Περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα: κενό γράμμα ο Ν.3448/2006;

Η καμπάνια Δημόσια Δεδομένα, Δικά μας Δεδομένα, η οποία γνωρίζει κάθε μέρα και νέους υποστηρικτές, έχει θέσει ως βασικό στόχο την ουσιαστική εφαρμογή της Οδηγίας 2003/98/ΕΚ για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα. Η Οδηγία αυτή ενσωματώθηκε στο ελληνικό δικαίο με τον Ν.3448/2006 (ο οποίος έχει μεταξύ άλλων και τη διάταξη για την ... καύση των νεκρών). 

Πριν την ενσωμάτωση της Οδηγίας είχε προηγηθεί μια εγκύκλιος του υπουργείου Εσωτερικών και ακολούθησε άλλη μία μετά την ψήφιση του Ν.3448/2006.

Παρ' όλ' αυτά, δεν έχουν ακόμη ενεργοποιηθεί στην πράξη όλες οι διατάξεις του νόμου.

Για μια εκτενή ανάλυση του Ν.3448/2006, σε σχέση με το ισχύον ευρωπαϊκό πλαίσιο και την πλήρη παρουσίαση του θέματος σε συνδυασμό με τα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας, προσωπικών δεδομένων, περιβαλλοντικής πληροφόρησης και ελεύθερου ανταγωνισμού που δημιουργούνται, παραπέμπω στο βιβλίο μου "Περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα", το μόνο μέχρι στιγμής έργο στην ελληνική βιβλιογραφία που ασχολείται αποκλειστικά με αυτό το θέμα.

Δύο χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου, ας δούμε σημείο προς σημείο τα κενά εφαρμογής, τα οποία οφείλονται εν πολλοίς στην έλλειψη έκδοσης σχετικών υπουργικών αποφάσεων και άλλων κανονιστικών πράξεων.

"Άρθρο 2 - Υποχρέωση μέριμνας για τη περαιτέρω χρήση. Οι φορείς του δημόσιου τομέα μεριμνούν ώστε τα έγγραφα, τα οποία βρίσκονται στην κατοχή τους, να μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν για εμπορικούς ή μη σκοπούς, σύμφωνα με τους  όρους αυτού του νόμου. Όπου είναι δυνατόν, τα έγγραφα διατίθενται και με ηλεκτρονικά μέσα."

Η "μέριμνα" που αναφέρει ο νόμος, σημαίνει ότι τα έγγραφα των δημοσίων φορέων θα πρέπει να συντάσσονται σε μορφή που να υποστηρίζει τη διαλειτουργικότητα. Η μονοκρατορία συγκεκριμένων "κλειστών" προτύπων στο ελληνικό Δημόσιο σημαίνει ότι δεν εκπληρώνεται αυτή η υποχρέωση μέριμνας για περαιτέρω χρήση. Η υποχρέωση, όπου είναι δυνατόν, για ηλεκτρονική διάθεση, σημαίνει στοιχειώδεις υποδομές. Όσο αισιόδοξος κι αν ειναι κανείς για τη δημιουργία ολοένα καλύτερων κρατικών ιστοσελίδων, μία βόλτα σε οποιοδήποτε υποθηκοφυλακείο της χώρας μπορεί να τον πείσει ότι η διάταξη του άρθρου 2 μένει ανενεργής σε σημαντικό βαθμό. 

"Άρθρο 5 παρ. 1: Αιτήματα ως προς την χορήγηση εγγράφων για περαιτέρω χρήση υποβάλλονται εγγράφως ή σε ηλεκτρονική μορφή στην υπηρεσία, η οποία έχει εκδώσει ή έχει στην κατοχή της το έγγραφο. Οι φορείς του δημοσιου τομέα των άρθρων 3 και 4 αυτού του νόμου επεξεργάζονται, με ηλεκτρονικά μέσα όπου αυτό είναι δυνατό και ενδεδειγμένο, τα σχετικά αιτήματα και διαθέτουν το έγγραφο προς περαιτέρω χρήση στον αιτούντα, σύμφωνα με οσα οριζονται στις υπόλοιπες παραγράφους."

Μια διάταξη για την ηλεκτρονική διεκπεραίωση των σχετικών δικαιωμάτων του πολίτη, η οποία είναι εντελώς ανενεργής. Προϋποθέτει την δημιουργία ιστοσελίδων οι οποίες να υποστηρίζουν εφαρμογές ηλεκτρονικής επικοινωνίας πολίτη - υπηρεσίας. Απ' όσο γνωρίζω ελάχιστες τέτοιες υπηρεσίες υπάρχουν (λ.χ. η www.dpa.gr) αλλά δεν γνωρίζω καμία που να υποστηρίζει αιτήματα για περαιτέρω χρήση εγγράφων.

"Άρθρο 7 - Άδειες και λοιποί όροι για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών" 

Σε αυτό το άρθρο εκτίθεται η δυνατότητα της διοίκησης είτε να διαθέτει άνευ όρων την περαιτέρω χρήση, είτε να εκδίδουν άδειες, οι οποίες όμως μπορούν να έχουν και συγκεκριμένους περιορισμούς. Οι άδειες και οι όροι αυτοί πρέπει να εκδίδονται από τους αρμόδιους υπουργους και να μπορούν να διατεθούν σε ψηφιακή μορφή και με δνατότητα ηλεκτρονικής επεξεργασίας τους. Δεν το έχουμε δει ακόμη. Το ίδιο ισχύει και για το άρθρο 9 που επιβάλλει την ηλεκτρονική δημοσίευση των όρων και των πάγιων τελών για περαιτέρω χρήση εγγράφων. "Φωτεινή" εξαίρεση: το Εθνικό Τυπογραφείο, με την γνωστή σε όλους ιστοσελίδα, η πλήρης πρόσβαση στην οποία επιτρέπεται -και στους Νόμους!- επιτρέπεται μόνο σε συνδρομητές.

"Άρθρο 10 - Μέτρα διευκόλυνσης της αναζήτησης εγγράφων"

Με αυτό το άρθρο υποχρεούνται να διαθέτουν ηλεκτρονικά καταλόγους των εγγράφων προς περαιτέρω χρήση  και να δημιουργούν ιστοσελίδες για τον εντοπισμό των αποκεντρωμένων καταλόγων! Δηλαδή υπάρχει νομοθετική διάταξη που επιβάλλει σε κάθε φορέα του δημοσίου να δημιουργεί μηχανές αναζήτησης εγγράφων! Το απαύγασμα του ευχολογίου, φυσικά. Κι όμως, αυτή η διάταξη είναι νόμος που ισχύει εδώ και δύο χρόνια και στην Ελλάδα!

"Άρθρο 12 - Απαγόρευση αποκλειστικών ρυθμίσεων"

Κι όμως, το Εθνικό Τυπογραφείο δεν νομιμοποιείται να έχει αποκλειστικότητα για την διάθεση των ΦΕΚ στο κοινο! Με βάση το άρθρο 12, θα μπορούσε ένας ιδιώτης να δημιουργήσει μια ανταγωνιστική σελίδα, όπου να διαθέτει δωρεάν το σύνολο του περιεχομένου του Εθνικού Τυπογραφείου, εφόσον  βέβαια είναι και ο ίδιος συνδρομητής. Οι διατάξεις που τυχόν απαγορεύουν μια τέτοια επιχειρηματική δραστηριότητα ιδιωτών που ενδιαφέρονται να επαναχρησιμοποιήσουν δημόσια δεδομένα και να τα διαθέτουν δωρεάν στον πολίτη είναι αντίθετες στο κοινοτικό δίκαιο, αλλά και στο δίκαιο του ελεύθερου ανταγωνισμού, γεγονός που ιδρύει αρμοδιότητα της Επιτροπής Ανταγωνισμού για την τήρηση του άρθρου 12.

"Άρθρο 13 - Εξουσιοδοτικές διατάξεις"

Με αυτό το άρθρο, ο υπουργός Εσωτερικών και ο κατά περίπτωση αρμόδιος υπουργός εξουσιοδοτούνται να εκδώσουν αποφάσεις για την τεχνικά θέματα της περαιτέρω χρήσης πληροφοριών. Ακόμη τις αναμένουμε.

"Άρθρο 14 - Κώδικας πρόσβασης στα δημόσια έγγραφα"

Σύμφωνα με το άρθρο, εντός ενός έτους από την δημοσίευση του Ν.3448/2006 θα εκδιδόταν προεδρικό διάταγμα με τίτλο "Κώδικας πρόσβασης στα δημόσια έγγραφα", όπου θα συγκεντρώνονταν όλες οι ισχύουσες διατάξεις και θα γίνονταν και οι σχετικές τροποποιήσεις για να δημιουργηθεί ένας Freedom of Information Act ή ένα -ακόμη- προστάδιο του. Δυστυχώς, έχει περάσει  και δεύτερο έτος από τη δημοσίευση του Ν.3448/2006, αλλά ακόμη τίποτε.

Μήπως ήρθε η ώρα να ενεργοποιηθεί ουσιαστικά η Οδηγία;

Μία ακόμη πρόταση: χρειαζόμαστε έναν ανεξάρτητο φορέα, όπως o Information Commissioner (πρώην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, τώρα: προστασία ΚΑΙ διασφάλιση της πρόσβασης στα δημόσια δεδομένα !!!) της Αγγλίας, της Σκοτίας, της Γερμανίας,  της Ουγγαρίας, της Σλοβενίας (εκπληκτική ιστοσελίδα και ΟΛΑ και στα αγγλικά!) ή η Αρχή Πρόσβασης στα Δημόσια Έγγραφα (Γαλλία) που να διασφαλίζουν με αποτελεσμτικό και άμεσο τρόπο ότι η διαφάνεια και η πρόσβαση του πολίτη στα δημόσια δεδομένα θα τηρείται και στην πράξη.