Αθήνα, 16 Φεβρουαρίου 2009
Αξιότιμε κύριε Διευθυντά,
Στο φύλλο της 15/02/2009 δημοσιεύθηκε άρθρο της καθηγήτριας κ. Αλίκης Γιωτοπούλου – Μαραγκοπούλου υπό τον τίτλο «Ιδιώνυμο αδίκημα η κουκούλα», στο οποίο διατυπώνεται η άποψη ότι πρέπει να κατασταθεί «ιδιώνυμο αδίκημα η προσέλευση «κουκουλοφόρου» σε δημόσια συνάθροιση (διαδήλωση, πορεία κ.λπ.) πριν αυτός προλάβει να δημιουργήσει ταραχές και διαπράξει εγκλήματα».
Κινούμενη στην ίδια λογική (αν τραβήξουμε την αναλογία ως τα άκρα όριά της) με τους προληπτικούς πολέμους του Προέδρου Μπους και το προληπτικό Ολοκαύτωμα του Χίτλερ, πρόκειται για άποψη που προσβάλλει βέβαια τους πολίτες του λίκνου της δημοκρατίας, αλλά δεν θα σταθώ στην πολιτική κριτική. Θα μιλήσω για την νομική πλευρά του ζητήματος. Η θεσμοθέτηση ενός τέτοιου αδικήματος καταργεί ουσιαστικά βασικές αρχές της ελληνικής εννόμου τάξεως. Και εξηγούμαι:
Το άρθρο 7 § 1 του Συντάγματος της Ελλάδας ορίζει μεταξύ άλλων ότι: «Έγκλημα δεν υπάρχει ούτε ποινή επιβάλλεται χωρίς νόμο που να ισχύει πριν από την τέλεση τηςπράξης…».
Εξάλλου, το άρθρο 14 § 1 του Ποινικού Κώδικα ορίζει τα εξής: «Έγκλημα είναι πράξη άδικη και καταλογιστή στο δράστη της, η οποία τιμωρείται από το νόμο».
Όπως συνάγεται από τις ανωτέρω διατάξεις, προϋπόθεση του ποινικού κολασμού είναι η ύπαρξη «πράξης». Ως «πράξη» νοείται η αυτοκυβερνούμενη μυϊκή ενέργεια που επιφέρει στον εξωτερικό χώρο κάποια μεταβολή με κοινωνικό νόημα, παράγει δηλαδή ένα φυσικό κι ένα κοινωνικό αποτέλεσμα. Για να ενδιαφέρει, δηλαδή, μια πράξη στο πλαίσιο του ποινικού δικαίου (και κάθε δικαίου) θα πρέπει να έχει μια κοινωνική σημαντικότητα, ήτοι να κατευθύνεται προς ένα αντικειμενικά προβλέψιμο κοινωνικό αποτέλεσμα.
Με άλλα λόγια δεν στοιχειοθετεί ποινικώς αποδοκιμαστέα συμπεριφορά η παρέκκλιση από το κρατούν κοινωνικό φρόνημα, αλλά απαιτείται προσβολή συγκεκριμένων εννόμων αγαθών για να στοιχειοθετηθεί έγκλημα. Έτσι, το ελληνικό ποινικό δίκαιο δεν προστατεύει τις εκάστοτε κρατούσες κοινωνικοηθικές φρονηματικές αξίες αλλά τα έννομα αγαθά. Υπ’ αυτήν την έννοια, το ποινικό μας δίκαιο είναι δίκαιο της πράξεως και όχι φρονηματικό. Στο επίκεντρο του ποινικού δικαίου βρίσκεται η πράξη που τελέστηκε από το δράστη, το εξωτερικό δηλαδή αποτέλεσμα της προσβολής εννόμου αγαθού.
Η βασική αυτή αρχή του ποινικού μας δικαίου (ότι τιμωρούνται οι πράξεις και όχι τα φρονήματα) καθίσταται εξαιρετικά κρίσιμη εν προκειμένω, καθώς η τυχόν θέσπιση του προτεινόμενου ιδιώνυμου αδικήματος στρέφεται σαφώς κατά ομάδων πολιτών με συγκεκριμένης απόχρωσης πολιτικές θέσεις και πεποιθήσεις. Θα πρόκειται δηλαδή για ένα ιδιώνυμο πολιτικό έγκλημα και η Ιστορία μας έχει διδάξει σε τι επικίνδυνες ατραπούς οδηγεί η θέσπιση ιδιωνύμων πολιτικών αδικημάτων. Δείτε πως εξελίχθηκε το ιδιώνυμο του Ελευθερίου Βενιζέλου: Μακρόνησος, Γυάρος, Μπελογιάννης, ΕΑΤ-ΕΣΑ.
Η ουσιαστική δημοκρατία (η καθημερινή βίωση της δημοκρατίας ως πράξης και συνείδησης) κινδυνεύει πολύ λιγότερο από τους οιονεί εχθρούς της και πολύ περισσότερο από τους αυτόκλητους ταγούς και προστάτες της, οι οποίοι ξεκινώντας τις προγραφές και με το σπαθί του ποινικού νόμου ανά χείρας κλωσάνε υπομονετικά ώσπου να εκκολαφθεί το αυγό του φιδιού.
Με τιμή,
Χρήστος Γραμματίδης
Δικηγόρος Αθηνών
Η απάντηση της κ. Μαραγκοπούλου δημοσιεύθηκε στις 12.3.2009 στην στήλη αλληλογραφίας της εφημερίδας. Μπορείτε να την διαβάσετε εδώ. Η επιστολογράφος υπεραμύνεται της θέσης της ότι η προτεινόμενη διάταξη αναφέρεται σε "πράξη" και όχι στο πολιτικό φρόνημα. "Εξάλλου, δεν γνωρίζουμε ποιο φόνημα μπορεί να διαπνέει τους κουκουλοφόρους", ομολογεί.
Η ανταπάντηση του κ. Γραμματίδη δεν δημοσιεύθηκε ποτέ στην στήλη αλληλογραφίας της εφημερίδας:
Αθήνα, 20 Μαρτίου 2009
Κύριε Διευθυντά,
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα σας η απάντηση της κας Αλίκης Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου στην επιστολή μου σχετικά με την πρότασή της περί θέσπισης «του ιδιωνύμου αδικήματος του κουκουλοφόρου». Μερικές διευκρινίσεις:
- Η αναφορά μου στο άρθρο 7 § 1 του Συντάγματος δεν ενείχε την έννοια της ένστασης περί πιθανής αναδρομικότητας της προτεινόμενης διάταξης. Απλά επειδή ο συνακτικός νομοθέτης ομιλεί περί «στοιχείων της πράξεως» ήθελα να υπερτονίσω την ανάγκη να υφίσταται πράξη προκειμένου να δικαιούται να επέμβει ο ποινικός νομοθέτης.
- Δυστυχώς, η κυρία καθηγήτρια εκτρέπεται στην αποκοπή μιας φράσης της επιστολής μου (περί φρονημάτων) και στρεψοδικεί με τρόπο που δεν τιμά το επιστημονικό της κύρος. Το προφανές (εάν όχι προφανές, απολογούμαι) νόημα του επιχειρήματός μου είναι ότι στο όνομα της συμβολικής λειτουργίας του δικαίου (διότι προφανώς περί συμβολισμού πολιτικής στόχευσης πρόκειται) η κυρία καθηγήτρια μας ζητά να κονιορτοποιήσουμε τις αρχές της αναλογικότητας και επιείκιας ποινικοποιώντας συμπεριφορές που δεν δικαιούνται τον χαρακτηρισμό του αξιοποίνου.
- Η τιμωρία κάποιου επειδή φοράει κουκούλα και επειδή υποθέτουμε ότι θα διαπράξει και αδικήματα είναι ακριβώς δίκη προθέσεων, είναι κυνήγι μαγισσών και άρα προφανώς παραβιάζει τον χαρακτήρα του δικαίου μας ως δικαίου της πράξεως, υπό την πρόδηλη έννοια ότι δεν αρκεί οποιαδήποτε πράξη για να σχηματιστεί αντικειμενική υπόσταση εγκλήματος αλλά απαιτείται πράξη ποινικώς ενδιαφέρουσα. Και ποινικώς ενδιαφέρουσα είναι μόνον η πράξη που προσβάλλει κάποιο έννομο αγαθό. Αδυνατώ να συλλάβω το έννομο αγαθό που προσβάλλεται με το να φοράει κάποιος κουκούλα.
Η κυρία καθηγήτρια γνωρίζει φαντάζομαι ότι οι κατακτήσεις της ποινικής επιστήμης, και δη η κοινωνιολογική διάσταση που της προσέδωσε ο Liszt και η ανθρωπιστική που της προσέδωσε ο Gramatica, δεν μπορεί να απεμπολούνται ελαφρά τη καρδία εν ονόματι της συγκυρίας που έτυχε να αφυπνίσει κάποια μικροαστικά συντηρητικά αντανακλαστικά.
Με εκτίμηση,
Χρήστος Γραμματίδης,
Δικηγόρος Αθηνών
_______________________________
Η γνώμη μου είναι ότι, πράγματι, η απόκρυψη των χαρακτηριστικών του προσώπου δεν μπορεί να συνιστά ποινικό αδίκημα εντός των πλαισίων του δόγματος του ποινικού δικαίου, άρα η σχετική διάταξη θα είναι αντίθετη στο άρθρο 7 του Συντάγματος , όπως αυτό φορτίζεται από την διαχρονική και τρέχουσα ερμηνευτική συμφωνία του όρου "πράξη".
Ο σκοπός που επιδιώκεται με την συγκεκριμένη διάταξη, δηλαδή η ταυτοποίηση προσώπων, μπορεί να επιτευχθεί με πρόσκληση εκ μέρους των αστυνομικών οργάνων για επίδειξη του δελτίου ταυτότητας και, τότε, εάν ο ελεγχόμενος παραλείπει να συμμορφωθεί ακολουθούνται οι ισχύουσες διατάξεις.
Έτσι, μία πρώην πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και εκπρόσωπος ενός από τα παλαιότερα ιδρύματα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, εργάζεται κατ' αποτέλεσμα για την επιβολή πρόσθετων απαγορεύσεων και περιορισμών στην ελευθερία. Αυτό ξαφνιάζει ιδιαίτερα, λόγω του ότι η κ. Μαραγκοπούλου έχει πράγματι αφιερώσει τη ζωή της στην προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, έχοντας δώσει πολλούς αγώνες στον τομέα αυτόν, από διάφορες θέσεις και με κοφτερό λόγο.
Ενδεχομένως θα πρέπει όμως να τονίζεται το γεγονός ότι η εν λόγω διάταξη αποτελεί έμπνευση της συγκεκριμένης καθηγήτριας και γι' αυτό εισηγούμαι, κάνοντας νομικό χιούμορ, ο σχετικός νόμος να ονομαστεί "lex Marangopoula" (="νόμος Μαραγκοπούλου", στα λατινικά), όπως προσφυώς έχει χαρακτηρισθεί από έναν έγκριτο νομικό σε ιδιωτική συζήτηση. Δεν νομίζω να έχει αντίρρηση η κ. καθηγήτρια, η οποία πρέπει να είναι εξαιρετικά υπερήφανη που ο νομοθέτης φέρεται ότι θα υιοθετήσει την πρότασή της.
21 σχόλια:
αντιγράφω συνυπογράφοντας από το lex and the city:
25.3.09
Η κουκούλα
http://lexandcity.blogspot.com/2009/03/blog-post_25.html
Δεν είμαι ειδικός στα του Ποινικού δικαίου, αν και πάντοτε μου άρεσε αυτός ο κλάδος δικαίου, όποτε ίσως οι σκέψεις μου σχετικά με το ιδιώνυμο της κουκούλας να φαίνονται απλοϊκές. Προσωπικά δεν μου φαίνεται παράλογο να επιβάλλονται αυστηρότερες ποινές σε όσους συλλαμβάνονται να φθείρουν ξένη ιδιοκτησία ή να προκαλούν σωματική βλάβη φορώντας κουκούλα. Νομίζω ότι, ανεξαρτήτως της επικαιρότητας, η διάπραξη αυτών των αδικημάτων με κουκούλα, ή γενικώς με καλυμμένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους, ενέχει ιδιαίτερη απαξία, προκαλεί το κοινό περί δικαίου αίσθημα και δικαιολογεί την αυστηρότερη ποινή. Για όσους παρατηρούν ότι θα δημιουργηθεί πρόβλημα, διότι μπορεί να συλλαμβάνονται και άτομα που θα βρίσκονται κοντά στα επεισόδια και θα καλύπτουν το πρόσωπό τους για να προστατευθούν από τα καπνογόνα, η απάντηση είναι ότι υπάρχουν δικαστήρια για να διακρίνουν την ήρα από το στάχυ. Δεν μπορείς να θεωρείς εξ αρχής τον ποινικό δικαστή ως ηλίθιο…
Αυτό που με ενοχλεί προσωπικά είναι η επανάληψη για πολλοστή φορά του μοτίβου : το κράτος ποινικοποιεί συμπεριφορές ευκαιριακά, υπό το βάρος της πολιτικής επικαιρότητας και της κοινωνικής πίεσης. Το παρελθόν έχει τόσες πολλές φορές δείξει ότι η χάραξη αντιεγκληματικής πολιτικής υπό το βάρος των γεγονότων οδηγεί σε λάθος λύσεις. Διότι, εν προκειμένω, δεν χρειάζεται και πολύ μυαλό για να καταλάβει κανείς ότι, για να επιβάλλεις την ποινή, πρέπει πρώτα να συλλάβεις. Τα υπόλοιπα είναι για λαϊκή κατανάλωση. Επίσης, η μετατροπή του αδικήματος από πλημμέλημα σε κακούργημα είναι και αυτή υπερβολική και αδικαιολόγητη. Η λογική είναι αναμφισβήτητα, «αφήστε τον κόσμο να φανταστεί ότι ο κουκουλοφόρος που έσπασε τις βιτρίνες στη Σκουφά, θα πάει μέσα ισόβια, για να ηρεμήσουν τα πνεύματα».
Βέβαια, με αφορμή αυτήν την ιστορία παρατηρούμε για ακόμα μια φορά τη γελοιότητα πολιτικών αρχηγών, σαν τον Τσίπρα, ο οποίος δήλωσε ότι επί της ουσίας αυτά τα μέτρα στρέφονται εναντίον του κάθε πολίτη που θα διαμαρτυρηθεί απέναντι στην εξουσία ή την αστυνομική αυθαιρεσία. Συγγνώμη, αλλά το μέτρο δεν προβλέπεται γι΄αυτόν που διαδηλώνει αλλά γι΄αυτόν που τα σπάει. Και τελικά τι προτείνει εκείνος; Πολύ θα ήθελα κάποια μέρα να ήταν στην Κυβέρνηση, για να έβλεπα τι θα έκανε, όταν επιτέλους θα έπρεπε να λάβει αποφάσεις αντί να προβαίνει σε εξυπνακίστικα σχόλια.
περα απο ολα αυτά στο κειμενο της κ. Μαραγκοπουλου στην''Κ ''δ
''Υπενθυμίζουμε ότι, κατά την ψυχολογία του όχλου, και λίγοι επιθετικοί και βίαιοι ταραχοποιοί μπορούν να ξεσηκώσουν πολυάριθμη ομάδα.
Επιπλέον, η σύγχρονη εγκληματολογία ρίχνει το βάρος στην πρόληψη (και όχι στην καταστολή), πράγμα στο οποίο το προτεινόμενο άρθρο στοχεύει.''
και επ' αυτου εχω να παρατηρησω οτι
α) εννοιατης Ψυχολογιας του οχλου εσισηχθη επο εναν Ψευδοεπιστημονα και προσδρομο του φασισμου τον Γουσταυο Λεμπον ..
Αλλά και ο ορος ''Οχλος''οταν αναφερεται σε διαδηλωτες εινι ενδεικτικός καποιων στερεοτυπων και ρπκαταλήψεων για τους διαδηλωτες ..Η δεν ειναι ετσι;
ιαβασα το εξής
β)Ομως το δευτερο μερος του αποσπασματος Με τρομάζει πραγματικά
Πραγματι ''η σύγχρονη εγκληματολογία ρίχνει το βάρος στην πρόληψη και οχι στην καταστολή''
αλλά το να μεταφραζεται αυτό απο την κ. Μαραγκοπουλου σε ''προληπτική Καταστολή'' δηλαδή σε ποινές στους φορωντες κουκουλα και αυτό να ονομαζεται ..πΡΟΛΗΨΗ '' Ε
Αυτό πια κι αν ειναι Τρομακτικό απο αποψη Λογικής ..
Νομίζω οτι θα τρομαζε και ο ιδιος ο Οργουελ ..Δεν θα πίστευε στα ματια του
Πολύ ωραίος ο διάλογος.
Ευχαριστούμε που τον είδαμε.
Εγώ είχα διαβάσει μόνο το πρώτο άρθρο της κ.Μαραγκοπούλου.
Να προσθέσω, ότι η "απόκρυψη των χαρακτηριστικών" δεν είναι απαραίτητο να προοιωνίζεις παραβατική συμπεριφορά.
Μάλλον οι περισσότεροι θέλουν να ξεχνάνε ότι υπήρχαν όχι πολύ μακρυά εποχές που καταγραφόντουσαν οι παρόντες σε διαδηλώσεις (σε όσους δεν, ας θυμηθούν τη διακωμώδηση του φαινομένου στο "Η κόρη μου η σοσιαλίστρια" όπου ο "τσάτσος" της ιδιοκτησίας του εργοστασίου κρατούσε σημειώσεις για το ποιος από το προσωπικό ήταν παρόντας στη διαδήλωση).
Δεν είμαι νομικός οπότε δεν έχω να κάνω σχόλια επί του θέματος. Απλά είπα να καταθέσω το θαυμασμό μου για την όλη δουλειά που κάνεις στο blog, το οποίο ανακάλυψα πριν λίγους μήνες. Διασώζεις το κύρος του κλάδου, που ξεφτιλίζεται από κάτι Κούγιες, Μαραγκοπούλου κτλ...
:)
Δυστυχώς ο κύριος Γραμματίδης στην πρώτη του επιστολή είναι άστοχος- δεν καταφέρνει να συνδέσει την πρόταση της κυρίας Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου με την ποινικοποίηση του φρονήματος. Και καλά του λέει κι αυτή οτι δεν μιλάει για φρόνημα, αλλά για πράξη- το να φοράς κουκούλα είναι όντως πράξη. Η κυρία αυτή λέει κάτι πολύ συγκεκριμμένο, που ο κύριος Γραμματίδης το παραβλέπει τελείως, κι ασχολείται με αφηρημένες έννοιες, που κανείς δεν έθιξε. Λέει εκείνη οτι "οι κουκουλοφόροι κάνουν επεισόδια και για να τους αποτρέψουμε πρέπει να ποινικοποιήσουμε την απόκρυψη των χαρακτηριστικών του προσώπου σε δημόσιες συναθροίσεις".
Δεν είναι δυνατόν όμως να ποινικοποιούμε μια συμπεριφορά επειδή μπορεί να οδηγήσει σε παραβατικότητα. Έτσι δημιουργούμε παραβατικότητα. Άσε το άλλο: η λογική της κυρίας Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου είναι οτι "όποιος φοράει κουκούλα, το κάνει για να δημιουργήσει επεισόδια". Επικαλείται δηλαδή την κονή λογική, οτι, "αν δεν ήθελες να κάνεις επεισόδια, τότε γιατί φοράς κουκούλα;", μ' άλλα λόγια το γνωστό "αν δεν είσαι ένοχος, δεν έχεις τίποτα να φοβηθείς". Μα αυτή είναι η λογική της καταστρατήγησης του τεκμήριου της αθωότητας! Ένας πολίτης που συλλαμβάνεται να φοράει κουκούλα σε μια δημόσια συνάθροιση, καλείται ν' αποδείξει οτι δεν είναι γάιδαρος. Αυτό είναι το ξεπάτωμα της δικαιοσύνης και της έννομης τάξης: η κατάργηση του θεμέλιού της, οτι ο πολίτης δεν είναι κατ' εξοχήν παράνομος, άδικος και παραβάτης, αλλά τέτοιος μόνο κατ' εξαίρεση.
Και κάτι άλλο. Το οτι η απόκρυψη του προσώπου έχει άμεσο αποτέλεσμα την πρόκληση επεισοδίων δεν είναι καθόλου αυτονόητο, ούτε αυταπόδεικτο. Συχνά στις διαδηλώσεις ενός συγκεκριμμένου χώρου, προσέρχονται πολίτες με αλλοιωμένα ή καλυμένα πρόσωπα που όμως δεν δημιουργούν επεισόδια: οι διαδηλωτές που φοράνε μάσκες πολιτικών ή που επιδίδονται σε "θέατρο δρόμου" και λοιπά. Εμένα ποιός με διαβεβαιώνει οτι δεν θ' αρχίσουν να συλλαμβάνονται αυτοί, και να καταδικάζονται, με "υπερβάλλοντα ζήλο"; Κανείς- θα γίνει αυτό, και άλλα πολλά. Όπως έλεγε και κάποιος "το κράτος θέλει ν' απαγορέψει το φούτερ".
Τί θα πει δηλαδή "γιατί φοράς κουκούλα;" Κρυώνουν τ' αυτιά μου! Δηλαδή, μετά θα ποινικοποιήσουμε και τις τσάντες που κουβαλάνε οι διαδηλωτές γιατί μπορεί μέσα να έχουμε μολότωφ, θα ποινικοποιήσουμε και τις αρβύλες και τις μπλούζες των πανκ συγκροτημάτων επειδή τα φοράνε οι πανκς που ("όλοι ξέρουμε οτι") κάνουν επεισόδια, και πάει λέγοντας. Στο τέλος θα ποινικοποιήσουμε και τις διαδηλώσεις τις ίδιες, αφού προκαλούνται επεισόδια. Και δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία οτι αυτός είναι ο απώτερος σκοπός- τουλάχιστον του νομοθέτη, αν όχι της κυρίας Μαραγκοπούλου.
Σόρυ για το σεντόνι. Έχεις κάμει την προίκα σου εσύ... :)
Θα μου επιτρέψετε, σεις και ο κ. Γραμματίδης, να διαφωνήσω σχετικά με την πορεία των συλλογισμών σας (για να συμφωνήσω τελικά ως προς την κατάληξη).
Στην πρόταση Μαραγκοπούλου, προσάπτετε τη μομφή ότι ποινικοποιεί προθέσεις ή φρονήματα και όχι πράξεις. Σ' αυτό μάλλον σας παρέσυρε η επιχειρηματολογία της, που κάνει λόγο για τις πράξεις στις οποίες "κατά κανόνα προτίθενται" να προβούν οι κουκουλοφόροι. Η μνεία αυτή όμως αφορά τα παραγωγικά αίτια της σύλληψης της ιδέας, όχι το περιεχόμενο της διάταξης.
Όπως λοιπόν σωστά απαντά η ίδια η Μαραγκοπούλου, με την πρότασή της δεν ποινικοποιούνται εκείνες οι προθέσεις ή τα γενεσιουργά αυτών φρονήματα, αλλ' αυτή καθ' εαυτήν η κουκουλοφορία, η οποία πληροί και με το παραπάνω τον ορισμό της "αυτοκυβερνούμενης μυικής ενέργειας" (περιττεύει να περιγράψω το πώς και γιατί), δηλαδή αποτελεί πράξη - ή μήπως όχι;
Το έννομο αγαθό που επιδιώκει να προστατεύσει η πρόταση αυτή, δεν είναι η ζωή, η περιουσία ή η κοινωνική ειρήνη που "κατά κανόνα προτίθενται" να πλήξουν οι κουκουλοφόροι, αλλά κάποιο άλλο, και ειδικότερα η ορατότητα όλων ημών, ιδίως δε των δημοσία συναθροιζομένων, απέναντι στο κράτος.
Όπως, δηλαδή, τα αυτοκίνητα υποχρεούνται να φέρουν πινακίδες κυκλοφορίας προς εξατομίκευση και ανεξάρτητα από τυχόν εμπλοκή τους σε τροχαία, χωρίς αυτό να συνιστά ποινικοποίηση προθέσεων ή πιθανοτήτων.
Δεν ενοχλεί το τί θες να κάνεις κρυπτόμενος, αλλά το ότι αποστερείς το κράτος από τη δυνατότητα να σε βλέπει και να σε εξατομικεύει ανά πάσα στιγμή, προξενώντας του ανασφάλεια.
Αλλού, λοιπόν ας αναζητηθεί το πρόβλημα της διάταξης (θυμίζω ότι μιλάμε για τη λεξ μαραγκοπούλα και όχι για τη λεξ δένδια!): όχι στη δήθεν έλλειψη πράξης (ή στην αοριστία, όπως γράφτηκε αλλού), αλλά στο κατά πόσον είναι συνταγματική η ποινικά κατοχυρούμενη αξίωση του κράτους να μη μπορούμε να του κρυβόμαστε.
Σπεύδω να δηλώσω ότι εμένα αυτή η αξίωση μου φαίνεται αντισυνταγματική. Ωστόσο, δεν θα ήθελα να σας προκαταλάβω, αρκούμαι δε στο να προτείνω αυτή τη νέα βάση συζήτησης, η οποία, εκτός από ορθότερη, μου φαίνεται και πιο ενδιαφέρουσα.
Με την ίδια λογική όμως και η επαναφορά του εγκλήματος της περιύβρισης της αρχής δεν στοχεύει σε πολιτικό φρόνημα. Όπερ άτοπον.
Χαίρομαι για το άνοιγμα του διαλόγου. Προσωπικά έχω πάμπολλες πολιτικές ενστάσεις αλλά ας μείνουμε στα νομικά.
1. Εάν ο ποινικός δικαστής δεν είναι ηλίθιος (όπως πολύ σωστά παρατήρησε το Παρατηρητήριο), τότε γιατί έβγαλε αντισυνταγματική την περιύβριση αρχής????
2. Εάν πίσω από την πρόταση της εριτίμου κυρίας Μαραγκοπούλου υπάρχει η πρόθεση να ποινικοποιείται το να κρύβεις το πρόσωπό σου, τότε θα συλληφθούν όλοι όσοι φορούν αυτά τα ακαλαίσθητα γυαλιά-μάσκες που φτάνουν ως το σαγόνι.
3. Γενικότερη απορία: Ο τζάμπα μάγκας κος Δένδιας που με τόση έπαρση μας είπε ότι θα ελέγξει πειθαρχικά τον ανακριτή της υπόθεσης Παυλίδη, γιατί δεν ελέγχει και τους σύνεδρους δικαστές του αναρχικού Γιώργου Βούτση, που δίκασαν τον άνθρωπο με ενόρκους τρεις υπαλλήλους της Εθνικής Τράπεζας που αυτός λήστεψε????? Έλεος!!!!!!!
Χρήστος Γραμματίδης
1. Την περιύβριση αρχής (η οποία, για ν' απαντήσω και στον οικοδεσπότη μας, αναμφίβολα "στοχεύει σε πολιτικό φρόνημα" οπότε δεν αντιλαμβάνομαι το "άτοπον"), την κατήργησε ο νομοθέτης. Δεν θυμάμαι να είχε προηγηθεί νομολογία περί αντισυνταγματικότητός της, ας μας τη θυμίσει όποιος την επικαλείται.
2. Η ποινικοποίηση της απόκρυψης προσώπου δεν βρίσκεται "πίσω από την πρόταση Μαραγκοπούλου", αλλ' είναι ακριβώς αυτή καθεαυτήν αναντάμ παπαντάμ η ίδια η πρόταση, για όποιον έχει διαβάσει το πλήρες κείμενό της και όχι τα πασαλείμματα των εφημερίδων. Την όντως αντισυνταγματική και επικίνδυνη αυτή πρόταση θα αποκρούαμε λυσιτελέστερα, αν εστιάζαμε στο ακριβές περιεχόμενό της και όχι σε ασυναφείς αναλύσεις περί δήθεν απουσίας "αυτοκυβερνούμενης μυικής ενέργειας".
3. Πράγματι θα άξιζε πειθαρχικό στους δικαστές που νομιμοποίησαν το ορκωτό τραπεζοδικείο. Αντίθετα, ο καημένος ο ανακριτής Παυλίδη δεν νομίζω να κινήθηκε αυτοβούλως: απλώς εφάρμοσε την πολλαπλώς καταγεγραμμένη και τουλάχιστον περίεργη ερμηνευτική εκδοχή Σανιδά/Κονταξή/Καρούτσου, βάσει της οποίας η τακτική δικαιοσύνη στέλνει τη δικογραφία στη Βουλή μόνον αφού βεβαιωθεί ότι συντρέχει ευθύνη υπουργού!
@thrassos
Πρέπει να αποφασίσετε τελικά αν σας ενδιαφέρει το γεγονός ότι η πρόταση Μαραγκοπούλου στοχεύει στην ποινικοποίηση φρονημάτων ή όχι. Λέτε πως όχι, σας φέρνω το παράδειγμα της περιύβρισης, λέτε ότι συμφωνείτε.
Ο Γραμματίδης επιχειρεί να θεμελιώσει την αποβολή της προτεινόμενης διάταξης από την έννομη τάξη, λόγω της ασυνέχειάς της προς την ίδια τη δομή του ποινικού συστήματος. Γι' αυτό εκκινεί από την πιο κεντρική έννοια του ποινικού δικαίου, την "πράξη". Όπως πολύ σωστά επισημαίνει, "πράξη" κατά την κρατούσα άποψη σε θεωρία, νομολογία κλπ έχουμε υπάρχουν ορισμένα στοιχεία και κυρίως όταν τα αποτελέσματα επέρχονται σε τρίτους, διότι αυτή είναι η στόχευση του νομοθέτη: αλλιώς θα τιμωρούσε και τον αυτοτραυματισμό ή την απόπειρα αυτοκτονίας κλπ.
Ο Γραμματίδης δεν περιορίζεται δηλαδή σε κανονιστικούς αφορισμούς του στυλ "είναι αντισυνταγματικό", αλλά προετοιμάζει την τοποθέτησή του αναζητώντας τη σχετική θεμελίωση στην ίδια τη ρίζα του ποινικού δόγματος. Αυτή είναι η ουσία της ανάλυσής του από νομικής απόψεως και συνδέεται άμεσα με την τελολογία, η οποία δεν μπορεί παρά να είναι πολιτική: ο βαθύτατος συντηρητισμός του φοβικού πολίτη πο συμβολοποιεί την "απειλή" και απαγορεύει τελικά το σύμβολο και όχι την ίδια την πράξη.
Η ποινικοποίηση της κουκούλας αποτελεί το απαύγασμα του ακραίου νομικού συντηρητισμού, ένα "προσέχουμε για να έχουμε" που αγγίζει τα όρια της μεταφυσικής των συμβόλων και αποθεώνει την φοβία. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρώτος που μίλησε για ιδιώνυμο της κουκούλας στην Βουλή είναι ο Καρατζαφέρης.
Οι παρατηρήσεις αυτές όμως, όσο κι αν φλερτάρουν με την πολιτική κριτική, στον πυρήνα τους παραμένουν ουσιωδώς νομικές: για μία ακόμη φορά αποδεικνύεται ότι ένας βασικός κανόνας της ορθής νομοθέτησης δεν μπορεί να είναι η εργαλειακή αντιμετώπιση της νομοθεσίας με τις ευκαιριακές υπεραπλουστεύσεις τύπου "πονάει κεφάλι - κόψε κεφάλι".
Η ποινικοποίηση της κουκούλας αποτελεί ένα χονδροειδές μέτρο, του επιπέδου της ποινικοποίησης των ηλεκτρονικών παιχνιδιών "επειδή χάθηκαν περιουσίες στα φρουτάκια", της επωνυμοποίησης των καρτοκινητών τηλεφώνων "επειδή έτσι θα πιάναμε τον Παλαιοκώστα", της αφαίρεσης αρμοδιοτήτων από την Αρχή Προσωπικών Δεδομένων "γιατί έτσι λειτουργούν καλύτερα οι εισαγγελίες", του βασικού μετόχου "γιατί οι ιδιοκτήτες μέσων ενημέρωσης δεν πρέπει να παίρνουν δημόσια έργα" και πάει λέγοντας. Η αποσύνδεση της αποτελεσματικότητας από την αναλογικότητα είναι η πιο κλασική παρέκβαση από τις αρχές της ορθής νομοθέτησης κι αυτό πρώτη έπρεπε να το είχε παρατηρήσει η κ. Μαραγκοπούλου, η οποία επί χρόνια παρακολουθεί τη σχετική νομοθεσία και από τη θέση της Προέδρου της ΕΕΔΑ ήταν επίσημος σύμβουλος της πολιτείας σε θέματα ανθρώπινων δικαιωμάτων, στο πεδίο της ορθής νομοθέτησης.
Οι επιστολές Γραμματίδη φωτίζουν αυτές τις πτυχές, τις οποίες περιφρονεί η κ. Μαραγκοπούλου, απαντώντας μόνο σε μία υποπαράγραφο των παρατηρήσεων που έχουν τεθεί και με διάθεση "κλεισίματος" της συζήτησης και όχι ανοίγματος του διαλόγου.
Ελπίζω η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ να δώσει βήμα για τη συνέχιση αυτού του διαλόγου για την εργαλειακή χρήση της νομοθεσίας, ιδίως τώρα που επίκειται η ενσωμάτωση της οδηγίας για την υποχρεωτική διατήρηση των προσωπικών δεδομένων για σκοπούς καταπολέμησης του εγκλήματος, άλλου ενός μέτρου με πολύ χαλαρή σχέση ανάμεσα σε αποτελεσματικότητα και αναλογικότητα.
Όπως πολύ σωστά επισημαίνει, "πράξη" κατά την κρατούσα άποψη σε θεωρία, νομολογία κλπ έχουμε υπάρχουν ορισμένα στοιχεία και κυρίως όταν τα αποτελέσματα επέρχονται σε τρίτους, διότι αυτή είναι η στόχευση του νομοθέτη: αλλιώς θα τιμωρούσε και τον αυτοτραυματισμό ή την απόπειρα αυτοκτονίας κλπ.
Λίγο εκτός θέματος, αλλά κοίτα να δεις, δεν μπορείτε να το κάνετε αυτό οι νομικοί, να δίνετε στις λέξεις άλλο νόημα από αυτό που έχουν για όλο τον κόσμο.
Έτσι εμποδίζετε τον πολίτη να καταλάβει τον νόμο, είναι σαν να του στήνετε παγίδα. Η πράξη πρέπει να είναι πράξη, είτε έχει αποτελέσματα σε τρίτους είτε όχι, αν θέλετε να σημαίνει κάτι άλλο, πείτε την κάπως αλλοιώς, ας πούμε "ποινική πράξη" ή ξέρω 'γω.
Σόρρυ, το λέω αυτό γιατί όντως πείστηκα από την εξήγηση της Μαραγκοπούλου και προφανώς λανθασμένα. Δεν μπορεί να μιλάτε και να καταλαβαινόσαστε οι νομικοί μόνο μεταξύ σας, όταν μιλάτε για πράγματα που αφορούν την κοινή μας ζωή.
Το ιδιο λεμε κι αν το καλοσκεφτεις αν δεν περιοριζαμε εμεις οι νομικοι την εκταση του ορου ακριβως σε αυτο που λες "κοινη μας ζωη", τοτε το κρατος θα ερχοταν να ονομασει πραξη μεχρι και τις πυτζαμες που φοραμε.
Δεν είναι δα και τόσο δύσκολο "να αποφασίσω τελικά αν με ενδιαφέρει το γεγονός ότι η πρόταση Μαραγκοπούλου στοχεύει στην ποινικοποίηση φρονημάτων ή όχι": η πρόταση αποσκοπεί μεν στη δίωξη φρονημάτων, και κατά τούτο είναι κατακριτέα, πλην όμως δεν το πράττει ποινικοποιώντας κατ' ευθείαν κάποιο φρόνημα ("μη πράξη"), παρά μόνον εμμέσως, επιλέγοντας ακριβώς τις κατάλληλες πράξεις, οπότε δεν έχει νόημα να επικρίνεται ως ποινικοποίηση "μη πράξεων".
Αντίστοιχα, σε μιάν αντιμουσουλμανική δικτατορία θα μιλούσαμε για έλλειψη "αυτοκυβερνούμενης μυικής ενέργειας" (που λέει και ο κ. Γραμματίδης) αν διωκόταν απ' ευθείας το να πιστεύεις στο ισλάμ, όχι όμως αν διωκόταν απλώς η αποχή από την κατανάλωση χοιρινού κρέατος. Σε αμφότερες τις (εξ ίσου αποτρόπαιες) περιπτώσεις θα είχαμε δίωξη πεποιθήσεων, απλώς θα διέφεραν τα κατάλληλα νομικά εργαλεία για την ανάλυση των διατάξεων.
Η κουκουλοφορία, σαν τέτοια, είναι και παραείναι "πράξη". Δεν αποτελεί προϋπόθεση της πράξης το να "επέρχονται τα αποτελέσματα σε τρίτους": σε κανέναν τρίτο δεν επιφέρει άμεσο αποτέλεσμα η παράνομη οπλοφορία ή η κίνηση αυτοκινήτου χωρίς πινακίδες (επιφέρει απλή διακινδύνευση).
Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι αν έχουμε πράξη, αλλά μήπως τυχόν η πράξη που έχουμε εμπίπτει στην ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας και μήπως τυχόν ο συγκεκριμένος περιορισμός της ελευθερίας αυτής κρίνεται αναιτιολόγητος ή δυσανάλογος.
Εδώ λοιπόν τίθεται το ζήτημα της αντισυνταγματικότητας, το οποίο κάθε άλλο παρά "κανονιστικό αφορισμό" αποτελεί. Δικαιούται το κράτος ν' αξιώνει από τους ανθρώπους διηνεκή ορατότητα, διακριτότητα και εξατομίκευση σε δημόσιο χώρο; Θα μπορούσε να μας κρεμάσει στο λαιμό πινακίδες κυκλοφορίας όπως στα αυτοκίνητα; Αν ναι, τότε μπορεί να διώξει και την κουκουλοφορία. Αν όχι (όπως νομίζω), τότε δεν μπορεί.
Σεβαστή, φυσικά, η "ρίζα του ποινικού δόγματος", δεν ανοίγει όμως όλες τις πόρτες: εν προκειμένω η αναγωγή στο θέμα της "πράξης" μου φαίνεται άσφαιρη, καθ' όσον η σχολιαζόμενη πρόταση, όπως έχει δημοσιευθεί, απορρέει μεν από απαξίωση φρονημάτων και από αυθαίρετη συναγωγή προθέσεων ("φοράς γάντια, άρα είσαι διαρρήκτης"), κάνει όμως λόγο για δίωξη πράξεων.
Εντάξει, η ανάλυσή σου θα αναγνώριζε την ποινικοποίηση του φρονήματος τελικά μόνο αν υπήρχε ρητή αναφορά σε αυτό, τύπου "απαγορεύομεν τον πολιτικόν ακτιβισμόν της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς".
Ε, δεν θα το έκαναν κι έτσι.
Μα και τώρα έχει ως στόχο την ποινικοποίηση φρονήματος! Δεν το αμφισβήτησα αυτό.
Απλώς το κάνει ποινικοποιώντας κάποιες κατάλληλες πράξεις. Επομένως ας το απογυμνώσουμε με τα σωστά νομικά μέσα, όχι με την επιχειρηματολογία περί αυτοκυβερνούμενης μυικής ενέργειας κλπ.
ΟΚ πάντως αυτά δεν τα έβγαλε από το μυαλό του ο Γραμματίδης. Το έχει ψάξει πολύ καλά το ζήτημα της "πράξης" στο ποινικό δίκαιο.
Μα δεν αμφιβάλλω. Το έχει ψάξει και πολύ καλά τα γράφει, ως προς την πράξη στο ποινικό γενικώς.
Φοβούμαι μόνον ότι παρασύρθηκε από τις σάλτσες της θείας και του διέφυγε το ψητό της: διάβασε "οι κουκουλοφόροι είναι κακοί επειδή συνήθως κουκουλοφορούν προκειμένου να τα σπάσουν ανενόχλητοι" και νόμισε ότι έχει προ οφθαλμών μιά διάταξη που λέει "τιμωρείται όποιος προτίθεται να τα σπάσει". Δεν είναι όμως έτσι η διάταξη. Ευκαιρία λοιπόν να συζητηθεί το πραγματικό της πρόβλημα.
Επέμεινα στο θέμα της "πράξης" και για τους εξής λόγους:
Ας θυμηθούμε λίγο από την Εγκληματολογία την ανάλυση του Garofalo για το "φυσικό έγκλημα" και να δούμε τη διαφορά μεταξύ ουσιαστικού και τυπικού εγκλήματος. Τυπικό έγκλημα είναι αυτό που λέει το ΠΚ 14 "πράξη άδικη, καταλογιστή, τιμωρητή".Ποια είναι όμως η ουσιαστική έννοια του εγκλήματος;
Οι κοινωνικοηθικές αξίες που αναγορεύονται σε έννομα αγαθά (και άρα προστατεύονται από το ποινικό δίκαιο) πρέπει να έχουν καθολικό κύρος και αναγνώριση μέσα στην κοινωνία. Αλλιώς έχουμε κατάχρηση της ποινικής εξουσίας από το νομοθέτη, αφού αυτός θα προσπαθεί να χειραφετήσει ιδεολογικά τους πολίτες προς την δική του ιδεολογική αντίληψη. Στις περιπτώσεις αυτές δεν έχουμε συμπεριφορές με ουσιαστική εγκληματική απαξία αλλά ψευτοεγκλήματα (π.χ. παλιά διάταξη του 408 ΠΚ περί αλητείας, το 384α ΠΚ περί "σπασιμάτων" κλπ.).
Σε ό,τι αφορά στην "ανάγκη επέλευσης αποτελεσμάτων σε τρίτους" προς τρίτους, δύο παρατηρήσεις:
Η παράνομη οπλοφορία είναι αδίκημα λόγω της ποινικοποίησης της κατοχής όπλου. Η κατοχή όπλου όμως δεν έχει ποινικοποιηθεί γιατί θεωρείται ότι όποιος έχει όπλο είναι εν δυνάμει φονιάς, αλλά γιατί τα όπλα είναι "κοινώς επικίνδυνα" σε αντίθεση με τις κουκούλες.
Η κίνηση αυτοκινήτου χωρίς πινακίδες τιμωρείται από το άρθρο 88 του ΚΟΚ επειδή απαγορεύεται η κίνηση αυτοκινήτου αν δεν έχει εκδοθεί γι`αυτό άδεια κυκλοφορίας. Σχετικά παρατηρείται ότι και εδώ κακώς ο νομοθέτης ποινικοποιεί τη συγκεκριμένη συμπεριφορά, η οποία θα έπρεπε να τιμωρείται με διοικητικό πρόστιμο. Και τούτο διότι το ποινικό δίκαιο πρέπει να είναι το έσχατο μέσο, όταν και μόνο όταν η κοινωνική συμβίωση είναι αδύνατη χωρίς την ποινικοποίηση συμπεριφορών.
Κακώς ή όχι κακώς, είναι πάντως γεγονός ότι η ποινικοποίηση πράξεων που στερούνται αμέσων υλικών συνεπειών επί εξατομικευμένων τρίτων δεν αποτελεί μοναδικό φαινόμενο, ούτε νεωτερισμό.
Σεβαστές οι εγκληματολογικές παραδοχές περί "εννόμων αγαθών με καθολικό κύρος και κοινωνική αναγνώριση", αλλά δεν αρκούν για να μας σώσουν αν κάποτε επικρατήσουν καθολικώς κάποιες ακραίες και υστερικές κοινωνικές αντιλήψεις σχετικά με την αίσθηση ασφάλειας ως έννομο αγαθό.
Εκτός, λοιπόν, από τις κλασσικές αυτές κατασκευές, τις οποίες άλλωστε δεν φαίνεται να έχει εγκολπωθεί η νομολογία (αφού εξακολουθεί να εφαρμόζει το 88 ΚΟΚ!), καλό θα ήταν να δούμε και κάποια άλλα εγγυητικά κριτήρια πέραν της κοινωνικής αποδοχής.
Νομίζω ότι αυτά θα πρέπει ν' αναζητηθούν στη συνταγματική και διεθνή προστασία της αξίας του ανθρώπου και των προσωπικών δεδομένων.
Με προσωπικά δεδομένα δεν έχει σχέση το θέμα.
Με ανθρώπινα δικαιώματα, ναι.
Πάντως θέλω να υπογραμμίσω ότι πριν φτάσουμε στα κανονιστικά επιχειρήματα (συνταγματικό/αντισυνταγματικό) πρέπει να έχει προηγηθεί η δογματική επεξεργασία. Η Φιλοσοφία του Δικαίου είναι η "αντιπολίτευση" του νομοθέτη, όπως έλεγε περίπου ο Καντ, γιατί με τη δική της μεθοδολογία μπορεί να υποβάλλει τα προτάγματα σε τέτοια επεξεργασία ώστε τελικά το κανονιστικό επιχείρημα ενός δικαστή ή ενός νομοθέτη να έπεται και να λειτουργεί επισφραγιστικά.
Ο/Η e-Lawyer είπε...
Με προσωπικά δεδομένα δεν έχει σχέση το θέμα.
-Εννοώ ότι θα πρέπει ν' αποτιμηθεί με νομικά επιχειρήματα ανάλογα εκείνων με τα οποία αντιμετωπίζονται οι κάμερες. Κατά βάσιν η τοποθέτηση καμερών χωρίς άδεια (της ΑΠΔΠΧ) ή έλεγχο, και η απαγόρευση της κουκουλοφορίας, αποτελούν συμπληρωματικές κατασκευές και ανάγονται στην ίδια ακριβώς αντίληψη περί κράτους-παντεπόπτη, που εκείνο μεν επιτρέπεται να βλέπει τα πάντα, εμείς δε απαγορεύεται να εκφεύγουμε της ορατότητάς του.
Δημοσίευση σχολίου