Παρασκευή, Οκτωβρίου 03, 2008

O Information Commissioner ως θεσμός διαφάνειας και προστασίας πληροφοριών


Στην δημόσια τηλεόραση ακούστηκε χτες για πρώτη φορά το αίτημα για τη θέσπιση του Information Commissioner στην Ελλάδα. Ο Νίκος Δρανδάκης, καλεσμένος εκπομπής, εξήγησε την πρόταση, συνδέοντάς την με την Πρωτοβουλία 4Δ: μια ανεξάρτητη αρχή, η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, αναλαμβάνει έναν επιπλέον ρόλο, τη διασφάλιση της πρόσβασης στην δημόσια πληροφορία και την περαιτέρω χρήση της από τους πολίτες. 

Είναι μία πρόταση ρεαλιστική, αφού δεν συνεπάγεται ίδρυση εξ αρχής νέου θεσμικού φορέα, αλλά και επίκαιρη, αφού συνδέεται και με την πρόταση του Προέδρου της Αρχής Δεδομένων για μια αναδιάρθρωση του οργανωτικού της σχήματος και μετάβαση στο μοντέλο του μονομελούς οργάνου που υποβοηθάται από αναπληρωτές και συμβούλιο. 

Η πρόταση αποτελεί και μια λύση για τις "συγκρούσεις" που παρουσιάζονται ανάμεσα στο δικαίωμα πρόσβασης στην πληροφόρηση και το δικαίωμα προστασίας προσωπκών δεδομένων: στην πραγματικότητα τα δικαιώματα δεν βρίσκονται σε ένταση, αλλά αυτός που θα αποφασίσει για την πρόσβαση και την προστασία θα πρέπει να είναι σε θέση να συνεκτιμήσει όλες τις επιπτώσεις που θα έχει η εκάστοτε απόφαση και στις δύο πλευρές. Γι' αυτό, το ιδανικό είναι η απόφαση να λαμβάνεται από το ίδιο όργανο. Την ιδέα της θέσπισης  Information Commissioner στην Ελλάδα είχα υποστηρίξει από το 2005, σε σχετική μελέτη που δημοσιεύθηκε σε νομικό περιοδικό (μπορείτε να την διαβάσετε εδώ).

Ο Information Commissioner που λειτουργεί στην Βρετανία είναι μια υποδειγματική περίπτωση. Αποτελεί μετεξέλιξη της βρετανικής Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (Data Protection Commissioner), στην οποία ανατέθηκε η επιτήρηση τεσσάρων νόμων: (α) του Νόμου για την Ελευθερία της Πληροφόρησης, (β) του Νόμου για την Προστασία Προσωπικών Δεδομένων, (γ) του Νόμου για την Ιδιωτικότητα στις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες και (δ) του Νόμου για την Πρόσβαση στην Περιβαλλοντική Πληροφορία. Ο ICO είναι μια πολυάριθμη υπηρεσία, αλλά η οργάνωσή της βασίζεται στο μοντέλο της μονοπρόσωπης ανεξάρτητης αρχής. Ο Richard Thomas είναι ο Information Commissioner, o οποίος επικουρείται από δύο Αναπληρωτές: έναν για την προστασία δεδομένων και έναν για την πρόσβαση στην πληροφόρηση. Τα πρόσωπα με εκτελεστικές αρμοδιότητες συμπληρώνονται από μία διευθύντρια δημοσίων σχέσεων, μία διευθύντρια ανθρώπινων πόρων κι έναν εκτελεστικό διευθυντή. Υπάρχει επίσης ένα συμβούλιο τεσσάρων προσώπων (non-executive directors), μεγαλύτερης ηλικίας και εμπειρίας. O ICO έχει και τρία περιφερειακά γραφεία: στην Β.Ιρλανδία, την Σκοτία και την Ουαλία. Οι αποφάσεις του ICO προσβάλλονται ενώπιον ειδικού δικαστικού συμβουλίου για ζητήματα πληροφοριών, του Information Tribunal, πρώην Data Protection Tribunal. Στις ιστοσελίδες του υπάρχουν πολύ ενδιαφέρουσες αποφάσεις όπου υπουργεία αντιδικούν με τον ICO  κλπ. 


H Iρλανδία έχει τη δική της Information Commissioner, την Εmilly O'Reilly. Στην περίπτωση της ιρλανδής ICO, οι αρμοδιότητες δεν προστέθηκαν στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (Information Commissioner), η οποία παραμένει άλλη ανεξάρτητη αρχή. Το ενδιαφέρον είναι ότι η κυρία O'Reilly, την ίδια μέρα που διορίστηκε ICO, διορίστηκε επίσης Οmbudsman,  δηλαδή Συνήγορος του Πολίτη. Στην ιστοσελίδα διευκρινίζεται ότι οι δύο ρόλοι είναι διακριτοί: δεν προστέθηκαν αρμοδιότητες στο θεσμό του Συνηγόρου του Πολίτη, αλλά το ίδιο πρόσωπο στελεχώνει δύο διαφορετικούς θεσμούς. Αξίζει να σημειωθεί ότι η O'Reilly δεν ήταν δικαστικός ή δικηγόρος, αλλά δημοσιογράφος και συγγραφέας. 

Στον Καναδά ο θεσμός του Information Commissioner είναι ακόμη συγγενέστερος με τον θεσμό του Συνηγόρου του Πολίτη: δεν έχει εκτελεστικές αρμοδιότητες, αλλά προσπαθεί να μεσολαβήσει ανάμεσα σε πολίτη και δημόσια διοίκηση για την παροχή των πληροφοριών. Αυτό το θεσμικό μοντέλο, το οποίο ακολουθεί και η Γαλλία με την συμβουλευτική Επιτροπή Πρόσβασης στη Δημόσια Πληροφορία, είναι προφανές ότι δεν μας αρκεί: στην Ελλάδα ο Συνήγορος του Πολίτη ούτως ή άλλως μεσολαβεί, χωρίς εκτελεστικές αρμοδιότητες, όταν μια δημόσια υπηρεσία δεν παρέχει πρόσβαση στα έγγραφά της. Αλλά, κατά γενική παραδοχή σήμερα, αυτό δεν είναι αρκετό πλέον: χρειάζονται και εκτελεστικές αρμοδιότητες όπως αυτές του βρετανού ICO. Ούτε ο διαχωρισμός ανάμεσα σε Αρχή Προστασίας Δεδομένων και Επίτροπο Πληροφοριών είναι ενδεικνυόμενη λύση για την Ελλάδα, αφού θα δημιουργήσει αγεφύρωτες προστριβές. 

Στην Ελβετία υπάρχει ο θεσμός του Federal Data Protection and Information Commissioner, δηλαδή του Ομοσπονδιακού Επιτρόπου Πληροφοριών και Προστασίας Δεδομένων. 

Στην Δυτική Αυστραλία και την Σκοτία ο θεσμός είναι μόνο Information Commissioner, με εκτελεστικές αρμοδιότητες, χωρίς συσχετισμούς με άλλες αρχές. 

Στην Ουγγαρία υπάρχει ο Κοινοβουλευτικός Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων και Ελευθερίας της Πληροφόρησης. Η υπηρεσία του υποδιαιρείται σε δύο τμήματα: ένα για την προστασία προσωπικών δεδομένων και ένα για την ελευθερία της πληροφόρησης. Η σύνδεση με το κοινοβούλιο είναι ιδιαίτερα στενή, ως εγγύηση της ανεξαρτησίας από την κυβέρνηση. 

Στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, υπάρχει η πενταμελής ανεξάρτητη Επιτροπή Προστασίας Ελεύθερης Πρόσβασης στα Δημόσια Έγγραφα. Έχει εκτελεστικές αποφασιστικές αρμοδιότητες, βάσει ενός πλήρους θεσμικού πλαισίου του 2006. Στην Πορτογαλία υπάρχει επίσης το σχήμα της Επιτροπής. Η ιστοσελίδα είναι στα πορτογαλικά. Στην Ινδία υπάρχει η Κεντρική Επιτροπή Πληροφοριών, η οποία αποτελείται από οκτώ Επιτρόπους κι έναν Αρχιεπίτροπο.  Εκτός από αυτήν την Επιτροπή, κάθε δημόσια υπηρεσία στην Ινδία έχει υποχρέωση να διορίσει έναν υπάλληλο αρμόδιο για τις αιτήσεις του κοινού για πρόσβαση στα έγγραφα, τον Public Information Officer. 

Οι Information Commissioners έχουν δημιουργήσει τα δικά τους διεθνή fora και οργανώνουν πολύ συνέδρια για να ανταλλάξουν απόψεις και γνώση σε θέματα best practices. Το πρώτο διεθνές συνέδριο έγινε στο Βερολίνο το 2003, το δεύτερο στο Κέηπ Τάουν το 2004, το τρίτο στο Μεξικό το 2005, το τέταρτο στο Μάντσεστερ , το πέμπτο στη Νέα Ζηλανδία το 2007.

Εκτός απο τα διεθνή συνέδρια, υπάρχουν επίσης και τα Ευρωπαϊκά Συνέδρια Επιτρόπων Πληροφοριών. Στις 29 Σεπτεμβρίου 2008,  η ICO της Σλοβενίας οργάνωσε το Τρίτο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Επιτρόπων Πληροφοριών. Στη Σλοβενία ο θεσμός έκλεισε ήδη τον πέμπτο χρόνο λειτουργίας του. 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...