότητας, δηλαδή στον κανόνα σύμφωνα με τον οποίο το διεθνές δίκαιο (επομένως και η ΕΣΔΑ) λειτουργεί συμπληρωματικά προς το εθνικό δίκαιο. Φυσικά πρόκειται για γενική αρχή του διεθνούς δικαίου και η ρητή μνεία της σε μια συνθήκη είναι περιττή.

Μια άλλη πρόταση είναι να περιοριστεί η προθεσμία που έχει το άτομο για να προσφύγει στο ΕΔΔΑ από 6 μήνες που είναι τώρα σε 2, 3 ή 4 μήνες. Μια τέτοια τροποποίηση μόνο στόχο θα έχει βέβαια την μείωση των παραδεκτών προσφυγών ενώπιον του ΕΔΔΑ και είναι μέτρο που αφορά μόνον τον περιορισμό του φόρτου εργασίας, αφαιρώντας για τυπικούς λόγους την έκταση προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Το ενδιαφέρον είναι ότι ο, επίσης βρετανός, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου έχει εκφράσει δημόσια την αντίθεσή του σε αυτές τις προτεινόμενες τροποποιήσεις της ΕΣΔΑ.