Η αβάσταχτη υποκρισία μιας κακώς νοούμενης διαφάνειας

Η γνωστή υπόθεση του κ. Κουτούπη που ορίστηκε Γενικός Γραμματέας ΔΕΚΟ και στη συνέχεια αποπέμφθηκε συνδέεται με δύο μεγάλα ζητήματα: το πρώτο είναι πόσο πρέπει να σκεφτόμαστε πριν γράψουμε κάτι στο facebook, στο twitter ή αλλού και το δεύτερο είναι πόσο υποκριτές είμαστε απέναντι στον αντισυμβατικό λόγο.  Για το πρώτο, μίλησα χθες στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ. Εδώ θα ασχοληθώ με το δεύτερο.

Τι έγραψε λοιπόν ο κύριος Κουτούπης, αργά το βράδυ μετά την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ, στο προφίλ του στο facebook; Σύμφωνα με διάφορες δημοσιεύσεις, φέρεται ότι έγραψε (γιατί πλέον δεν υπάρχει το σχετικό profile) τα εξής:

 «ΠΑΣΟΚΟΙ, ξεκινάει περίοδος μεγάλης κονόμας, τα λαμόγια τρίβουν τα χέρια τους…»

Άρα δεν λέει "ΠΑΣΟΚΟΙ  = λαμόγια". Εξέφρασε με αυθόρμητο τρόπο μια σκέψη για την κυβερνητική αλλαγή και την εκτίμηση ότι αυτή ενδέχεται να εκμεταλλευτούν διάφοροι επιτήδειοι, όχι όμως οι του ΠΑΣΟΚ.

Στη συνέχεια φέρεται ότι έγραψε:

«Θα στείλω βιογραφικό. Με το ΠΑΣΟΚ όλα θα γίνονται με διαφάνεια... Θα κονομήσουμε... Γουστάρω πολύ» 

Έστειλε βιογραφικό, επελέγη ύστερα από 2 συνεντεύξεις με τον Υπουργό Οικονομικών. Το "θα κονομήσουμε" γιατί να μην αντιστοιχεί επίσης στην πραγματικότητα, λόγω του μισθού του γενικού γραμματέα; Γιατί να μην "γουστάρει πολύ" ένας άνθρωπος με πλούσιο βιογραφικό, ο οποίος είχε και τις ικανότητες να επιλεγεί  για μια ανώτερη κρατική θέση, όπως και έγινε τελικά; 

Διαβάζω στην ανακοίνωση της Κυβέρνησης: «αποδείχτηκε εκ των υστέρων από στοιχεία που περιήλθαν σε γνώση της κυβέρνησης, ότι ο κ. Κουτούπης έχει έως και το πρόσφατο παρελθόν εκφραστεί συνεχώς και επωνύμως από το διαδίκτυο με χυδαίους, υβριστικούς και ακραίους χαρακτηρισμούς για την κυβέρνηση, την οποία ζήτησε να υπηρετήσει από θέση ευθύνης». Επίσης «η στάση αυτή αποδεικνύει πως, ανεξάρτητα των τυπικών προσόντων, ο κ. Κουτούπης όχι μόνο στερείται των στοιχείων της εμπιστοσύνης και του ήθους που είναι απαραίτητα για να υπηρετεί Έλληνας πολίτης σε δημόσια θέση, αλλά είναι επίσης, έκθετος και υπόλογος». Αναρωτιέμαι: "υπόλογος" σε ποιον; Ποιος τον κατέστησε "έκθετο", αν όχι αυτοί που έσπευσαν να δώσουν στην Κυβέρνηση τα αποσπάσματα από το facebook; Θα γνώριζε κανείς το θέμα εάν η ίδια η Κυβέρνηση δεν είχε φροντίσει να δώσει τόση δημοσιότητα, αποφασίζοντας δίκην Ανώτατου Ηθικοδικείου περί του συγκεκριμένου προσώπου; Δεν αρκούσε η ανάκληση του διορισμού, αλλά έπρεπε να προσβληθεί τόσο βάναυσα η προσωπικότητά του; 

Από τα αποσπάσματα που φέρεται ότι ανάρτησε ο κ. Κουτούπης, δεν βλέπω κανέναν απολύτως "υβριστικό χαρακτηρισμό" για την Κυβέρνηση και δεν κατανοώ για ποιο λόγο η Κυβέρνηση σε αυτή την ανακοίνωσή της παραβιάζει το τεκμήριο της αθωότητας του κ. Κουτούπη. Για ποιο λόγο δηλαδή τον παρουσιάζει ως ένοχο του αδικήματος της εξύβρισης, ενώ, απ' όσα τουλάχιστον δόθηκαν στη δημοσιότητα δεν έχει πει ούτε μισή λέξη εναντίον της Κυβέρνησης. Είναι απαράδεκτο να διασύρεται ένας άνθρωπος κατ' αυτόν τον τρόπο, μόνο και μόνο επειδή η ίδια η Κυβέρνηση δεν ήταν σε θέση εγκαίρως να διαμορφώσει μια πλήρη εικόνα για το προφίλ του υποψήφιου και μάλιστα ύστερα από δύο (2) συνεντεύξεις με τον ίδιο τον Υπουργό Οικονομικών!

Ποιο θέμα "ήθους" και "διαφάνειας" τίθεται, όταν κάποιος σχολιάζει αργά το βράδυ των εκλογών με τους φίλους του στο facebook τα εκλογικά αποτελέσματα, το κατεξοχήν αντικείμενο δημόσιου σχολιασμού; Απολύτως κανένα. Απλώς δεν αντέχουμε τις άμεσες διατυπώσεις, δεν αντέχουμε να σκέφτεται κάποιος φωναχτά, ούτε καν στον ιδιωτικό του χώρο, και θέλουμε να επιβραβεύουμε τον ηθικισμό, την υποκρισία, τον καθωσπρεπισμό και τις υπόλοιπες "αρετές" μιας ξεπερασμένης από τα πράγματα πολιτικής ορθότητας. Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης είναι ένας πολιτικός που χρησιμοποιεί κατά καιρούς πολύ πιο ακραία γλώσσα. Κι αυτό, για μένα, είναι ένα από τα πολύ θετικά του στοιχεία. 

Το θέμα όμως είναι πολύ πιο σοβαρό: η κύρωση που επιβλήθηκε στον κ. Κουτούπη για τις απόψεις που είχε εκφράσει σε περιορισμένο φιλικό κύκλο πριν από 50 μέρες, ήταν η αποπομπή του από τη θέση για την οποία είχε επιλεγεί. Η ανάκληση της απόφασης διορισμού οφείλεται λοιπόν αποκλειστικά και μόνο σε γνώμη που διατύπωσε, με ελαφρύ κι αυθόρμητο τρόπο, προφανώς αστειευόμενος και μη κυριολεκτώντας,  πολύ πριν του ανατεθεί οποιαδήποτε δημόσια θέση. Επομένως, η ανάκληση του διορισμού  του αποτέλεσε μια παρέμβαση του Κράτους στο δικαίωμά του στην ελεύθερη έκφραση της γνώμης του, αλλά πιθανόν (αν το profile ήταν κλειστό) και στο δικαίωμα για σεβασμό της ιδιωτικής του ζωής. Πολύ περισσότερο, η διαπόμπευσή του με την απαράδεκτη ανακοίνωση της Κυβέρνησης, μια ανακοίνωση η οποία δεν ήταν αναγκαία για την ανάκληση του διορισμού του, αποτέλεσε μια δεύτερη παρέμβαση στην ελευθερία της έκφρασης: όχι μόνο τον απέπεμψαν για όσα είπε σε άσχετο context, αλλά και τον διέσυραν ακριβώς για τον ίδιο λόγο. 

Το ερώτημα είναι εάν αυτή η κρατική παρέμβαση στην ελευθερία της έκφρασης ήταν αναγκαία για την υπεράσπιση κάποιου αγαθού από όσα προβλέπονται από το άρθρο 10 παρ. 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Δηλαδή, οι 2 παρεμβάσεις της  Κυβέρνησης (αποπομπή και δημόσιος διασυρμός) ήταν άραγε "προβλεπόμενες από το νόμο" και αν ναι, εξυπηρετούσαν άραγε νόμιμους σκοπούς όπως:

"λόγους της εθνικής ασφάλειας,  εδαφικής ακεραιότητας ή  δημόσιας ασφάλειας, για την προάσπιση της τάξης και την αποτροπή του εγκλήματος, για την προστασία της υγείας ή των ηθών, για την προστασία της υπόληψης ή των δικαιωμάτων των άλλων, για την αποτροπή της κοινοποίησης εμπιστευτικών πληροφοριών ή την διατήρηση του κύρους και της αμεροληψίας της δικαστικής εξουσίας.”

Νομίζω πως όχι. Ο κ. Κουτούπης δεν θα μπορούσε να είχε προβλέψει ότι το τίμημα για όσα έγραψε ένα βράδυ στο facebook θα ήταν να χάσει τη θέση στην οποία αξιοκρατικά διορίστηκε. Κι αν οι σκέψεις μου αυτές είναι σωστές, τότε έχουμε μια καραμπινάτη παραβίαση ανθρώπινου δικαιώματος, ακριβώς όπως έγινε και με την αποπομπή της Δικαστή Κουντέσκινα, στη Ρωσία, επειδή είπε καθαρά και ξάστερα την άποψή της (όταν είχε παραιτηθεί προσωρινά για να θέσει υποψηφιότητα) και την απέπεμψαν στη συνέχεια απο το δικαστικό σώμα ακριβώς γι' αυτά που είπε (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Κουντέσκινα κατά Ρωσίας). Αν οι σκέψεις μου είναι σωστές, η περίπτωση θα μπορούσε να οδηγήσει στην  πρώτη καταδίκη της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για παραβίαση ανθρώπινου δικαιώματος από την νέα Κυβέρνηση.

Αυτές είναι οι παρενέργειες μιας κακώς νοούμενης αντίληψης για τη διαφάνεια, η οποία δεν έχει καμία σχέση με το πραγματικό περιεχόμενο αυτής της έννοιας. Διότι η διαφάνεια δεν σχετίζεται με το πολιτικό κόστος που προφανώς παρακίνησε την Κυβέρνηση σε αυτή την απαράδεκτη ανακοίνωση. Διαφάνεια και αξιοκρατία θα ήταν να υπερασπιστεί έναν αξιότατο άνθρωπο που η ίδια επέλεξε, αδιαφορώντας τελείως για τις σαχλαμάρες που μπορεί να είπε ένα βράδυ με τους φίλους του και εξηγώντας στην κοινή γνώμη ότι αυτά δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματική διαφάνεια και τελικά την διοικητική και πολιτική αποτελεσματικότητα ενός γενικού γραμματέα. Γιατί έτσι θα αποδείκνυε ότι έπελεξε όντως έναν άριστο αν και  “μη αρεστό”, όπως έλεγε ο Γιώργος Παπανδρέου προεκλογικά.

Όταν όμως αυτοσχεδιάζουμε με την έννοια της διαφάνειας, είναι βέβαιο ότι θα φτάσουμε στην κοινωνία της “μηδενικής ανοχής”, στην παραβίαση του τεκμηρίου της αθωότητας, την προσβολή προσωπικότητας, την δημόσια διαπόμπευση, την συκοφάντηση. Όπως όλοι αυτοί σε μέσα ενημέρωσης και σε blogs που έχουν αυταναγορευθεί άγγελοι της Διαφάνειας, χωρίς να έχουν την παραμικρή γνώση και την παραμικρή ευαισθησία για να ασχοληθούν με ίσους όρους και με δίκαιο τρόπο με τα μεγάλα θέματα,  που τελικά τους καταπλακώνουν.