Συνήγορος του Πολίτη: Επιδότηση για όλες τις αλλοδαπές μητέρες από τον Οργανισμό Κατοικίας

Η πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας ανέφερε ως προϋπόθεση επιδότησης την ελληνική ή ευρωπαϊκή ιθαγένεια των μητέρων που θα υπέβαλαν αίτηση. Με αυτό τον τρόπο αποκλείονταν οι μητέρες με ιθαγένεια εκτός ΕΕ, μολονότι η σχετική υπουργική απόφαση δεν είχε τέτοιο περιορισμό.

Ο Συνήγορος του Πολίτη επενέβη, όπως και η ΚΕΔΚΕ και ΓΣΕΕ και στη συνέχεια εκδόθηκε νέα πρόσκληση ενδιαφέροντος που δεν περιλαμβάνει αυτή τη διάκριση. Βλ. σχετικό δελτίο τύπου.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι μπορεί να περιμένει καθένας ότι θα δικαιωθεί από το Συνήγορο του Πολίτη, όταν μια γενική προκήρυξη τον εξαιρεί, βάσει κριτηρίων άνισης μεταχείρισης. Η πάγια τακτική του Συνηγόρου του Πολίτη είναι ότι πρώτα πρέπει να "καεί" ο πολίτης με έκδοση δυσμενούς ατομικής πράξης και μετά να ζητήσει την παρέμβαση του Συνηγόρου. Είναι ένα "φίλτρο" για να μπορεί ο Συνήγορος να περιορίζει το φόρτο εργασίας του, μολονότι αποτελεί τον πιο πολυάριθμα στελεχωμένο Ombudsman του πλανήτη.

Λίγες είναι οι φορές που ο Συνήγορος θα διαγνώσει το γενικότερο πρόβλημα που του τίθεται από τον πολίτη, θα το αντιληφθεί και θα το βάλει στις προτεραιότητές του, ώστε να επέμβει προληπτικά, ζητώντας να μεταβληθούν οι γενικοί όροι μιας προκήρυξης, μιας κανονιστικής πράξης, μιας πρόσκλησης ενδιαφέροντος όπως στην συγκεκριμένη περίπτωση. 

Θυμάμαι την περίπτωση μιας πολυμελούς οικογένειας ομογενών από την Αλβανία, όπου ένα παιδί τους ήθελε να πάρει μέρος σε διαγωνισμό μιας παραγωγικής σχολής. Υπήρχαν μόρια για τους πολύτεκνους, αλλά η σχολή ζητούσε πιστοποιητικό της ανώτατης συνομοσπονδίας πολυτέκνων, ότι ... η οικογένεια είναι πράγματι πολύτεκνη! Λες και δεν αρκούσε το πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης! Η απάντηση του Συνηγόρου του Πολίτη: "δεν μπορούμε να επέμβουμε στην προκήρυξη, ας κάνει τα χαρτιά της, ας απορριφθεί και στη συνέχεια να έρθει να προσφύγει: εμείς βάσει του νόμου επεμβαίνουμε μόνο σε ατομικές διοικητικές πράξεις".

Ανακριβές, φυσικά. Σύμφωνα με το άρθρο 3 του  Ν.3094/2003,  ο Συνήγορος του Πολίτη έχει αρμοδιότητα να επεμβαίνει όχι μόνο σε περιπτώσεις "ατομικών διοικητικών πράξεων". Ας δούμε τη διάταξη:

Ο Συνήγορος του Πολίτη ερευνά ατομικές διοικητικές πράξεις ή παραλείψεις ή υλικές ενέργειες οργάνων των δημοσίων υπηρεσιών που παραβιάζουν δικαιώματα ή προσβάλλουν νόμιμα συμφέροντα φυσικών ή νομικών προσώπων. Ιδίως ερευνά τις περιπτώσεις κατά τις οποίες όργανο δημόσιας υπηρεσίας ατομικό ή συλλογικό:

i) προσβάλλει, με πράξη ή παράλειψη, δικαίωμα ή συμφέρον προστατευόμενο από το Σύνταγμα και το νόμο 

=> Άρα η πράξη μπορεί να είναι: ατομική, κανονιστική, προκήρυξη, διακήρυξη, μισαλλόδοξη ανάρτηση στο Διαδίκτυο σε βάρος εθνότητας, γνωμοδότηση, οτιδήποτε συνιστά "πράξη η παράλειψη που προσβάλλει συνταγματικό/νόμιμο δικαίωμα - συμφέρον".

 ii) αρνείται να εκπληρώσει συγκεκριμένη υποχρέωση που επιβάλλεται από τελεσίδικη ή προσωρινά εκτελεστή δικαστική απόφαση, 

=>Προφανώς η άρνηση αυτή δεν θα αποτελεί μόνο "ατομική διοικητική πράξη", αλλά μια παράνομη διοικητική πράκτική: αν λ.χ. το Υπουργείο Αμύνης δημοσιοποιήσει προσωπικά δεδομένα πολιτών που απηλλάγησαν, παρά την (γενική) απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που το απαγορεύει, σαφώς θα πρόκειται για μια γενικευμένη πράξη που προσβάλλει δικαιώματα που προστατεύονται από το Σύνταγμα

iii) αρνείται να εκπληρώσει συγκεκριμένη υποχρέωση που επιβάλλεται από διάταξη νόμου ή από ατομική διοικητική πράξη, 

=>Αυτή η άρνηση εκπλήρωσης του νόμου και πάλι δεν θα είναι μόνο "ατομική διοικητική πράξη ή παράλειψη"! Και στην περίπτωση με τις μετανάστριες μητέρες προφανώς η πρόσκληση για εκδήλωση ενδιαφέροντος ήταν μια άρνηση εκπλήρωσης συγκεκριμένης γενικής υποχρέωσης που επιβάλλεται από νομοθετική διάταξη.

iv) ενεργεί ή παραλείπει νόμιμη οφειλόμενη ενέργεια, κατά παράβαση των αρχών της χρηστής διοίκησης και της διαφάνειας ή κατά κατάχρηση εξουσίας.

=>Αν ένας κρατικός οργανισμός λοιπόν "ενεργεί κατά κατάχρηση εξουσίας", ασκώντας αρμοδιότητες που δεν έχει (λ.χ. διενέργεια "Δημόσιας Διαβούλευσης"), ο Συνήγορος του Πολίτη έχει αρμοδιότητα επέμβασης ακόμη κι αν δεν υπάρχει ατομική διοικητική πράξη.

Αυτή η ερμηνευτική προσέγγιση γίνεται δεκτή κατά το δοκούν από τον Συνήγορο του Πολίτη: όταν κρίνει ότι αξίζει τον κόπο να ασκήσει την παρέμβασή του για να αλλάξει μια κανονιστική διοικητική πράξη, επεμβαίνει, ερμηνεύοντας το νόμο, όπως παραπάνω. Αν όμως κρίνει ότι δεν έχει ιδιαίτερο νόημα και δεν ανήκει στις "προτεραιότητες της Αρχής" να επέμβει, απαντάει στον πολίτη: "δεν υπάρχει δυσμενής ατομική διοικητική πράξη, άρα δεν είμαι αρμόδιος".

Πρόκειται για μια σαφέστατα άνιση  μεταχείριση των πολιτών και μια κακή ερμηνεία του νόμου. Φυσικά, οι απαντήσεις του Συνηγόρου δεν αποτελούν "εκτελεστές διοικητικές πράξεις" για να προσβληθούν δικαστικά και να μας πει η Δικαιοσύνη ποια ερμηνεία είναι η σωστή. Οπότε, το ίδιο το δίκαιο αναγνωρίζει στον Συνήγορο την δυνατότητα να ερμηνεύει τον ιδρυτικό του νόμο κατά το δοκούν. Και αυτό κάνει ο Συνήγορος: χωρίς γνωστά εκ των προτέρων κριτήρια, χωρίς συνοχή, σε επίπεδο case by case προσέγγισης, αποφασίζει πότε θα επέμβει σε γενικές πράξεις και πότε θα απορρίπτει με το πρόσχημα της αναρμοδιότητας.

Θυμάμαι ένα σχόλιο που μου είχε αφήσει κάποιος εδώ πριν δύο χρόνια: "Αν βάλεις κανένα δύσκολο στον Συνήγορο, θα το κάνει γαργάρα". Ακόμη δεν έχω συμφωνήσει, αλλά φοβάμαι ότι βρίσκομαι σε καλό δρόμο.

Για να προλάβω όμως την Ελένη Τροβά, υπενθυμίζω ότι είμαι απολύτως υπέρ του συγκεκριμένου θεσμού, αναγνωρίζοντας την αποτελεσματικότητά του και τη χρησιμότητά του σε ένα διοικητικό περιβάλλον όπως το ελληνικό και για αυτό άλλωστε δημοσιοποιώ τις απόψεις μου για το σοβαρότερο, κατά τη γνώμη μου, πρόβλημα που εμφανίζει στη λειτουργία του. Eπειδή θεωρώ ότι υπάρχει περιθώριο βελτίωσης στη λειτουργία του και επειδή ο Συνήγορος ακούει. Ήδη το ζήτημα με τις καθυστερήσεις στις απαντήσεις του Συνηγόρου έχει βελτιωθεί αισθητά. Ελπίζω ότι θα λυθεί με καποιες συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές και το ζήτημα του πότε θεωρεί ότι είναι τελικά αρμόδιος ο Συνήγορος επί γενικών πράξεων και πότε όχι.