Αναθεώρηση Συντάγματος: η Έναρξη

Η ομιλία του Πρωθυπουργού συνιστά την επίσημη πολιτική έναρξη της αναθεωρητικής διαδικασίας, περιλαμβάνοντας το περίγραμμα του εγχειρήματος. Ακολουθή σύντομη κριτική ανάλυση.

http://www.nd.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=38895&Itemid=92

1. Το ζήτημα των μη κερδοσκοποικού και μη κρατικού χαρακτήρα Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων συνοδεύτηκε από μνεία στην υποχρεωτική κρατική εποπτεία. Η επιλογή παρουσιάζεται ως μέτρο για τον περιορισμό της φοιτητικής μετανάστευσης αλλά και απελευθέρωσης των δυνάμεων της παιδείας.

2. Ως προς την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, αναφέρεται ότι οι Πρόεδροι των ανώτατων δικαστηρίων θα επιλέγονται αποκλειστικά από τους αντιπροέδρους κάθε σώματος (όχι δηλαδή με "βουτιές" στην επετηρίδα και προεδροποίηση απλώς αρεστών ανώτατων δικαστών). Είναι ένα σχηματικό και μάλλον δηλό βήμα, αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι και πάλι το Υπουργικό Συμβούλιο θα επιλέγει τον Πρόεδρο ανάμεσα απλώς σε μία πιο κλειστή λίστα. Επίσης ο διορισμός των αντιπροέδρων θα γίνεται με κριτήριο παλαιότητας. Η γνωστή ηλικιακή αντίληψη για την ισότητα που επικρατεί παντού...

3. Όσον αφορά την στομφώδη εξαγγελία για ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου, η τοποθέτηση του Πρωθυπουργού ξεκαθάρισε ότι στην ουσία θα αφαιρεθεί η αρμοδιότητα (οιονεί) τελικού ελέγχου συνταγματικότητας από τα ανώτατα δικαστήρια και το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο του άρθρου 100Σ. και θα ανατεθεί σε ένα ΣΔ με "σταθερή σύνθεση". Το τι σημαίνει "σταθερή σύνθεση" δεν είναι σαφές (θα αποτελείται από τους ίδιους για όλη τους τη ζωή;). Και επίσης, καμία ουσιαστική τομή δεν γίνεται ως προς τον διάχυτο και παρεμπίπτοντα έλεγχο της συνταγματικότητας: το ΣΔ θα κρίνει όχι σε κάθε φάση της διαδικασίας, αλλά ύστερα από παραπομπή των ανώτατων δικαστηρίων (αρμοδιότητα που ως σήμερα ανήκει στις ολομέλειες τους και στο ΑΕΔ). Συνεπώς η θεσμική αλλαγή που θα εισαχθεί έχει μόνο συμβολική αξία, περιορισμένης πρακτικής εμβέλειας. Στο ΣΔ θα ανατίθεται η αρμοδιότητα ελέγχου των οικονομικών των κομμάτων και ο έλεγχος του πόθεν έσχες των βουλευτών (με... κυρωτικές αρμοδιότητες, σαν να ήταν μία ΔΟΥ). Έργα δηλαδή που ανήκουν στην "ύλη" μάλλον ενός δημοσιονομικού δικαστηρίου (όπως το Ελεγκτικό Συνέδριο). Τουλάχιστον διασώζεται η αρμοδιότητα κάθε δικαστή της χώρας να μην εφαρμόζει διάταξη που είναι αντίθετη στο Σύνταγμα. Αναμένουμε με λεπτομέρειες τη νέα συνταγματική διάταξη.

4. Ως προς τη διαφάνεια, ο Πρωθυπουργός διακήρυξε ακόμη μια φορά τον τρόπο με τον οποίο την αντιλαμβάνεται: έλεγχος, ανάμεσα και στα άλλα, της συγκέντρωσης των μέσων ενημέρωσης. Αναφέρθηκε στον ετοιμαζόμενο νόμο, ο οποίος εξειδικεύει έτσι ήδη υπάρχουσα συνταγματική διάταξη, εκείνη του άρθρου 14 που αναφέρει ότι κανένας δεν μπορεί να διαθέτει πέραν του ενός μέσων ενημέρωσης "της αυτής ή της άλλης μορφής". Δηλαδή, δεν μπορείτε να έχετε δύο μπλογκ, λέει το Σύνταγμα. Χωρίς να έχει γίνει αντιληπτό, ακόμη, ότι αυτή η διάταξη θα προκαλέσει ακριβώς το ίδιο πρόβλημα που προκάλεσε και η άλλη διάταξη που βρίσκεται παρακάτω: ο βασικός μέτοχος. Γιατί αν θέτεις τέτοιους απόλυτους περιορισμούς στην άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας δεν μπορείς να είσαι σε συμβατότητα με το κοινοτικό δίκαιο που διακηρύσσει την εξάλειψη των ανούσιων εμποδίων στην ανάπτυξη και την επένδυση. Βρισκόμαστε σε μια θαυμάσια ευκαιρία να εναρμονίσουμε το Σύνταγμά μας με τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά εθελοτυφλούμε και προτάσσουμε το φόβητρο της διαπλοκής.

5. Το απόλυτο ασυμβίβαστο των βουλευτών θα σχετικοποιηθεί. Πρόκειται για ορθή πρόταση. Κάθε απολυτότητα πρέπει να αμβλύνεται για να είναι πρακτικά εφαρμοσιμη.

6. Προτείνεται η τροποποίηση της ερμηνευτικής δήλωσης κάτω από το άρθρο 28 του Συντάγματος, η οποία αναφέρει ότι το άρθρο αυτό αποτελεί το συνταγματικό θεμέλιο για τη συμμετοχή της χώρας στις διαδικασίες της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Είναι η πρώτη φορά στη συνταγματική ιστορία της χώρας που προτείνεται η αναθεώρηση μιας ερμηνευτικής δήλωσης. Η αναθεώρηση στοχεύει στο να μνημονευθεί ότι η συμμετοχή της χώρας γίνεται με βάση την τρίτη παράγραφο του άρθρου 28, θέτοντας τέλος στις σχετικές θεωρητικές αναζητήσεις για τις διαδικασίες υποδοχής του ευρωπαϊκού δικαίου από την εσωτερική έννομη τάξη. Πρακτική σημασία: η ψήφιση νόμων που καθιστούν εσωτερικό δίκαιο τις Συνθήκες της ΕΕ δεν θα απαιτείται να γίνεται από τα 3/5, αλλά μόνο από την απόλυτη πλειοψηφία (151) του αριθμού των Βουλευτών. Αυτό σημαίνει ότι και μόνη η κυβερνητική πλειοψηφία μπορεί να προσχωρήσει σε οποιαδήποτε μελλοντική ευρωπαϊκή Συνθηκη χωρίς τη σύμπραξη της αντιπολίτευσης. Αυτή η αγωνία της κυβέρνησης να χαμηλώσει τα στάνταρντς δημοκρατικής νομιμοποίησης της συμμετοχής της χώρας στην ΕΕ είναι εντελώς ακατανόητη, δεδομένης της παραδοσιακής σύμπνοιας της μείζονος και ευρύτερης αντιπολίτευσης στα μεγάλα ευρωπαϊκά θεσμικά ζητήματα.

7. Η διακήρυξη σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος (εκπόνηση σχεδίου χωροταξικού σχεδιασμού) είναι αντικείμενο κοινού νόμου. Ας εκπονήσει πρώτα το Κράτος το πολυδιαφημιζόμενο κτηματολόγιο και δασολόγιο.

8. Ως προς τις Σχέσεις Κράτους-Εκκλησίας, ο Πρωθυπουργός αναφέρεται ότι οι διακριτοί ρόλοι τους μπορούν να ρυθμιστούν και νομοθετικά. Δεν βλέπουμε όμως η Κυβέρνηση να υποστηρίζει την σχετική νομοθετική πρόταση που κατατέθηκε πριν από ένα περίπου μήνα. Επίσης αναφέρεται ότι η αναθεώρηση του άρθου 3 αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης στην προηγούμενη αναθεώρηση και απορρίφθηκε τελικά. Αυτό είναι επιχείρημα για να μην ανοίξει και πάλι η συζήτηση; Ειδικά τώρα που το αίτημα είναι ακόμη πιο ώριμο από ότι ήταν πριν από 6 χρόνια;

9. Το επιχείρημα του Πρωθυπουργού για την μη αναθεώρηση του τρόπου εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι ότι με την παρούσα διαδικασία ανήλθαν στο ύπατο αξίωμα "καταξιωμένα πρόσωπα ευρείας αποδοχής". Αναρωτιέμαι για την αν η ευρεία αποδοχή αφορά τον Χρ. Σαρτζετάκη και αν η καταξίωση αφορά τον Κ. Παπούλια. Η μη αναθεώρηση της διάταξης αποτελεί απλώς διατήρηση του "δικαιώματος" του Πρωθυπουργού να επιλέγει αυτός όποιον θέλει για Πρόεδρο της χώρας, ποντάροντας στην κομματική πειθαρχία και πιέζοντας - "συνωμοτώντας" με την μείζονα αντιπολίτευση για να μη γίνουν εκλογές, ενώ η ελάσσων αντιπολίτευση συνήθως απέχει αφού δεν είναι καν αναγκαία.

Η αναθεώρηση αυτή φιλοδοξεί να λειτουργήσει διορθωτικά-συμπληρωματικά προς την προηγούμενη, η οποία χαρακτηρίστηκε επιβεβαιωτική-συναινετική, αλλά και "θολή", άνευρη κλπ.

Αξίζει να θυμηθούμε τον κίνδυνο που ενέχει κάθε τέτοια διαδικασία: οι κανονιστικοί φραγμοί του αυστηρού συντάγματος υποχωρούν προκειμένου να δεχτούν τον αναθεωρητικό νομοθέτη, για να "κλείσουν" και πάλι, μετά τη θέση των τροποποιήσεων σε εφαρμογή.