Είναι πλέον στερεοτυπικές οι δικαιολογίες που προβάλλει η Διοίκηση και οι υπηρεσίες του ευρύτερου δημόσιου τομέα (είτε με το μανδύα της Α.Ε. είτε ως κλασικά Ν.Π.Δ.Δ.) όταν θέλουν να αποκλείσουν την κυκλόφορία των πληροφοριών που κατέχουν. Πότε λένε ότι είναι "προσωπικά δεδομένα", πότε λένε ότι είναι "πνευματική ιδιοκτησία" (λ.χ. εδώ), πότε λένε ότι είναι "απόρρητα" έγγραφα. Κάποτε επικαλούνται μάλιστα "αντιδεοντολογική συμπεριφορά" όσων τολμούν να ασκήσουν το δικαίωμα στην πληροφόρηση (λ.χ. εδώ).
Είναι προφανές ότι οι αιτιολογίες αυτές δεν θα είναι πάντα αβάσιμες.
Προφανώς και δεν έχουμε δικαίωμα "περαιτέρω χρήσης" όλων των τόμων της Εθνικής Βιβλιοθήκης, με την έννοια ότι δεν μπορούμε να φωτοτυπήσουμε τα βιβλία και να αρχίσουμε να τα πουλάμε σε τρίτους σαν να είμαστε εμείς εκδότες. Αλλά εδώ τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας δεν είναι της Εθνικής Βιβλιοθήκης, είναι των δημιουργών.
Προφανώς και δεν έχουμε δικαίωμα "περαιτέρω χρήσης" κάθε προσωπικού δεδομένου που μπορεί να βρεθεί στα αρχεία λ.χ. ενός δημόσιου νοσοκομείου. Διότι σε αυτή την περίπτωση θα θιγόταν η ιδιωτικότητα των συμπολιτών μας. Άλλο πράγμα όμως οι πληροφορίες για την ιδιωτική ζωή κι άλλο να θέλεις να ενημερωθείς λ.χ. για το πόθεν έσχες των βουλευτών!
Προφανώς και δεν έχουμε δικαίωμα "περαιτέρω χρήσης" των απόρρητων σχεδίων του γενικού επιτελείου στρατού για την περίπτωση πολεμικής σύγκρουσης. Άλλο όμως αυτό κι άλλο το -προβλεπόμενο από το νόμο!- δήθεν απόρρητο των συζητήσεων του Υπουργικού Συμβουλίου.
Οι δημόσιες υπηρεσίες, όταν θέλουν να αποφύγουν την διάθεση των δημόσιων δεδομένων επικαλούνται συνθηματολογικά αυτούς τους όρους (όπως η "πνευματική ιδιοκτησία"), χωρίς φυσικά να αναφέρονται όντως στα συγκεκριμένα κανονιστικά σύνολα. Γιατί αν οι δημόσιες υπηρεσίες που επικαλούνται προσχηματικά αυτές τις νομικούρες είχαν όντως υπόψη τους λ.χ. τον νόμο για την πνευματική ιδιοκτησία, δεν θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν διατάξεις όπως αυτή:
"5. Η προστασία του παρόντος νόμου δεν εκτείνεται σε επίσημα κείμενα με τα οποία εκφράζεται η άσκηση πολιτειακής αρμοδιότητας και ιδίως σε νομοθετικά, διοικητικά ή δικαστικά κείμενα, καθώς και στις εκφράσεις της λαϊκής παράδοσης, στις ειδήσεις και στα απλά γεγονότα ή στοιχεία."
(άρθρο 2 παρ. 5 Ν.2121/1993 για την πνευματική ιδιοκτησία)
ή αυτή:
Άρθρο 25: Χρήση για λόγους ενημέρωσης
"1. Επιτρέπεται, χωρίς την άδεια του δημιουργού και χωρίς αμοιβή στο μέτρο που δικαιολογείται από τον επιδιωκόμενο σκοπό: α) η αναπαραγωγή και η διάδοση στο κοινό, για λόγους περιγραφής επίκαιρων γεγονότων με μέσα μαζικής επικοινωνίας έργων, που βλέπονται ή ακούγονται κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου γεγονότος, β) η αναπαραγωγή και η διάδοση στο κοινό με μέσα μαζικής επικοινωνίας προς το σκοπό της ενημέρωσης επί επίκαιρων γεγονότων πολιτικών λόγων, προσφωνήσεων, κηρυγμάτων, δικανικών αγορεύσεων ή άλλων έργων παρόμοιας φύσης, καθώς και περιλήψεων ή αποσπασμάτων από διαλέξεις, εφόσον τα έργα αυτά παρουσιάζονται δημόσια."
Το θεσμικό πλαίσιο έχει λοιπόν μια αξιόλογη επάρκεια. Αυτό που χρειάζεται είναι ένας ανεξάρτητος φορέας που να μεριμνά για την πρόσβαση στην δημόσια πληροφορία και την περαιτέρω χρήση των δημόσιων δεδομένων. Το ρόλο αυτό παίζουν εκ περιτροπής ο Συνήγορος του Πολίτη, ο εισαγγελέας, η Αρχή Προσωπικών Δεδομένων (δείτε λ.χ. εδώ την πρώτη απόφαση της για περαιτέρω χρήση, με χοντρά λάθη που ακυρώνουν το σχετικό νόμο), τα δικαστήρια, αλλά και ο κάθε πολίτης που ασκεί το δικαίωμα πρόσβασης στα δημόσια έγγραφα.
Κανένας όμως από τους παραπάνω δεν είναι εξειδικευμένος στο θεσμικό πλαίσιο της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Γι' αυτό πρέπει να γίνει το επόμενο βήμα και να δημιουργηθεί η σχετική ανεξάρτητη αρχή, κατά προτίμηση σε συγχώνευση με την Αρχή Προστασίας Δεδομένων, όπως συμβαίνει ήδη σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου