To Eυρωπαϊκό Δικαστήριο ανατρέπει την απόφαση για τον Εσταυρωμένο στις σχολικές αίθουσες

Το Τμήμα Ευρείας Συνθέσεως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου εξέδωσε σήμερα την απόφασή του (σε δεύτερο και τελικό βαθμό) για την υπόθεση του αναρτημένου θρησκευτικού συμβόλου του σταυρού στα σχολεία της Ιταλίας. Σύμφωνα με την απόφαση κρίθηκε ότι δεν παραβιάστηκε το Άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου αρ. 1 (δικαίωμα στην εκπαίδευση) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Επομένως, η παρουσία του σταυρού στα σχολεία κρίνεται ότι δεν παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα. (Πλήρες κείμενο εδώ).

Σε πρώτο βαθμό, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είχε κρίνει το 2009 ότι η παρουσία του σταυρού στις αίθουσες παραβίαζε το παραπάνω δικαίωμα στην εκπαίδευση, σε συνδυασμό με το δικαίωμα στην θρησκευτική ελευθερία. Τον Ιανουάριο του 2010 η Ιταλική Κυβέρνηση υπέβαλε έφεση για επανεκδίκαση της υπόθεσης από το Τμήμα Ευρείας Συνθέσεως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και η ακροαματική διαδικασία έγινε στις 30 Ιουνίου 2010 στο Στρασβούργο.

Στην υπόθεση παρενέβησαν:

1) 33 Ευρωβουλευτές,

2) 7 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, ανάμεσα στις οποίες και το Ελληνικό Παρατηρητήριο Συμφωνιών του Ελσίνκι,

3) Οι Κυβερνήσεις 10 κρατών, ανάμεσα στις οποίες και της Ελλάδας, η οποία υποστήριξε ότι η παρουσία του σταυρού στην αίθουσα δεν παραβιάζει τα δικαιώματα των μαθητών.

Τελικά το ΕΔΔΑ έκρινε ότι ενώ ο σταυρός είναι θρησκευτικό σύμβολο, δεν αποδείχθηκε ότι η παρουσία του εντός μιας σχολικής αίθουσας θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στους μαθητές. Περαιτέρω, μολονότι αναφέρει ως "κατανοητό" τον ισχυρισμός της προσφεύγουσας ότι ο σταυρός σε δημόσιο σχολείο δείχνει έλλειψη σεβασμού του Κράτους απέναντι στο δικαίωμά της να μεγαλώσει το παιδί της με βάση τις δικές της φιλοσοφικές πεποιθήσεις, η θέση αυτή δεν ήταν επαρκής για να θεμελιωθεί η παραβίαση του άρθρου 2 του 1ου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ.

Η Ιταλική Κυβέρνηση είχε πει ότι η παρουσία των σταυρών στα σχολεία απηχεί μια παράδοση που θεωρήθηκε ότι πρέπει να ακολουθηθεί. Συμπλήρωσε ότι πέρα από το θρησκευτικό σκέλος, ο σταυρός συμβολίζει τις αρχές και αξίες των θεμελίων της δημοκρατίας και του δυτικού πολιτισμού και ότι η παρουσία του στις τάξεις ήταν εύλογη ως προς αυτή την πτυχή. Ως προς το πρώτο σκέλος, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αφού αναγνώρισε την ευχέρεια του κράτους για τέτοια θέματα, επισήμανε ότι η αναφορά στην παράδοση δεν επαρκεί για να περιορίσει την υποχρέωση του κράτους από τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ως προς το δεύτερο ζήτημα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο απέφυγε να τοποθετηθεί στην αντιπαράθεση που αναπτύχθηκε ανάμεσα στα ιταλικά δικαστήρια για το νόημα του συμβόλου σταυρού.

Περαιτέρω επιχειρήματα του ΕΔΔΑ για την απόφασή του ήταν ότι η παρουσία του σταυρού δεν συνδεόταν με την υποχρεωτική διδασκαλία του Χριστιανισμού, καθώς η Ιταλία έχει ανοίξει το σχολικό περιβάλλον και σε άλλες θρησκείες και οι μαθητές επιτρέπεται να φέρουν σύμβολα ή ρούχα με θρησκευτικές συμπαραδηλώσεις. Το ΕΔΔΑ εκτίμησε δηλαδή ότι το συνολικό περιβάλλον ήταν αρκετά ανεκτικό ως προς το θρήσκευμα.

Τρεις δικαστές μειοψήφισαν, ανάμεσα στους οποίους και ο κ. Ροζάκης.

Δύο δικαστές εξέφρασαν μια αποκλίνουσα γνώμη.

Ένα πρώτο σχόλιο από την αρχική ανάγνωση της απόφασης είναι πως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει εκδώσει μια απόφαση, σε όλη την έκταση της οποίας υπερασπίζεται την θρησκευτική ελευθερία και στην πραγματικότητα επικυρώνει την πρωτοβάθμια απόφασή του, ότι ο σταυρός δεν έχει καμία θέση στις σχολικές αίθουσες. Η μόνη καινοτομία της απόφασης αυτής, περιορίζεται σε μια μόνο φράση, στην παράγραφο 72 της απόφασης: ένας σταυρός στον τοίχο αποτελεί "παθητικό σύμβολο", το οποίο δηλαδή δεν λειτουργεί επιθετικά στην συνείδηση των μαθητών, όπως η διδασκαλία των θρησκευτικών ως κατηχητικού. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ξέρει πολύ καλά ότι αυτή η αιτιολογία είναι έωλη και ως νομολογία είναι έτοιμη να καταρρεύσει με την παραμικρή προσβολή: αν η υπόθεση αφορούσε την παρουσία του σταυρού στα Δικαστήρια, ιδίως στην περίπτωση που δικάζεται ένας μη - Χριστιανός πολίτης, η θεωρία του "παθητικού συμβόλου" θα εκτοπιζόταν πολύ εύκολα έναντι των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου για δίκαιη δίκη χωρίς διακρίσεις. Όπως έγινε πρόσφατα στην υπόθεση του όρκου στα Ελληνικά δικαστήρια (Δημητράς κ.α. κατά Ελλάδας βλ. εδώ).

Στην απόφαση υπάρχει το κρυμμένο μήνυμα ότι η κρίση του Δικαστηρίου δεν ταυτίζεται με το αποτέλεσμα της απόφασης, το οποίο υποχωρεί απλώς στην ανελέητη κριτική που ασκήθηκε εις βάρος του ΕΔΔΑ λόγω της πρωτόδικης απόφασης Lautsi, με κίνδυνο να καταρρεύσει στα μάτια των ακόμη πλειοψηφούντων χριστιανικών πληθυσμών της μείζονος Ευρώπης ένας τόσο σημαντικός δικαστικός θεσμός.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στην πραγματικότητα επικύρωσε την πρωτόδικη απόφασή του, αλλά για λόγους ισορροπίας κράτησε την απόσταση που έπρεπε στο πιο σημαντικό σημείο της: στο διατακτικό της, αυτό που θα απασχολήσει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και αυτό που θα γίνει ερύτερα γνωστό: δεν απαγορεύονται οι σταυροί στα σχολεία. Όσοι διαβάσουν την απόφαση, οι λιγότεροι δηλαδή, θα καταλάβουν ότι στην πραγματικότητα η απόφαση απαγορεύει τους σταυρούς, αλλά επιφυλάσσεται να το πει στο μέλλον, όταν οι σταυροί θα έχουν κατέβει από μόνοι τους και κάποιος προσφεύγων θα επιχειρήσει να τους επαναφέρει δια του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, οπότε θα χάσει κι αυτός την υπόθεση.