ΣτΕ: υποχρεωτικό moderation για live τηλεοπτικές εκπομπές

Με την απόφαση 4067/2008 το Συμβούλιο της Επικρατείας ασχολήθηκε με αίτηση αναίρεσης για την απόφαση 42/2002 του ΕΣΡ, με την οποία επιβλήθηκε πρόστιμο 200.000 ευρώ σε τηλεοπτικό σταθμό για ζωντανή παρουσίαση γνωστής τρανσέξουαλ, η οποία χρησιμοποίησε προσβλητικά σχόλια και έδειξε το στήθος της, θωπεύοντάς το. 

Το Συμβούλιο της Επικρατείας επικύρωσε την απόφαση του ΕΣΡ αναφέροντας την εξής άκρως ενδιαφέρουσα σκέψη: 

"[...] κάθε τηλεοπτικός σταθμός οφείλει, ενόψει της συνταγματικής επιταγής, που επιτάσσει την υψηλή ποιοτική στάθμη των εκπομπών, να διαθέτει τους αναγκαίους μηχανισμούς για την διακοπή μιας εκπομπής σε περίπτωση που παρουσιαζόμενο σ' αυτήν πρόσωπο θα εκτραπεί. Ανεξαρτήτως όμως τούτού, στην συγκεκριμένη περίπτωση ο αιτών τηλεοπτικός σταθμός όφειλε, σε κάθε περίπτωση, να αναμένει την εξέλιξη της εκπομπής από την τηλεοπτική εμφάνιση του συγκεκριμένου προσώπου, αφού, όπως προκύπτει από την παρουσίαση που έγινε στο εν λόγω πρόσωπο, ήδη από την αρχή της εκπομπής (εμφάνιση από σύντομα πλάνα από τη γυμνόστηθη φωτογράφησή της ..., ανακοίνωση του τηλεπαρουσιαστή ότι η ... "ξανακτυπά" ή "σοκάρει", βλ. ανωτέρω, σκέψη 7) αυτή εκλήθη ακριβώς για να προκαλέσει. Επομένως, οι αρμόδιοι του τηλεοπτικού σταθμού, όφειλαν, ειδικά σε αυτή τη συγκεκριμένη περίπτωση, να ευρίσκονται σε αυξημένη εγρήγορση για τη διακοπή της εκπομπής σε περίπτωση που το εν λόγω άτομο θα εξετρέπετο. Οι εν λόγω όμως αρμόδιοι, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση, αν και το συγκεκριμένο πρόσωπο προέβη επανειλημμένως σε σειρά εξόχως προσβλητικών χαρακτηρισμών για τους άλλους προσκεκλημένους κατά τη διάρκεια της εκπομπής, δεν αντέδρασαν και αντέδρασαν μόνο τη στιγμή που το εν λόγω πρόσωπο εμφάνισε το στήθος της και ενώ το τηλεοπτικό κοινό - το οποίο μάλιστα κατά την ώρα της μετάδοσης της συγκεκριμένης εκπομπής αποτελείται και από ανήλικους - είχε παρακολουθήσει όλες αυτές τις φραστικές επιθέσεις και την επίδειξη και θωπεία του στήθους."

[Πηγή: Δίκαιο Μέσων Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, 2/2009, με σχόλιο Α.Οικονόμου]

[σ.σ. Το ΔιΜΕΕ γίνεται και διαδικτυακώς προσβάσιμο περιοδικό, με εξαιρετικά συμφέρουσα συνδρομή, βλ. εδώ) 

Η έμμεση υπόδειξη του ΣτΕ προς τους τηλεοπτικούς σταθμούς για ανάπτυξη μηχανισμών άμεσης επέμβασης (moderation) σε ζωντανές εκπομπές μας θυμίζει την υπόθεση Λιοναράκης κατά Ελλάδας, η οποία δικάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Σε εκείνη την υπόθεση, ο Νικήτας Λιοναράκης ως παρουσιαστής μιας ζωντανής τηλεοπτικής εκπομπής, είχε ως καλεσμένο έναν δημοσιογράφο που διατύπωσε ορισμένους απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς για άτομα που είχαν εμπλοκή στην υπόθεση Οτσαλάν. Για την ευθύνη του παρουσιαστή ζωντανής εκπομπής, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ανέφερε: 

51. Σε ό,τι αφορά τους τρόπους μετάδοσης, το δικαστήριο υπενθυμίζει ότι οι διαμφισβητούμενοι λόγοι διατυπώθηκαν κατά τη διάρκεια ραδιοφωνικής εκπομπής πολιτικού χαρακτήρα. Η μορφή της εκπομπής είχε διαμορφωθεί για να προκαλέσει την ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων. Επιπλέον, οι υπό συζήτηση χαρακτηρισμοί ήταν προφορικές δηλώσεις, οι οποίες έγιναν από τρίτο πρόσωπο κατά τη διάρκεια εκπομπής σε απευθείας μετάδοση, κάτι που αφαιρούσε την δυνατότητα από τον αιτούντα να τις αποσύρει επί τόπου (βλ.,Gündüz c. Turquie, προμνημονευθέν, § 49). Επί αυτού του σημείου, το δικαστήριο θεωρεί ότι η ευθύνη του δημοσιογράφου-συντονιστή δεν συμπίπτει με εκείνη του προσώπου, το οποίο εκφράστηκε με λέξεις ενδεχομένως πολεμικής, υβριστικές ή συκοφαντικές. Πραγματικά, το γεγονός να απαιτείται κατά γενικό τρόπο από τους δημοσιογράφους η συστηματική και σαφής αποστασιοποίησή τους από το περιεχόμενο κάποιας μνείας, η οποία θα μπορούσε να προσβάλει τρίτα πρόσωπα, να τα προκαλέσει ή να θίξει την τιμή τους, δεν συμβιβάζεται με τον ρόλο του τύπου να ενημερώνει για γεγονότα ή γνώμες και ιδέες που διατυπώνονται σε μια δεδομένη στιγμή (βλ. σε αυτή την κατεύθυνση, Jersild c.Danemark, απόφαση της 23ης Σεπτεμβρίου 1994, σειρά Α, αρ. 298, σελ. 25, § 35; Thoma c. Luxembourg, αρ. 38432/97, § 64, CEDH 2001-III). Mία τέτοια απαίτηση θα επέβαλε ένα υπερβολικό βάρος στον δημοσιογράφο-συντονιστή εκπομπής, ο οποίος ενδεχομένως θα απέφευγε να συζητήσει με πρόσωπα που θα μπορούσαν να διατυπώσουν τις ιδέες τους με όρους πολεμικής και υπερβολής, από το φόβο να αντιμετωπίσει νομική ευθύνη. Και όμως, μια τέτοια κατάσταση θα μπορούσε να στερήσει την κοινωνία από την διάδοση ζωηρών και έντονων πολιτικών συζητήσεων, από τις οποίες τρέφεται η δημοκρατία.

Φυσικά υπάρχουν θεμελιώδεις διαφορές της υπόθεσης του ΣτΕ σε σχέση με την υπόθεση Λιοναράκη, ιδίως ως προς την φύση της εκπομπής, των  χαρακτηρισμών κλπ. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι ενώ ο ρόλος του παρουσιαστή μιας ζωντανής εκπομπής σαφώς δεν μπορεί να ενέχει και το ρόλο του moderator, οι τεχνικές δυνατότητες του ίδιου του σταθμού είναι διαφορετικές. Ενώ από τη μία πλευρά δεν είναι δυνατόν να προβλέψει κανείς τι θα κάνει ο φιλοξενούμενος σε μια ζωντανή εκπομπή, όταν ο ίδιος ο σταθμός προετοιμάζει το έδαφος για εκτροπές, οφείλει να έχει λάβει και τα σχετικά αντισταθμιστικά μέτρα προστασίας, για την περίπτωση που η κατάσταση θα ξεφύγει τελείως.

Πάντως, η σχετική συζήτηση γίνεται μόνο και μόνο επειδή το άρθρο 15 του Συντάγματος κάνει λόγο για "υψηλή ποιοτική στάθμη" των ραδιοτηλεοπτικώς προβαλλόμενων εκπομπών.